2014
Fasin blong jenisim laef long Jile
Oktoba 2014


Ol Paeonia long Evri Ples

FASIN BLONG JENISIM LAEF MO JENIS LONGJile

Ol fas baptaes i bin tekem ples long 1956. Naoia Jos i gat wan tempol, 9 misin, 74 stek, mo kolosap 600,000 memba long Jile.

Pikja
Día de Templo. A woman and a young girl playing on a wall outside the Santiago Chile Temple.

Long 58 yia long taem blong histri blong olgeta, ol memba blong Jos long Jile i bin soem wanem oli save mekem blong jenisim rod blong olgeta, mekem smol jenis long ol laef blong olgeta blong folem rod we ol profet i talem. Spirit ia i bin mekem Jos i gro bigwan long taem blong haf senturi ia. Tedei, Jile i gat kolosap 600,000 memba, we i mekem se aot long 30 man Jile, wan i memba blong Jos.1

Wan Aposol i Visitim Jile

Long 1851, Elda Parli P. Prat (1807–1857) blong Kworom blong Olgeta Twelef Aposol i bin kasem Valparaiso wetem tingting blong statem Jos. Be, hem mo kompanion blong hem i no bin save toktok lanwis Spein, tufala i bin gat smol mane nomo, mo kantri ia i no bin gat fridom blong relijin, mekem se tufala i no bin save statem Jos.

Elda Prat i bin askem long Presiden Brigham Yang (1801–77): “Buk blong Momon mo sam buk we i jip blong oli transletem i go long lanwis Spein mo blong oli printim, mo afta bae gospel i go long ol nesen ia, taem wan Prishud we i laef i stap i save go wetem wan samting blong olgeta blong ridim—iven ol raeting we i gat ol promes blong God, ol prea mo fet blong olgeta blong bifo, mo paoa mo Spirit blong God blong oli save wok wetem blong putumbak haos blong Israel.”2

Jos I Stanap

Nomata ol fas traehad blong Elda Prat, moa bitim 100 yia i pas nao bifo we Jos i stanap long Jile. Long 1956, Elda Josef Bentli mo Elda Veli Olred, oli bin sendem olgeta i go long Ajentina Misin blong prijim gospel long Jile, naoia tufala i stap glad bigwan long jenis ia long saed blong relijin. Long Santiago, ol misinari ia oli bin gat sapot blong Foteringham famle, ol memba we oli bin muvaot long Panama mo bin stap hop blong ol misianri blong kam.

Pikja
photo of first baptism in Chile in 1956 First missionaries in Chile, Joseph C. Bentley and Verle M. Allred.

Ol fas baptaes, oli bin mekem long Jile long 25 Novemba 1956, long wan swiming pul long wan kantri klab long Santiago. Elda Olred i tingbaot olsem, “Mifala i bin go long kantri klab ia bifo san i kam antap mo bin gat wan seves wetem prea mo sam sot toktok. Mi bin go insaed long wota wetem Brata Garsia; mi bin baptaesem hem fastaem, mo eit nara pipol afta long hem. Hem i bin wan spesel taem tumas. Wanem we mifala evriwan i bin filim bae mifala no save fogetem. … Ol memba ia bae oli stap ol paeonia blong Jos long Jile mo mi biliv se evriwan long olgeta i bin stap fetful kasem ded: ol Garsia, ol Saldano, mo Sista Lansaroti.”3

Stap Singaotem ol Lida

Long Febwari 1959, Spensa W. Kimbol (1895–1985) blong Kworom blong Olgeta Twelef Aposol i bin visitim Jile mo luk nid ia blong developem ol lokol lida. Wan long ol fas lokol lida i bin Kalos Sifuentes, we i bin wan kaonsela long misin presiden, Robet Beton. Elda Julio Jaramilo, we afta i bin kam wan Eria Seventi mo wan tempol presiden, i bin serem eksperiens ia: “Mi bin kasem blong fastaem strong filing ia abaot Brata Sifuentes taem we oli bin invaetem mi i go long wan prishud miting afta long baptaes blong mi. Taem miting ia i stat, hem i kam antap long pulpit mo samting we mi bin luk, hem i blak fingga neil blong hem we i doti. Mi tingting, ‘?Olsem wanem nao man ia i save stap kondaktem wan miting we misin presiden i stap sapos ol han blong hem i doti?’ I bin taem hem i stat blong toktok mo mi bin fogetem evri nara samting taem mi bin filim spirit blong hem. Wetem ol simpol toktok, hem i bin givim ol gudfala tingting long mifala. Hem i bin wan makanik blong ol bigfala masin mo long ol Satedei hem i wok let, afta bae i klinim ol han blong hem, be wetem smol samting we hem i gat long ples blong wok blong hem, i no save karemaot evri gris ia. Afta hem i long ples ia nao mi lanem blong no jajem pipol long wanem yu luk be i moa gud blong luk hamas oli impoten long huia olgeta stret.”4

Mekem ol Jeneresen we I Stap Kam Antap I Kam Strong Moa

Long 1960 mo 1970, Jos long Jile i bin kam strong moa be i no from eksperiens blong ol lokol lida we i kam plante nomo be tu tru long ol niufala program blong bilding mo edukesen. Hemia i gat ol bilding blong ol japel wetem fasin blong stanemap ol Jos skul, seminari mo ol institiut.

Long Maj 1964, fas tu praemeri Jos skul i bin stat long Jile. Stret afta sam nara skul i bin open, mo i bin gat moa long 2,600 studen we i go insaed long skul. Long en blong 1970 mo eli 1980, i bin gat inaf pablik skul olbaot, mo Jos i bin anaonsem blong oli klosem ol skul long Jile.

Long komen long saed blong edukesen program, Elda Eduardo A. Lamatin, wan foma Eria Seventi mo naoia hem i Jos Histri advaesa blong Jile hem i talem, “Ol skul long Jile i bin wan tul long saed blong edukesen mo trening long saed blong spirit blong ol taosen yang pipol, mo hemia i kontribiut bigwan long fasin blong olgeta blong rere olsem ol lida mo misinari long ol yia we i stap kam.”5

Ol seminari mo institiut program i bin stat long Jile long 1972. Fastaem, ol studen i bin tekpat long wan hom stadi program wetem ol klas wan taem long wik. Samtaem afta, oli jes oganaesem ol evri dei klas. Ol program ia i bin blesem ol yang pipol blong kantri ia mo i bin helpem olgeta blong rere blong givim seves olsem ol fultaem misinari. Elda Eduardo Ayala, wan foma memba blong Seventi, i bin wan long ol fas tija blong seminari mo afta hem i bin wok blong Jos Edukesen Sistem long Jile. Hem i talem, “Lod i bin jusum ol yang pipol we oli bin stap long taem ia mo plante long olgeta oli bin ol riten misinari mo ol gudfala lida wetem ol gudfala famle. … Blong mi, seminari mo institiut i bin wei ia nao blong sevem man long taem blong ol hadtaem ia long kantri blong mifala mo mi bin glad mo talem tangkyu we oli bin singaotem mi blong wok wetem edukesen sistem.”6

Pikja
Group photo of fourth grade students at Church school in Santiago known as Colegio A. D. Palmer and Chilean teachers at school. This photograph is one of a twenty-five-page photocopy of Flora Decker's photograph album containing snapshots she accumulated while serving in Chilean Mission during presidencies of Carl J. Beecroft and Robert H. Burton. Most images in album include some identifying information. Copies of twenty-seven images from album and index providing additional information about those items are also included

Fas Stek

Long 19 Novemba 1972, Elda Godon B. Hinkli (1910–2008), afta we hem i bin stap long Kworom blong Olgeta Twelef Aposol, i bin oganaesem Stek blong Santiago Jile, wetem Karlos Sifuentes olsem presiden.

Fasin blong rere from stek ia i bin soem fasin blong ol Sent long Jile mo glad hat blong olgeta blong folem ol profet. Elda Hinkli i bin kasem Jile sam manis bifo blong oganaesem stek ia. Be afta ol intaviu we hem i bin gat, i mekem se oli muvum bakegen. Long taem ia, plante pipol i bin gat problem blong mane, mo sam memba i bin stap fesem hadtaem blong folem loa blong taeting.

Elda Hinkli i bin eksplenem, “mi bin gobak sikis manis afta, mo taem mi stap intaviu, mi bin faenem se fet blong olgeta i bin gro; oli bin stat bakegen blong stap ones long fored blong Lod, stek i bin oganaes, mo long taem ia kasem tedei, oli gohed blong gro mo gat blesing.”7

Ol Paeonia long ol Boda

Tedei i gat tu Stek long Arika, wan siti long Jile we i stap moa long not. Stori blong Gladis mo Juan Benavides, tufala fas konvet long Arika, i soem eksampol blong paeonia spirit mo tabu paoa we i mekem Jos i stanap truaot Jile.

Brata Benavides, oli bin introdiusum hem long Jos long 1961 taem we win i bin blowem sam pepa i flae go stret long hem: “Mo ol pej ia i bin blong niuspepa ia Reader’s Digest Selections wetem wan stori abaot ‘Ol Momon,’ we i tokbaot laef mo ol bilif blong olgeta,” hem i bin talem.

Sot taem afta, hem i bin kasem wan series sik we i nidim blong kasem wan medikol tritmen long Santiago. “Taem mi stap longwe, mi bin visitim sista blong mi mo bin lanem se hem i bin kam memba blong Jos,” hem i bin talem. “Hem i bin invaetem mi long wan spesel konfrens. Taem mi bin lisin long fas prea mo folem ol toktok wetem tingting blong mi, mi bin filim wan bigfala glad we i kavremap ful bodi blong mi mo mi bin luksave paoa blong Tabu Spirit. Long en blong konfrens, ol misinari oli bin tekem mi mi go antap blong sekhan wetem lida we i kam visit, Elda Esra Taf Benson (1899–1994), afta we hem i bin stap long Kworom blong olgeta Twelef.”

Brata Benavides i bin gobak long Arika mo serem ol eksperiens blong hem wetem gel fren blong hem, Gladis Agila, we naoia i waef blong hem. Sam dei afta, Gladis i bin luk tu misinari i pas long haos blong hem. “Mifala i bin go kwik blong lukaotem olgeta,” Brata Benavides i bin talem. “Long 1 Julae 1961, mitufala i bin baptaes tugeta wetem famle blong waef blong mi. Tedei mifala i gat ol pikinini mo ol apu pikinini long Jos. Mi glad mo talem tangkyu long Lod from smol win ia we i bin blowem infomesen ia abaot Jos i kam long ol han blong mi.”8

Wan Taem we I Had

Long eleksen blong 1970, Dokta Salvador Alendi i bin kam presiden mo stanemap wan gavman blong Maksis. Ol memba blong Jos i bin safa bigwan from i no bin gat inaf kakae mo medesin, mo oli bin agensem plante ol misinari, mo plante nogud samting long media.

Long 1973, ol problem ia blong mane mo sosol i bin mekem se ol ami i bin tekova long gavman mo fasin blong wan man nomo i kontrol kasem 1990. Nomata se Jile i stap folem gud demokrasi tedei, tufala pas ten yia ia i bin ol hadtaem blong ol memba. Ol grup we i agensem se gavman blong ol ami nomo i lidim olgeta, oli bin atakem ol japel mo ol memba from oli ting se Jos i representem intres blong Yunaeted Stet gavman. Elda Ayala, wan stek presiden long taem ia i bin talem, “Bae mifala i mit wetem ol Jeneral Atoriti, mo bae oli talem long mifala, “Plis, yusum waes, prea plante, mekem ol stret fasin, blong mekem se ol memba oli save mekem se oda i stap oltaem long medel blong ol kongregesen.’”9

Nomata problem blong mane long kantri mo fasin blong politik we i divaedem sosaeti blong Jile long ol eli 1980, Jos i bin gro kwik. Bitwin 1970 mo 1985, namba blong ol memba long Jile i bin go antap long 15,728 kasem 169,361.

Santiago Tempol

Pikja
The Santiago Chile Temple

Long 1980, ol Sent oli bin bles wetem anaonsmen se bae oli bildim wan tempol long Santiago,

Taem Presiden Spensa W. Kimbol i bin dediketem ples we bae oli bildim tempol, hem i bin wik tumas; be fasin blong hem blong stap hem i blong soem lav blong hem long ol Sent long Saot Amerika, we hem i bin wok wetem olgeta stat long 1959. Sista Adriana Guera de Sepulveda, we i bin intepretem toktok blong Sista Kimbol long taem ia, hem i bin talem, “Taem mi bin luk profet, wan tintin man wetem wan fes blong enjel, mi stat blong krae mo no save faenem ol toktok blong talem long hem. I bin fas taem blong mi blong save stap long saed blong wan profet we i laef. Blong stap luk man we i karem toktok blong Lod long ples ia long wol mo long kantri blong mi i bin wan bigfala samting tumas.”10

Oli bin dediketem tempol long 1983, mo i bin kam nambatu tempol long Saot Amerika mo faswwan long wan kantri we i toktok lanwis Spein.

Elda Jefri R. Holan long Jile

Long Ogis 2002, Fas Presidensi i bin givim wok long tu memba blong Kworom blong Olgeta Twelef Aposol blong prisaed ova tu Jos eria: Elda Dalin H. Oks oli bin givim wok long hem blong go long ol Filipin, mo Elda Jefrim R. Holan long Jile. Ministri mo paoa blong Elda Holan taem hem i stap long Jile i no bin gat en blong hem, mo wanem we hem i bin mekem bae i stap oltaem blong ol jeneresen.

Stamba samting we Elda Holan i bin wantem, hem i blong givim wan eksampol blong stap lid olsem we Lod i wantem. Hem i bin help blong trenem ol lida mo luk olsem wanem oli oganaesem bakegen, stopem, mo joenem handred wod mo plante stek. Oli bin nidim tumas oganaesesen mo trening ia from Jos i gro kwik long kantri ia. Lidasip blong kantri ia i bin helpem mekem ol yunit i kam strong moa mo rere long Jos long Jile blong fiuja.

Antap long hemia, Elda Holan i bin mekem sam impoten koneksen long Jile. Elda Kal B. Prat blong Olgeta Seventi, wan kaonsela long Eria Presidensi, i bin tokbaot sam long ol impoten rilesensip ia: “Elda Holan i statem wan gudfala rilesensip wetem Rikardo Lagos [presiden blong Jile] mo waef blong hem; oli bin mekem sam yumaniterian help projek. Elda Holan i bin kam blong save Apostolik Nunsio [wan hae man insaed long ofis blong Katolik] mo ol nara impoten bigman long Jile.”11

Gat Tras long Fiuja

Ol hadwok blong ol Elda ia, Pali P. Prat mo Jefri R. Holan, ol sakrifaes blong ol fas misinari we oli bin kasem Santiago, dedikesen blong ol lida olsem Karlos Sifuentes mo ol nara paeonia blong Jile blong fas taem, oli bin kombaen wetem fet mo strong tingting blong ol handred taosen we oli bin joenem Jos long moa long 50 yia, oli bin bildim wan strong fandesen blong Jos long Jile. Tedei kantri ia i hom blong wan tempol (wetem wan nara anaonsmen), wan misinari trening senta, 9 misin, mo 74 stek. Fiuja ia i no stop long wok long saed blong spirit blong stap invaetem evriwan blong kam long Kraes.

Ol Not

  1. Luk long Deseret News 2013 Church Almanac, 454.

  2. Stori long laef blong Parley P. Pratt, ed. Scot Facer Proctor and Maurine Jensen Proctor (2000), 504.

  3. Verle Allred, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile Sur, vol. 1 (2008), 6.

  4. Julio Jaramillo, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile, vol. 1 (2006), 4–5.

  5. Eduardo Adrian Lamartine Aguila, historic summary delivered to the author, Nov. 2013.

  6. Eduardo Ayala, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile, vol. 1 (2006), 44, 45.

  7. Gordon B. Hinckley, in Rodolfo Acevedo A., Alturas Sagradas: Templo de Santiago de Chile, 100.

  8. Néstor Curbelo, “Blossoming in the Desert,” Church News, Nov. 9, 1996, 8–9.

  9. Eduardo Ayala, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile, vol. 1 (2006), 33.

  10. Adriana Guerra de Sepúlveda, in Néstor Curbelo, LDS in South America: Chile (2006), 16.

  11. Carl B. Pratt, in Néstor Curbelo, Colombia: investigación histórica, vol. 1 (2010), 16.

  12. Jorge F. Zeballos, long wan leta we hem i bin sendem i go long man we i raetem stori, Jen. 2014.

Plante foto long stori ia, Nesto Kurbelo i givim wetem glad hat; antap long lef: foto i kam long filipefrazao/iStock/Thinkstock; andanit: foto i kam long kavram/iStock/Thinkstock

Ol tija mo ol klas fo studen blong olgeta long skul we Jos i sponsarem, Kolejio A. D. Palma, sirka 1966.

Institiut blong relijin long Temuko i wan long ol 50 institiut long Jile.

Lef: foto i kam long Flora Deka Donalson; foto blong Elda Melvin J. Balad we i kam long S. W. Ecker © IRI

Presiden Godon B. Hinkli i bin toktok long 48,000 Lata-dei Sent long Jile long 1996 long wan konfrens long Santiago.

Blong givhan long etkwek blong 2010, Ol yut mo adalt blong Jile, long ol Momon Han blong Givhan, oli bin putum tugeta wan set blong ol klin saplae.

graf i kam long Marselo Silva/iStock/Thinkstock