Ako ki he Naunau Fakalēsoní
Ako ki he Fakataukei Fakatokāteliné


“Ako ki he Fakataukei Fakatokāteliné,” Ako ki he Naunau Fakalēsoni ʻa e Seminelí (2022)

“Ako ki he Fakataukei Fakatokāteliné,” Ako ki he Naunau Fakalēsoni ʻa e Seminelí

ʻĪmisi
fānau ako ʻoku ako

Ako ki he Fakataukei Fakatokāteliné

Talateu ki he Fakataukei Fakatokāteliné

ʻI he 2016, naʻe fakafeʻiloaki ai ʻe Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e taumuʻa mahuʻinga ʻo e fakataukei fakatokāteliné ʻi he moʻui ʻa e toʻu tupu ʻo e ʻaho ní pea mo e fatongia mahuʻinga ʻokú ke maʻu ko e faiako seminelí ʻi hono fakahoko iá:

ʻĪmisi
Palesiteni M. Lāsolo Pālati

Ne toki hoko pē ʻi he toʻu tangata pē ʻe taha kuo ʻosí ʻa e maʻu ʻe hotau kakai kei talavoú ʻa e ngaahi fakamatala kau ki hotau hisitōliá, tokāteliné, mo e ngaahi founga ngāué, ka naʻe fakangatangata pau pē ki he ngaahi naunau naʻe paaki ʻe he Siasí. Ne tokosiʻi pē ha fānau ako tokosiʻi ne nau maʻu ha ngaahi fakaʻuhinga kehekehe. Ko e tokolahi taha hotau kakai kei talavoú ne nau moʻui ʻi ha moʻui naʻe fakangatangata.

Neongo naʻe ʻuhinga lelei, naʻe ʻikai ke teuteuʻi ʻe heʻetau ngaahi naunau fakalēsoni ʻo e taimi ko iá, ʻetau fānau akó ki he ʻahó ni—ki ha ʻaho ʻoku maʻu vave ai ʻe he fānau akó ʻa e meimei meʻa kotoa kau ki he Siasí mei he tafaʻaki kotoa pē ʻo e fakakaukaú. ʻI he ʻaho ní, ʻoku lahi ange ʻa e faingamālie ke hoko ʻa e meʻa ʻoku nau sio ki ai heʻenau telefoní ko ha pole ki heʻenau tuí, ʻi heʻene hoko ko ha fakatupulaki ki heʻenau tuí. …

Makatuʻunga ʻi he ngaahi pole ko ʻení, ne toki fakangofua kimuí ni ʻe he Poate ʻo e Akó ha founga ʻi he seminelí ʻoku ui ko e Fakataukei Fakatokāteliné. … ʻE nofo taha ʻa e founga foʻou ko ʻení ʻi hono fakatupulaki mo fakamālohia ʻa e tui ʻetau fānau akó kia Sīsū Kalaisí mo maluʻi kinautolu ʻaki ha ivi lahi ange ke moʻui ʻaki mo fakaʻaongaʻi ʻa e ongoongoleleí ʻi heʻenau moʻuí. Te nau ako mei he folofolá mo e lea ʻa e kau palōfitá ʻa e founga ke ngāue ai ʻi he tui kia Kalaisí ke maʻu ʻa e ʻilo mo e mahino fakalaumālie ʻo ʻEne ongoongoleleí. Pea te nau maʻu ha ngaahi faingamālie ke ako e founga ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e tokāteline ʻo Kalaisí mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ki he ngaahi fehuʻi mo e ngaahi faingataʻa ʻoku nau fanongo mo mamata ai ʻi he ʻaho kotoa pē ʻi honau kaungāmeʻá pea mo e mītia fakasōsialé.

ʻOku ueʻi fakalaumālie mo taimi lelei ʻa e foungá ni. Te ne tākiekina lelei hotau kakai kei talavoú. Ka, ʻe fakafalala ʻa e ola lelei ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné, pea mo e kotoa ʻo e ngaahi polokalama ako kehe ʻa e CES ʻiate kimoutolu. (M. Russell Ballard, “Ko e Ngaahi Faingamālie mo e Ngaahi Fatongia ʻo e Kau Faiako ʻa e CES ʻi he Senituli hono 21efiafi mo ha Taki Māʻolunga, 26 Fēpueli 2016], broadcasts.ChurchofJesusChrist.org)

  • Ko e hā ha meʻa ʻokú ke mahuʻingaʻia ai ʻi he meʻa naʻe vahevahe ʻe Palesiteni Pālatí?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke teuteuʻi ʻa e toʻu tupu ʻo e ʻaho ní ʻi ha founga kehe mei he toʻu tangata he kuohilí ke fakamālohia ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí?

Fakataukei Fakatokāteline ʻi he Naunau Fakalēsoní

ʻI he tohi lēsoni ʻa e faiakó, kuo fakakau ʻa e ngaahi aʻusia fakaako ʻo e fakataukei fakatokāteliné ʻi he uike kotoa pē ke tokoni ki he kau akó ke aʻusia ʻa e ngaahi ola ʻo e fakataukei fakatokāteliné. ʻOku kau ʻi he ngaahi ola ko ʻení ʻa hono tokoniʻi e kau akó ke

  • ako mo fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakalangí ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié pea

  • taukei ʻi he ngaahi potufolofola kuo filí mo e tokāteline ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku nau akoʻí.

ʻI hono maʻuloto ʻe he kau akó ʻa e ngaahi potufolofola kuo filí mo e tokāteline ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku nau akoʻí, te nau lava ʻo

  • ʻiloʻi mo mahino ʻa e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné;

  • fakamatalaʻi mahino ʻa e tokāteliné ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteline ʻoku fekauʻaki mo iá;

  • fakaʻaongaʻi e tokāteline ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ʻi heʻenau ngaahi fili fakaʻahó pea ʻi heʻenau ngaahi tali ki he ngaahi palopalema mo e ngaahi fehuʻi fakatokāteliné, fakataautahá, fakasōsialé, mo fakahisitōliá; pea

  • manatuʻi mo ʻiloʻi ʻa e ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteliné mo ako maʻuloto ʻa e ngaahi kupuʻi lea mahuʻinga ʻo e folofolá.

Ngaahi Lēsoni ki hono “Maʻu ʻo e ʻIlo Fakalaumālié”

Te ke lava ʻo fakafeʻiloaki ʻa e fānau akó ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ʻaki hono akoʻi ʻo e konga 1, 2, mo e 3 ʻi he “Maʻu ʻo e ʻIlo Fakalaumālié.” Fakapapauʻi ke akoʻi e ngaahi lēsoni takitaha ko ʻení ʻi he taimi ʻoku fai ai e seminelí ʻo ofi ki he kamataʻanga ʻo e taʻu fakaakó. ʻOku ʻomi ʻe he ngaahi lēsoni ko ʻení ha ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻa ia ʻe langa ai e ngaahi lēsoni fakataukei fakatokāteline kehé. ʻOku totonu ke akoʻi e ngaahi lēsoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ʻi he taʻu kotoa pē ʻo e seminelí. ʻOku fakafeʻiloaki ʻe he konga takitaha ʻa e fānau akó ki ha taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié.

  • Konga 1: Ngāue ʻi he tui

  • Konga 2: Vakaiʻi e ngaahi fehuʻí mo e ngaahi fakakaukaú ʻaki ha fakakaukau ʻoku taʻengatá

  • Konga 3: Fekumi ki ha mahino lahi ange ʻo fakafou ʻi he ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí

Ngaahi Lēsoni ʻo e Potufolofola Fakataukei Fakatokāteliné

ʻOku ʻi ai ha lēsoni ʻe ua ʻoku fekauʻaki mo e potufolofola fakataukei fakatokāteline takitaha, ko ha lēsoni puipuituʻa pea mo e lēsoni fakataukei fakatokāteline. ʻOku fakamatalaʻi fakataha ʻa e ngaahi ola ʻo e fakataukei fakatokāteliné ʻi he ongo lēsoni ko ʻení.

ʻI he lēsoni ki he puipuituʻá, ʻoku fakafeʻiloaki ʻa e potufolofola fakataukei fakatokāteliné ʻi he puipuituʻa ʻo e konga folofolá. ʻOku totonu ke fakaʻaongaʻi ʻe he fānau akó ha taimi feʻunga ki hono ako e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he potufolofolá koeʻuhí ke nau ʻiloʻi pea mahino ia kiate kinautolu. ʻOku tokoni ʻeni ke teuteuʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi mo fakaʻaongaʻi e tokāteline ʻi he lēsoni ʻo e potufolofola fakataukei fakatokāteline ko ʻení.

ʻĪmisi
chart of contextual lesson and doctrinal mastery passage lesson

ʻI he lēsoni ʻo e potufolofola fakataukei fakatokāteliné, ʻe maʻu ʻe he fānau akó ha faingamālie ke fakamatalaʻi e tokāteliné ʻo fakaʻaongaʻi e potufolofola fakataukei fakatokāteliné pea kamata hono ako maʻuloto e fakamoʻoni fakafolofolá mo e kupuʻi lea mahuʻinga ʻo e folofolá. Te ke lava foki ʻo poupouʻi e kau akó ke ako maʻuloto kotoa ʻa e potufolofolá. Ko e ola mahuʻinga ʻo e fakataukei fakatokāteliné ko hono tokoniʻi e kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e tokāteliné mo ako maʻuloto ʻa e fakamoʻoni fakafolofolá mo e kupuʻi lea mahuʻinga ʻo e folofolá. ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke fakamoleki ha taimi lahi ki he ngaahi ʻekitivitī ako ko ʻení, ka ʻoku mahuʻinga ke fakamuʻomuʻa ia.

ʻOku totonu ke fakaʻaongaʻi e konga lahi ʻo e taimí ki he konga “Akoako fakahokó” ʻi he lēsoni ʻo e potufolofola fakataukei fakatokāteliné. ʻOku kamata ʻa e konga akoako fakahoko takitaha ʻaki ha faingamālie maʻá e kau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. ʻOku totonu ke toutou fakamanatu maʻu pē ʻe he kau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení koeʻuhí ke nau maʻu ha loto falala ʻi hono fakaʻaongaʻi kinautolú. Tokanga ke ʻoua ʻe pehē ʻoku ʻiloʻi lelei ʻe ha toko taha pe toko ua ʻo e fānau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoní, peá ke mahalo ai ʻoku ʻiloʻi lelei ia ʻe he fānau akó kotoa.

Hili hono toe vakaiʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié, ʻe ʻoatu leva ki he fānau akó ha foʻi palopalema ʻokú ne fakatātaaʻi ha fehuʻi pe tūkunga ʻe lava ke tokoni ai ha mahino totonu ki he tokāteline moʻoní. ʻE lava ke akoako fakahoko ʻe he fānau akó hono fakaʻaongaʻi e tokāteline ʻoku akoʻi ʻi he potufolofola fakataukei fakatokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ke tali ʻaki e fehuʻí pe tūkungá.

Te ke lava ʻo liliu e ngaahi tūkungá mo e ngaahi fehuʻi ʻoku fokotuʻu atú pe ngaahi ʻekitivitī ako kehé ʻo ka fiemaʻu ke feau lelei ange e ngaahi fiemaʻu ʻa e fānau akó. Fakapapauʻi ʻoku kei ʻoange ʻe he ngaahi liliú ha ngaahi faingamālie ki he fānau akó ke nau akoako fakaʻaongaʻi ʻa e tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ki ha tūkunga moʻoni.

Te ke fakatokangaʻi foki ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni fakataukei fakatokāteline takitaha, ʻoku fokotuʻu atu ke toe vakaiʻi ia ʻi he kalasí ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai. ʻOku fakataumuʻa e ngaahi ʻekitivitī toe vakaiʻi ko ʻení ke tokoni ki he fānau akó ke ako maʻuloto e fakamoʻoni fakafolofolá mo e kupuʻi lea mahuʻinga ʻo e folofolá ki he ngaahi potufolofola fakataukei fakatokāteline takitaha.

Toe Vakaiʻi ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné

ʻOku ʻikai kau ʻi he ngaahi konga folofola fakauike ʻe niʻihi ʻi he Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Aú ha potufolofola fakataukei fakatokāteline. Ke lava ʻo maʻu ʻe he fānau akó ha aʻusia fakauike ʻi he fakataukei fakatokāteliné, ʻoku fakakau ʻi he tohi lēsoni ʻa e faiakó, tohi lēsoni ʻa e fānau akó, mo e naunau fakalēsoni semineli ʻi he ʻinitanetí ha fakamanatu fakataukei fakatokāteline ko ha taha ʻo e ngaahi lēsoni ʻe nima ʻi he ngaahi uike ko ʻení. ʻOku fakataumuʻa ʻa e ngaahi lēsoni ko ʻení ke tokoni ki he fāanau akó ke ako maʻuloto ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofolá mo e ngaahi kupuʻi lea mahuʻinga ʻi he folofolá, mahino ʻa e tokāteliné, pea fakaʻaongaʻi e tokāteliné.

Kapau ʻoku ʻi ai ha lēsoni ʻo ha potufolofola fakataukei fakatokāteline kuo liʻaki pe ʻe liʻaki ʻe he fānau akó koeʻuhí ko ha tutuku ʻi heʻenau taimi-tēpile fakaakó, ʻoku totonu ke ke akoʻi e ngaahi lēsoni ʻo e potufolofola fakataukei fakatokāteline ko ʻení ʻo fetongi ʻaki ha fakamanatu ʻo ha fakataukei fakatokāteline. ʻE fiemaʻu foki ke ʻunuakiʻi pe fetongi e lēsoni puipuituʻa fekauʻaki mo e lēsoni fakataukei fakatokāteliné ʻaki ha lēsoni ʻe taha lolotonga e uiké. Vakai ki he taimi-tēpile fakalotofonua ki hono akoʻí ʻoku ʻoatu ʻe hoʻo kouʻotineitá pe pule polokalamá ke ʻiloʻi e taimi ʻoku totonu ke ke akoʻi ai e ngaahi lēsoni fakataukei fakatokāteline ʻoku liʻaki ʻe he kau akó koeʻuhí ko ʻenau taimi-tēpile fakaakó.

Ngaahi Taukei ke Akoʻi Lelei e Fakataukei Fakatokāteliné

ʻOku akoʻi ʻe he ngaahi ako ko ʻení ʻa e ngaahi taukei ʻe lava ʻo tokoni ki he fānau akó ke nau aʻusia ʻa e fakataukei fakatokāteliné. ʻOku ʻomi ʻe he ako takitaha (1) ha faingamālie ke ʻiloʻi mo fakamatalaʻi ʻa e pōtoʻi ngāué, (2) ʻoange ha sīpinga mo ha akoako ki he founga hono fakaʻaongaʻi ʻo e pōtoʻi ngāué, (3) kau ai ha faingamālie ke fakakaukau ki ai ʻaki hono ʻanalaiso ʻo e pōtoʻi ngāué, pea (4) fai ha fakaafe ke fakakau ʻa e taukeí ʻi hoʻo faiakó.

Fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ki ha ʻekitivitī fakataukei fakatokāteline.

Fakamatalaʻi:

ʻE lava ʻe hono vahevahe ha ʻuhinga ki hono fakahoko ha ʻekitivitī fakataukei fakatokāteline ʻo fakaʻaiʻai e fānau akó ke nau kau ʻi he ʻekitivitií. Te ne lava foki ʻo fakaʻatā ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne akoʻi kinautolu fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e ʻekitivitií. Hili hoʻo fakamatalaʻi e meʻa ʻe fai ʻe he kalasí, vahevahe ha ʻuhinga ʻe taha pe ua ʻokú ke fai ai e ʻekitivitií ke lava ʻo mahino ki he kau akó hono mahuʻinga ʻo hono fai iá.

Mōtolo:

“Kalasi, ʻi he ngaahi miniti siʻi ka hokó te tau fakamatalaʻi ʻa e tokāteline ʻoku tau ako mei he Luke 2:10–12 ko Sīsū Kalaisi ʻa e Fakamoʻui ʻo e māmaní. Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻoku tau fai ai ʻení ke tokoniʻi kitautolu ke tau lava ʻo tali loto toʻa kapau ʻoku fehuʻi mai ʻe ha taha ʻoku tau ʻiloʻi e ʻuhinga ʻoku mahuʻinga ai ʻa Sīsū Kalaisi kiate kitautolú.

Akoako Fakahoko:

Fakakakato e ʻekitivitī ko ʻení.

  1. Sai, kalasí. Tau fai ha ʻekitivitī ʻe tokoni ke tau ako maʻuloto e fakamoʻoni fakataukei fakatokāteliné mo e kupuʻi lea mahuʻingá. Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻoku tau ngāue ai ke ako maʻuloto ʻení ko e …”

  2. “‘I he ngaahi miniti siʻi ka hokó, te tau toe vakaiʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. ʻE lava ke tokoni hono ʻiloʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ke tau …”

  3. “Te tau akoako fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tolu ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. ʻE lava ʻe hono fakaʻaongaʻi ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻo …”

ʻAnalaiso:

Ko e hā ʻokú ke ako ʻi hoʻo akoako fakamatalaʻi e ngaahi ʻuhinga ki hono fai ha ʻekitivitī fakataukei fakatokāteliné?

Fakakau:

ʻI hoʻo teuteu e ʻekitivitī fakataukei fakatokāteline takitaha, hiki hifo ha ʻuhinga ʻe taha pe lahi ange ʻe mahuʻinga ai ki he fānau akó.

Fakaafeʻi ʻa e fānau akó ke toe vakaiʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié.

Fakamatalaʻi:

ʻI hoʻo toutou fakamanatu maʻu pē ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié mo hoʻo kalasí, ʻe lava ke tokoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e fānau akó ke nau manatuʻi mo fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi he taimi ʻo e faingataʻá. Te ke lava ʻo fakaafeʻi e fānau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení kimuʻa peá ke vahevahe ʻa e palopalemá pe lolotonga ʻenau ngāue ʻi he ngaahi palopalemá. ʻOku kau ʻi he ngaahi fakaafe ko ʻení ha faingamālie ki he kau akó ke nau toe vakaiʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha pe lahi ange, ngaahi fakahinohino ki he fuoloa ʻoku totonu ke nau toe vakaiʻi ai e tefitoʻi moʻoní, pea mo ha faingamālie ke nau vahevahe ai e meʻa ne nau akó. ʻI hono fai ʻení, ʻe lava lelei ange ai ke fakaʻaongaʻi ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoní ko ha konga ʻo hono fakaʻaongaʻi fakaangaangá.

Mōtolo:

ʻI heʻetau toe vakaiʻi he ʻahó ni ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié mei he Fakamatala ki he ʻElito ʻo e Fakataukei Fakatokāteliné ( 2018), te tau vahevahe ki ha ngaahi kulupu tautau toko tolu. ʻE toe vakaiʻi ʻe he kulupu takitaha ha tefitoʻi moʻoni kehe.

Tuku ha miniti ʻe tolu ki he fā ke lau mo teuteu ai ke vahevahe mo hoʻo kulupú ha founga ʻe taha ʻe lava ke tokoniʻi ai ʻe hoʻo tefitoʻi moʻoní ha taha ʻoku fehangahangai mo ha fehuʻi pe tūkunga faingataʻa.

Akoako Fakahoko:

  1. Hiki ha fakaafe ki he fānau ako takitaha ke ne toe vakaiʻi ha tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié.

  2. Akoako hono fakahoko hoʻo fakaafé ki ha kaungā ngāue, mēmipa ʻo e fāmilí, pe kaungāmeʻa.

ʻAnalaiso:

ʻI hoʻo akoakó, ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo hono fakahoko ha fakaafe mahino mo fakamātoato ke toe vakaiʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu e ʻilo fakalaumālié?

Fakakau:

Hiki ha palani ke fakaafeʻi maʻu pē ʻa e fānau akó ke nau toe vakaiʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié.

Fai ha ngaahi fehuʻi ʻe tokoni ke fakamatalaʻi ʻe he fānau akó ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tolu ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ha taha ʻoku fehangahangai mo ha fehuʻi pe tūkunga faingataʻa.

Fakamatalaʻi:

Hili hono toe vakaiʻi ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié mo lau ʻa e palopalema akoakó, fai ange ha ngaahi fehuʻi te ne fakaafeʻi kinautolu ke nau fakamatalaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe ala tokoni ʻi he palopalemá. Ko hoʻo fehuʻí ʻoku totonu ke

  1. ʻOange ha faingamālie ke nau fakamatala.

  2. Tokoniʻi e fānau akó ke nau fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tolu ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié.

  3. Fakaʻatā ʻa e fānau akó ke nau fakahaaʻi ʻenau fakakaukaú mo e ongó.

ʻI he feinga ʻa e fānau akó ke tali e ngaahi fehuʻi ko ʻení, te nau mateuteu lelei ange ai ke fehangahangai mo e ngaahi fehuʻi mo e ngaahi tūkunga ʻi heʻenau moʻuí ʻi he tui.

Mōtolo:

Manatuʻi kuo ʻosi vakaiʻi ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié mo ako ʻa e palopalemá.

  • Ko e tefitoʻi moʻoni fē ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié te ne tokoniʻi koe ʻi he tūkunga ko ʻení, pea ko e hā hono ʻuhingá?

  • ʻE tokoniʻi fēfē koe ʻe he tefitoʻi moʻoni ko iá ʻi he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo ha fehuʻi hangē ko ia ʻi he tūkunga ko ʻení?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha toe founga ʻe ʻaonga ai ʻa e faleʻi ko ʻení?

  • ʻE tokoni fēfē ha tefitoʻi moʻoni kehe ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ʻi he tūkunga ko ʻení?

Akoako Fakahoko:

Manatuʻi kuo ʻosi vakaiʻi ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié mo ako ʻa e palopalemá.

  1. Fakakakato ʻa e ʻekitivitī ko ʻení mo ha taha kehe. Ko koe ʻa e faiakó, pea ko e tahá ko hoʻo fānau akó. Kuo toki ʻosi pē hono lau mo fakalaulauloto hoʻo tokotaha akó ki he palopalema ko ʻení. ʻEke ki he tokotaha akó ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi he sīpingá pea tuku ke ne tali.

    Naʻe toki sio ha taha ʻo ho ngaahi kaungāmeʻa ʻoku ʻikai ke nau tui fakalotú ki ha talanoa ʻa ha ongo faifekau mo ha kakai ʻe niʻihi ʻi he paʻaké. Ne fehuʻi atu ho kaungāmeʻá, “Ko e hā ʻoku ʻalu ai e kau faifekau mei homou siasí ʻo malanga fekauʻaki mo Sīsuú? Hangē ʻoku mou feinga ke fakamālohiʻi hoʻomou tuí ki he kakai kehé. Ko e hā ʻoku ʻikai ke mou tuku ai ke nau fiefia pē ‘i he tuʻunga ‘oku nau ‘i aí?”

  2. Fakaʻaongaʻi ha miniti ʻe nima ke toe hiki ha ngaahi fehuʻi lahi ange te ke lava ʻo fai ke tokoniʻi e fānau akó ke nau lea ʻaki e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu mo e niʻihi kehé ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻe tolu ki hono maʻu e ʻilo fakalaumālié mo e niʻihi kehé ʻi he ngaahi fehuʻi pe tūkunga faingataʻá.

ʻAnalaiso:

Ko e hā ʻe lava ke hoko ʻi he moʻui ʻa e fānau akó ʻi heʻenau fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu mo e niʻihi kehé ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ʻi he taimi ʻoku nau fehangahangai ai mo ha fehuʻi pe tūkunga faingataʻá?

Fakakau:

Ko e hā te ke lava ʻo fai ke tokoniʻi e fānau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kinautolu mo e niʻihi kehé ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié ʻi he taimi ʻoku nau fehangahangai ai mo ha fehuʻi pe tūkunga faingataʻá?

Aofangatukú

Fakakaukau ki he founga ʻe lava ai hoʻo kau akó ʻo tali e ngaahi fehuʻí pe hohaʻá hili ha taʻu ʻe fā hono fakaangaanga e taukei fakatokāteliné. ʻI he kamataʻangá, ʻe fiemaʻu ʻe he fānau akó ha tokoni mo ha poupou lahi ange meiate koe ko e faiakó ke fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié mo e tokāteliné ki he ngaahi tūkunga moʻoni ʻo e moʻuí. Ka neongo ia, ʻi he hokohoko atu hoʻo fakahoko e fakataukei fakatokāteliné ʻi hoʻo kalasí mo ʻoange ki he fānau akó ha ngaahi faingamālie angamaheni ke akoako, ʻi hono fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié pea ʻe hoko e tokāteliné ko ha meʻa ʻe angamaheni pē hono fakahoko ʻe he fānau akó. Ko e founga ʻeni ʻe taha te ke lava ai ʻo tokoniʻi hoʻo fānau akó ke langa ke tuʻu-maʻu honau fakavaʻé ʻi he maka ʻo Sīsū Kalaisí mo ʻEne tokāteliné. Kātaki ʻo fai e meʻa kotoa pē te ke lavá ke tokoniʻi hoʻo kau akó ke fakahoko e ngaahi ola ʻo e fakataukei fakatokāteliné.

Talanoa ke Ako mei Aí

Ko e Aʻusia ʻa Hena ʻi he Fakataukei Fakatokāteliné mo e Founga ne Tāpuekina ai ʻEne Moʻuí

Ko Hená ko hono taʻu ʻuluaki ʻeni ʻi he seminelí. Lolotonga e taha ʻo e ngaahi ʻuluaki lēsoni ʻo e taʻú, naʻe fakafeʻiloaki ai ia ki he fakataukei fakatokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. ʻI he efiafi ko iá naʻe fehuʻi ange ʻe he faʻē ʻa Hená, “Ko e hā e meʻa naʻá ke ako ʻi he seminelí ʻi he ʻaho ní?” Naʻe tali ange ʻe Hena, “Naʻa mau talanoa fekauʻaki mo e fakataukei fakatokāteliné.” Naʻe fehuʻi ange leva ʻe heʻene faʻeé, “Ko e hā ʻa e fakataukei fakatokāteline?”

“ʻOku ʻikai ke u fuʻu fakapapauʻi. Te mau ako ha ngaahi folofola pau. Naʻa mau talanoa ki ha ngaahi founga ke ako ai e moʻoni fakalaumālié, ka ʻoku ʻikai ke u lava ʻo fakamatalaʻi e foungá.”

Lolotonga e fuofua lēsoni ʻo e potufolofola fakataukei fakatokāteliné, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he kalasi ʻa Hená ha kiʻi taimi ke toe vakaiʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. ʻI he taimi naʻe kole ai ʻe heʻene faiakó ki he kalasí ke fakamatalaʻi fakanounou ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení, naʻe ʻikai ke fakapapauʻi ʻe Hena pe te ne lava ʻo fai ia. Naʻá ne houngaʻia ʻi he loto fiemālie ha taha ʻi heʻene kalasí ke fai ha fakamatala fakanounou ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. Naʻe ongoʻi ʻe Hena hangē naʻe fakalahi ʻene mahinó ʻi he fakamatala fakanounou ʻa hono kaungā akó.

ʻI he fakaʻosinga ʻo e semesitaá, naʻe fakahoko ʻe Hena ʻa e sivi fakataukei fakatokāteliné. Naʻe kole ange ke ne fakamatalaʻi fakanounou ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié mo vahevahe ha taimi naʻá ne fakaʻaongaʻi ai kinautolu ʻi heʻene moʻuí. Naʻá ne ongoʻi fiemālie ʻi hono fai ha fakamatala fakanounoú; ka neongo iá, naʻe ʻikai ke ne lava ʻo fakakaukau ki ha taimi naʻá ne fakaʻaongaʻi ai kinautolu. Ko hono moʻoní, naʻá ne ʻiloʻi kinautolu ka naʻá ne ongoʻi naʻe fiemaʻu ke ne akoako lahi ange ke fakaʻaongaʻi kinautolu ʻi heʻene moʻuí.

Naʻe hokohoko atu hono ako ʻe Hena ʻa e fakataukei fakatokāteliné he uike takitaha ʻi he seminelí. Naʻá ne fiefia ʻi he ngaahi lēsoní pea saiʻia ke ngāue ʻi he ngaahi tūkunga kehekehe naʻe tokoni ke ne akoako fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ki hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. Naʻe tupulaki ʻene loto-falala ki heʻene malava ke ʻilo mo fakamatalaʻi e folofolá ʻi heʻene ako maʻuloto e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ʻo e fakataukei fakatokāteliné mo e ngaahi kupuʻi lea mahuʻinga ʻo e folofolá. ʻIkai ngata aí, ka naʻá ne ongoʻi ha fakapapau angavaivai naʻe hōifua ʻene Tamai Hēvaní ʻi heʻene ngaahi feinga ke maʻu e fakataukei fakatokāteliné. Naʻá ne ongoʻi ha holi ke hokohoko atu ia pea aʻu ʻo tuku hono taimi makehe mei he seminelí ki hono ako maʻuloto e ngaahi potufolofolá mo e polokalama Fakataukei Fakatokāteliné.

Lolotonga e taʻu hono ua ʻo e seminelí naʻe kamata ke mahino lelei ange kia Hena ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. Naʻá ne ongoʻi fiemālie ange ʻi heʻene ngāueʻi e ngaahi tūkunga akoako fakahokó ka naʻe ʻikai pē ke ne fakapapauʻi te ne lava ʻo ngāue ʻiate ia pē. Naʻá ne houngaʻia ʻi he tokoni ʻa ʻene faiakó mo hono kaungāakó. Naʻe hokohoko atu ke ne ako maʻuloto e fakamoʻoni fakafolofolá mo e kupuʻi lea mahuʻinga he folofolá. Naʻe kamata ke ne ongoʻi loto-falala ange ʻi hono fakamatalaʻi e tokāteline naʻe akoʻi ʻi he ngaahi potufolofolá. ʻI he taimi naʻe aleaʻi ai e ngaahi potufolofola ko iá ʻi he ako fakafāmili ʻo e ongoongoleleí pe ʻi he lotú, naʻe ongoʻi loto-falala ʻa Hena ke tānaki ki he fealeaʻakí mo ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻEikí ʻo hangē ko iá.

ʻI hono ako ʻe Hena ʻa e fakataukei fakatokāteliné lolotonga hono taʻu tolu ʻi he seminelí, naʻá ne fakatokangaʻi ha tupulaki lahi ʻi heʻene malava ke moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. ʻI he taimi naʻe ʻohake ai ʻe hano maheni ha fehuʻi fekauʻaki mo e Siasí, naʻe ngāue ʻa Hena ʻi he tuí ʻaki ʻene fakafalala ki he meʻa naʻá ne ʻiloʻí mo fekumi ki ha fakamatala lahi ange ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí. Naʻe teʻeki pē ke ne ongoʻi fiemālie kakato ke liliu ha ngaahi fehuʻi mo e hohaʻa kehekehe ke vakai kiate kinautolu ʻaki ha fakakaukau ʻoku taʻengatá. Naʻe mahino kiate ia naʻá ne fiemaʻu ke ne akoako lahi ange ʻi he tafaʻaki ko ʻení.

Naʻe fiefia ʻaupito ʻa Hena ʻi he ngaahi lēsoni fakataukei fakatokāteliné lolotonga hono taʻu fakaʻosi ʻi he seminelí. Naʻá ne ongoʻi hangē naʻá ne lava ʻo tokoni ki hono kaungā akó ke akoako hono fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo hono maʻu ʻo e ʻilo fakalaumālié. Naʻá ne manatuʻi ʻene faingataʻaʻia ʻi he kamataʻangá, peá ne vēkeveke ke tokoni ki hono kaungāakó ke akoako mo tupulaki. Naʻá ne ongoʻi loto-falala ange foki ʻi heʻene fakamatalaʻi ʻa e tokāteliné pea fiefia ʻi heʻene lava ʻo ʻomi ha ngaahi potufolofola kehekehe mei heʻene manatú. Naʻe toe lelei ange ʻene malava ke liliu e ngaahi palopalemá mo vakai kiate kinautolu ʻaki ha fakakaukau ʻoku taʻengatá.

Hili e ʻosi ʻa Hena mei he akó, naʻá ne fehangahangai mo ha ʻahiʻahi fakamātoato ʻo e tuí. Naʻe ʻahiʻahiʻi ʻa ʻene tui kia Sīsū Kalaisí mo Hono Siasi kuo fakafoki maí ʻe ha taha naʻá ne ʻofa mo falala ki ai. ʻI he kamatá, naʻe ʻohovale ʻa Hena ʻi he fakamatala naʻe ʻoange kiate iá. Ka neongo iá, ʻi heʻene fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e meʻá ni, naʻá ne ongoʻi hono fakafiemālieʻi ia ʻe he Laumālié ʻi heʻene manatuʻi ʻa e meʻa naʻá ne ako mei he fakataukei fakatokāteline ʻi he seminelí. Naʻe lava ke ne ngāue ʻi he tuí, vakai ki he ngaahi palopalemá ʻaki ha fakakaukau ʻoku taʻengatá, pea fekumi ki ha mahino lahi ange ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi maʻuʻanga tokoni kuo fokotuʻu fakalangí. Naʻá ne manatu ki ha ngaahi potufolofola lahi ʻa ia naʻá ne ako maʻulotó. Hili haʻane ako mo lotu lahi, naʻá ne ongoʻi nonga mo fiemālie ʻi he ʻilo, ngaahi tali, mo e fakamoʻoni lahi ange kuó ne maʻú.

Naʻe houngaʻia ʻa Hena ʻi heʻene maʻu ha aʻusia ʻi he fakataukei fakatokāteline ʻi he seminelí. Naʻe tokoni ia ke ne maʻu ai ha loto-falala te ne lava ʻo ngāue mo ikunaʻi ha ngaahi ʻahiʻahi ʻi he kahaʻú ki heʻene tuí.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ha ngaahi founga ʻoku aʻusia ai ʻe hoʻo fānau akó ha ngaahi meʻa tatau mo Hená?

  • Ko e hā ha meʻa te ke lava ʻo ako mei he sīpinga ko ʻení ʻe lava ʻo tokoni atu ʻi hoʻo akoʻi e fakataukei fakatokāteliné ki hoʻo fānau akó?