សេចក្ដីណែនាំអំពីគម្ពីរ លូកា
ហេតុអ្វីសិក្សាគម្ពីរនេះ ?
គម្ពីរលូកា ផ្ដល់នូវសាក្សីបន្ថែមមួយអំពីសេចក្ដីពិតជាច្រើន ដែលបានកត់ត្រាដោយ ម៉ាថាយ និង ម៉ាកុស ហើយក៏មាននូវមាតិកាពិសេសផងដែរ ។ ដំណឹងល្អរបស់លូកា អាចជួយឲ្យការយល់ដឹងរបស់អ្នកកាន់តែជ្រៅជ្រះអំពីការបង្រៀនទាំងឡាយរបស់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ហើយជួយអ្នកឲ្យមានអំណរគុណកាន់តែពេញលេញចំពោះសេចក្ដីស្រឡាញ់ និងក្ដីមេត្តាករុណារបស់ទ្រង់ចំពោះមនុស្សលោកទាំងអស់ ដូចបានបើកសម្ដែងអំឡុងពេលការបម្រើក្នុងជីវិតរមែងស្លាប់របស់ទ្រង់ និងតាមរយៈដង្វាយធួនដ៏និរន្ដរ៍របស់ទ្រង់ ។
តើនរណាបានសរសេរគម្ពីរនេះ ?
លូកា គឺជាអ្នកសរសេរដំណឹងល្អនេះ ។ លោកគឺជាគ្រូពេទ្យមួយរូប ( សូមមើល កូឡូស ៤:១៤) និងជា « សារទូតរបស់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ » ( ការបកប្រែដោយយ៉ូសែប ស្ម៊ីធ លូកា ១:១ [ នៅក្នុង លូកា ១:១ លេខយោងក] ) ។ លូកា គឺជា « គូកនធ្វើការម្នាក់ » របស់ប៉ុល (ភីលេម៉ូន ១:២៤លោកត្រូវបានហៅថា អ្នកលូកា នៅក្នុងខគម្ពីរនេះ ) និងជាដៃគូផ្សព្វផ្សាយសាសនារបស់ ប៉ុល ( សូមមើល ធីម៉ូថេទី ២ ៤:១១) ។ លូកា ក៏ជាអ្នកសរសេរគម្ពីរកិច្ចការផងដែរ ( សូមមើល សេចក្តីណែនាំដល់បទគម្ពីរទាំងឡាយ « លូកា ») ។
តើគម្ពីរនេះត្រូវបានសរសេរឡើងនៅពេលណា ហើយនៅកន្លែងណា ?
ទោះបីជាវាពុំត្រូវបានគេស្គាល់ច្បាស់លាស់ថា ពេលណាដែលលូកាសរសេរដំណឹងល្អរបស់លោកក្ដី ក៏វាទំនងជាត្រូវបានសរសេរនៅចុងនៃសតវត្សរ៍ទីមួយ គ.ស. ។ ប្រភពទំាងឡាយរបស់លូកា គឺជាប្រជាជនដែល « បានឃើញការណ៍ទាំងនោះជាក់នឹងភ្នែក តាំងពីដើមរៀងមក » (លូកា ១:២) អំពីការបម្រើក្នុងជីវិតរមែងស្លាប់របស់ព្រះអង្គសង្គ្រោះ និងការរស់ឡើងវិញរបស់ទ្រង់ ។ យើងពុំដឹងទីកន្លែងដែលដំណឹងល្អរបស់លូកាត្រូវបានសរសេរឡើងនោះទេ ។
តើគម្ពីរនេះត្រូវបានសរសេរដល់នរណា ហើយហេតុអ្វី ?
លូកា មានបំណងចង់ឲ្យដំណឹងល្អរបស់លោកត្រូវបានអានជាចម្បងដោយអ្នកស្ដាប់ជាសាសន៍ដទៃ ហើយលោកបានបង្ហាញថា ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ គឺជាព្រះអង្គសង្គ្រោះទាំងរបស់ពួកសាសន៍យូដា និង ពួកសាសន៍ដទៃ ។ លូកាបានថ្លែងជាពិសេសអំពីដំណឹងល្អរបស់ទ្រង់ទៅកាន់ « លោកថេវភីល » (លូកា ១:៣) ដែលជាភាសាក្រិកមានន័យថា « មិត្តរបស់ព្រះ » ឬ « មនុស្សសំណព្វរបស់ព្រះ » ( សូមមើល សេចក្តីណែនាំដល់បទគម្ពីរទាំងឡាយ « ថេវភីល ») ។ វាបង្ហាញថា ថេវភីល បានទទួលការណែនាំពីមុនមកអំពីជីវិត និងការបង្រៀនរបស់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ( សូមមើល លូកា ១:៤) ។ លូកា បានសង្ឃឹមថាផ្ដល់ការណែនាំបន្ថែមទៀតដោយការថ្វាយដំណើររឿងត្រឹមត្រូវអំពីបេសកកម្ម និងការបម្រើរបស់ព្រះអង្គសង្គ្រោះ ។ លោកចង់ឲ្យអ្នកទាំងឡាយដែលអានទីបន្ទាល់របស់លោក « ជ្រាបពីសេចក្តីពិត » (លូកា ១:៤) អំពីព្រះរាជបុត្រារបស់ព្រះ--ក្ដីមេត្ដារបស់ទ្រង់ ដង្វាយធួនរបស់ទ្រង់ និង ការរស់ឡើងវិញរបស់ទ្រង់ ។
តើមានលក្ខណៈពិសេសអ្វីខ្លះ នៅក្នុងគម្ពីរនេះ ?
គម្ពីរលូកា គឺជាដំណឹងល្អទាំងបួនដែលវែងជាងគេ ហើយជាគម្ពីរវែងជាងគេបំផុតនៅក្នុងគម្ពីរសញ្ញាថ្មី ។ ដំណើររឿងដ៏ល្បីបំផុតមួយចំនួនអំពីគ្រីស្ទអាណាចក្រ គឺពិសេសចំពោះដំណឹងល្អរបស់លូកា ៖ ជាស្ថានភាពទាំងឡាយអំពីកំណើតរបស់យ៉ូហាន បាទីស្ទ ( សូមមើល លូកា ១:៥–២៥, ៥៧–៨០) និទានកថាទំនៀមទម្លាប់បុណ្យគ្រីស្ទម៉ាស់ ( សូមមើល លូកា ២:១-២០) ដំណើររឿងរបស់ព្រះយេស៊ូវកាលជាកុមារវ័យ ១២ ព្រះវស្សានៅក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ( សូមមើល លូកា ២:៤១-៥២) ដំណើររឿងប្រៀបប្រដូចអំពីសាសន៍សាម៉ារីចិត្តល្អ ( សូមមើល លូកា ១០:៣០-៣៧) កូនប្រុសខ្ជះខ្ជាយ ( សូមមើល លូកា ១៥:១១-៣២) និងអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនម្នាក់ និងឡាសារ ( សូមមើល លូកា ១៦:១៩-៣១) ដំណើររឿងអំពីមនុស្សឃ្លង់ដប់នាក់ ( សូមមើល លូកា ១៧:១១-១៩) និង ដំណើររឿងនៃព្រះអម្ចាស់ដែលមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញយាងទៅជាមួយនឹងពួកសិស្សនៅតាមផ្លូវទៅកាន់ទីក្រុងអេម៉ោស ( សូមមើល លូកា ២៤:១៣-៣២) ។
លក្ខណៈពិសេសផ្សេងទៀត គឺជាការដាក់បញ្ចូលរបស់លូកាអំពីការបង្រៀនរបស់យ៉ូហានបាទីស្ទ ដែលពុំមាននៅក្នុងដំណឹងល្អផ្សេងទៀតទេ ( សូមមើល លូកា ៣:១០-១៤) ការគូសបញ្ជាក់របស់គាត់អំពីភាពពេញលេញនៃការអធិស្ឋានរបស់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ( សូមមើល លូកា ៣:២១, ៥:១៦, ៩:១៨, ២៨-២៩, ១១:១) និងការដាក់បញ្ចូលរបស់លោកអំពីការហៅបម្រើ ការបំពាក់បំប៉ន និងកិច្ចការផ្សព្វផ្សាយសាសនារបស់ពួកចិតសិបនាក់ ( សូមមើល លូកា ១០:១-២២) ។ លើលពីនោះទៀត លូកា គឺជាអ្នកសរសេរដំណឹងល្អតែម្នាក់គត់ ដែលបានកត់ត្រាថា ព្រះអង្គសង្គ្រោះបានបង្ហូរលោហិតនៅច្បារគែតសេម៉ានី ហើយថាមានទេវតាមួយអង្គបានបម្រើដល់ទ្រង់ ( សូមមើល លូកា ២២:៤៣--៤៤) ។
ដោយសារតែដំណឹងល្អរបស់លូកា ចាប់ផ្ដើម និងបញ្ចប់ទៅវិញនៅក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ នោះវាក៏ជាសញ្ញាអំពីសារៈសំខាន់របស់ព្រះវិហារបរិសុទ្ធផងដែរ ថាជាកន្លែងសំខាន់មួយនៃទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះជាមួយមនុស្សលោក ( សូមមើល លូកា ១:៩, ២៤:៥៣) ។
គម្រោង
លូកា ១:-៣ ។ កំណើត និងបេសកកម្មរបស់យ៉ូហានបាទីស្ទ និង ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទត្រូវបានបានព្យាករពីមុនមក ។ សាក្សីជាច្រើនបានថ្លែងទីបន្ទាល់ថា ទារកយេស៊ូវគឺជាព្រះមែស៊ី ។ នៅជន្មាយុ ១២ ព្រះវស្សា ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទបង្រៀននៅក្នុងព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ។ យ៉ូហានបាទីស្ទផ្សាយអំពីការប្រែចិត្ត ហើយធ្វើបុណ្យជ្រមុជទឹកដល់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ។ លូកាកត់ត្រាអំពីពង្សាវតារបស់ព្រះយេស៊ូវ ។
លូកា ៤-៨ ។ ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ ត្រូវបានល្បួងនៅវាលរហោស្ថាន ។ នៅណាសារ៉ែត ទ្រង់បានប្រកាសអំពីខ្លួនព្រះអង្គថាជាព្រះមែស៊ី ហើយត្រូវបានគេបដិសេធ ។ ទ្រង់ជ្រើសរើសពួកសាវកដប់ពីរនាក់ ហើយបង្រៀនដល់ពួកសិស្សរបស់ទ្រង់ ។ ទ្រង់អភ័យទោសអំពើបាប ហើយសម្តែងអព្ភូតហេតុជាច្រើន ។
លូកា ៩-១៤ ។ ពួកសាវកដប់ពីរនាក់ ត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅផ្សាយ និងព្យាបាល ។ ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទប្រទានអាហារដល់មនុស្សជាងប្រាំពាន់នាក់ ហើយបានប្រែរូបនៅលើភ្នំមួយ ។ ទ្រង់ហៅពួកចិតសិបនាក់ ហើយបញ្ជូនពួកគេឲ្យចេញទៅបង្រៀន ។ ទ្រង់បង្រៀនអំពីភាពជាសិស្ស ភាពលាក់ពុត និងការជំនុំជម្រះ ។ ទ្រង់រៀបរាប់អំពីរឿងប្រៀបប្រដូចអំពីសាសន៍សាម៉ារីចិត្តល្អ ។
លូកា ១៥-១៧ ។ ព្រះយេស៊ូវបង្រៀនជារឿងប្រៀបធៀប ។ ទ្រង់បង្រៀនអំពីហេតុឲ្យរវាតចិត្ត សេចក្ដីជំនឿ និងការអភ័យទោស ។ ទ្រង់ព្យាបាលមនុស្សឃ្លង់ ១០នាក់ ហើយបង្រៀនអំពីការយាងមកជាលើកទីពីររបស់ទ្រង់ ។
លូកា ១៨-២២ ។ ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទបន្តបង្រៀនជារឿងប្រៀបប្រដូច ។ ទ្រង់ព្យាបាលបុរសខ្វាក់ម្នាក់ ហើយបង្រៀនសាខេ ។ ទ្រង់ជិះចូលទៅទីក្រុងយេរូសាឡិមដោយជោគជ័យ ទ្រង់ព្រះកន្សែងចំពោះទីក្រុង ហើយសម្អាតព្រះវិហារបរិសុទ្ធ ។ ទ្រង់បានព្យាករជាមុនអំពីការបំផ្លិចបំផ្លាញនៃទីក្រុងយេរូសាឡិម ហើយមានបន្ទូលអំពីទីសម្គាល់ដែលនឹងកើតមានមុនការយាងមកជាលើកទីពីររបស់ទ្រង់ ។ ទ្រង់បង្កើតពិធីសាក្រាម៉ង់ បង្រៀនដល់ពួកសាវករបស់ទ្រង់ ហើយរងទុក្ខនៅច្បារគែតសេម៉ានី ។ ទ្រង់ត្រូវបានគេក្បត់ ចាប់ព្រះកាយ ចំអក វាយ និងសួរចម្លើយ ។
លូកា ២៣-២៤ ។ ព្រះយេស៊ូវត្រូវបានសួរចម្លើយនៅពីមុនលោកពីឡាត់ ហើយហេរ៉ូឌបានឆ្កាង និងបញ្ចុះព្រះសពទ្រង់ ។ ពួកទេវតានៅឯទីផ្នូរ ហើយពួកសាវកពីរនាក់ដើរនៅតាមផ្លូវទៅកាន់ទីក្រុងអេម៉ោស ថ្លែងទីបន្ទាល់ថា ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទបានមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ ។ ព្រះអង្គសង្គ្រោះបានលេចព្រះកាយរបស់ទ្រង់មកជួបពួកសិស្សនៅទីក្រុងយេរូសាឡិម សន្យានឹងពួកសាវករបស់ទ្រង់ថា ពួកគេនឹងត្រូវបានប្រទានឲ្យនូវព្រះចេស្ដាមកពីព្រះ ហើយទ្រង់ក៏យាងត្រឡប់ទៅស្ថានសួគ៌ ។