2021
Ko Hono Vahevahe Fakaemāmani Lahi ʻo e Ongoongoleleí
Sune 2021


“Ko Hono Vahevahe Fakaemāmani Lahi ʻo e Ongoongoleleí,” Ki Hono Fakamālohia ʻo e To‘u Tupú, Sune 2021, 8–11.

Ko Hono Vahevahe Fakaemāmani Lahi ʻo e Ongoongoleleí

Tuku ke tau tuʻu fakamakatuʻu kotoa pea lea ʻi he tui ʻi hono vahevahe ʻetau pōpoakí mo e māmaní.

ʻĪmisi
ko ha finemui ‘okú ne pukepuke ha telefoni toʻotoʻo ʻoku ʻasi e Tohi ʻa Molomoná ʻi he screen

ʻOku ou manatu ki he taimi naʻe ʻomi ai ki ʻapi ʻe heʻeku tamaí ʻa e fuofua seti televīsone ki homau kaungāʻapí. Naʻe omi kotoa hoku ngaahi kaungāmeʻá ki homau ʻapí ʻo mamata mo ofoofo ʻi he founga naʻe lava ai ʻa e fakatātā ʻuliʻuli mo hinehiná ʻo ʻasi mai ʻi he kiʻi puha tapafā ʻinisi 12.

ʻI he taimi naʻe kamata ai ʻeku ngāue fakafaifekaú ʻi ʻIngilani ʻi he 1948, ko e founga angamaheni naʻe maʻu ai ʻe he kakaí ʻa e ongoongó ko e nusipepá mo e letioó.

ʻOku kehe moʻoni homou māmaní he ʻahó ni. Ko e ngaahi meʻa ʻoku mou aʻusia he ʻaho ní ʻe kehe ia mei he kahaʻú mo ia naʻe hoko ʻi he kuohilí, mo e ngaahi ʻilo foʻou naʻe ʻikai ha misi ki ai ʻe hoko mai ʻi hoʻomou moʻuí. Te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ngaahi ʻilo foʻou fakaofo ko ʻení? Ke toe tānaki atu ki he ʻuhinga ko iá, te ke fakaʻaongaʻi fēfē kinautolu ke paotoloaki ʻa e ngāue ʻa e ʻEikí?

Ngaahi Meʻangāue ki hono Vahevahé

ʻI he ngaahi senituli lahi, kuo fai ʻe he ʻEikí ha tokoni ki hono ueʻi e kakaí ke faʻu ha ngaahi meʻangāue ke fakafaingofuaʻi hono fakamafola ʻo e ongoongoleleí. Kuo ohi mai mo tali lelei ʻe he Siasí ʻa e ngaahi meʻangāue ko iá, kau ki ai ʻa e pākí, fakamafola ʻi he mītiá, pea ʻi he taimi ní ko e ʻinitanetí mo e mītia fakasōsialé.

ʻOku fakaʻatā ʻe he ʻinitanetí mo e mītia fakasōsialé ʻa e tokotaha kotoa pē ke fanongoa honau leʻó, pea ʻokú ne liliu ʻo fuʻu kehe ʻa e sōsaietí. Kuo fakafaingofuaʻi heni ʻa e fetalanoaʻaki fakaemāmani lahí ʻi he meimei kaveinga kotoa pē, kau ai ʻa e tui fakalotú, pea ʻe lava ke kau ʻa e meimei tokotaha kotoa pē.

Kau ʻi he Fetalanoaʻakí

‘Oku mahuʻinga ‘a e foʻi lea fetalanoaʻakí. ʻOku ʻi ai maʻu pē ha felāfoaki pe fetalanoaʻaki ʻo fekauʻaki mo e Siasí. ʻE hokohoko atu ʻa e ngaahi felāfoaki ko iá ʻo tatau ai pē pe te tau fie kau ki ai pe ʻikai. Ka he ʻikai lava ke tau tuʻu pē ʻo mamata lolotonga ko iá ʻoku feinga ha niʻihi kehe kau ai ʻa hotau kau fakaangá, ke nau fakaʻuhingaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he Siasí. Lolotonga ʻa e ʻi ai ha ngaahi felāfoaki ʻoku kau ki ai ha laui afe pe laui miliona, ko e konga lahi ia ko ha kakai tokosiʻi ʻaupito. Ka ʻoku ʻi ai ha mālohi ʻo e felāfoaki kotoa pē kiate kinautolu ʻoku kau ki aí. ʻOku fokotuʻu ha ngaahi fakakaukau fekauʻaki mo e Siasí, ʻi he foʻi felāfoaki takitaha.

ʻOku mou ʻiloʻi kotoa pē ʻoku fakamanatu mo poupouʻi mai ma‘u pē ʻa e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo e niʻihi kehé. ʻOku fekumi maʻu pē ʻa e Siasí ki he ngaahi founga lelei taha ke talaki ai ʻetau pōpoakí.

ʻOku makehe maʻu pē kiate au ʻa hono Malangaʻaki ʻa e Ongoongolelei kuo Fakafoki Maí. Naʻá ku saiʻia heʻeku hoko ko ha faifekau ʻi ʻIngilaní. Naʻá ku saiʻia heʻeku hoko ko ha palesiteni fakamisiona ʻi Kānatá. Pea ʻoku ou saiʻia ʻi hoku uiuiʻi lolotongá, ʻa ia ʻokú ne fakaʻatā mai ha ngaahi faingamālie ke u vahevahe ʻa e pōpoaki ʻo e ongoongolelei kuo Fakafoki Maí ki he māmaní, pea ke fakamoʻoni naʻe hā ʻa e ʻOtua ko e Tamaí, mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí kia Siosefa Sāmita ʻi he 1820. Naʻe fakafoki mai ʻa e ongoongolelei naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū ʻi he kuonga ʻo e Fuakava Foʻoú, ʻia Siosefa. Ne mole ia ʻi he pekia ʻa e Kau ʻAposetolo ʻo e kuonga muʻá. Te u lava ‘o vahevahe mo e māmaní ʻa e ʻilo ko ia kuo toe ʻi māmani ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, tokāteliné, mo e ngaahi ouau ʻo e Siasi ʻo e Fuakava Foʻoú. Ko e ngāue mahu‘inga taha ʻeni te tau lava ʻo kau ki aí.

ʻI he taimi ní, tuku muʻa ke u kole atu ke mou kau ʻi he felāfoakí ʻaki hoʻomou kau ʻi he ʻinitanetí, tautautefito ki he mītia fakasōsialé, ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí pea fakamatalaʻi ʻi ha ngaahi lea faingofua mo mahino, ʻa e pōpoaki ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí.

ʻĪmisi
ko ha talavou ʻokú ne fakaʻaongaʻi ha telefoni toʻotoʻo

Ko e Meʻa Te Ke Lava ʻo Fakahokó

ʻOku ʻosi ʻiloʻi ʻe he tokolahi taha ʻo kimoutolú ʻa e ngaahi founga lahi ke kamata hono vahevahe atu ʻa e meʻa ʻoku mou ʻiloʻi ʻoku moʻoní. Te mou lava ʻo download ʻa e ngaahi vitiō mei he Siasí mo e ngaahi saiti lelei kehe pea vahevahe atu kinautolu mo homou ngaahi kaungāmeʻá. Te mou lava ʻo comment ʻi ha ngaahi post fekauʻaki mo e Siasí, pea vahevahe hoʻomou ngaahi fakakaukaú ki he ngaahi meʻa moʻoni kau ki he ngaahi post ko iá. Ko hono moʻoní, ʻoku fie maʻu heni ke mahino kiate koe mo e kotoa ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻo e ongoongoleleí.

Kuo lekooti ʻe he niʻihi kehé mo post ʻenau ngaahi fakamoʻoni ki hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongoleleí, ngaahi akonaki ʻo e Tohi ʻa Molomoná, mo e ngaahi kaveinga kehe ʻo e ongoongoleleí ʻi he YouTube mo e ngaahi saiti manakoa taha ʻoku vahevahe ai ʻa e vitioó. Te ke lava foki ʻo fakamatala hoʻo talanoá kiate kinautolu ʻoku ʻikai kau ki he Siasí ʻi he founga ko ʻení. Ngāue ʻaki ha ngaahi talanoa mo e ngaahi lea ʻe mahino ki he kakaí. Talanoa moʻoni mo fakamātoato fekauʻaki mo e ivi tākiekina ʻo e ongoongoleleí ʻi hoʻo moʻuí, fekauʻaki mo e founga kuó ne tokoniʻi ai koe ke ke ikunaʻi ho ngaahi vaivaí pe faingataʻá, mo tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ho ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻingá. Mahalo pē ʻe faʻa tokosiʻi hoʻo kau fanongó, ka ʻe lava ke ʻaonga ʻa e ola ʻo e ngaahi talanoa pehē ʻe lauiafe kuo tātānakí. Ko e ola ʻoku maʻú ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e ngāue fakatahá neongo kapau ko e kiʻi tokosiʻi pē ʻoku tākiekina ʻe hoʻo ngaahi lea ʻo e tuí mo e ʻofa ki he ʻOtuá mo Hono ʻAlo, ko Sīsū Kalaisí.

ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻi he ivi mālohi ʻo hono Fakafoki Mai ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻi hoʻo moʻuí. Kuó ne liliu koe mo e meʻa ʻe hoko ʻi hoʻo kahaʻú. ʻOua naʻá ke manavasiʻi ke vahevahe mo e niʻihi kehé hoʻo talanoá, ʻa e ngaahi meʻa kuó ke aʻusia ʻi hoʻo hoko ko ha muimui ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ʻOku tau maʻu kotoa pē ha ngaahi talanoa mahuʻinga kuo nau tākiekina hotau tupuʻangá. ʻOku ʻikai ko ha founga kovi ʻa hono vahevahe atu ʻo e ngaahi talanoa ko iá ki he niʻihi kehé. Te ke lava foki ʻo tokoni ke fakatonutonu ʻa e ngaahi maʻu hala lahi fekauʻaki mo e Siasí ʻo fakafou ʻi he niʻihi ʻoku mou feohí.

ʻĪmisi
ko ha toʻu tupu ʻoku talanoa ʻi he matātahí

Manatuʻi Ko Hai Koe

‘E ʻaonga taha ʻa e ākonga kotoa pē ʻa Kalaisí mo fakahoko ʻa e lelei tahá, ʻi heʻenau ohi mai ha ʻulungaanga ʻoku taau mo e tokotaha muimui ʻo e Fakamoʻui ʻo e māmaní. Ko e ngaahi fealēleaʻaki ʻoku tuku taha e tokangá ʻi he fakafehuʻiá, fakakikihí, mo e fakaveiveiua ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí, ʻoku siʻi ʻenau tokoni ki hono langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Kuo naʻinaʻi mai ʻa e ʻAposetolo ko Paulá ke ʻoua naʻa tau “mā ʻi he ongoongolelei ʻo Kalaisí: he ko e mālohi ia ʻo e ʻOtuá ki he fakamoʻuí” (Loma 1:16). Tuku ke tau tuʻu fakamakatuʻu kotoa pea lea ʻi he tui ʻi hono vahevahe ʻetau pōpoakí mo e māmaní.

ʻI hoʻo kau ʻi he ngaahi fetalanoaʻaki ko ʻení, manatuʻi ko hai koe. Ko e tokotaha Siasi koe. ʻOku ʻikai fie maʻu ke fakafekiki pe fakakikihi mo e niʻihi kehé fekauʻaki mo ʻetau tuí. ʻOku ʻikai fie maʻu ke ke taukapoʻi koe pe anga taʻefakakaumeʻa. ʻOku mālohi hotau fakavaʻé; ʻoku moʻoni ʻa e Siasí. ʻOku fie maʻu pē ke fai ha fetalanoaʻaki, ko ha ngaahi kaungāmeʻa ʻi he loki tatau, ʻo tataki maʻu pē ʻe he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālié pea manatu maʻu ai pē ki he Fakalelei ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻokú ne fakamanatu mai ‘a hono mahuʻinga ʻo e fānau ‘a ʻetau Tamai ʻi Hēvaní.

Fakatauange ke tāpuekina kimoutolu ʻe he ʻEikí, tataki, ueʻi fakalaumālie, mo fakamaama homou ʻatamaí, ke mou ʻiloʻi ʻa e founga ke kau atu ai ʻi he fetalanoaʻaki pe felāfoaki kafakafa fakaemāmani lahi ʻoku fakahokó. Tuku ke ongona homou leʻó ʻi hono talaki ʻa e pōpoaki maʻongoʻonga mo nāunauʻia ʻo hono Fakafoki Mai ʻa e kakato ʻo e ongoongolelei taʻengata ʻo Sīsū Kalaisí.