’Ua mo’e pauroa

I te ’āfa’ira’a Iosepha i te mau ’api ’auro i te fare, ’ua tāmata noa te feiā ’imi tao’a i te ’eiā i te reira e rave rahi hepetoma. Nō te pāruru i te mau ’api, e taui haere noa ’oia i te vāhi, tāhuna i raro a’e i te ha’apūpūra’a auahi, i raro a’e i te tahua hāmanira’a a tōna metua tāne ’e i roto i te ha’apu’era’a huero. E’ita e nehenehe vaiiho noa.

E mea hi’opo’a te mau ta’ata nā reira, e haere roa mai i tō rātou fare nō te tāparu iāna ’ia fa’a’ite ia rātou i te mau pāpa’a parau. ’Ua pāto’i noa Iosepha noa atu ē e ’aufauhia ’oia. ’Ua fa’aoti roa tōna mana’o e ha’apa’o maita’i i te mau ’api, ma te tu’u i tōna ti’aturi i ni’a i te parau a te Fatu ē, mai te peu e fa’aitoito roa ’oia i tōna pae, e pāruruhia te reira.¹

Nō teie mau ’ohipa, ’ua taupupu tāna hi’opo’ara’a i te mau ’api ’e tāna ha’api’ira’a nō ni’a i te Urima ’e te Tumima. ’Ua ’ite iho ā ’oia ē, ’ua fa’aineinehia te mau ’īriti parau nō te tauturu iāna ’ia ’īriti i te mau ’api, ’aita rā ’oia i fa’a’ohipa a’enei i te mau ’ōfa’i hi’o nō te tai’o i te hō’ē pāpa’ira’a tahito. ’Ua hina’aro roa ’oia e ha’amata i teie ’ohipa, ’aita rā i pāpū maita’i iāna nāhea ia rave i te reira.²

’A tuatāpapa noa ai Iosepha i te mau ’api, tē ’ana’anatae mai ra te tahi ’ona fenua nō Palmyra, tōna i’oa o Martin Harris, i teie ’ohipa. ’Ua pa’ari ’o Martin mai te Metua tāne o Iosepha, ’e ’ua tihepu ’oia ia Iosepha i terā ’e terā taime nō te rave i te ’ohipa i ni’a i tōna fenua. ’Ua fa’aro’oro’o ’o Martin nō ni’a i te mau ’api ’auro ’e ’aita ’oia i tāu’a rahi i te reira ē tae roa i te taime ’ua ani te metua vahine o Iosepha iāna ’ia fārerei i tāna tamaiti.³

Tei rāpae Iosepha i te ’ohipara’a i te tāpe’ara’a mai Martin i tō rātou fare, nō reira ’ua uiui ri’i ’oia ia Emma ’e i te tahi atu mau melo o te ’utuāfare nō ni’a i te mau ’api. I te ho’ira’a mai Iosepha i te fare, ’ua haru mai Martin i tōna rima ma te ui iāna e fa’ati’a fa’ahou mai nō ni’a i te reira. ’Ua paraparau Iosepha iāna nō ni’a i te mau ’api ’auro ’e te mau arata’ira’a a Moroni ’ia ’īriti ’e ’ia ha’aparare i te reira mau pāpa’ira’a.

’Ua parau atu Martin : « Mai te peu e ’ohipa nā te diabolo, ’aita ïa tā’u e ’ohipa i reira ». Mai te peu rā e ’ohipa nā te Fatu, ’ua hina’aro ’oia e tauturu ia Iosepha ’ia poro i te reira i tō te ao nei.

’Ua fa’ati’a Iosepha ia Martin ’ia amoamo i te mau ’api i roto i te ’āfata pōnao. ’Ua pāpū ia Martin ē, e ’ohipa teiaha tō roto, ’aita rā ’oia i ti’aturi ē, e mau ’api ’auro. « ’Eiaha ’oe e ’ino’ino mai iā’u nō te ’orera’a e ti’aturi i tā ’oe parau », ’ua parau ’oia ia Iosepha.

I te ho’ira’a Martin i tōna fare i terā pō, ’ua ma’iri te tu’ira’a pō, ’ua haere ’oia i roto i tōna piha ’e ’ua pure atura, ma te fafau atu i te Atua e hōro’a ’oia i te mau mea ato’a tāna e vai ra mai te peu e ’ite ’oia ē, e ’ohipa hanahana tā Iosepha e rave ra.

’A pure noa ai Martin, ’ua putapū ’oia i te hō’ē reo iti ha’iha’i i te paraparaura’a i tōna vārua. Mai te reira atu taime ’oia i te ’itera’a ē, nō ’ō mai te mau ’api i te Atua ra—’e ’ua pāpū iāna ē, e ti’a iāna ’ia tauturu ia Iosepha ’ia fa’a’ite i tō te reira mau poro’i.⁴

---

I te hope’a o te matahiti 1827, ’ua hapu Emma ’e ’ua pāpa’i ’oia i tōna nā metua. ’Ua fātata hō’ē matahiti rāua Iosepha i te fa’aipoipora’ahia, ’e tē riri noa ra tōna metua tāne ’e tōna metua vahine iāna. ’Ua fāri’i rā Hale mā ’ia ho’i mai nā ta’ata fa’aipoipo i Harmony, ’ia fānau Emma i rotopū i tōna ’utuāfare.

Noa atu ā e fa’aātea te reira iāna ’e tōna nā metua ’e mau taea’e ’e tuahine, ’ua hina’aro roa Iosepha ’ia haere atu. Tē tāmata noa nei ā te mau ta’ata i New York e ’eiā i te mau ’api, ’e penei a’e nā roto i te nu’ura’a i te hō’ē vāhi ’āpī, e noa’a mai te hau ’e te fa’aāteara’a i te ta’ata nō te rave i te ’ohipa a te Fatu. Te vāhi fifi rā, e tārahu tāna ’e ’aita tāna e moni nō te fa’anu’u atu i reira.⁵

’Ua mana’o ’oia e fa’a’āfaro i tāna tāpura faufa’a, ’ua haere Iosepha i te ’oire nō te ’aufau i tāna mau tārahu. Tei roto ’oia i te hō’ē faretoa te ’aufaura’a i te hō’e mea, tāpapa mai nei Martin Harris iāna. « Terā Semita tāne, e pae ’ahuru tārā », ’ua parau ’oia. « Tē hōro’a nei au ia ’oe i te reira nō te rave i te ’ohipa a te Fatu »

’Ua pe’ape’a ri’i Iosepha ’ia fāri’i i terā moni, ’e ’ua parau atu ’oia ē, e fa’aho’i iho ā ’oia i te reira, ’ua pāhono mai rā Martin ē, ’eiaha e ha’ape’ape’a nō te reira. E moni hōro’a noa, ’e ’ua fa’aara ’oia i te mau ta’ata ato’a i roto i terā piha ’ia hi’o ē, e mea hōro’a-noa-hia te reira moni.⁶

’Āria, ’ua ’aufau Iosepha i tāna mau tārahu ’e ’ua fa’aineine i tōna pere’o’o. ’Ua reva atura rāua Emma i Harmony e te mau ’api ’auro tāhunahia i roto i te hō’ē pāero huero pipi.⁷

---

’Ua tāpae teie nā ta’ata fa’aipoipo iō Hale mā hō’ē hepetoma i muri iho.⁸ ’Aita i maoro roa, ’ua ani te metua tāne o Emma ’ia ’ite i te mau ’api ’auro, ’ua parau atu rā Iosepha ē, ’o te ’āfata noa tei reira te mau ’api tāna e nehenehe e fa’a’ite iāna. Ma te riri, ’ua rave mai Isaac i te ’āfata pōnao ’e ’ua ’ite ’oia i tōna teiaha, ’aita ato’a rā ’oia i ti’aturi roa. ’Ua parau atu ’oia ē, e’ita tā Iosepha e nehenehe e tāpe’a i te reira i roto i tōna fare maori rā e fa’a’ite mai ’oia e aha tō roto.⁹

Nō te mea tei reira te metua tāne o Emma, ’aita te ’īritira’a i ’ōhie a’e, ’ua tāmata noa rā Iosepha. ’Ua tauturu mai Emma iāna ’e ’ua pāpa’i ’oia e rave rahi mau tāpa’o huru ’ē i ni’a i te hō’ē pāpie.¹⁰ ’Ei reira, e rave rahi hepetoma te maoro tōna tāmatara’a i te ’īriti i te reira nā roto i te Urima ’e te Tumima. E ’ohipa tau maoro rahi atu ā tei tītauhia iāna i te hi’o-noa-ra’a i roto i te nā ’īriti parau. Tītauhia ’ia fa’aha’eha’a ’oia iāna ’e ’ia fa’a’ohipa i te fa’aro’o ’a tuatāpapa ai ’oia i te mau tāpa’o.¹¹

Ma’a ’āva’e i muri iho, tē haere mai nei Martin i Harmony. ’Ua parau ’oia ē, ’ua tae mai te mana’o ē, tē pi’i nei te Fatu iāna ’ia tere roa i New York City nō te fāfā i te mana’o o te mau ’aivāna’a reo tahito. ’Ua mana’o ’oia ē, penei a’e e nehenehe tā rātou e ’īriti i teie mau tāpa’o.¹²

’Ua pāpa’i fa’ahou Iosepha i te tahi atu ā mau tāpa’o mai ni’a mai i te mau ’api, ’ua pāpa’i i tāna ’īritira’a ’e ’ua hōro’a i te pāpie ia Martin ra. ’E ’ua hi’o a’era rāua Emma i tō rāua hoa i te revara’a i te pae hiti’a o te rā nō te fāfā i te mana’o o te tahi mau ’aivāna’a rahi.¹³

---

I te tāpaera’a Martin i New York City, ’ua haere ’oia e hi’o ia Charles Anthon, e ’orometua reo latino ’e heleni i te fare ha’api’ira’a teitei nō Columbia. E ta’ata ’āpī te ’orometua Anthon—’ahuru ma pae paha matahiti ’āpī a’e ia Martin—’e ’ua tu’i tōna ro’o nō te pūharara’a i te hō’ē buka tātarara’a parau nō ni’a i te ta’ere heleni ’e te ta’ere roma. ’Ua ha’amata ato’a ’oia i te ha’aputu i te mau ’ā’amu nō ni’a i te mau inidia nō Amerika.¹⁴

E ’aivāna’a ’eta’eta ’o Anthon ’e ’ua au ’ore ri’i ’oia i te haerera’ahia mai e fa’ataupupu i tāna ’ohipa, ’ua fāri’i noa rā ’oia ia Martin ’e ’ua hi’opo’a ’oia i te mau tāpa’o ’e te ’īritira’a a Iosepha.¹⁵ ’Aita iho ā teie ’orometua i mātau i te reo ’aiphiti, ’ua tai’oi’o ri’i rā ’oia i te tahi mau tuatāpapara’a nō ni’a i te reira reo ’e ’ua ’ite ’oia i te hōho’a o te reira. I te hi’ora’a ’oia i te mau tāpa’o, ’ua ’ite ’oia i te tahi mau tū’atira’a ’e te reo ’aiphiti ’e ’ua parau atu ’oia ia Martin ē, ’ua tano te ’īritira’a.

’Ua fa’a’ite atu Martin i te tahi fa’ahou mau tāpa’o, ’e ’ua hi’opo’a Anthon i te reira. ’Ua parau atu ’oia ē, e mau tāpa’o reo tahito e rave rau i roto i te reira ’e ’ua hōro’a atura ia Martin ra i te hō’ē parau ha’apāpū nō te ti’a-mau-ra’a o te reira. ’Ua parau ato’a ’oia ē, e haere e fa’a’ite i te mau tāpa’o i te tahi atu ’aivāna’a, tōna i’oa ’o Samuel Mitchill, tei ha’api’i nā mua a’enei i Columbia.¹⁶

« E mea ’aravihi maita’i ’oia i roto i teie mau reo tahito », ’ua parau ’o Anthon, « ’e ’ua pāpū iā’u ē, e nehenehe tāna e tauturu maita’i ia ’oe ».¹⁷

’Ua tu’u Martin i te parau ha’apāpū i roto i tōna pūtē, ’e tē reva ra ’oia, pi’i mai nei Anthon iāna ’ia ho’i mai. ’Ua hina’aro ’oia ’ia ’ite nāhea tō Iosepha noa’ara’a te mau ’api ’auro.

’Ua pāhono atu Martin : « Nā te hō’ē melahi nā te Atua i heheu i te reira iāna ». ’Ua ha’apāpū atu ’oia ē, e riro te ’īritira’a o te mau ’api i te taui i te ao ’e ’i te fa’aora i te reira i te ha’amoura’a. ’E teienei tē vai ra te ha’apāpūra’a nō te ti’a-mau-ra’a o te reira, tē ’ōpua nei ’oia ’ia ho’o i tāna ’āua fa’a’apu ’e ’ia hōro’a i te moni nō te pūharara’a i te ’īritira’a.

’Ua nā o atura Anthon : « Fa’a’ite mai na i te parau ha’apāpū ».

’Ua rave mai Martin i roto i tōna pūtē ’e ’ua hōro’a atu. ’Ua tūmahae Anthon i te reira ma te parau ē, ’aita terā mea, te mau melahi e haere mai. Mai te peu ’ua hina’aro Iosepha ’ia ’īrithia te mau pāpa’a, e hōpoi mai i te reira i Columbia nei ’e nā te hō’ē ’aivāna’a e ’īriti i te reira.

’Ua fa’ata’a atu Martin ē, ’ua tā’atihia hō’ē tuha’a o te mau pāpa’a parau, ’e ’aita tā Iosepha e parau fa’ati’a nō te fa’a’ite atu i te tahi noa atu ta’ata.

’Ua nā ’ō atura Anthon : « E’ita tā’u e nehenehe e tai’o i te hō’ē buka tā’atihia ». ’Ua fa’ari’ari’a ’oia ia Martin ē, penei a’e tē ha’avare ra Iosepha iāna. « E hi’o maita’i i te feiā ’ino hau ’ē », ’ua parau atu ’oia.¹⁸

’Ua vaiiho atura Martin ia Anthon ’e ’ua haere atura e fārerei ia Samuel Mitchill. ’Ua fāri’i maita’i mai ’oia ia Martin, ’ua fa’aro’o i tāna ’ā’amu ’e ’ua hi’o i te mau tāpa’o ’e te ’īritira’a. ’Aita i roa’a iāna ’ia tātara mai i te aura’a, ’ua parau mai rā ’oia ē, tē fa’aha’amana’o ra te reira iāna i te pāpa’ira’a a tō ’Aiphiti, e pāpa’ira’a nā te hō’ē nūna’a mo’e.¹⁹

’Ua fa’aru’e atu Martin i te ’oire i te tahi noa taime i muri iho ’e ’ua ho’i i Harmony, ma te ’ite pāpū rahi roa ē, e mau pāpa’a parau ’auro tahito tā Iosepha e mau nei ’e e mana tōna nō te ’īriti i te reira. ’Ua fa’ati’a ’oia ia Iosepha i tāna mau fārereira’a ’e te mau ’aivāna’a ’e ’ua feruri atura, mai te peu ē ’aita te ta’ata ’ite rahi roa a’e i Amerika e nehenehe e ’īriti i te buka, nā Iosepha ïa e rave i te reira.

’Ua parau atu Iosepha ma te tuauru rahi ē : « E’ita e haere iā’u, e ’ere au i te ta’ata ’ite ». ’Ua ’ite rā ’oia ē, ’ua fa’aineine te Fatu i nā ’īriti parau ’ia ti’a iāna ’ia ’īriti i te pāpa’a parau.²⁰

’Ua fāri’i Martin i terā mana’o. ’Ua ’ōpua ’oia e ho’i i Palmyra, e fa’anaho i tāna ’ohipa ’e e ho’i ’oi’oi roa mai nō te tāvini ’ei pāpa’i parau nō Iosepha.²¹

---

I te ’āva’e ’ēperēra 1828, tē ’ora ra Emma ’e Iosepha i roto i te hō’ē fare i te hiti ’ānāvai Susquehanna, ’aita i ātea roa i nā metua o Emma.²² I te roara’a o tōna tau hapūra’a, pinepine Emma i te riro ’ei pāpa’i parau nō Iosepha i te ha’amatara’a ’oia i te ’īriti i te mau pāpa’a parau. I te hō’ē mahana, tē rave ra Iosepha i te ’īritira’a ē i te hō’ē taime, ’ua huru ’ē tā’ue tōna hōho’a. ’Ua ui atu ’oia : « Emma, e patu ānei ’ati a’e ia Ierusalema ? »

’Ua pāhono atu ’oia ē, « ’Ē », tē ha’amana’o ra ’oia i te reira i roto i te Bibilia.

’Ua hau a’era tōna mana’o ’a nā ’o ai : « Nā reira, ’ua mana’o roa vau ’ua fa’ahapehia vau ».²³

’Ua māere roa Emma ē ’aita te ma’ua o tāna tāne i te tua’ā’ai ’e i te pāpa’ira’a mo’a i ha’avivi i te ’īritira’a. Mea fifi roa nō Iosepha ’ia pāpa’i maita’i i te hō’ē rata. Noa atu rā, ’ua pārahi ’oia e rave rahi hora i pīha’i iho iāna ’a fa’ahiti noa mai ai ’oia i te mea i ni’a i te pāpa’a parau ma te tītau ’ore i te tauturu i roto ānei i te hō’ē buka ’aore rā i te hō’ē parau. ’Ua ’ite ’oia ē, nā te Atua ana’e e nehenehe e fa’auru iāna nō te ’īriti mai tāna i rave.²⁴

’E ’ua tae i te hō’ē taime, ’ua ho’i mai Martin mai Palmyra mai ’e nāna i riro ’ei pāpa’i parau, e fa’afa’aea ri’i ïa Emma hou te pēpe e tae mai ai.²⁵ ’Aita rā i ’ōhie ’ia fa’afa’aea. ’Ua onoono mai te vahine a Martin, ’o Lucy tōna i’oa, ’ia haere ato’a mai nā muri iāna i Harmony, ’e e nā ta’ata fifi ri’i ’o Harris mā.²⁶ ’Ua fēa’a Lucy i te hina’aro ’o Martin ’ia turu ia Iosepha i te pae faufa’a ’e ’ua riri ato’a ho’i ’ia haere Martin i New York City ’e ’aita ’oia. I te paraura’a Martin iāna ē, tē haere ra ’oia i Harmony nō te tauturu i te ’īritira’a, ’ua fa’aō ato’a mai ’oia iāna, ma te hina’aro pāpū e hi’o i te mau ’api.

Tē turi ra te tari’a o Lucy, ’e i te taime ’aita ’oia e fa’aro’o i tā te ta’ata e parau ra, e mana’o ïa ’oia i te tahi taime ē, tē fa’ao’ō’o ra te ta’ata iāna. ’Aita ato’a ’oia e fa’atura i te tauiha’a a te ta’ata. I te pāto’ira’a Iosepha e fa’a’ite iāna i te mau ’api, ’ua ha’amata ’oia i te mā’imi haere nā roto i te fare, ’ua pāheru nā roto i te mau ’āfata tao’a a te ’utuāfare, nā roto i te mau vaira’a tauiha’a ’e te mau ’āfata ato’a. ’Aita tā Iosepha e rāve’a ’ē maori rā te hunara’a i te mau pāpa’a parau i roto i te uru rā’au.²⁷

’Āria ’ua haere atu Lucy i te tahi atu fare e fa’aea ai, e fare nō te tahi atu ta’ata i reira. ’Ua vai hau fa’ahou mai te mau ’āfata tao’a ’e te mau vaira’a tauiha’a a Emma, i teienei rā ’ua tihotiho atura ïa Lucy ē tē ’imi ra Iosepha ’ia ’amu i te moni a Martin. Tau hepetoma ’ārepurepura’a mai te reira ē ho’i atura Lucy i tōna fare i Palmyra.

I teienei ’ua ho’i mai te hau, ’ua ’īriti vitiviti ïa Iosepha ’e ’o Martin. Tē tupu rahi mai ra Iosepha i roto i tōna ti’ara’a hanahana ’ei hi’o ’e ’ei heheu parau. Nā roto i te hi’ora’a i roto i nā ’īriti parau ’aore rā i te tahi fa’ahou ’ōfa’i hi’o, ’ua nehenehe tāna e rave i te ’ohipa ’īritira’a, tei mua ānei te mau pāpa’a parau i tōna mata ’aore rā ’ia pū’ohuhia i roto i te hō’ē ’ahu parupape ’a Emma i ni’a i te ’aira’amā’a.²⁸

I te ’āva’e ’ēperēra, mē ē tae roa atu i te ’ōmuara’a o te ’āva’e tiunu, ’ua fa’aro’oro’o ’o Emma i te reo o Iosepha i te fa’ahitira’a i te mau parau o te pāpa’a parau.²⁹ ’Ua paraparau marū noa ’oia, e mea pāpū rā, ’ua fa’afa’aea i te tahi taime nō te tīa’i ia Martin ’ia parau mai « ’ua pāpa’ihia », i te otira’a ’oia i te pāpa’i i tā Iosepha i parau.³⁰ ’Ua riro ato’a Emma i tōna taime ’ei pāpa’i parau ’e ’ua fa’ahiahia ’oia ē, ’ia tāpe’a ’e ’ia fa’aea Iosepha i te ’īritira’a, e rave fa’ahou mai ’oia i te vāhi tāna i vaiiho, ma te tauturu-’ore-hia mai.³¹

Ē tae mai nei te tau nō te fānaura’a ’o Emma i tāna pēpe. ’Ua me’ume’u roa mai te mau ’api i pāpa’ihia, ’e ’ua ti’aturi pāpū roa Martin ē, mai te peu e vaiihohia tāna vahine ’ia tai’o i te ’īritira’a, e ’ite mai ’oia i te reira faufa’a ’e e fa’aea ’oia i te fa’ataupupū i tā rātou ’ohipa.³² Tāna ato’a i tīa’i na, ’oia ho’i, ’ia ’oa’oa mai Lucy i tāna fa’a’ohipara’a i tōna taime ’e tāna moni nō te tauturura’a i te fa’ati’a i te parau a te Atua.

I te hō’ē mahana, ’ua ani Martin ia Iosepha i te parau fa’ati’a ’ia ’āfa’i i te mau parau pāpa’i i Palmyra nō te tahi ma’a hepetoma.³³ Nō tōna ha’amana’ora’a i te ’ohipa a Lucy Harris i te haerera’a mai ’oia iō rātou, ’ua ’ōti’ati’a ri’i ’oia i teie mana’o. ’Ua hina’aro ato’a rā ’oia e rave i te hō’ē mea nō Martin, tei ti’aturi iāna ’a fē’a’a ai e rave rahi ta’ata i tāna parau.³⁴

Nō te pāpū ’ore e aha te rave, ’ua pure Iosepha nō te arata’ira’a, ’e ’ua pāhono te Fatu iāna ’eiaha e vaiiho i te mau ’api ia Martin ra.³⁵ ’Ua ti’aturi pāpū rā Martin ē, ’ia fa’a’itehia te reira i tāna vahine, e taui roa te mau mea, ’e ’ua tāparu ’oia ia Iosepha ’ia ani fa’ahou atu. ’Ua nā reira atura Iosepha, hō’ē ā rā pāhonora’a. ’Ua onoono fa’ahou rā Martin iāna ’ia ani fa’ahou nō te toru o te taime, i terā taime ’ua fa’ati’a atu te Atua ’ia rave rāua mai tā rāua i hina’aro.

’Ua parau Iosepha ia Martin e nehenehe tāna e rave i te mau ’api nō nā hepetoma e piti mai te peu e fafau ’oia ’ia pōnao noa i te reira ’e ’ia fa’a’ite noa i te reira i te tahi ri’i mau melo o tōna ’utuāfare. ’Ua parau fafau atu Martin ’e ’ua ho’i ’oia i Palmyra ’e te mau parau pāpa’i i roto i te rima.³⁶

I te revara’a Martin, ’ua fā mai Moroni ia Iosepha ’e ’ua rave mai ’oia i nā ’īriti parau iāna ra.³⁷

---

Te mahana i muri mai i te revara’a o Martin, ’ua māuiui Emma ’e ’ua fānau ’oia i te hō’ē tamāroa. E mea paruparu te pēpe ’e te ma’i ’e ’aita ’oia i ora maoro mai. ’Ua oti roa Emma i te paruparu i te pae tino ’e ’ua ’ino roa i te pae manava, ’e ’ua mana’ohia i te hō’ē taime e fa’aru’e ato’a mai ’oia. ’Ua aupuru noa Iosepha iāna ma te ’ore e vaiiho maoro iāna ’o ’ōna ana’e.³⁸

Piti hepetoma i muri iho, ’ua maita’i mai te ea o Emma ’e ’ua ha’amana’o ’oia ia Martin ’e te mau parau pāpa’i. ’Ua parau atu ’oia ia Iosepha : « Tē pe’ape’a ra vau ’e e’ita tā’u e nehenehe e fa’aea hau noa ’e e’ita iho ā ē tae noa atu e ’ite au e aha tā Harris tāne i rave i te reira ».

’Ua a’o ’oia ia Iosepha ’ia haere e hi’o ia Martin, ’aita rā Iosepha i hina’aro e vaiiho iāna. ’Ua parau ’oia : « E pi’i i tō’u metua vahine ’ia haere mai ’e ’o māua te fa’aea ’ia haere atu ’oe ».³⁹

Tei ni’a atura Iosepha i te pere’o’o pua’ahorofenua haere atura i te pae ’apato’erau. ’Aita ’oia i tāmā’a rahi ’e i ta’oto rahi i ni’a i tōna tere, tē taiā noa ra ’oia ē ’ua ha’ahara ’oia i te Fatu i te ’orera’a e fa’aro’o i tāna parau ’eiaha e vaiiho ia Martin ’ia rave i te mau parau pāpa’i.⁴⁰

Tē hiti ra te mahana ’a tāpae ai ’oia i te fare o tōna nā metua i Manchester. Tē fa’aineine ra ’o Semita (Smith) mā nō te tāmā’a, pi’i a’era rātou ia Martin ’ia haere ato’a mai. ’Ua fātata i te hora va’u, tei ni’a te mā’a i te ’aira’amā’a ’aita rā ’o Martin. ’Ua ha’amata a’era Iosepha ’e te ’utuāfare i te ha’ape’ape’a ’a tīa’i noa ai iāna.

Ē ’ua hau i te maha hora i muri iho, tē ’iteahia ra ’o Martin i te ātea, tē haere marū noa mai ra, te mata i raro i ni’a i te purōmu.⁴¹ ’Ua fa’afaea ri’i ’oia i te tomora’a ’āua, ’ua pārahirahi ri’i ’e ’e ’ua huti i tōna tāupo’o i ni’a i tōna mata. ’Ua tomo mai a’era ’oia i roto, ’ua pārahi muhu ’ore nō te tāmā’a.

’Ua hi’o noa te ’utuāfare ia Martin i te ravera’a i tāna tāipu, ’ua ineine nō te tāmā’a, tu’u a’era i raro. « ’Ua mo’e tō’u vārua ! », ’ua ta’i ’oia ma te tāpe’a tona rima i tōna upo’o. « ’Ua mo’e tō’u vārua ».

Pe’e a’era Iosepha i ni’a. « Martin, ’ua mo’e ia ’oe te mau parau pāpa’i ? »

« ’Ē », ’ua pāhono atu Martin. « ’Ua mo’e, ’e ’aita vau i ’ite tei hea roa ».

« ’Auē te Atua ē, ’auē te Atua ē », ’ua ’ōmi’imi’i Iosepha ma te ’ū’umu i tōna rima. « ’Ua mo’e pauroa ! »

Fa’a’ohu noa atura ’oia i roto i te fare. ’Aita ’oia i ’ite e aha te rave. « ’A ho’i », ’ua fa’aue ’oia ia Martin. « ’A ’imi fa’ahou ā ».

« ’Aita e faufa’a », ’ua ta’i ’o Martin. « ’Ua hi’o vau i te mau vāhi ato’a i roto i te fare. ’Ua tūmahae ato’a vau i te mau ro’i ’e te mau tūru’a, ’aita i ’itehia mai iā’u ».

« E ti’a ’iā’u e ho’i i ta’u vahine ra ’e teie nei parau ? » ’Ua mata’u Iosepha e fa’aru’e roa mai ’oia ma teie nei parau ’āpī. « ’E nāhea pa’i au e haere i mua i te aro o te Fatu ? »

’Ua tāmata tōna metua vahine i te tāmāhanahana iāna. ’Ua nā ’ō atu ’oia ē, penei a’e e fa’a’ore mai te Fatu i tāna hara mai te peu e tātarahapa ’oia ma te ha’eha’a. Heva roa atu ra Iosepha ma te riri tā’āto’a iāna iho i te ’orera’a e ha’apa’o i te parau a te Fatu i te taime mātāmua. ’Aita te mā’a i topa i terā mahana tā’āto’a. ’Ua ta’oto ’oia i terā pō ’e ’ia po’ipo’i a’e ’ua ho’i ’oia i Harmony.⁴²

I te hi’ora’a Lucy iāna i te haerera’a mai, ’ua teimaha roa tōna ’ā’au. Mai te huru ra ē, te mau mea ato’a tā rātou te ’utuāfare i tīa’i na—te mau mea ato’a tei fa’a’oa’oa ia rātou i nā matahiti ri’i i ma’iri—’ua ma’ue atu ïa i terā taime.⁴³