Aan Te Onimaki
Au tataro bwa ti na karaoi angakarea ao ni karekea te nanorinano ae riai ni kakorakora aan ara onimaki iroun te Uea Iesu Kristo.
Aio te kabanea n tikiraoi ni maungatabu ni kabuta. Ti a tia ni karikirakeaki. Ngkana iai teuana te kantaninga ae moan te kakawaki n te maungatabu ni kabuta, bon karikirakean te onimaki iroun te Atua te Tama ao ara Tia Kamaiu, te Uea Iesu Kristo.
Au taetae N na maroroakina aan te onimaki anne.
Aara bon iroura, n aron katei aika uaana aika mwaiti, a kateaki n tainako ma te karaurau—n te karinan teuana ma teuana, teuana te taneiai, teuana te kakaewenako, teuana te kaangaanga, ao teuana te nakoraoi n te tai teuana ma teuana. Teuana te taneiai ae kakukurei bon ana moan tai n nakonako te ataei. E kakukurei tarakina. Taraakin moan te ataei ae tangiraki—bon ikotakin te nano, te kimwareirei, te miimi, ao te tokanikai—bon te tai ae rangin ni kakawaki.
Inanon ara utu, iai te bwai ae riki ae titebo naba ma anne ae kakukurei. Ngke e nang koro aua ana ririki natira te mwaane, e roko nakon te auti ao ni katanoata ma te kukurei nakon te utu ma te kamoamoa: “I kona ni karaoi bwaai ni kabane ngkai. I kona ni kabaea, I kona ni kabutia, ao I kona ni kabwaraa.” Ti ataia bwa e tuangiira bwa e kona ni kabaea ana kau, e a kona ni kabuta ana bwatika ae Tennai Wiirana ae Bubura, ao e kona ni kabaea ana kooti. Ti bane ni ngare ma ti kunea bwa Irouna bon mwakuri aika bubura. N ana iango e taku bwa e a riki bwa te aomata ae a ikawai ao n rikirake.
Te rikirake n te rabwata, n te iango, ao n tamnei iai inanoia ae a rangin n ataaki. Te rikirake n rabwata e bebete aron taraakina. Ti moanna man nakonakoia ataei ao rikirakeia ni katoa bong, ni katoa ririki, n rikirake ni karekei aekakin rabwatara aikai. E kakaokoro te rikirake ibukiia aomata n tatabemaniia nako.
Ngkana ti mataku n te kamataku n te takakaro ke te katangitang, ti aki toki n taekina ae tarena te aomata anne, are e bon koaua. Ma te kamataku e boboto iaon te katauraoi ao te kataneiai inanon ririki. Temanna te tia koro rongorongo ae kinaaki, Malcolm Gladwell, e atonga te bwai aei bwa te tua ae 10,000-te aoa. Taan ukeuke a tia n iangoia bwa mwaitin te kataneiai aei e riai inanon te takakaro, kamataku n ta katangitang, nakoraoin te reirei, konabwai ni mwakuri aika onoti, taan rabakau ni bwai n aoraki ke te tua, ao a mwaiti riki. Temanna mai ibuakoia taan rabakau n te kakaae a taku bwa “tebwina tengaa te aoa ni kataneiai e kainnanoaki ni kakoroa nanon te karinan ni mwatita n reitaki ibuakoia kabanea n tamaroa n te aonaaba-te tia rabakau n te kiraati—ni bwaai nako.”1
Angiia aomata a kakoaua bwa karekean te kabanea n tamaroa n te kamataku n te rabwata ao te iango bwa te aekaki ni katauraoi ao ni kataneiai anne a kakawaki.
Te kananokawaki, bwa inanon rikiraken bwain te aonaaba, e kerikaaki te iango iaon te rikirake n te tamnei ae riai n riki n aron Kristo ao ni katei aara aika a na kairiira nakon te onimaki ae teimatoa. Ti kabwaka ni kamataatai atatai n tamnei aika tikiraoi. Aikai taai aika kakawaki ngkana ti ataia ae te Tamnei ae Raoiroi e a tia ni kakoauai atatai n tamnei aika nano i nanora ao n ara iango. Ti kimwareirei ni bwaai aika riki aikai; aki riai ni bua n te kawai teuana ma teuana. Ma ibukin kateimatoaan te onimaki ao ni karekea te Tamnei ae Raoiroi bwa raom n tainako, akea te oneanimwi ibukin tarakiia aaro are e na kabotauaki ma te rikirake n rabwata ao n iango. Ti riai ni kateitei iaon atatai aikai are n tabetai titebo ma mwanekan te ataei. Ti karaoa aei man te motinnano ae tabu nakon bootaki n toa aika tabu, kamatebwaiakan booki aika tabu, ao ni beku nakon te wewete. N te tai teuana n te karinerine nakon te mate ibukin te tama ae 13 natina, e taekinaki bwa ana “kakaonimaki nakon te tataro ni katoa bong ao te kamatebwai man booki aika tabu e kakorakorai nanoia natina, n anganiia aan aia onimaki iroun te Uea Iesu Kristo ae aki kona ni kamwaingingaki.”2
Te taneiai ae I karekea ngke 15 au ririki e moanibwai ibukiu. Tinau ae onimaki e a tia ni kataia ni buokai ni kakorakorai n au onimaki. I iri bootaki n toa, Buraimwari, ngkanne te Bootaki n Ataeinimwaane ao te tieminari. I a tia ni wareka Ana Boki Moomon ao n tataro i bon irou. N te tai anne iai te bwai ae riki n ara utu ngke tariu ae ikawai riki e iangoa ana mitinare. Tamau ae tikiraoi, ae aki kakaonimaki n te Ekaretia, e tangiria n reita ana reirei ao tiaki ana mitinare. Aio te bwai ae a kauntaekaia.
N au marooro ma tariu, ae nimaua ana ririki iaou ao e kaira te marooro, ti baireia imwiina bwa nakona ni mitinare e na boboto iaon bwaai aika teniua: (1) E bon nako mai ieta Iesu Kristo? (2) E koaua Ana Boki Moomon? (3) Iotebwa Timiti bon te Burabeti ni Kaokan te Euangkerio?
Ngke I tataro n te tairiki anne, te Tamnei e kamatoa nakoiu koauan titiraki ake teniua. I ota naba iai bwa iango ni kabane ake N na karaoi inanon maiu e na boboto iaon kaekaan titiraki ake teniua. I kakoaua bwa e kakawaki te onimaki iroun te Uea Iesu Kristo. Ngke I uringa maiu n taai akekei, I kunea bwa ibukin tinau, I karekea te kamatoa n te tamnei n te tairiki anne. Tariu, are e a kaman reke ana koaua, e karaoa te babaire bwa N na nako ni mitinare ao ni karekea ana boutoka tamara.
Kairi n te Tamnei ti karekea ngkana e kainnanoaki, ngke e taekinna te Uea bwa e riai ao ni kaineti ma Ana kantaninga.3 Ana Boki Moomon: Te Kakoaua Teuana iroun Iesu Kristo bon te katooto ae rangin n tikiraoi. I a tibwa tia n rinanon moan boretian Ana Boki Moomon. E katia te rairairi Iotebwa Timiti ngke 23 ana ririki. Ti ataa tabeua taekan te waaki ao te bwai ni mwakuri ae kabongana n te rairairi anne. N te moan boreti anne n te 1830, Iotebwa e karina te moan kabwarabwara ao ni katanoata n ae bebete ao n itiaki bwa e rairaki “man ana bwaintangira ao mwaakan te Atua.”4 Ao e kanga te buoka nakon te rairairi—te Urim ao te Tummim, atiibu ake e kabonganai te tia mamata n noori bwaai ake ngkoa ao aika a na roko? A kakawaki, ke titebo ma bean wiira aika reitaki ma rangan te bwatika ake ibuki ni buokia ni kabaeranta te tia bwatika iaon te bwatika ni karokoa ae e kona ni kamwakura te onimaki Iotebwa ae riai ni karekei riki kaotioti?5
N te kawai ae titebo ma te mwakuri ae okioki ao n teimatoa a kainnanoaki ni karekea te konabwai n te rabwata ke n te iango, titebo naba ma bwain te tamnei. Uringnga bwa te Burabeti Iotebwa e karekea naba te tia uarongorongo anne, Moronaai, ma te rongorongo naba ae titebo ma anne aua te tai ni katauraoi ibukin karekean bwatua. I kakoaua bwa irakin te bootaki n toa ni katoa wiiki iai mwiina n tamnei ae ti aki atai. Iangoan booki aika tabu n tainako—e kona n ae warekaki n tainako—e kona n anganiira te maiu ae tamaroa ae riki man ara onimaki irarikin are te atatai ae karioaki.
Te onimaki bon reirein te mwaaka. N na katauraoa te katooto: Ngke te kairake ni mitinare ngai, te beretitenti n te mition ae tamaroa6 e kabwarabwara nakoiu n te kawai ae mataata nakon rongorongon booki aika tabu ae kuneaki n Ruka 8 te aine ae enrara inanon 12 te ririki ao e a tia ni kabanei ana bwai aika iai irouna iaon te tia bwainaoraki ae aki kona ni kamaiua. E a tia n tiku bwa au kibu ae mamate nanou iai ni karokoa te bong aei.
Ko na uringnga bwa iai ana onimaki are ngkana e ti kona n riinga buruburun niniran te Tia Kamaiu, ao e na kamaiuaki. Ngke e karaoia, e kamaiuaki naba n te tai anne. Te Tia Kamaiu, are e nakonako ma Ana reirei, e taku, “Antai ae ringai?”
Ana kaeka Betero e kangai bon ngaia ni kabane, ni uaia n nakonako, a kataia ni karoko Irouna.
“Ao e taku Iesu, E bon ringai temanna: ba I ataai ba e oti nako te mwaaka mai Rou.”
Boton te taeka ibukin te tamaroa e kona ni kabwarabwaraaki bwa te “mwaaka.” N te taetae n Spanish ao ni Portuguese, e rairaki bwa te “mwaaka.” Ma n aki tabe ma anne, bwa e aki noria te Uea; E a tia n aki tabe ma kainnanona. Ma ana onimaki e kangai bwa ringakin buruburun te kunnikai e kabongana mwaakan Natin te Atua ni kamaiu.
N aron are e taku te Tia Kamaiu nakoina, “Natiu, e kamaiuko am onimaki; naako ma te rau.”7
I a tia n iaiangoa te rongorongo aei ni kabuta maiu ni kairake. I kunea bwa ara tataro ao ara bubuti nakon te Tama are i Karawa ae tangiraki n aran Iesu Kristo e kona ni uota te kakabwaia nakon maiura ae riaon ara atatai. Aan te onimaki, ao te aekaki n onimaki ae kaotia te aine aei, e riai n riki bwa nanora ae korakora ae ti kainnanoia.
E ngae n anne, moan reken te onimaki, riki ma kamatoa n tamnei, e aki nanonaki n ae ti na aki rinanon kaangaanga. Te rairaki nakon te euangkerio e aki nanonaki n ae a na buokaki ara kaangaanga.
Rongorongon te Ekaretia n taai akekei ao kaotioti ake a koreaki n te Doctrine ao Covenants iai inanoia katooto aika moan te tamaroa ni katean aan te onimaki ao n tabeakin bwaai aika aki riai ao kakaewenako aika a rinanoi aomata ni kabane.
Tian te Kirtland Tembora e kakawaki ibukin te Ekaretia ae bwanin. E irianaki ma korakoran te tamnei, kaotioti n te reirei, ao kaokan kiing aika kakawaki ibukin reitakin katean te Ekaretia. N aroia Abotoro n taai akekei ni bongin te Bentekota, a mwaiti membwa aika a rinanon te atatai n tamnei ae korakora n reitaki ma katabuan te Kirtland Tembora.8 Ma, n oin maiura, e aki nanonaki n aei bwa a na aki kaitara rinanon kakaewenako ao kaangaanga n taai aika a na roko. E uarereke ae ataia membwa aikai ae a na kaitara ma te kaangaanga n te mwane n te United States—te Maaku n te 1837—are e na katai tamneia.9
Teuana te katooto n taian kakaewenako aika kaineti ma kaangaanga n te mwane are e rinanona Unimwaane Parley P. Pratt, temanna te tia kairiiri ni Kaokan bwai. Bon te moan ni membwa n aia Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman. Ni moan te 1837, kain abana ae tangiraki, Thankful, e mate imwiin bungiakin aia moan n nati. A tia Parley ao Thankful n iein n te maan ae kaniia 10 te ririki, ao matena e karika nanokawakina ae korakora.
Tabeua te namwakaina imwiina, Unimwaane Pratt e mena inanon ana tai ni kaangaanga te Ekaretia ae moan te korakora. N tain ana kaangaanga te aba, kaangaanga ni kaubwain te tabo—n ikotaki ma kabonakoan aaba n te boo ae uarereke n te kantaninga are a na manga kaboa nako ibukin te raka ao ana kaangaanga te bootaki ni mwane ae kuneaki iroun Iotebwa Timiti ao kaain te Ekaretia ake tabeman—e karika te itabaraaraa ao te kauntaeka i Kirtland. Taan kairiiri n te Ekaretia aki karaoi iango n rabwata n oin maiuia. Parley rootaki ni kaangaangan te mwane ao ibukin te tai e moanna n aki kukurei iroun te Burabeti Iotebwa.10 E korea te kabuakaka ae matoatoa nakon Iotebwa ao n taetae ni kaitara man te tabon n taetae. N te tai naba anne, Parley e taekinna bwa e teimatoa ni kakoaua Ana Boki Moomon ao te Doctrine ao Covenants.11
E a tia ni kabua buuna Unimwaane Pratt, abana, ao mweengana. Parley, n aki tuanga Iotebwa, e kitanna n nako Missouri. Inanon kawaina, e kaitibo ma Abotoro Thomas B. Marsh ao David Patten n oki nako Kirtland. A namakina kainnanoan karekean te boraraoi n iraorao imarenaia ni kaokaki nakon te Kooram ao ni butia Parley bwa e na oki ma ngaia. E kunea bwa akea ae a tia ni bua riki nakon Iotebwa Timiti ma ana utu.
Parley e kainnanoa te Burabeti, e tang, ao ni kaota te bwai ae a tia ni karaoia ae bure. N te namwakaina imwiin maten, kainnabana ae Thankful, e a tia Parley “ni bua ana iango” ao n tia n taonaki n te maaku ao te aki kukurei.12 N ataakin te bwai ae na riki ngkana ko kaitara ma kakaitara ao kabwakabwaka, “e kabwara ana bure” Parley, n tataro ibukina ao ni kakabwaia.13 Parley ao tabeman aika teimatoa n onimaki a kakabwaiakaki man kakaewenako i Kirtland. A rikirake n te wanawana ao ni moanna n rine ao n tamaroa. Te taneiai ae e riki bwa mwakoron aan te onimaki.
E riai n aki taraaki te kaangaanga bwa te bwai n aki karinerine nakon Uea ke kanakoan Ana kakabwaia. Kaaitaraan bwaai ni kabane bon mwakoron ana ai te tia kaitiaki ni katauraoira ibukin te tiretio ae akea tokina.14 Ngke e mena te Burabeti Iotebwa n te Karabuti i Liberty, ana taeka te Uea nakoina e kabwarabwarai aekaki ni kakaewenako ni kabane—n raonaki ma te bwainikirinaki ao bukibuki aika kewe—ao ni motikia:
“Ngkana mwangain moone e na kaurea wiina n rimwim, ko na ataia, bwa ngaia bon natin te Uea te mwaane, ao bwaai ni kabane aikai a na anganna te atatai, ao bon ibukin kabwaiana.
“Natin te aomata e a tia n rinanon te buakaka ni bwaai ni kabane. E kakannato riki Iotebwa Timiti nakoina?”15
Te Uea, n te kaetieti aei nakon Iotebwa Timiti, e kamataata naba bwa ana bong a ataaki ana bong ao a na aki kauarerekeaki ana ririki. Te Uea e kabanea n taekinna, Bwa e na aki maaka te bwai teuana Iotebwa ae na karaoia te aomata, bwa te Atua e na mena irouna n aki tootoki.”16
Tera, ngkanne, kakabwaia n te onimaki? Tera ae kakoroa nanon te onimaki? Akea tokin taekana:
A kona ni kabwaraaki ara bure ibukin ara onimaki iroun Kristo.17
Antai ae iai ana onimaki iai ana reitaki ma te Tamnei ae Raoiroi.18
E roko te kamaiuaki rinanon te onimaki n aran Kristo.19
Ti karekea te korakora n aron ara onimaki iroun Kristo.20
Akea ae kona n rin n ana rau te Uea ma ti naake a tia n teboki aia kunnikai n raraan Kristo ibukin aia onimaki.21
A kaekaaki tataro ni kaineti ma te onimaki.22
Bwa ngkana akea te onimaki ibuakoia natiia aomata, ao te Atua e bon aki kona ni karaoa te kakai teuana ibuakoia.23
N tokina, ara onimaki iroun Iesu Kristo bon aan ni koaua kamaiuakira ao karietatakira ae kakawaki ae akea tokina. N aron are e reireiniia natina Ereman mwaane, “Uringnga bwa bon iaon te bwa are ara Tia Kaboomwi, are Kristo, natin te Atua, are kam na riai ni katea iai aami … , are bon aan te kateitei ni koaua, aan te kateitei are ngkana aomata a kateitei iaona ao aki kona ni bwaka.”24
I kakaitau ibukin kamanoakin aan te onimaki are e roko man te maungatabu aei. Au tataro bwa ti na karaoi angakarea ao ni karekea te nanorinano ae riai ni kakorakora aan ara onimaki iroun te Uea Iesu Kristo. Mai Irouna I kaota au koaua, n aran Iesu Kristo, amen.