2010–2019
Fekau Lalahi ʻe Uá
Konifelenisi lahi ʻo ʻOkatopa 2019


Fekau Lalahi ʻe

Kuo pau ke tau feinga ke tauhi ʻa e ongo fekau lalahi ʻe uá. Ke fai iá, ʻoku tau feinga ke potupotutatau ʻa e fonó mo e ʻofá.

Siʻoku ngaahi tuofāfine ʻi he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku ou talitali lelei kimoutolu ʻi hoʻomou hoko ko e kau leʻo kuo fili fakalangi ʻo e fāmili taʻengatá. Kuo akoʻi mai ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻo pehē, “Naʻe fakatupu ʻa e māmaní pea toe fakafoki mai ʻa e Siasí ni ke lava ʻo faʻu e ngaahi fāmilí, silaʻi pea hākeakiʻi kinautolu ʻo taʻengata.”1 ʻOku mahuʻinga ʻa e akonaki ko iá ki he niʻihi ʻoku nau pehē ʻoku fetokangaʻaki e fefine mo e fefine, tangata mo e tangata, fetokangaʻaki e tangata mo fefine, pe liliu fefine e tangatá pe ko e tangatá ʻo fefine , ʻa ia ʻoku angamaheni hono ui ʻaki ʻa e LGBT.2 Kuo toe fakamanatu mai foki ʻe Palesiteni Nalesoni ʻoku ʻikai fie maʻu ia “ke tau felototahaʻaki [maʻu pē] ka ke tau feʻofaʻaki.”3 ʻOku mahuʻinga ʻa e ngaahi akonaki fakaepalōfita ko ʻení ki he fealeaʻaki fakafāmilí, ke tali ʻaki e ngaahi fehuʻi ʻa e fānaú mo e toʻu tupú. Kuó u fekumi ʻi he faʻa lotu ki ha ueʻi fakalaumālie ke u lea ai ki he haʻofangá ni he ʻoku uesia makehe kimoutolu ʻe he ngaahi fehuʻi ko ʻení, ʻa ia ʻoku lave fakahangatonu pe ʻikai-fakahangatonu ki he fāmili kotoa pē ʻi he Siasí.

I.

Te u kamata ʻaki ʻa e meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsū ko e ongo fekau lalahi ʻe uá.

“Ke ke ʻofa ki [he ʻEiki] ko ho ʻOtuá ʻaki ho laumālié kotoa, mo hoʻo moʻuí kotoa, mo ho lotó kotoa.

“Ko e ʻuluaki pea ko e lahi ia ʻo e fekaú.

“Pea ko hono ua ʻoku tatau mo iá, Ke ke ʻofa ki ho kaungāʻapí ʻo hangē pē ko koé.”4

ʻOku ʻuhinga ʻeni ʻoku fekauʻi kitautolu ke tau ʻofa ki he tokotaha kotoa pē, he ʻoku akoʻi mai ʻe he talanoa fakatātā ʻo Sīsū ki he Samēlia leleí, ko e tokotaha kotoa pē ko hotau kaungāʻapi ia.5 Ka ʻoku ʻikai totonu ke hoko ʻetau faivelenga hono tauhi e fekau hono ua ko ʻení ke ngalo ai ʻiate kitautolu ʻa e ʻuluakí, ke ʻofa ki he ʻOtuá ʻaki hotau laumālié, moʻuí mo e lotó kotoa. ʻOku tau fakahaaʻi ʻa e ʻofa ko iá ʻaki ʻetau “fai [ʻEne] ngaahi fekaú.”6 ʻOku finangalo ʻa e ʻOtuá ke tau tauhi ʻEne ngaahi fekaú he ʻoku fakafou ʻi he talangofua pē ko iá, kau ai ʻa e fakatomalá, ʻa ʻetau lava ko ia ke toe foki hake ʻo nofo ʻi Hono ʻaó pea hoko ai ʻo haohaoa ʻo hangē pē ko Iá.

ʻI he lea fakamuimui ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ki he kakai lalahi kei talavou ʻo e Siasí, naʻá ne lea ai kau ki he meʻa naʻá ne ui ko e “fehokotaki mālohi ʻi he vahaʻa ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo ʻEne ngaahi fonó.”7 Ko e fono ʻoku ʻaonga lahi taha ki he ngaahi palopalema ʻoku felāveʻi mo kinautolu ʻoku pehē ko e kau LGBT, ko e fono ia ʻa e ʻOtuá ki he nofo-malí pea mo hono kaungā fono ko ia fono ʻo e angamaʻá. ʻOkú na mahuʻinga fakatouʻosi ki he palani ʻo e fakamoʻui ʻa ʻetau Tamai ʻi Hēvaní maʻa ʻEne fānaú. Hangē ko ia ne akoʻi ʻe Palesiteni Nalesoní, “ʻOku poupoua kakato e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá ʻe Heʻene ʻofa taʻe-fakangatangata kiate kitautolú pea mo ʻEne fakaʻamu ke tau aʻusia ʻa e meʻa kotoa pē te tau lava ʻo aʻusiá.”8

Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Nalesoni ʻo pehē: “Kuo fakalao ʻi ha tukui fonua lahi … ʻa e mali ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné. ʻI heʻetau hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻoku tau fakaʻapaʻapaʻi e ngaahi lao ʻo e fonuá … , ʻo kau ai ʻa e mali fakapuleʻangá. Ka ko hono moʻoní, ʻi he kamataʻangá … naʻe tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá ʻa e malí! Pea ʻoku aʻu ki he ʻahó ni ʻokú Ne fakaʻuhingaʻi ia ko ha vā ʻi he vahaʻa ʻo ha tangata mo ha fefine. Kuo teʻeki ke liliu ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEnefakaʻuhinga ki he nofo-malí.”

Ne hoko atu ʻa Palesiteni Nalesoni: “Kuo teʻeki ke liliu ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne fono ʻo e angamaʻá. Kuo teʻeki ke liliu ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ke hū ki he temipalé.”9

Naʻe fakamanatu mai ʻe Palesiteni Nalesoni kiate kitautolu kotoa “ko homau fatongiá ʻi heʻemau hoko ko e kau ʻAposetoló ke akoʻi pē ʻa e moʻoní. ʻOku ʻikai ʻomi ʻe he fatongia ko iá ʻa e mafai ke mau liliu ʻa e fono fakalangí.”10 Ko ia, ʻe hoku ngaahi tuofāfine kuo pau ke akoʻi maʻu pē ʻe he kau taki ʻo e Siasí ʻa e mahuʻinga makehe ʻo e mali ʻi he vahaʻa ʻo ha tangata mo ha fefiné, pea mo e fono ʻo e angamaʻá ʻoku felāveʻi mo iá.

II.

Ko e ngāue ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻoku nofo taha ia ki hono teuteuʻi ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá ki he puleʻanga fakasilesitialé, kae tautautefito ki hono nāunau māʻolunga tahá, ʻa e hākeakiʻí mo e moʻui taʻengatá. Ko e ikuʻanga māʻolunga taha ko iá ʻoku toki malava pē ia ʻi he mali ki he taʻengatá.11 ʻOku kau ʻi he moʻui taʻengatá ʻa e ngaahi mālohi fakatupu ʻoku hoko ko ha konga mahuʻinga ʻi hono fakatahaʻi ʻo ha tangata mo ha fefiné12—ʻa ia ʻoku fakamatalaʻi ʻe he fakahā fakaonopōní ko e “hokohoko atu ai pē ia ʻo e ngaahi hakó ʻo taʻengata pea taʻengatá.”13

ʻI heʻene lea ko ia ki he kakai lalahi taautahá naʻe akoʻi ai ʻe Palesiteni Nalesoni, “ʻE maluʻi koe ʻi hono tauhi e ngaahi fono ʻa e ʻOtuá ʻi hoʻo fakalakalaka ko ia ki he hakeakiʻí”14—ʻa ia ko e hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá, ʻo maʻu e hakeakiʻí pea mo e malava fakalangi ko ia ʻa ʻetau Ongomātuʻa Fakalangí. Ko e ikuʻanga ia ʻoku tau fakaʻamua maʻá e tokotaha kotoa pē ʻoku tau ʻofa aí. Koeʻuhí ko e ʻofa ko iá, he ʻikai ke tau lava ke tuku ʻa e ʻofa ko iá ke ne fetongi ʻa e ngaahi fekau mo e palani mo e ngāue ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku tau ʻiloʻi te ne ʻomi ʻa e fiefia taupou tahá ki he niʻihi ʻoku tau ʻofa aí.

Ka ʻoku tokolahi ha niʻihi ʻoku tau ʻofa ai, ʻo kau ai ha niʻihi kuo nau maʻu ʻa e ongoongolelei kuo fakafoki maí, ʻoku ʻikai ke nau tui pe fili ke ʻoua te nau muimui ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e nofo-malí mo e fono ʻo e angamaʻa. Fēfē nai kinautolu?

ʻOku fakahaaʻi ʻe he tokāteline ʻa e ʻOtuá, ko ʻEne fānau kotoa ʻa kitautolu pea kuó Ne fakatupu kitautolu ke tau maʻu ʻa e fiefiá.15 ʻOku akoʻi mai ʻe he fakahā fakaonopōní kuo ʻomi ʻe he ʻOtuá ha palani ki ha aʻusia fakamatelie, ʻa ia ʻe malava ai ke fili e tokotaha kotoa ʻa e talangofuá ke fekumi ai ki Heʻene ngaahi tāpuaki māʻolunga tahá pe fai ha ngaahi fili ʻe iku ai ki ha taha ʻo e ngaahi nāunau maʻulalo angé.16 Koeʻuhí ko e ʻofa maʻongoʻonga ʻa e ʻOtuá ki he kotoa ʻEne fānaú, ʻoku kei fakaʻofoʻofa ange pē e ngaahi puleʻanga maʻulalo ange ko iá ʻi he meʻa ʻoku malava ke makupusi ʻe he tangata fakamatelié.17 ʻOku malava kotoa e ngaahi meʻá tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻi Heʻene “fakaongoongoleleiʻi ʻa e Tamaí, mo fakamoʻui ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kuo ngaohi ʻe hono toʻukupú.18

III.

Kuó u lea kau ki he ʻuluaki fekaú, kae fēfē nai ʻa e fekau hono uá? Te tau tauhi fēfē ʻa e fekau ke ʻofa ki hotau kaungāʻapí? ʻOku mau feinga ke fakalotoʻi hotau kāingalotú, ko kinautolu ko ia ʻoku muimui ʻi he ngaahi faleʻi mo e tōʻonga ʻo e fetokangaʻaki ha fefine mo ha fefiné pe tangata mo ha tangatá, pe fetokangaʻaki ha tangata mo ha fefine pe tangata, pē ko e fefine mo ha fefine pe tangata, pe liliu tangatá e fefine pe liliu fefine e tangata, ʻoku totonu ke tau fakahaaʻi kiate kinautolu ʻa e ʻofa kuo fekau ʻe he Fakamoʻuí ke tau fakahaaʻi ki he kotoa hotau kaungāʻapí. Ko ia, ʻi he taimi ne talaki ai hono fakangofua fakalao ʻo e mali ʻa e tangata mo e tangatá pe fefine mo e fefiné ʻi he ʻIunaiteti Siteití, ne fakahā ai ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ke tau ʻofa mo fakahaaʻi ʻa e angaʻofa mo e fakaʻapaʻapa ki he kakai kotoa pē—ʻo aʻu pē ki he taimi ʻoku ʻikai ke tau loto- taha aí. ʻOku mau fakahaaʻi ko kinautolu ʻoku nau fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi lao pe tuʻutuʻuni ʻa e fakamaauʻangá okú ne fakamafaiʻi ʻa e mali ʻa e tangata mo e tangata pe fefine mo e fefiné, ʻoku ʻikai totonu ke taʻefakaʻapaʻapaʻi kinautolu.”19

ʻIkai ngata aí, ʻoku ʻikai totonu ke tau teitei fakatangaʻi ʻa kinautolu ʻoku ʻikai ke nau maʻu ʻa e tui mo e tukupā tatau ʻoku tau maʻú.20 Ko e pangó, ʻoku kei ongoʻi pē ʻe he niʻihi ʻoku nau fekuki mo e ngaahi palopalema pehe ní ʻoku tukuhifo mo fehiʻanekinaʻi kinautolu ʻe he niʻihi ʻo e kau mēmipa mo e kau taki ʻi hotau ngaahi fāmilí, uōtí, mo e siteikí. Kuo pau ke tau feinga kotoa pē ke tau angaʻofa mo anga-fakaʻapaʻapa ange.

IV.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻikai ke mahino ai kiate kitautolu, ʻoku kehekehe pē hotau ngaahi faingataʻa ʻi he moʻui fakamatelié. Ka ʻoku tau ʻiloʻi ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻa ko ʻení kapau te tau fekumi moʻoni ki Heʻene tokoní. Hili ʻetau mamahi mo fakatomala ʻi hono maumauʻi e ngaahi fono kuo akoʻi kiate kitautolú, ʻoku fakataumuʻa kotoa pē kitautolu ki ha nāunau. Ko e fakamaau taupotu mo fakaʻosí ʻe fai ia ʻe he ʻEikí, ʻa ia ʻokú Ne maʻu ʻa e ʻilo, poto, mo e angaʻofa ke fakamaauʻi ʻaki kitautolu kotoá.

Ka, kuo pau ke tau feinga ke tauhi fakatouʻosi ʻa e ongo fekau lalahi ʻe uá. Ke fai iá, ʻoku tau feinga ai ke potupotutatau ʻa e fonó mo e ʻofá—ʻa hono tauhi e ngaahi fekaú mo ʻaʻeva ʻi he hala ʻo e fuakavá, pea kei ʻofa ʻi hotau ngaahi kaungāʻapí ʻi heʻetau fonongá. ʻOku fie maʻu ʻi he ʻaʻevá ni ke tau fekumi ki he ueʻi fakalangi fekauʻaki mo e meʻa ke tau poupouʻí mo ia ke fakafepakiʻí, pea mo e founga ke ʻofa mo fanongo lelei ai pea mo akó lolotonga ʻa e fonongá. ʻI heʻetau ʻaʻevá, ʻoku fie maʻu ke ʻoua naʻa tau tali ha tuʻunga maʻulalo ange ʻo hono tauhi e ngaahi fekaú ka ke tau fakahaaʻi ʻa e mahino kakato mo e ʻofa. ʻOku totonu foki ke faʻa fakaukau ʻa ʻetau ʻaʻevá ki he fānau ʻoku ʻikai ke nau fakapapauʻi honau tuʻunga fakasekisualé, ka ʻoku ʻikai ke ne poupouʻi ʻa hono tomuʻa tala ʻokú ne maʻu e ngaahi ongo ko iá he ko e tokolahi e fānau ʻoku nau hōloa ʻaupito e ngaahi ongo ko iá ʻi heʻenau lalahí.21 ʻOku fakafepakiʻi heʻetau ʻaʻevá ʻa e hē mei he hala ʻo e fuakavá, pea ʻoku ʻikai ke ne poupouʻi ha taha ʻokú ne takihalaʻi e kakaí mei he ʻEikí. ʻI he meʻá ni kotoa ʻoku tau manatuʻi ʻoku talaʻofa ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻamanaki leleí, fiefiá mo e ngaahi tāpuaki māʻolunga tahá maʻá e tokotaha kotoa ʻokú ne tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

V.

ʻOku fatongia ʻaki ʻe he ngaahi faʻeé mo e ngaahi tamaí pea mo kitautolu kotoa ʻa hono akoʻi fakatouʻosi ʻo e ongo fekau lalahi ʻe uá . Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo e fatongia ko iá ʻi he kikite maʻongoʻonga ko ʻení: Kimipolo “Ko e konga lahi ʻo e tupu tokolahi ʻa e Siasí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ʻe hoko ia tupu mei he kakai fefine [lelei] tokolahi ʻo e māmaní … te nau kau tokolahi mai ki he Siasí. ʻE hoko ʻeni ʻo aʻu ki ha tuʻunga ʻe hā mei he kakai fefine ʻo e Siasí ʻa e anga māʻoniʻoní mo e mo e [fai pau ʻi heʻenau moʻuí] pea nau lava ke fakahā ʻeni ʻi honau ʻulungaanga leleí pea ʻe fakatokangaʻi ʻa e kehe atu pē ʻa e kakai fefine ia ʻo e Siasí mei he kakai fefine ʻo e māmaní … Ko ia ʻe hoko ai ʻa e faʻifaʻitakiʻanga ʻa e kakai fefine ʻo e Siasí ko ha mālohinga mahuʻinga ʻo tatau ai pē ki he tupu ʻo e tokolahí mo e tupu fakalaumālie ʻa e Siasí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí.”22

ʻI heʻeku lea kau ki he kikite ko iá, naʻe fakahā ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni “ko e ʻaho ʻeni ne tomuʻa mamata ki ai ʻa Palesiteni Kimipoló. Ko kimoutolu ʻa e kakai fefine naʻá ne mamata ki aí!”23 Ne ʻikai fakatokangaʻi ʻe kitautolu ko ʻeni ne fanongo ki he kikite ko iá ʻi he taʻu ʻe 40 kuohilí, ʻe kau ʻi he kau fefine ko ia ʻe fakahaofi ʻe he Siasí ʻa honau ngaahi kaungāmeʻa ʻofeiná mo e fāmilí, ʻa ia ʻoku lolotonga tākiekina ʻe he ngaahi tōʻonga fakamāmaní mo e ngaahi olopoto ʻa e tēvoló. Ko ʻeku lotú mo ʻeku tāpuakí, ke mou akoʻi pea mou ngāue ke fakahoko ʻa e kikite ko iá, ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.