Konifelenisi Lahi
Hosana mo Haleluʻia—Ko e Sīsū Kalaisi Moʻuí: Ko e ʻElito ʻo e Fakafoki Mai e Ongoongoleleí mo e Toetuʻú
konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli 2020


Hosana mo Haleluʻia—Ko e Sīsū Kalaisi Moʻuí: Ko e ʻElito ʻo e Fakafoki Mai e Ongoongoleleí mo e Toetuʻú

ʻI he faʻahitaʻu ko ʻeni ʻo e hosana mo e haleluʻiá, hiva haleluʻia—he te Ne pule ʻo taʻengata pea taʻengata!

Siʻi kāinga ʻofeina: ʻi he hosana mo e haleluʻia, ʻoku tau fakamanatua ʻa e Sīsū Kalaisi moʻuí ʻi he faʻahitaʻu ko ʻeni ʻo e hokohoko atu hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí mo e Toetuʻú. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe hotau Fakamoʻuí ʻi he ʻofa haohaoa: “Ke mou maʻu ʻa e fiemālié ʻiate au. Te mou maʻu ‘a e mamahí ‘i māmani: ka mou loto toʻa; kuó u ikuʻi ‘a māmani.”1

Ne u feʻiloaki mo Sisitā Kongi ʻi he ngaahi taʻu kuohilí mo ha kiʻi fāmili fakaʻofoʻofa, pea toʻo māmālie mai heʻena kiʻi taʻahine kei siʻi ko ʻAiví ʻene kato vaioliní. Naʻá ne toʻo hake ʻa e meʻa tā vaioliní, fusi mo ‘ai ki ai ha efuefu. Peá ne fakafoki leva e meʻa tā vaioliní ki he puhá, punou, pea tangutu. ʻI heʻene hoko ko ha taha akoako foʻoú, kuó ne vahevahe ʻa e meʻa kotoa naʻá ne ʻilo ki he vaioliní. Kuo ʻosi ʻeni ha ngaahi taʻu mei ai, kuo tā lelei ʻe ʻAivi ʻa e vaioliní.

ʻĪmisi
Ko ʻAivi mo ʻene vaioliní

ʻI he vahaʻataimi fakamatelié ni, ʻoku tau kiʻi tatau kotoa mo ʻAivi mo ʻene vaioliní. ʻOku tau kamata ʻi he kamataʻangá. ʻOku tau akoako mo vilitaki, ʻoku tau tupulaki mo fakalakalaka. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he lōloa ʻo e taimí, tauʻatāina ke filí, mo e ngaahi taukei fakamatelié ke tau tatau ange mo hotau Fakamoʻuí ʻi heʻetau ngāue mo Ia ʻi Heʻene ngoue vainé2 mo muimui ʻi Hono hala ʻo e fuakavá.

ʻOku fakaʻilongaʻi ʻe he ngaahi ʻaho fakamanatú, kau ai e taʻu uangeau ko ʻení, ʻa e ngaahi sīpinga ʻo e fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí.3 ʻI heʻetau fakamanatua e hokohoko atu hono Fakafoki Mai e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku tau toe teuteu ai foki ki he Toetuʻú. ʻOku tau fiefia fakatouʻosi ai ʻi he toe hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOkú Ne moʻui—ʻo ʻikai ʻi he kuohilí pē, ka ʻi he lolotongá ni; ʻo ʻikai maʻa ha niʻihi pē, kae maʻá e taha kotoa. Naʻá Ne hāʻele mai ke fakamoʻui ʻa e loto mafesí, fakatauʻatāinaʻi ʻa e pōpulá, fakaʻā ʻa e kuí, mo vete ange kinautolu kuo laveá.4 Ko kitautolu kotoa ia. ʻOku fakahoko ʻEne talaʻofa huhuʻí, neongo pe ko e hā hotau kuohilí, hotau lolotongá, pe ko ʻetau hohaʻa ki hotau kahaʻú.

ʻĪmisi
Ko e hāʻele lāngilangiʻia ki Selusalemá

Ko e Sāpate Pāmé ʻapongpongi. Ko e tukufakaholó, ko e pāmé ko ha fakataipe toputapu ia ke fakahaaʻi ʻa e fiefia ʻi hotau ʻEikí, ʻo hangē ko e Hū Lāngilangiʻia ʻa Kalaisi ki Selusalemá, ʻa ia naʻe hanga ai ʻe he “kakai tokolahi … [ʻo] toʻo mai ʻa e ngaahi vaʻa [paame], ʻo nau ʻalu atu ke fakafetaulaki kiate ia.”5 (Mahalo ʻe tokoni ke mou ʻilo ʻoku tautau ha tā valivali totonu ʻo e meʻá ni ne fai ʻe Hale ʻEnitasoni ʻi he ʻōfisi ʻo Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, mei mui ʻi hono tesí.) ʻI he tohi Fakahaá, ko kinautolu ʻoku nau fakahīkihikiʻi ʻa e ʻOtuá mo e Lamí ʻoku nau fai ia kuo “kofu ʻaki ʻa e ngaahi kofu hinehina tōtōlofa, mo e vaʻa [paame] ʻi honau nimá.”6 ʻOku fakakau ʻa e ngaahi vaʻa paame ʻi he lotu fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní, fakataha mo e “ngaahi pulupulu ʻo e māʻoniʻoni” mo e “ngaahi kalauni ʻo e nāunau.”7

ʻIo, ʻoku mahulu atu ʻa e mahuʻinga ʻo e Sāpate Pāmé ʻi he tokolahi ne nau talitali ʻa Sīsū ʻaki e pāmé. ʻI he Sāpate Pāmé, naʻe hū ai ʻa Sīsū ki Selusalema ʻi ha ngaahi founga naʻe lau ʻe he kau faivelengá ko hano fakahoko ʻo e kikité. Hangē ko ia ne tomuʻa kikiteʻi fakapalōfita ʻe Sākalaia8 mo e faʻu Sāmé, naʻe hāʻele hotau ʻEikí ki Selualema ʻi ha ʻuhikiʻi ʻasi lolotonga e kalanga ʻa e kakaí ʻi he ʻiloʻilo pau, “Hosana ʻi ʻolunga.”9 ʻOku ʻuhinga e hosaná ke “fakamoʻui he taimí ni.”10 ʻOku hangē pē ʻa e lolotongá ni ko e kuohilí, ʻoku tau fiefia, “Ke monūʻia ia ʻoku haʻu ʻi he huafa ʻo [e ʻEikí].”11

ʻOsi ha uike ʻe taha mei he Sāpate Pāmé, ko e Sāpate Toetuʻú ia. ʻOku akoʻi ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni naʻe hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisí “ke totongi ha moʻua naʻe ʻikai ʻOʻona, … he naʻa tau moʻua ʻi ha moʻua he ʻikai ke tau lava ʻo totongi.”12 ʻIo, ʻe fakamoʻui e fānau kotoa ʻa e ʻOtuá, tuʻunga ʻi he Fakalelei ʻa Kalaisí, ʻi heʻenau “talangofua ki he ngaahi fono mo e ngaahi ouau ʻo e Ongoongoleleí.”13 ʻOku tau hiva haleluʻia ʻi he Toetuʻú. ʻOku ʻuhinga ʻa e haleluʻiá “[ke lāngilangiʻia ʻa e ʻEiki Sihova].”14 Ko e “Hiva Haleluʻiá” ʻi he faʻu ʻa Haniteli ko e Mīsaiá ko ha talaki fiefia ‘o e Toetuʻú, ko Ia ʻa e “Tuʻi ʻo e ngaahi Tuʻí mo e ʻEiki ʻo e ngaahi ʻEikí.”15

Ko e ngaahi meʻa toputapu naʻe hoko ʻi he vahaʻa ʻo e Sāpate Pāmé mo e Sāpate Toetuʻú ko e talanoa ia ʻo e hosana mo e haleluʻia. Ko e hosaná ko ʻetau tautapa ia ki he ʻOtuá ke fakahaofi kitautolu. ʻOku fakahaaʻi ʻe he haleluʻiá ʻa ʻetau fakahīkihiki ki he ʻEikí ko e ʻamanaki lelei ʻo e fakamoʻuí mo e hakeakiʻí. ʻOku tau fakamoʻoniʻi ʻi he hosaná mo e haleluʻiá ʻa e Sīsū Kalaisi moʻuí, ko e ʻelito ʻo e Toetuʻú mo e fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

ʻOku kamata hono fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní ʻaki e hā mai ʻa e ʻOtuá—ʻa e hā moʻoni ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, ki he palōfita kei siʻi ko Siosefa Sāmitá. Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefá, “Kapau te ke lava ʻo sio fakamamaʻu ki he langí ʻi ha miniti ʻe nima, te ke ʻilo ai ha ngaahi meʻa lahi ange ʻi haʻo lau e ngaahi meʻa kotoa pē kuo tohi fekauʻaki mo e kaveingá ni.”16 Koeʻuhí kuo toe fakaava ʻa e langí, ʻoku tau ʻilo ai mo “tui ki he ʻOtua, ko e Tamai Taʻengatá, pea ki Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí, pea ki he Laumālie Māʻoniʻoní”17—ko e toluʻi ʻOtua fakalangí.

ʻI he Sāpate Toetuʻu, ko e ʻaho 3 ʻo ʻEpeleli 1836, ʻi he ngaahi fuofua ʻaho ʻo e Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí, naʻe hā mai ai ʻa e Sīsū Kalaisi moʻuí hili hono fakatapui ʻa e Temipale Ketilaní. Naʻe fakamoʻoni kiate Ia ʻa kinautolu naʻe mamata kiate Iá ʻo hangē ko e faikehekehe ʻo e afí mo e vaí: “Naʻe tatau ʻa hono ongo fofongá mo e ulo ʻo e afí; naʻe hinehina ʻa e louʻulu ʻo hono ʻulú ʻo hangē ko e sinou maʻa; naʻe ulo ʻa hono fofongá ʻo mahulu ange ʻi he ngingila ʻo e laʻaá; pea naʻe tatau hono leʻó mo e tafe mālohi ʻo e ngaahi vai lahi, ʻio ʻa e leʻo ʻo Sihová.”18

Naʻe fakahā ʻe he Fakamoʻuí ʻi he meʻa ko iá, “Ko au ko e ʻuluaki mo e kimui; ko au ia ʻa ia ʻoku moʻuí, ko au ia ʻa ia naʻe fakapōngí; ko au homo taukapo ki he Tamaí.”19 ʻIo, ko e fehangahangai fepoupouaki—ʻuluaki mo e kimui, moʻui mo e fakapoongi. Ko ia ʻa e ʻAlifa mo e ʻŌmeka, ko e kamataʻanga mo e ngataʻanga,20 ko e ʻuluaki mo e kimui ʻo ʻetau tuí.21

Hili e hā mai ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe omi foki mo Mōsese, ʻIlaiase, mo ʻIlaisiā. ʻI he fakahinohino fakalangí, naʻe fakafoki mai ai ʻe he kau palōfita maʻongoʻonga ko ʻeni ʻo e kuonga muʻá ʻa e ngaahi kī mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko ia,“ʻoku tuku … ʻa e ngaahi kī ʻo e kuonga ko ʻení”22 ʻi Hono Siasi kuo fakafoki maí ke tāpuakiʻi kotoa e fānau ʻa e ʻOtuá.

Kuo fakahoko foki ʻe he haʻu ʻa ʻIlaisiā ki he Temipale Ketilaní e kikite ʻa Malakai ʻo e Fuakava Motuʻá, ʻe haʻu ʻa ʻIlaisiā “[kimuʻa ʻoku teʻeki ai ke hoko] ʻa e fuʻu ʻaho lahi mo fakamanavahē ʻo e ʻEikí.”23 ʻI heʻene peheé, ʻoku fetākinima e hā mai ʻa ʻIlaisiaá, kae ʻikai ko ha meʻa tupukoso, mo e faʻahitaʻu Lakaatu Faka-Siú ʻa ia ʻoku angamaheni ʻaki e nofo ʻamanaki ʻi he ʻapasia ki he foki mai ʻa ʻIlaisiaá.

ʻOku tokolahi ha ngaahi fāmili tui lotu faka-Siu ʻoku nau ʻai ha potu moʻo ʻIlaisiā ʻi heʻenau tēpile Laka Atú. ʻOku fakafonu ʻe ha tokolahi ha ipu ke fakaafeʻi mo talitali ia. Ko ha niʻihi, ʻoku nau fekau ki he matapaá ha kiʻi tamasiʻi, ʻi he lolotonga e Keinanga ʻo e Laka Atú, ʻa ia ʻoku faʻa tuku ʻo kiʻi ava, ke sio pe ʻoku tatali ʻa ʻIlaisiā ʻi tuʻa ke toki fakaafeʻi mai.24

ʻI hono fakahoko e kikité ko ha konga hono fakafoki mai ʻo e meʻa kotoa ne talaʻofá,25 naʻe haʻu ai ʻa ʻIlaisiā hangē ko e talaʻofá, ʻi he Toetuʻú pea mo e kamata ʻo e Laka Atú. Naʻá ne ʻomi ʻa e mafai faisilá ke fakamaʻu ʻa e ngaahi fāmilí ʻi māmani pea ʻi langi. Hangē ko hono akoʻi ʻe Molonai ʻa e Palōfita ko Siosefá, ʻe “tō [ʻe ʻIlaisiā] ʻi he loto ʻo e fānaú ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ki he ngaahi tamaí, pea ʻe liliu ʻa e loto ʻo e fānaú ki heʻenau ngaahi tamaí. Naʻe hoko atu ʻa Molonai, “Ka ne ʻikai ke pehē ʻe fakaʻauha ʻo ʻosiʻosingamālie ʻa māmani kotoa ʻi [he] hāʻele mai [ʻa e ʻEikí].”26 ʻOku tohoakiʻi kitautolu ʻe he laumālie ʻo ʻIlaisiaá, ko ha hāsino ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ki hotau ngaahi toʻu tangata—ʻi he kuohilí, lolotongá, mo e kahaʻú—ʻi heʻetau tohihohokó, hisitōliá, mo e ngāue fakatemipalé.

Tau fakamanatu nounou muʻa e meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he Laka Atú. ʻOku fakamanatu ʻe he Laka Atú hono fakatauʻatāinaʻi e fānau ʻo ʻIsilelí mei he taʻu ʻe 400 ʻo e nofo pōpulá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he tohi ʻEkesōtosí e founga ne hoko ai ʻa e fakatauʻatāinaʻi ko ʻení, ʻi he hili e ngaahi tautea ʻo e fanga potó, kutú, langó, mate ʻa e fanga pulú, hangatāmakí, ʻuha maká mo e afí, heʻé, mo e fakapoʻuli matolú. Naʻe fakamanamana e tautea fakaʻosí ke mate ʻa e ʻuluaki fānau ʻi he fonuá, kae ʻikai ʻi he fale ʻo ʻIsilelí—kapau ʻe vali ʻe he ngaahi fāmili ko iá ʻa e toto ʻo ha lami veloaki taʻe-hano-mele ʻi he pou fakalava honau matapaá.27

Naʻe fakalaka e ʻāngelo faifakaʻauhá ʻi he ngaahi fale ne ʻosi fakaʻilongaʻi ʻaki e taʻataʻa fakataipe ʻo e lamí.28 Ko e fakalaka ko iá, pe laka atú, ʻokú ne fakafofongaʻi hono ikunaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e maté. ‘Io, ʻoku foaki ʻe he taʻataʻa fakalelei ʻo e Lami ʻa e ʻOtuá ki hotau Tauhi Sipi Leleí ʻa e mālohi ke tānaki Hono kakai ʻi he potu mo e tūkunga kotoa, ki he malu ʻo ʻEne tākanga ʻi he tafaʻaki fakatouʻosi ʻo e veilí.

Ko hono mahuʻingá, ʻoku fakamatalaʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná e “mālohi mo e toetuʻu ʻa Kalaisí”29—ko e uho ia ʻo e Toetuʻú—ʻi ha fakafoki mai ʻe ua.

ʻUluakí, ʻoku kau ʻi he toetuʻú hano fakafoki fakaesino ki hotau “angatonú mo e haohaoá”; ʻa e “kupu kotoa mo e hokotanga hui kotoa pē,” “naʻa mo ha tuʻoni louʻulu mei he ʻulú he ʻikai ke mole.”30 ʻOku ʻomi ʻe he talaʻofá ni ha ʻamanaki lelei kiate kinautolu kuo mole hanau kupu, kinautolu kuo ʻikai toe lava ʻo mamata, fanongo, pe lue; pe kinautolu kuo mole ki ha mahaki, puke fakaʻatamai, pe faʻahinga tōnounou. ʻOkú Ne kumi kitautolu. ʻOkú Ne fakamoʻui kitautolu.

Ko e talaʻofa hono ua ʻo e Toetuʻú mo e Fakalelei ʻa hotau ʻEikí “ʻe fakafoki [fakalaumālie] ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ki honau anga totonú.”31 ʻOku fakafōtunga ʻe he fakafoki fakalaumālie ko ʻení, ʻa ʻetau ngaahi ngāué mo ʻetau holí. Hangē ko e mā ʻi he fukahi vaí, ,32 ʻokú ne fakafoki ʻa ia ʻoku “lelei,” “māʻoniʻoni,” “angatonu” mo “angaʻofá.”33 ʻOku ʻikai ha ofo ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻe he palōfita ko ʻAlamaá ʻa e foʻi lea fakafokí tuʻo 2234 ʻi heʻene naʻinaʻi ke tau “faitotonu, fakamaau māʻoniʻoni, pea failelei maʻu ai peé.”35

Koeʻuhí “naʻe fai ʻe he ʻOtuá tonu ʻa e fakalelei ki he ngaahi angahala ʻa e māmaní,”36 ʻe ʻikai leva ke ngata pē ʻi hono fakakakato ʻe he Fakalelei ʻa e ʻEikí e meʻa naʻe ʻi aí, ka ko e meʻa foki ʻe lava ke ʻi aí. Koeʻuhi ʻokú Ne ʻafioʻi ʻetau mamahí, faingataʻaʻiá, mahamahakí, mo e ngaahi “ʻahiʻahi kehekehé,”37 ʻoku malava ke Ne tokoniʻi kitautolu ʻi he ʻaloʻofa ʻo fakatatau mo hotau ngaahi vaivaí.38 Koeʻuhí ko e “ʻOtuá ko ha ʻOtua haohaoa, mo angatonu, kae ʻumaʻā ko ha ʻOtua ʻaloʻofa,” ʻe lava leva ʻe he palani ʻo e ʻaloʻofá ʻo “fakalato ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e fakamaau totonú.” 39 ʻOku tau fakatomala mo fai ʻa e meʻa kotoa ʻoku tau ala lavá. ‘Okú Ne takatakaiʻi kitautolu ʻo taʻengata ʻi he “ongo toʻukupu ʻo ʻene ʻofá.”40

ʻOku tau fakamanatua he ʻahó ni e fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí mo e toetuʻú. ʻOku ou fiefia mo kimoutolu ʻi he hokohoko e Fakafoki mai e kakato ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Hangē ko ʻene kamata ʻi he faʻahitaʻu failau ʻi he taʻu ʻe 200 kuohilí, ʻoku kei hoko mai pē ʻa e māmá mo e fakahaá ʻi he palōfita moʻui ʻa e ʻEikí mo Hono Siasi ʻoku ui ʻi Hono huafá—Ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní—pea ʻi he fakahā fakataautaha mo e tataki fakalaumālie ʻi he meʻafoaki fakalangi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻOku ou fakamoʻoni mo kimoutolu ʻi he faʻahitaʻu Toetuʻu ko ʻení, ki he ʻOtua, ko ʻetau Tamai Taʻengatá, mo Hono Alo ʻOfaʻanga, ko e Sīsū Kalaisi moʻuí. Naʻe tutuki ʻi he anga fītaʻa ha kau tangata fakamatelie pea toetuʻu kimui ai. Ka ko e Sīsū Kalaisi moʻuí pē ʻi Hono sino haohaoa toetuʻú ʻoku kei hā ai e ngaahi fakaʻilonga ʻo e tutukí ʻi Hono ongo toʻukupú, toʻukupu kelekelé, mo e vakavaká. Ko Ia tokotaha pē te Ne lava ke pehē, “Kuó u tohi tongi koe ʻi hoku ongo ʻaofi nimá.”41 Ko Ia tokotaha pē te Ne lava ke pehē: “Ko au ia ʻa ia naʻe hiki haké. Ko Sīsū au ʻa ia naʻe kalusefaí. Ko au ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá.”42

Hangē ko ʻAivi mo ʻene vaioliní, ʻoku tau ʻi ha tuʻunga kei kamata pē. Ko e moʻoni, “ʻoku teʻeki ai mamata ʻe ha mata pe fanongo ʻe ha telinga, pea ʻoku teʻeki hū ki ha loto ʻo ha tangata, ʻa e ngaahi meʻa kuo teuteu ʻe he ʻOtuá maʻanautolu ʻoku ʻofa kiate iá.”43 ʻE lava ke tau ako ʻi he kuongá ni ki he angalelei lahi ʻa e ʻOtuá mo ʻetau malava fakalangi ke tupulaki ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolu ʻi heʻetau fekumi kiate Ia pea fetokoniʻakí. Te tau malava ke fakahoko mo aʻusia ʻi ha ngaahi founga mo ha feituʻu foʻou, ʻi he ʻotu lea ki he ʻotu lea, manavaʻofa ki he manavaʻofa, fakafoʻituitui mo fakataha.

Siʻi kāinga ʻofeina ʻi he potu kotoa, ʻi heʻetau fakataha mo ako fakatahá, ʻoku fakafonu au ʻe hoʻomou tuí mo e angaleleí ʻaki ha loto vēkeveke mo houngaʻia ʻi he ongoongoleleí. Kuo faitokonia ʻe hoʻomou fakamoʻoní mo e ngāue ʻi he ongoongoleleí, ʻa ʻeku fakamoʻoní mo e fononga ʻi he ongoongoleleí. ʻOku hanga ʻe hoʻomou tokangá mo e fiefiá, ʻe hoʻomou ʻofa ki he kakai ʻo e ʻOtuá mo e Kāingalotú, mo hoʻomou moʻui ʻaki hoʻomou mahino ki he moʻoni mo e maama kuo fakafoki maí, ʻo fakatupulaki ʻeku mahino ki he kakato hono fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí, mo Sīsū Kalaisi moʻui ʻoku fakatefito aí. ʻOku tau falala fakataha ai, “[ʻi he ngaahi taimi faingataʻá, ʻEiki] nofo ʻiate au.”44 ʻOku tau ʻiloʻi kotoa, ʻe lava ke tau lau hotau ngaahi tāpuakí ʻi he lotolotonga hotau ngaahi faingataʻá mo e hohaʻá.45 ʻOku lava ke tau mamata ki hono fakahoko e ngaahi meʻa maʻongoʻonga ʻi heʻetau moʻuí ʻi he ngaahi fakaikiiki fakaʻahó mo e meʻa iiki mo faingofuá.46

“Pea ʻe hoko ʻo pehē ʻe tānaki fakataha mai ʻa e kau māʻoniʻoní mei he lotolotonga ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē, pea te nau haʻu ki Saione, ʻoku nau hiva ʻaki ʻa e ngaahi hiva ʻo e fiefia taʻengatá.”47 ʻI he faʻahitaʻu ko ʻeni ʻo e hosana mo e haleluʻiá, hiva haleluʻia—he te Ne pule ʻo taʻengata pea taʻengata! Kalanga hosana, ki he ʻOtuá mo e Lamí! ʻI he huafa toputapu mo māʻoniʻoni ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.