Maungatabu ni Kabuta
Te Babaire ae Aki Boraoi ae Rangi ni Kaun
Eberi 2021 maungatabu ni kabuta

Te Babaire ae Aki Boraoi ae Rangi ni Kaun

Iroun Unimwaane Dale G. Renlund

Man te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman

Iesu Kristo e atai baika a katanginano ao iai mwaakan ni katauraoa ana buoka.

N te 1994, ao e karaoaki te tiritiri i Africa Mainiku n aban Rwanda are e riki ibukin te reitaki ae aki nakoraoi imarenaia baronga aika a rangi ni korakora ao ni maan. Te katautau bwa e raka iaon iteran te mirion aomata aika tiringaki.1 Ma e rangi ni kamimi, bwa kaain Rwanda a moanna ni katiteuanaki,2 ma a teimatoa kangaanga aikai ni okioki n aia iango.

Tebwina te ririki n nako, ngke ti kawara Rwanda, kainabau ao ngai ti moana ara marooro ma temanna te bwatintia n te marae ni wanikiba i Kigali. E nanokawaki irouia taan tiritiri ao e tabeka te titiraki ma nanona ae korakora, “Ngke iai te Atua, E na aki kona ni karaoa te bwai teuana ibukina?” Ibukin te mwaane aei—ao ibukira aika ti mwaiti—te karawawataaki ao te ribuaka e kona n taraa n aki boraoi ma Te Tama are i Karawa ae akoi, ao n tangira. Ma E bon koaua, E akoi, ao E tangiriia raoi natina. Te kaokoro imarenan iango aika uoua a kara n aroia aomata ao aki kona ni kabwarabwaraaki n te kawai ae bebete ke kabwarabwaraan taeka are e katukaki iaon ana bwambwa te kaa mai buki.

Ni moanna ni karaoi tabeua iango nako iai, ti a ukoukori aekan aki boraoi. Iangoa te utu are a karekei iai aia mwane ataei ni katoa wiiki ibukin karaoan mwakuri n te auti. Natina te mwaane temanna, John, e kaboa ana kanre, temanna te nati te aine, Anna, e kawakina ana mwane. N tokina, Anna e kaboa ana bwatika. N ana iango John e taku bwa e aki boraoi ngkai e a reke ana bwatika Anna ao ngaia akea. Ma a na rinerine John e karika te aki boraoi, tiaki aia mwakuri kaaro. Ana babaire Anna n aki butimwaea te kanre e aki karika te aki boraoi iroun John, ibukina bwa ti tebo arona ma mwanena.

A kona ara babaire ni karekei kabwaia ke tekebuaka n te tai ae maan. Ngke e kaoti te Uea, “Ao ngkana te aomata e karekea te atatai ao te rabakau ae mwaiti riki n te maiu aei rinanon ana nanomatoa ao ana ongeaba nakon are temanna, e na karekea arona ae mwaiti riki n te aonaaba ae e na roko.”3 Ngkana a karekei kakabwaia tabeman ibukin aia mwakuri korakora, tiaki kona ni kangai bwa ti a tia ni karaoaki n aki boraoi ngkai titebo arora.

Te katooto teuana iaon te aki boraoi e reke iroun buu, Ruth, ngke e uarereke. Te bong teuana, Ruth e nora tinana n anaa tarina ae uarereke, Merla, n nako ni kaboa ana kau ae boou. Ruth e aki kukurei, “Mom, e aki rangi n raoiroi! Merla e reke ana kau ae boou.”

Tinan Ruth e titiraki, “Ruh, a tau am kau?”

E kaeka Ruth, “Ngaia anne, eng.”

E a manga taku tinan Ruth, “Ana kau Merla aikoa tau.”

Ruth e kakoaua bwa a riai ataei n te utu n iai aia kau aika a tau. E ngae ngke Ruth e na tangirii kaau aika boou, ana koaua are e a tia n aki boraoi e bua ngke e noora te bwai ae riki ni matan tinana.

Tabeua aki boraoi aki kona ni kabwarabwaraaki, aki boraoi aika akea bukiia are e karika te un ae korakora. Te aki boraoi e roko man te maeka ma rabwata aika aki kororaoi, aikuaki, ke n aoraki. Te maiu ae mamate e karika te aki boraoi. Aomata tabeman a bungiaki ao ni kaumwane; tabeman aki. Tabeman iai aia karo aika tatangira; tabeman aki. Tabeman a maeka inanon ririki aika mwaiti; tabeman, ti tabeua. A mwaiti riki katooto n te aki boraoi aei. Tabeman aomata a karaoi kairua aika korakora e ngae ngke a kataia ni karaoa ae raoiroi. Tabeman a rineia ni kanakoraoi riki aki boraoi ngkana a kona. Ae kakamaaku riki, bwa tabeman a kabongana inaomataia are a tia n anganaki iroun te Atua ni kamarakiia tabeman ngke a na bon aki riai ni karaoia.

A kona aomata n rinanon aekan aki boraoi aika kakaokoro ke te aki boraoi aika kakaokoro, are e a karika te nao ae korakora ni kamateia aomata ke n urui bwaai irarikin taari. Te katooto, butanakon te aorakik ae te COVID-19 are e rotiia raoi kurubu ake a na reke irouia n ae aki riai, aika mwaiti aia kangaanga. Unimwaane Renlund e namakina te nanokawaki ibukiia naake a kaitara ma te aki boraoi, ma I taekinna ma te tangira bwa Iesu Kristo e atai ni kauoua aki boraoi aikanne ao iai mwakana ni karekea katokana ao ni kanakoraoia riki. Akea te bae e kona ni kabotaua ma te katanginano are E rinanona. E aki raoiroi bwa E na rinanon maraki ao karawawatakin te aomata. E aki riai bwa E na karawawataaki ibukin au bure ao au kairua ao ibukin am bure. Ma e rineia bwa e na karaoia ibukin Ana tangira ibukira ao ibukin Tamara are i Karawa. E oota raoi n te bwai ae ti rinanona.4

E koreaki inanon booki aika tabu bwa kaain Iteraera ngkoa a tangitang bwa a taku bwa e aki boraoi ana tangira te Atua ibukiia. Ni kaekaana, e titiraki Iehova, “E kona te aine ni mwanuoka taekan natina ae mamma, ba e na aki nanoanga natin birotona?” E kangaanga iroun te tina ae tangira ni mwaninga taekan natina ae uarereke, e taekinna Iehova bwa e a matoa riki Ana tangira. E kamatoa: “Eng, a kona ni mwaninga taekan natiia, ao ngai N na aki mwanuokiko. … Noria, I a tia ni korei arami iaon nanon baiu; a na teimatoa uringan ami oo imatau.”5 Bukina bwa Iesu Kristo e tokanikai n ana anga karea ae akea tiana, E atai raoi ara namakin.6 E atai n tainako arora ao ara kangaanga.

N te maiu ae mamate aei, ti kona n “ninikoria n roko” nakon te Tia Kamaiu ao ni karekei nanoaga, te kamaiuaki, ao te ibuobuoki.7 E ngae ngke ti karawawataaki n akea raoi bukina, e kona te Atua ni kakabwaiaira ni kawai aika bebete, bwainaki, ao ni kakawaki. Ngkai ti reirei ni kinai kakabwaia aikai, ara onimaki iroun te Atua e na rikirake. N taai aika akea tokiia, Tamara are i Karawa ao Iesu Kristo e na raoiakin bwaai aika a katanginano ni kabane. Ti tangiria ni kan ataia bwa, ni kanga ao ningai. A na Kanga Tamara are i Karawa ao Iesu Kristo ni Karaoa anne? Nningai ae Ana karaoia iai? N au atatai, A tuai ni kaotaki bwa e na kanga ke nningai8 Ae I ataia Ana bon karaoia.

N aro aika a katanginano, teuana ara mwakuri bwa ti na onimakin “bwaai ni kabane aika a katanginano a na bane ni mauna ke ni kerikaaki rinanon ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo.”9 Iesu Kristo e tokanikai iaon te aonaaba ao n “katoki” babakanikawai ni kabane. Ibukina, ngaia ae ti kona ni karekea te rau n te aonaaba ngaia ae kukurei.10 Ngkana ti Kariaia, Iesu Kristo e na onea karawawatam nakon taian kakabwaia ibukim.11 E na aki ti karau nanora ao ni kaoka te bwai ae bua;12 E na kabongana te bwai ae katanginano ibukin kabwaiara. Ngkana e roko bwa e kanga ao nningai, ti kainnanoia ni kinai ao ni kariai, n te kawai are e karaoia Aramwa, “e bon aki kakawaki; bwa te Atua e atai bwaai aikai ni kabane; ao e ti tau bwa N na ataia bwa aio ae e na riki.”13

Ti kona ni kataia n tataningaa kaekaan ara titiraki iaon e kanga ao nningai imwiina ao ni katurua am iango iaon karikirakean te onimaki iroun Iesu Kristo, ae iai Irouna te mwaaka ni kaeti bwaai ni kabane ao E korakora nanona ni kanakoraoi bwaai ni kabane.14 Ibukira bwa ti na kairoroia n ataia bwa ni kangaa ke nningai bon akea uaana ao, tokina, te taratara ae kaan.15

Ngkai ti karikirakea te onimaki iroun Iesu Kristo, ti riai naba ni kekeiaki n riki n Arona. Ti kawariia ngkanne tabeman ake iai tabeaiangaia ao ni kataia ni buokiia ni katoki bwaai aika a katanginano n te tabo are ti kunea iai;16 ti kona ni kaeti riki bwaai ao aomata aika ti kona ni buokiia. Ni koauana, te Tia Kamaiu e anga kaetieti bwa ti “riai ni ingainga ni kan karaoa te waki ae e raoiroi, ao ni karaoi bwai aika a mwaiti n [oin] nanora, ao ni kakoroa bukin te raoiroi ae e mwaiti.”17

Temanna are e a tia n rangi ni ingainga nanona ni buakana te bwai ae katanginano bon te rooia Bryan Stevenson. Ana kataneiai n te tua n te United States e katauaki nakon kamanoaia aomata aika a bukinaki ni bwaai aika aki karaoia, ao ni kakoaua bwa e eti raoi te katua ma te bure, ao kamanoan inaomataia aomata. Tabeua te ririki n nako, Mr. Stevenson e tei ibukin te mwaane ae e a tia ni bukinaki n te bure n tiritiri n ae kewe ao e motikaki bwa e na tiringaki. Mr. Stevenson e titirakina ana ekaretia ni Kiritian te mwaane arei ibukin boutokaana, e ngae ngke e aki kakaonimaki te mwaane arei n ana ekaretia ao aomata n te kaomiuniti a iango ao taetae buaka ibukin te mwaane.

Ni katuruturua ana iango te bowi n te bwai ae riki, Mr. Stevenson e taetae nakoia iaon te aine are bukinaki ni karaoa te mwakuri n tautau are e uotaki nakon Iesu. A tangiria taan bukinaki bwa e na kareaki neienne n te atibu ni karokoa ae mate, ma e taku Iesu, “Ane tuai meni bure i buakomi … , e na karea moa neiei n te atibu.”18 Ana taan bukibuki te aine a buta aia taeka. E aki kaburea te aine Iesu ma e tuanga bwa e na aki manga bure.19

Imwiin manga warekan te mwakoro aei, Mr. Stevenson e kunea bwa kororaoim, makum, ao te un e a tia ni karikiia riki Kiritian ni kareia aomata aika taetaebuaka temanna ibukina bwa a tia ni bure. Imwiina e taku, “Tiaki kona n ti taraa te bwai anne bwa e na riki,” ao e kaungaia taan taromauri bwa a na riki bwa taan kamanoia aomata ake tabeman man bwainikirinakiia irouia kaain aia komiunitii.”20 Tariu ao mwaneu, aki bwainikirinakiia aomata bon te moan ni kawai n tabeakiniia tabeman ma te nanoanga. Te kauoua ni mwaneka bon katakin tikonakin atiibu ake a karebana iai tabeman.

Ti kanga n tabe ma kabwaia ao aki nakoraoina bon mwakoron katakin maiura. A na motikaki taekara tiaki man korakoran te bwai ae ti taekinna ma man arora ni buoka te aomata ae ikoaki n rabwatana ke n ana iango ao n aki nakoraoina.21 Ngkai ngaira aomata Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, ti ukoukoria n ira ana banna ni katooto te Tia Kamaiu, n nakonako ni karaoa ae raoiroi.22 Ti kaota ara tangira ibukiia tabeman ake ti reitaki mangaia man te mwakuri ni kakoaua kakawakiia natin Tamara are i Karawa.

E raoiroi ae ti na iangoa raoi oin nakoraoira ao aki nakoira. Ibukin John bwa e na ata bukina ngkai e reke ana bwatika Anna kateina ngaia ae kaoti bwaai ibukina. Ibukin Ruth n tarai kainnanon Merla ibukin kaau rinanon matan tinana e rangi n ibuobuoki. Ko kona ni karekea te mataata riki man katakin taraan bwaai ma te taratara ae akea tokina. Ngkai ti a riki riki n aron te Tia Kamaiu, ti karikirakea riki te atatai, te oota, ao te tangiraa ae kororaoi.

I oki nakon te titiraki are e karika te kangaanga iroun ara bwatintia i Kigali ngke e kaota nanokawkina ibukin aia tiritiri tenaan Rwandan ao n titiraki, “Ngke arona bwa iai tenaan Atua, A na aki kona ni karaoa te bwai teuana ibukiia?”

N akean kerikakin te karawawataaki n aron taai ake ngkoa ae riki man te tiritiri, ao imwiin butimwaean ara aki konabwai ni buoka te karawawataaki anne, ti kaekaa ae e a tia Iesu Kristo ni karaoa te bwai teuana ibukin te bwai ae katanginano ae korakora.23 Ti kabwarabwarai reirei aika mwaiti ibukin Iesu Kristo ao Mangakaokan Ana Ekareia.24

Imwiina riki, e titiraki raoraora, ma rannimatana, “Ko nanonna ae iai riki te bwai teuana ae I kona ni karaoia ibukiia au karo ao ai tamau ake a tia ni mate?”

Ti kaeka, “O, eng!” Ti kaota ngkanne te koaua are ni kabane bwaai aika a katanginano a kona ni kaetaki rinanon Ana Mwakuri ni Kamaiu Iesu Kristo ao anne man Ana kariaia ae utu a kona n ikotaki n akea tokina.

Ngkana ti kaitaraaki ma bwaai aika a katanginano, ti kona ni karekei naano aika buakaka ibukin te Atua ke ti kona ni kaniaki riki ma Ngaia ibukin te ibubuoki ao te boutoka. Te katooto, e koreia Moomon bwa reitinakon te buaka imarenaia Nibwaite ao Reimwanaite e rotiia aomata n ae kakaokoro. E kuneaMoomon bwa “a mwaiti aika a kamatoatoaia” ao tabeman “a maraurau nanoia ibukin karawawatakiia, n te aro are a kananorinanoia i matan te Atua.”25

Tai kariaia bwaai aika a katanginano bwa e na kamatoatoa nanom ke ni kamamaara am onimaki iroun te Atua. N oneanmwiina, butiia te Atua ibukin buokam. Karikirakea am kakaitau ibukin ao onimakinan te Tia Kamaiu. Ma nakon ae ko na rang rootaki, kariaia bwa e na buokiko bwa ko na rangi n tamaroa riki.26 Kariaia bwa E na buokiko ni kamanoko, ni kariaia rawawatam bwa e na “kabwautaki n te kimwareirei iroun Kristo.”27 Ao raonna n Ana mition “ni kamaiuia aika uruakinanoia,”28 ni katoka te babakanikawai, ao n riki bwa taan kamanoia aomata ake tabeman man bwainikirinaia irouia kaain aia komiunitii.29

I kakoaua bwa e maiu Iesu Kristo. E atai bwaai aika a katanginano. Mwaake ake inanon Baina a teimatoa ni Kauringnga ibukim ma am kangaanga. E ibuobuoki nakoim n raraomam ni kabane. Ibukiia naake a roko nako Ina, te bau ae tamaroa e na onea mwiin te mannang, ao te bwa ni kukurei n onea mwin te tang ao te nanokawaki; te kakaitau ao te bukamaru e na onea mwiin te bwarannano ao te nanokawaki.30 Am onimaki iroun Tamara are i Karawa ao Iesu Kristo e na raka riki kaniwangana nakon are ko kona n iangoia. Babaire aika a katanginano—riki te babaire ae aki boraoi ae rangi ni kaun—e na katabuaki ibukin rakam. I kakoaua n aran Iesu Kristo, amen.

Bwaai aika a na taraaki

  1. Taraa John Reader, Africa: A Biography of the Continent (1999), 635–36, 673–79.

  2. E ngae ngke iai te kantaninga irouia, katiteuanaakina kaain Rwanda e rangi ni kangaanga. Tabeua titiraki ni kangangaia ao teimatoana. Taraa, te katooto, “Te Kakauntaeka ae Korakora i Rwanda: Paragon ke te Karabuti?,” Economist, Maati 27, 2021, 41–43.

  3. Reirei ao Berita aika Tabu 130:19; e kairaki ma katuruturuana.

  4. Taraa Ebera 4:15.

  5. 1 Nibwaai 21:15–16.

  6. Taraa Aramwa 7:11–13.

  7. Taraa Ebera 4:16; taraa naba Itaia 41:10; 43:2; 46:4; 61:1–3.

  8. E tangiria ni kauringa te tia wareware ibukin te bwai teuana: Ti riai ni buakana te kabwakabwaka ni karika oin ara iango n aron ae ni kanga ao nningai, n aki tabe bwa aekara etin ara namakin ibukina ke e na kanga ara iango n te bwai anne. Ti aki kona n ti karaoi bwaai ibukina bwa e tuai kaokaki te koaua ibukin te bwai ae tuai kaokia te Atua.

  9. Preach My Gospel: A Guide to Missionary Service (2018), 52; taraa naba Itaia 61:2–3; Te Kaotioti 21:4. “Bwaai ni kabane ake a katanginano ibukin te maiu a kona ni kaetaki” e kona n nanonaki n ae mwiin te aki boraoi nakoira e na kaetaki, e na kerikaaki, ke e na keerake. N ana kabanea n taetae n te maungatabu ni kabuta, “Come What May, and Love It,” e taku UnimwaaneJoseph B. Wirthlin, “Baai ni kabane ake ti nanokawaki ibukina n te maiu aei a na bane ni kaokaki tebubua te tai ma rannimata ni kimwareirei ao ni kakaitau, … A principle of compensation prevails” (Riaona, Nob. 2008, 28).

  10. Taraa Ioane 16:33.

  11. Taraa 2 Nibwaai 2:2.

  12. Taraa Iobi 42:10, 12–13; Iakobwa 3:1.

  13. Aramwa 40:5.

  14. Taraa Motiaea 4:9.

  15. Taraa Russell M. Nelson, “Karika te Atua Bwa Boton Ara Iango Inanon Maiura,” Riaona, Nob. 2020, 93. Myopic nanona te taratara ae kaan.

  16. Te katooto, Kaaben Moronaai e kamatoa bwa e bure ibukiia aomata n tatabemaniia bwa a na tei ao “akea te bwai ae a karaoia” ngkai a kona ni buokiia tabeman (taraa Aramwa 60:9–11; taraa naba 2 I Korinto 1:3–4).

  17. Reirei ao Berita aika Tabu 58:27; tarai naba kiibu 26, 28–29.

  18. Ioane 8:7.

  19. Taraa Ioane 8:10–11; ana Rairairi Iotebwa Timiti n te kibu 11 iai inanona, “Ao te aine e kakukureia te Atua man te aoa anne, ao ni kakoaua n arana,” n iangoia bwa a na aki kariaia te Tia Kamaiu ao Ana tua n “aki manga karaoa te bure” iai mwiina ae korakora nakon maiuia aine.

  20. Bryan Stevenson, Just Mercy: A Story of Justice and Redemption (2015), 308–9.

  21. Taraa Mataio 25:31–46.

  22. Taraa Makuri 10:38; taraa naba Russell M. Nelson, “Te Kauoua n Tuua aika Moan te Korakora,” Riaona, Nob. 2019, 96–100.

  23. Taraa Reirei ao Berita aika Tabu 1:17, 22–23.

  24. Iango aikai a kabwarabwaraaki raoi inanon “The Restoration of the Fulness of the Gospel of Jesus Christ: A Bicentennial Proclamation to the World,” ChurchofJesusChrist.org.

  25. Aramwa 62:41.

  26. Taraa Amos C. Brown, in Boyd Matheson, “‘It Can Be Well with This Nation’ If We Lock Arms as Children of God,” Church News, July 25, 2019, churchnews.com.

  27. Aranwa 31:38.

  28. Taraa Ruka 4:16–19. Ni kamaiuia aika a uruaki nanoia bon kaokakiia naake aia iango, kantaninga, wanawanaia, ke nanoia a tia n uruaki n ae korakora (taraa James Strong, The New Strong’s Expanded Exhaustive Concordance of the Bible [2010], Hebrew rikitinare tiekition, 139 ao 271).

  29. Taraa, ibukin te katooto, Russell M. Nelson, “Karika te Atua Bwa Boton Ara Iango Inanon Maiura,” Riaona, Nob. 2020, 94; Dallin H. Oaks, “Love Your Enemies,” Liahona, Nov. 2020, 26–29. Beretitenti Nelson e kaungaia: “N te bong aei I weteia au membwa n taabo ni kabane bwa a na kairiiri ni kanakoi katei ao mwwakuri aika tabe itera. I taetae nakoimi bwa kam na karikirakea te karinerine ibukiia natin te Atua ni kabane.” E raka riki aei nakon ae ti kaitaraan katei ao mwakuri aika tabe itera. Beretitenti Oaks e taekina ana taeka Reverend Theresa A. Dear: “Te kaokoroaki e rikirake man te kairiribai, te kateibuaka, te irekereke, te aki ibuobuoki, te kaokoroaki ao te aki tataetae.” Ngkanne e taku, “Ngkai ngaira kaain Ana Ekatetia Iesu Kristo ni Boong aika Kaitira, ti riai ni karaoa ae raoiroi riki ni buokia ni kamauna te kakaokoroaki.”

  30. Taraae Itaia 61:3. Karekean te bau ae tamaroa e nanonaki n ae ti a riki bwa taan -ababa ma Iesu Kristo n abanuean te Atua. Taraa naba Donald W. Parry, Jay A. Parry, ao Tina M. Peterson, Understanding Isaiah (1998), 541–43.