Soahng Kan Me Keieu Kesempwal

Kasukuhl wet me mengei, ahpw kesempwal douluhl en esehla. E mwomwen sansal ni ahnsou me kitail koasoakoasoaia tuhke de kisinieng kehlail, ahpw e kapwuriamwei ia uwen mengei en pohnsehse peneu wet ni ahnsou me e doke doadoahngki padahk pwukat nan pein atail mour. Ni ahnsou me pwunod kin laudla, kahpwal kin pwarada, me kapahtou kin wiawi, kitail kin kalapw doudoulahte nan mwekid karuwaru kan en mour, oh medemedewe me ma kitail pahn pwururseli kitail pahn nsenamwahula.

Ehu mwohmw kan en mour nan mwehiet iei me atail mwekid en karkaruwaruseli wie ukuhkila mendahte kisinieng kehlail de kahpwal kan.

Na kitail koasoai mehlel mahs; e mwur mengei en soupisek. Kitail koaros kak medewehda irekdi en pwukoa kan me pahn kadirehla atail ahnsou. Ekei mwein pil kak lemeleme me kesempwalparail pid uwen reirei en irekdi en pwukoa kan me re anahne wia. Re kin audehkihla ahnsoun pisek kan irekdi kan en mihting de soahng soupisek mwahl teikan—pil lella ahnsoun pwunod oh pwangadahr. Pwehki ar kin kakediropwehla mwahl ahr mour, re kin kalapw kehn pwunod laud, tikitiklahn peren, oh solahr kak kasawihada katep en arail mour.

Aramas kin nda me tiahk mwahu sohte lipilipil, ma koadoakepe nohn daulihala, e kak wiahla mehn kaluwet. Kadkadire atail rahn akan pil duwehte me nohn daulihala. E kin kedkedeo me mehn kilele mwail kan en nanialo kak rasehngala peitehl kan me pid tepin waratail, oh me kitail kin koasoanehdi en nanntiong en kalowehdi kin wiahla mehn katoutou mwahl.

Me eripit kin wehwehki oh doadoahngki padahk kan en pwonopwon kan nan tepin tuhke pwoat oh kisinieng kehlail. Irail kin soikala kasongosong en iang pidada karuwaruseli mwahl akan en mour. Irail kin idawehn kaweid me nda, “Nan mour mie me mwahusang ukuhkila.”¹ Ni mwotomwot, irail kin tetehkete soahng kan me keieu kesempwal.

Elder Dallin H. Oaks, nan ehu kapokon lap me apwtehn imwisekla, e padahngki, “Kitail anahne mweidala ekei me mwahu pwehn pilada me mwahusang de me keieu mwahu pwehki ih metkan me kin kairada pwoson Kauno Sises Krais oh kakehlailih atail peneinei.”²

Repen soahng kan me keieu mwahu kin kahluwakitailong padahk poahsoan kan en rongamwahu en Sises Krais—me iei padahk mehlel mengei kan oh kaselel me kasansalehr ong kitail sang rehn Sahm Nanleng me limpoak, poatoapoat oh ketin mwahngih mehkoaros. Padahk oh mehlel kesempwal pwukat, mendahte ahr mengei ong serihmen en wehwehki, iei me kin kihda pasapengpen kalelepek keieu apwal akan en mour.

Mie mehkot me lingan oh sansal me kin kohsang soahng me mengei kan me kitail ekei pak sohte kin kesempwaliki pwehki atail inengieng pasapeng pisetik de kapwonopwon teikan.

Ni karasaras, ahnsou kis mwurin astronaut oh cosmonaut ahr pidakih sampah nan wehwe irail tehkada me re sohte kak ntingki pehn nan wehwe de nan space. Eri ekei aramas udahn loalokong tepda rapahki kamwahulahn kahpwal wet. Mwurin awa kid kei oh uwen tala rar kei, re ahpw wiahda ehu soangen pehn me kak doadoahk wasa koaros, nan karakar de lemwulemwur, oh kak nting pohn soahng koaros. Ahpw dahme astronaut ko oh cosmonaut ko wia mwohn ahr wiahda pehn kapwo? E mengei, re doadoahngkihte pinsel.

Leonardo da Vinci mahsanih ehu pako, “me mengei iei me keieu loalokohng oh pweida mwahu.”³ Ni ahnsou me kitail kin kilang padahk mehlel poahsoan kan en pilahn en peren, oh pilahn en komour, kitail kak kasawihada oh kapingkalahnganki sansal oh mengei en lingan en Sapwellimen Samatail Koht kupwurokong. Eri, ni ahnsou me kitail kin momourki Sapwellime koasoandi kan, iei ih tepdahn pein atail loalokong.

Mie soai pwoat duwen emen coach en football ndand me adaniki Vince Lombardi me kin wia tiahk ehu ni keieu en rahn en kaiahn en football. E kin kolada ehu football, kasalehiong soun mwadong ko me mwadongehr sounpahr tohto, oh nda, “Ohl oko, … iet ehu mpwei en football!” E kin koasoia ia uwe, oh mwomwe, duwen eh kak kik, wesik, de koskoslahng emen. E kin kahre irail nan mwohs en mwadong oh nda, “Wasaht iei mohs en football.” E kin kahreirailseli, kawkawehweiong irail ia wen reirei, tehlap oh mwohmw en mohso, kosonned kan oh wiepen mwadongo.⁴

Coach menet eseier me sounmwadong koahiek pwukat, oh pwihn en mwadongo, pahn wiahla sounmwadong wadawad ihte ma re samanihala koasoandi mengei poahsoan kan en mwadongo. Re kak kaikaiahnki mwadong en kapweipwei, ahpw re sohte kak wiahla champion lao re pahn samanihala koasoandi mengei poahsoan kan en mwadongo.

I lamalam palilaud en kitail wehwehkihier loalatail duwen kesempwalpen padahk poahsoan kan. Ihte mwein ekei pak kitail kin pingkihda soahng tohto kan me kin mwomwen kaselel.

Nting kan, soangsoangen media kan, dipwisou kapw duwehte cell phone, ipod de kompiuder ape—koaros mie kamwahupe—ahpw re pil kak wia mehn kerempwa kitail de mehn katohrei kitail ni wiepe soulimpoak sang mehteikan.

Ahpw nanpwungen kiden ngihl kan oh pilipil kan, Ohl karakarahk en Kalili men kin ketin kapahdo lime ko, awihawih. Sapwellime padahk mengeio: “Kohdo, idawehniehdo.”⁵ Oh E sohte kin mahsenki mehn kapahrek katairong ahpw ni ngihl meleilei, tikitik.⁶ E nohn mengei ong padahk sansal en rongamwahuo en salongala nanpwungen kidalap en mehn kair oh rohng me kin kapil kitail ni pali koaros.

Pwuhk sarawi kan oh mahsen en soukohp ieias kan kin doke padahk mengei oh sansal kan en rongamwahuo. Kahrepen atail kin pwuralahng poahsoan en padahk mehlel pwukat, iei padahk unsek kan, pwehki iei met akan ahl ong mehlel kan me kesempwal kowahlap. Re wia wenihmw ong irair kesempwal kan me ma soh padahk pwukat kitail sohte pahn kak wehwehki. Padahk mehlel mengei oh sansal pwukat iei kih kan ong momour miniminohng Koht oh aramas. Ih met akan me iei kih kan en ritingada wenihmwtok kan en nanleng. Re kin kahre kitail ong popohl, peren oh wehwe me Sahm Nanleng ketin inoukiongehr Sapwellime serihkan me kin rong oh peikiong Ih.

Riei ohloko oh lihoko, e pahn mwahu ong kitail en ekis wawaila, oh doudoulahte ni uwen uk me konehng irair me kitail mih loale, kainene atail mour ong me katapan, kilangdahla, oh kilang ni mehlel soahng kan me keieu kesempwal. Kitail en tetehk mwahu padahk poahsoan kan me Samatail Koht ketkiheng Sapwellime serihkan me pahn koasoanehdi poahsoan en mour pweida oh wah mwahu iangahki inou kan en peren poatoapoat. Re pahn padahkiong kitail en wia “mepwukat koaros … ni marain oh en kin koasoandi pwung; pwe e sohte anahnepen [kitail] en tang marahra sang uwen kehl [me kitail ahniki]. [Ahpw] e konehng me [kitail] pahn loaloapwoat [oh] eri … alehdi kisakiso.”⁷

Riei ohloko oh lihoko, atail nanti en wia soahng kan me keieu kesempwal pahn kahluwa kitail ong Sounkomourpen sampah. Ihme karehda kitail kin koasoia Krais, kitail kin kapingki Krais, kitail kin kalohngki Krais, kitail kin kokohpki Krais … pwe kitail en ese ia wasa kitail kak diar ie lapwepwen dipatail kan.⁸ Nan pisetik en mour, kepingiping, oh kediropw en mwehi wet, iei met “wiepe me keieu mwahu.”⁹

Ni atail kin sohpeilahng Samatail Koht oh rapahki Sapwellime kupwurokong me pid soahng kan me keieu kesempwal, kitail kin kapwkapwurehieng oh kaiahniki kesempwalpen soangen irair en minimin pahieu: ehu rehn Koht, ehu rehn atail peneinei kan, ehu rehn mehn mpatail, oh ehu rehn pein kitail. Ni atail kin kasawih ni ngoang pein atail mour kan, kitail pahn kilang wasa me kitail wetsangehr ni ahl me keieu kaselelo. Pwoaren mesen atail wehwe pahn ritida, oh kitail ahpw pahn kasawihada dahme anahne wiawi pwehn kamwakele mohngiongitail oh kainenehda sapahl atail mour.

Keieu, atail miniminiong Koht me keieu sarawi oh kesempwal. Kitail iei Sapwellime seri ngehn kan. Ih iei Samatail. E ketin kupwurki atail peren. Ni atail kin rapahki Ih, ni atail kin esehla duwen Sapwellime Iehros, Sises Krais, ni atail kin ritingada mohngiongitail kan ong ni lipw manaman en Ngehn Sarawi, atail mour kan pahn soandi oh poadoandoar. Kitail kin kehn laudlahn popohl, peren oh pweida ni atail kin wia uwen atail kak en momourki Sapwellimen Koht pilahn soutuk oh kapwaiada Sapwellime kosonned akan.

Kitail kin kamwahuihala atail miniminiong Koht Sahm sang ni atail kin esehla duwen Ih, sang ni atail kin kapakap ong Ih, koluhkihla dipatail kan, oh idawehn ni mehlel Sises Krais; pwe “sohte me kak kolahng Sahm, ihte sang rehn [Krais].”¹⁰ Pwehn kakehlailih atail miniminiong Koht, kitail anahne ahnsou mwahu en kelekelehpw Reh. Ni atail kin loaloapwoat nan atail kapakap oh onopki pwuhk sarawi rahn koaros, oh nantiong ansou koaros en warohng nainiki kisin likoun mweimwei ong nan tehnpas sarawi—soahng pwukat pahn wia koasoandi mwahu en atail ahnsou oh atail nannanti kan en karanih Sahm Nanlehng. Kitail en peikiong kaweid sang nan Melkahka kan me mahsanih, “Nennenla, oh esehla me Ngehi me Koht.”¹¹

Keriaun ehupene kesempwal iei ong atail peneinei kan. Pwehki “sohte ehu pweida tohrohr kak kaitarala sohte pweida”¹² wasaht, kitail uhdahn anahne kesempwalikihda mehlel atail peneinei kan. Kitail kin kapwaiahda limpoak kehlail nan peneinei sang ni wiepe mengei kei, rasehng mwengehn soutik pene, oh wia soutik en peneinei, oh pereperenpene. Nan minimin en peneinei limpoak kin ntingdi duwe met a-h-n-s-o-u, ahnsou. Ahnsoupene ong emenemen me kesempwal ong minimin en nan imwatail kan. Kitail kin koasoipene nan pwungatail, kaidehn koaskoasoia duwen emen tohrohr. Kitail kin kaskuhl sang emenemen, oh kitail kin tepida kalahnganki atail wekpeseng oh wasa kan me kitail duwepenehte. Kitail kin kairada miniminpene sarawi ni atail kin kerenlahng Koht sang ni atail kin wia kapakap en peneinei, onopki rongamwahuo, oh wia atail kaudok en Rahn Sarawi.

Miniminpene kesiluh me kesempwal iei atail miniminiong mehn mpatail kan. Kitail kin kairada minimin wet wad emen—sang ni atail kin tehk mwahu anahn kan en mehteiko, papah irail, oh mweidala atail ahnsou oh koahiek kan. I inenen wadekala emen riatail lih me toutouki ah mahlahr oh soumwahu ahpw e koasoanehdi me mendahte eh sohte kak nohn wia mehkot, e kak rong mwahu. Eri wihk koaros e kin mwasahn aramas me mesen pwunod de pahtou oh e kin kihieng irail ah ansou oh rongorong. E kapaiada mehlel mour en aramas tohto.

Me kapahieu me kesempwal iei atail miniminong pein kitail. E mwein pahn kasoakoahiek medemedewe duwen miniminiong pein kitail, ahpw ih duwehn. Ekei aramas sohte poakpoake pein irail. Re kin kawe pein irail rahn koaros lau re kin tepida kailongki pein irail. Ien kaweidkihieng kumwail mahs en katikihala amwail kin pwururseli kan oh kihong amwail ahnsou mwahu en esehla pein kumwail. Kohla alu likinihmw de likin kahnihmw, kilang dakadahn ketipin, pereniki kepikipik kan en Koht, medewe mahs mehlel kan en rongamwahu kopwurupwurdohu, oh diarada ia wehwehn mepwukat ong pein kowe. Kumwail en esehla kilang pein kumwail duwehte Koht Sahm eh kin ketin mahsanih kumwail—duwen Sapwellime serepein de pwutak keneinei me kak duwehla ih.

Riei ohl akan oh riei lih akan, kitail en kupwurokong. Kitail en sohpeilahng pihl kan en padahk mehlel kan en rongamwahu kopwurupwurdo en en Sises Krais. Kitail en tungoale ni peren mehlel pwuko nin duwen ar mengei oh sansal. Nanleng kan pwurehng ritida. Rongamwahu en Sises Krais pwurehng mi pohn sampah, oh audepe mehlel mengei kan wia utun peren popohl tohto!

Riei ohloko oh riei lihoko, metmehlel me kitail ahniki kahrepe laud en pereperen. Ma mour oh eh iren kediropw kan oh iren kapwunod tohto kan karehiong eh apwal ong kumwail en pereperen, eri mwein ansou mwahu met en kainene sapahl ong soahng kan me keieu kesempwal.

Kehlail sohte kin pwilsang pwururseli ahpw e kin pwilsang atail kin soandi nan poahsoan tengeteng en mehlel oh marain. E kin pwilsang atail kin kadokehieng atail madamadau oh nannanti kan ong tepin padahk kan en rongamwahu kopwurpwurdo en Sises Krais. E kin pwilsang atail tetehk soahng me sarawi kan me keieu kesempwal.

Kitail en ekis kamengeihla atail mour kan. Kitail en wekidala dahme konehng pwehn kainene atail mour kan ong ahl kaselel, mengei oh karakarahk en Souleng poadidi—iei ahl me kin ansou koaros kahluwahiong mour katapan, mour peren, oh mour meleilei. Ong met I kapakapki, ni ei kapaiahda kumwail, ni mwaren Sises Krais, ahmen.