Ana Reirei Kristo

Ara kaitau ao ara tangira ae korakora nakoia Titita Beck, Titita Alfred, ao Titita Thompson, ao rabwatan te Bootaki n Aine.

Ti a tibwa noora rikiraken nanoia aomata ni bwakannanoa te onimaki n Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki Ni Boong aika Kaitira. Aio te bwai teuana ae ti butimwaia ibukina, mwiin ni kabane, ara mwakuri ae na karaoaki bon te reirei ana euangkerio Iesu Kristo, Ana reirei, inanon te aonaaba (taraa Mataio 28:19–20; R&B 112:28). Ma ti na butimwaea anne bwa e a kaman ao e bon waaki nako n riki tabeua kamangao n taekan ara reirei ao aron rikina. Anne te bwai ae I kan taekinna n te bong aei.

Ana Reirei te Tia Kamaiu are reirei n te tai aio, ao Ana Abotoro a mwakuri korakora ni kamanoa ni kaitarai taeka aika taekinaki ni katei aika kewe ao koaua mairouia aomata ke kurubu n aomata. N te Nu Tetemanti e kotei baika mwaiti aika riki ni kamatataa korakoran kitanan te koaua are e a kaman riki n aia tai Abotoro.¹

Taian tienture ake imwiina a karekea te oota man rokon ootan te euangkerio ni karokoa, inanon te ka 19 n tienture, kaotin bongin te tai are tain Kaokan Bwaai nakon te aonaaba, ao ana euangkerio Kristo, ae kororaoi ao ni bwanin, e a manga roko n tai aei iaon te aonaaba. E moanaki te bong ae mimitong ngke, inanon “te boua ae te ota … ae oota riki nakon taai” (Iotebwa Timiti—Rongorongo 1:16), Te Atua ae te Tama ao Natina te Mwaane ae moan te Tangiraki, Iesu Kristo, a kawara Iotebwa Timiti ao a karaoa te bwai are na riki bwa karaangan itiakin te kaotioti n toma ma te mwaaka ae mimitong ao te kariaia.

Inanon kaotioti aikai ti kunea bwa te taeka are boton ana reirei Ana Ekaretia Iesu Kristo e a manga kateaki n te aonaaba. Ngaia Iesu Kristo e kabwarabwaraa bwa reirei n taian taeka aika a koreaki n ana Boki Moomon: Kakoauan Taekan Iesu Kristo:

“Aio au reirei, ao bon ana reirei te Tama ae e anganai; ao I taekina koauan te Tama, ao te Tama e taekina koauau, ao te Tamnei ae Raoiroi e taekina koauan te Tama ao Ngai; ao I taekina koauana bwa te Tama e tuangiia aomata n taabo nako, bwa a na rairinanoia ma ni kakoauaai.

“Ao ane e kakoauaai, ma ni bwabetitoaki, ao e na boni kamaiuaki; ao naakai ake a na bon bwaina uean te Atua.

“Ao ane e aki kakoauaai, ma n aki bwabetitoaki, ao e na bon kabuakakaaki.

“… Ao ane kakoauaai e kakoaua naba te Tama; ao irouna e na kakoauai te Tama, bwa e na kawaria ma te ai ao te Tamnei are Raoiroi. …

“E koaua, e koaua, ae I taekinna nakoimi, bwa aio au reirei, bwa ane e kateitei iaon aio ao e boni kateitei iaon au bwa, ao e na bon aki tokanikai mataroan mone ni kaaitaraa” (3 Nibwaai 11:32–35, 39).

Aio ara rongorongo, te bwaa are ti kateitei iai, aan bwaai ni kabane inanon te Ekaretia. N aekan bwaai ni kabane ake a roko mairoun te Atua, te reirei e itiaki, e maataata e kai oota—nakon te ataei. Ma naano aika kukurei, ti kaoi ngkami bwa kam na karekea.

N Ana Ekaretia Iesu Kristo ibukiia Aika Itiaki ni Boong aika Kaitira, “ti kakoauai bwaai nako ake e a tia ni a kaoti te Atua, bwaai ni kabane ake E kaoti ngkai, ao ti kakoaua bwa E na manga kaoti bwaai aika mwaiti aika korakora ma ni kakaawaki aika kaineti ma Uean te Atua” (Taekan te Onimaki 1:9). Aio ae na atongaki ngkai e mwaiti ae ti tuai n ataia, taian koaua ao reirei ake ti a tia ni karekei a tia n roko ao a na bon reitinako n roko man te kaotioti ae mimitong. Inanon katein onimaki tabeua, taan iango a taku bwa titebo te aro n reirei n ekaretia tabeua, ao kanoan taian reirei a kona n riki bwa kauntaban iango i marenaia. Tabeman a mwioko iaoia bootakin kauntiran aia aro n ririki aika imarenan 40 ao 60 n aia onimaki ao aia reirei. Tabeman a moanibwaia ae mwaiti iaoia taan reirei n te aro imwiin mateia abotoro ni kamatebwaian katein ao reirein te Baibara, ke kabwarabwarana ao tiribureakina. Ti moanibwaia te reirei are karika te rabakau n ataibwai, ma n te Ekaretia n taai aikai, n arona n taai ake ngkoa, kateakin ana reirei Kristo ke kaetakin taian kakaokoro bon mwakurin te kaotioti ae mimitong nakoia ake a kabaeaki iroun te Uea n te kariaia n abotoro.²

N te 1954, Beretitenti J. Reuben Clark Jr., ao mwiina te kauntira n te Moan Beretitentii, e kabwarabwara aron te reirei ae ataaki inanon te Ekaretia ao bonganana ae korakora n tabena ae te Beretitenti n te Ekaretia. N taekiniia membwa n te Moan Beretitentii ao n Aia Kooram Abotoro ake Tengaun ma Uoman, e taekinna: “[Ti] na [kaaki] inanora bwa tabeman Mataniwi ni Kabuta a tia ni katauaki nakoia wewete aika onoti; iai irouia te bwaintangira ae onoti; a katabuaki bwa burabeti, taan mamata, taan kaotioti, ae anganiia te kabaeaki ae onoti n tamnei n toma ma aia reirei ibukiia aomata. Iai inaomataia, mwaakaia, ao kariaiakaia ni katanoata ana iango ao ana kantaninga te Atua nakoia ana aomata, ni kaineti nakon te mwaaka ni kabanea ao te kariaia iroun te Beretitenti n te Ekaretia. Tabeman Mataniwi ni Kabuta a aki anganaki te entaument ae onoti ao te kariaia rinanon aia reirei; akea tokin mwaakaia, ao te mwaaka ae akea tokina iaon mwaakaia ao te kariaia n reirei ao e kariaiakaki nakoia aobitia ake tabeman ao kaain te Ekaretia, ibukina bwa akea temanna ae anganaki te mwaaka n te tamnei bwa te burabeti, te tia mamata, ao te tia kaotioti. Ao n nako riki, n aron are e a tia ni kaotaki, te Beretitenti n te Ekaretia iai riki irouna ao mwaakana n tamnei n te waaki aei, bwa bon te Burabeti, te tia Mamata ao te Tia Kaotioti ibukin te Ekaretia ae bwanin.”³

E kanga te Tia Kamaiu ni kaota Nanona ao ana reirei nakoia burabeti, taan mamata, ao taan kaotioti? E kona n riki bwa te tia ua-rongorongo ke ni kaoti ni bon Oin rabwatana. E kona n taetae n oin bwanana ke ni bwanan te Tamnei are Raoiroi—te itoman mairoun te Tamnei nakon te tamnei are e kona ni kabwarabwarai taian taeka ke inanon namakin are e uota te ataibwai i akuun taian taeka (taraa 1 Nibwaai 17:45; R&B 9:8). E kona ni kaotia nakoia Ana toro n tatabeman ke e mwakuri n te kauntira (taraa 3 Nibwaai 27:1–8).

I rinei uoua tamnei man te Nu Tetemanti. Te moan bon te kaotioti are kaineti nakon atuun te Ekaretia. Ni moan te boki ae Mwakuri, ti kuneia Ana Abotoro Kristo n taekina taekan te euangkerio tii nakoia Iutaia, n rimwiin ana mwakuri Iesu (taraa Mataio 15:24), ma ngkai, n ana tai te Uea, e a roko te tai ibukin te bitaki. Iaon te tabo ae Iobe, e mii Betero ike e noori aekakin maan aika kakaokoro ae e nnaaki mai karawa “inanon te kunikai ae abwabwaki ni maninganingana ake aua” (Makuri 10:11) ao e tuangaki bwa e na “tiring, ao ni kang” (Makuri 10:13). E rawa Betero bwa tabeman taian man “a aki itiaki” iaan ana tua Moote, ao Betero e rawa n urui tuua ngkana e kang baikai. E ngae n anne, e taku te bwanaa nakon Betero inanon miina, “Ane kaitiakia te Atua ao tai atongnga ngkoe bwa e aki itiaki” (Makuri 10:15).

Nanon te mii aio e a riki n oota ngke ni waetata imwiina, tabeman mwaane a kanakoaki mai Rom mataniwin ae te bubua Korenerio e roko n ana auti Betero bwa e na nakon aia mataniwi. Korenerio e a tia ni ikotiia aomata aika mwaiti aika kaain ana utu ao raoraona, ao e nooria bwa a tabe n tataninga bwa a na ongora te taeka, E taku Betero:

“E a tia te Atua ni kaotia nakoiu bwa N na aki araniia aomata nako bwa a aki itiaki ke a kamwaraa. …

“… N te koaua ae I karekea I kakoaua bwa te Atua E aki nanonano:

“Ma n taabo nako ane maakua, ao ni karaoa ae raoiroi, e butimwaeaki irouna” (Makuri 10:28, 34-34; tarai naba kiibu 17-24).

“Ngke e atong taeka aikai Betero, e ruo te Tamnei ae Raoiroi iaoia ni kabane ao a ongo te taeka.

“Ao ake [a ira Betero] a mimi … bukina bwa iaoia Tientaire e nurakinaki naba bwaintangiran te Tamnei ae Raoiroi.

“… Ao e kaeka Betero,

“E kona temanna ni katabua te ran, bwa a na aki bwabetitoaki, aika a tia ni karekea te Tamnei Raoiroi n aron ae ti karekea?” (Makuri 10:44–47).

Man te namakin ao te kaotioti aei nakon Betero, te Uea e biti aron mwakurin te Ekaretia ao e kaoti riki otan taian reirei ae bwanin nakoia Ana reirei. Ao ngkanne tataekinan te euangkerio e buta nakoia aomata.

Rimwi n te boki are Mwakuri, ti kunea teuana riki toman te koaua, n te tai aei e kaotia bwa e kanga te kaotioti ni baika riki n te reirei bwa a na roko inanon te kauntira. E kaoti te kauntaeka ibukin te korotobibiaki are tangiraki iaan ana tua Mote bwa e na uotaki bwa te tua n ana euangkerio Iesu Kristo (taraa Makuri 15:1,5). “Ao abotoro ao unimwane a bane n roko bwa a na iangoa … te bwai aei” (Makuri 15:6). Ara rekooti ibukin te kauntira aio e bon aki tabwanin raoi, ma ti tuangaki imwiin te “kauntaeka ae bati” (Makuri 15:7), bwa Betero te Abotoro,ae te ikawai e teirake n taekina are tuangaki iroun te Tamnei are Raoiroi bwa e kamatoa nakoina. E kauringa te kauntira bwa ngkana e moanaki taekinan te euangkerio nakoia Tientaire aika aki korotobibiaki n ana auti Korenerio, a na karekea te Tamnei are Raoiroi n aekan rairakiia Iutaia aika a tia ni korotobibiaki. Te Atua, e taku “e aki karaureira ma ngaiia, ngke E kaitiaki nanoia n te onimaki.

“Ma ngaia are ngkai e aera kam kataa te Atua ni katokaa te amo iaon roroaia ana reirei, ake tiaki tamara ao tiaki ngaira ae ti na kona ni uotia?

“Ma ti kakoaua bwa rinanon raoiroin te Uea ae Iesu Kristo ti na bon kamaiuaki, n aroia naba” (Makuri 15:9-11; taraa naba te kibu 8).

Imwiin Bauro, Banabati, ao tao tabeman ake a boutoka ana kabwarabwara Betero, Iakobo e katautaua bwa te babaire anne e na karaoaki n te reta nakon te Ekaretia, ao te kauntira “a nano teuana (Makuri 15:25; taraa naba kiibu 12–23). Inanon te reta ni katanoata aia babaire, taian Abotoro a taku,“Tarakina e raoiroi nakon te Tamnei are Raoiroi, ao nakoira naba” (Makuri 15:28), ke n taekana teuana, te babaire aei e roko n te kaotioti ae mimitong iroun te Tamnei are Raoiroi.

Te baeten aei e a karaoaki n te bong aei inanon ana Ekaretia Iesu Kristo. Te Beretitenti n te Ekaretia e na katanoata ke ni kabwarabwarai reirei ake a kaotaki nakoina n te kaotioti, (taraa te katoto, R&B 138). Kabwarabwaraakin reirei a kona naba n roko rinanon te ikotaki n ana kauntira te Moan Beretitentii ao te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman (taraa, te katoto, Katanoata ae Kakawaki 2). Te maroro n te Kauntira e na irekereke ma mwakurian te boki ae tabu, aia reirei taan kairiri n te Ekaretia, ao bwaai aika a bon tia ni kakaraoaki. Ma n tokina, n aron are n te Ekaretia n te Nu Tetemanti, te kouru e aki reke te boraraoi i buakoia membwa n te kauntira ma te kaotioti mairoun te Atua. Bon te waaki ae irekereke iai uoua bukina bwa te onimaki ibukin karekean te iango ao nanon te Uea⁴

N te tai naba anne e na uringaki bwa tiaki ni kabane rongorongo are karaoaki irouia taan kairiri n te tai are ngkoa ao ngkai, are a na tau ni karaoa te reirei. E bon rangi n oota inanon te Ekaretia bwa te rongorongo ae karaoaki iroun temanna te tia kairiri n te tai ae tii teuana e bon kaonoti ibukin te aomata, e aki bwainaki, te kantaninga e na aki kakannato ke ni kamatoaki ibukin te Ekaretia. Te Burabeti are Iotebwa Timiti e reirei bwa“ te burabeti [bon] te burabeti tii ngkana [e] mwakuri n anne.”⁵ Beretitenti Clark, e kaotia ngkoa bwa e taekinaki:

Nakon te iango aio e taekina te karaki ae tuangai tamau ngke te ataeinimwane ngai, I aki ataia bwa n te kariaia ae ngaa, ma e kaota te iango. Ana karaki e taku bwa inanon tain te kakukurei teuana n rokon ana tanga ni buaka,[Johnston] Tari Brigham e kabwarabwara nakoia ni moan ingabongin tain te taromauri ma te beroro ma te riribai nakon rokon te tanga ni buaka, ni kaota te nano n totoko ao a kanakoia bwa a na oki. Inanon te taromauri n te bwakantaai e teirake ao e taku bwa Brigham Young e a tia n taetae ngke e ingabong, ma e nang taetae ngkai te Uea. Ngkanne e a anga ana rongorongo, e kaokoro ngkanne aron waetatan taekinana ma are ngke e ingabong. …

… Te Ekaretia e na ataia man ana koaua te Tamnei are Raoiroi n rabwataia membwa, bwa taari ake a taetae ibukiia ni kaoti aia iango a kairaki iroun te Tamnei are Raoiroi’; ao n te tai rimwi te ataibwai anne e na kaotaki.”⁶

Te Burabeti Iotebwa Timiti e kamatoa oin taben te Tia Kamaiu n ara reirei n teuana te tiententi ae bwarabwara raoi iai: “Reirei aika a rangi ni bongana n ara aro bon aia koaua Abotoro ao Burabeti, ibukin taekan Iesu Kristo, bwa E mate ao n taunaki, ao ni manga uti n ana katenibong, ao e waerake nako karawa; ao bwaai riki ake tabeua ake a kaineti nakon ara aro bon raona.”⁷ A na koaua Iotebwa Timiti ibukin Iesu bwa E maiu, “bwa [e] noria, ni mena iangatain te Atua, ao [e] ongo te bwana ae kangai bon tii Ana Rikitemanna te Tama” (R&B 76:23; taraa naba te kibu 22). I bubuti nakoia ni kabane ake a ongo ao ake a wareka te rongorongo aei bwa a na ukeuke rinanon te tataro ao kamatebwaian booki aika tabu te kakoaua n anua mai ieta, te Mwakuri ni Kamaiu, ao Mangautin Iesu Kristo. Butimwaai Ana reirei man te rairannano, n te bwabetito, karekean ana bwaintituaraoi te Tamnei ae Raoiroi, ao ngkanne rinanon maium n irakin tuua ao berita aika tabu n ana euangkerio Iesu Kristo.

Ngkai e tabe n roko ara bukamaru ibukin te Itita, I kabwarabwara au koaua bwa Iesu Kristo are te I-Natareta ngkoa ao ngkai bon Natin te Atua, are bon te Mesia are e taetae ni burabetiai ngkoa. Bon te Kristo, are korakai i Ketetemwane, ni mate iaon te kaibangaki, e taunaki, are e a manga uti n te katenibong. Bon te Uea ae uti, rinanona are ti na kautaki ao mairouna a na bane ni kamaiuaki ao ni karietataaki n Abanueana i karawa. Aio ara reirei, kamatoakin kakoauan ngkoa Iesu Kristo ao ni kaboui ibukin oin ara tai. N aran Iesu Kristo, amen.