“N Na Bon Aki Kakiko, ao n Na Bon Aki Kitaniko”

Inanon au tienoro n te tairiki aei, N na riai ni korea, “E a tia n riki aei bwa teuana mai buakon kabanea n anai nano n tetere man taian maungatabu ni kabuta aika I a tia n iri. A tia bwaai ni kabane ni kairaki n te tamnei ae korakora”

Tariu ao mwaneu, onoua te namwakaina n nako ngke ti uaia ni kaitibo n ara maungatabu ni kabuta, kainabau ae tangiraki, Frances, e wene n te onaoraki, n rotaki n te aoraki imwiin bwakana ae kakaiaki tabeua te bong imwaina. Inanon Meei, imwiin tabeua te wiiki ni kekeiaki n tokanikai iaon ikoakina, e a motirawa n aki toki. I aki kona ni mwaninga taekana. Ngaia ao Ngai ti mareaki n te Salt Lake Tembora n Okitobwa 7, 1948. N ningabong ao e na kakoroa ara ka 65 n ririki n ara mare. Boni ngaia ae I tangiria riki nakon bwai riki tabeua inanon maiu, raou ae onimakinaki, ao raou ae moan te kan. Ni kangai bwa I aki kona ni mwaninga taekana e aki moanna ni kaota nanou ae korakora.

Te maungatabu aei e kanikinaea te ka 50 n ririki mai imwiin te tai are I weteaki nakon te Kooram n Abotoro n te Tengaun ma Uoman iroun Bretitenti David O. McKay. Inanon ririki aikai ni kabane akea te bwai ae I a tia n namakina bwa ti te boutoka ae bwanin mairoun kainabau, Titita Monson. E karaoi mwakuri n anganano aika mwaiti bwa I aonga ni kakoroa nanon au mwakuri. I aki kona n ongo mairouna te kauntaeka ngkai I kainnanoaki n tainako bwa n na kabanei boong aika mwaiti ao n tabetai wiiki n nako mairouna ao mairouia natira. Boni ngaia te anera ni koaua.

I tangiria ni kaota au kaitau, irarikin te kakaitau nakoia au utu, ibukin kaotan te tangira ae akea kabotauana, are e a tia n roko nakoira man te tai are e motirawa iai Frances. Bubua kaati ao taian reta ake a roko ni kabuta te aonaaba ni kaota aia kakaitau ibukina ao te rainanoanga nakoia ara utu. Ti karekei tatin ni uee aika tikiraoi. Ti kakaitau ibukin anganano aika mwaiti ake a tia ni kanakoaki n arana nakon ana Mwane ni Mitinare ni Kabuta te Ekaretia. Ibukiia naake a tiku imwiina, I kaota te kakaitau ae korakora ibukin nooran ami akoi ao ami tangira ae korakora.

Te bwai are e a tia n riki bwa te bwai ni karaunano nakoiu n te tai ni kananokawaki aei n tain karaureakiu (mairoun Titita Moson) e a tia n riki bwa au koaua n ana euangkerio Iesu Kristo ao te atatai ae I ataia bwa Frances ae tangiraki e teimatoa ni maiu. I ataia bwa raurenakora bon ti inanon te tai ae uarereke. Ti kabaeaki inanon maneaban te Atua iroun temanna ae iai irouna te kariaiakaki ni kabaebae i aonaba ao ni kabaebae naba i karawa. I ataia bwa ti na manga kaitiboaki ao n aki manga karaurenakoaki. Aio te atatai ae kateimatoai.

Tariu ao mwaneu, e kona ni katautauaki bwa akea te aomata ae e maiu n akea ana kanganga ke nanokawakina, ke akea n rongorongon te aomata ae akea tabeaiangana ao nanokawakina.

Ngkana ti rinanon kanganga aika korakora inanon maiura, e na iai anakin nanora ni kan taekina te titiraki “Bukin tera ngai?” N taai tabetai ao e tara n ae akea katokan ara kanganga, akea kamaiuakira man katakira. Ti namakinna ae ti katotobiaki ma naano aika tuai kakoroaki bukiia ao namakinan te bwarannano man kantaninga aika bua. Ti bootaki n taekina te taeka man te baibara, “Akea te kabira ni kamarurung i Kireata?”¹ Ti namakina te katinanikuaki, te karawawataaki, te maroa. Ti rawa n tarai oin tekebuakara rinanon te taratara n aki koaua raoi iai. Ti moanna n aki kona n taotaon nanora nakon ara kanganga, ni mwaninga ae e kainnanoaki te tamaroa mai i karawa.

Kanganga aika a roko nakoira a kaotia nakoira te kataaki ni koaua ibukin ara konabwai ao ara teimatoa ni ua te toki. Te moan titiraki ae tiku bwa e na kaekaaki iroura n tatabemanira nako: N na bwarannano, ke N na katia? Tabeman a bwara nanoia ngkana a kuneia bwa ai koa kona n tokanikai iaon aia kanganga. Ni karokoira n te toki e irekereke ma te kekeiaki nakon tokin raoi te maiu.

Ngkana ti iangoa raoi te kanganga ae kona n riki nakoira, ti kona ni kangai ma taekan Iobi are ngkoa, “Ma a bungiaki aomata nakon te rawawata.”² Iobi bon te aomata ae “moan te raoiroi ao e eti arona” te aomata ae “mamaka te Atua, ao e ririba te buakaka.”³ E etieti n ana katei, e kakabwaiaki ni kaubwaina, Iobi e na kaitara ma te kataaki are e na kona n tia ni kamaunaia tabeman. Ana bwai ake a uotaki nako irouia taan iowawa, e kaenaenaki irouia raoraona, nanokawaki man buaia raoraoia, nanokawaki man buan ana utu, e kairoroaki bwa e na “taetaebuaka te Atua, ao e mate⁴ E tokanikai iaon te kataaki aei ao n taekinna mai i kabin nanona ae karineaki:

“Noria, E mena te tia kakoaua taekan arou i karawa, ao E mena n taabo aika rietata Teuare e kakoaua au taeka.”⁵

“I ata au tia kamaiu ba E maiu.”⁶

E teimatoa n onimaki Iobi. Ti na karaoa naba anne ngkana ti kaitaraki ma kakaewenako aikanne aika ana riki bwa ara bwai?

N tainako ngkana ti rawa n namakina te rawawata inanon maiura, ti na uringa ae a tia naba tabeman n rinanon te aeka ni kawai anne, a tia n teimatoa, ao a tia n tokanikai iaona.

Rongorongon te Ekaretia ni, koron bong, e kaonaki ma aia atatai naake a tia ni kekeiaki ao a tia n teimatoa ni kabebeteaki nanoia. Tera bukina are a tia n teimatoa ao ni kabebeteaki nanoia? A tia ni karika ana euangkerio Iesu Kristo bwa boton maiuia. Aio are e na buokira ni karaoa te bwai ae ti a tia n rinanona n te maiu aei. Ti na rinanon kakaewenako aika kanganga, ma ti na kona ni kaitarai, n atai imwain taia, ao ni karekea te tokanikai iaoia.

Man kainiwenen te maraki, man te uninga are ti tang iaona, ti tabekaki nako karawa ma te koaua mai ieta anne ao te berita ae kakawaki: “N Na Bon Aki Kakiko, ao n Na Bon Aki Kitaniko.”⁷ Te taeka ni karaunano anne e bon kakawaki riki nakon bwaai riki tabeua.

Ngke I a tia ni mwananga nakon te tabo ae raroa ao n rababa ni kabuta te aonaaba ni kakoroa nanon au mwakuri, I a tia n atai bwaai aika mwaiti—n raonaki ma te koaua are ni kabane aomata a na rinanon te nanoakwaki ao te karawawataki. I aki kona ni waaki n anai abwakin ni kabane maraki n nano ao nanokawaki ake I a tia ni kakoauai ngke I a tia ni kawaria aika a tabe ma te rawawata, rinanon te aoraki, n rinanon te raure, te nati te mwaane ke te aine aika aki ongotaeka, ke ni karawawtaaki man mwiin te bure. E kona te ara n reitinako, bwa bukina bwa aki kona ni warekaki kanganga aika aki kona n riki nakoira. Taekinan te katoto ae ti teuana e boni kanganga, ao e ngae ngke I tabe n iangoi kakaewenako, I iangoa te Tari Brems, temanna mai buakoia au tia Reirei n Tabati ngke I uarereke. Bon ngaia kaain te Ekaretia ae rangin ni kakaonimaki, te mwaane ae kororaoi ana tangira. Ngaia ma buuna, Sadie, iai waniman natia, a mwaiti mai ibuakoia ae ti tebo aia ririki ma ake n ara utu.

Imwiin are I a tia ni mareaki ma Frances ao ni mwaing man te uoote, ti nora te Tari ao Titita Brems ao kain aia utu n te mare ao n te taunimate, ai aron naba ana reitaki te uoote.

N te 1968, ao e mate buun te Tari Brems, Sadie. Uoman mai ibuakoia natina aika waniman a mate naba inanon waakin nako te ririki.

N te bong teuana ni kania 13 te ririki n nako, e tareboniai tibun te Tari Brems te aine. E kabwarabwara bwa e a tia tibuna te mwaane n roko n te ririki ae 105. E taku, “E maeka n te tienta n tararua ae uarereke ma e aki toki ni kakaitibo ma ana utu ni kabane ni katoa Tabati, ike e anga iai te reirei man te euangkerio.” E reitianako, “Te Tabati ae e a tia n nako aei ao e katanoata Kuraenibwa nakoira, ‘Aika tatangiraki irou, N nang mate n te wiiki aei. Kan taiaoka ni wetea Tommy Monson. E ata te bwai ae riai ni karaoia.’”

I kawara te Tari Brems n te tairiki raoi are imwiina. I tuai manga noria. I aki kona n taetae nakoina, ibukina bwa e aikoa kona ni kakauongo. I aki kona ni korea te rongorongo n te aro are e na kona ni warekia, ibukina bwa e aikoa kona n taratara. I tuangaki bwa a reitaki te utu ma ngaia man anakin tabonibaina are te angatai ao inanoni baina are te maing ao e koreaki aran te aomata are e na kawaria. Te rongorongo e na kanakoaki naba n te kawai aei. I ira te kawai man anakin baina ao ni korea T-O-M-M-Y M-O-N-S-O-N, te ara are e a kaman ataia. E moanna ni kukurei te Tari Brems ao e, anai baiu, ni katokai iaon atuna. I ata nanona bwa e tangiria ni karekea te kakabwaia n te nakoanibonga. Te turaiwa are e a tia ni uotai nakon te tienta n tararua e raonai ni katokaibai iaon te Tari Brems ao n anganna te kakabwaia are e tangiria. Imwiina, a waanako rannimatana ni matana aika aki noraba. E kooni baira ma te kakaitau. E ngae ngke e aki ongo te kakabwaia are ti a tia n angannna, e namakinaki te Tamnei ae korakora, ao I kakoaua bwa e kairaki mai ieta n ataia bwa ti a tia ni katauraoa te kakabwaia are e tangiria. Te mwaane ae tamaroa aei e aki noraba. E aki kona n ongo. E katukaki inanon te tabo ae uarereke n te tienta n tararua n te bong ao te ngaina. Ao e ngae n anne te moangare n ubuna ao taeka aika e taekin e ringa nanou. “Ko rabwa,” e taku. “E a tia Tamau are i Karawa n rangin n tamaroa nakoiu.”

Inanon te wiiki, n aron are e a kaman taekinna te Tari Brems, e a mate. E aki rangin ni katua iangoan te bwai ae kabwaka iai; ma, e rangin ni kakaitau ibukin ana kakabwaia aika mwaiti.

Tamara are i Karawa, ae anganira ae mwaiti bwa ti na kukurei iai, e ataia naba bwa ti reirei ao ti rikirake ao n riki ni korakora riki ngkana ti kaitara ao n tokanikai iaon taian kataaki aika ti riai n rinanona. Ti ataia ae iai taai ngkana ti namakina te uruaki nano, ngkana ti na nanokawaki, ao ngkana ti na kataaki nakon tiara. E ngae n anne, kanganga aikai a kariaira bwa ti na bitaki n te kawai are ti na rikirake iai, ni biti maiura n te kawai are e reireinira Tamara are i Karawa, ao n riki bwa te bwai ae kaokoro man arora are mai imwaina—tikiraoi riki nakon arora are mai imwaina, e raka riki te oota n aron are mai imwaina, e raka riki te nanoanga n nakon are imwaina, ma koaua aika a korakora riki nakon are mai imwaina.

E riai aei n riki bwa ara kantaninga—tiaki n ti kawakinana ao kateimatoana, ma ni korakoraira riki ni kaitiakira n te maiu n tamnei ngkana ti maiu rinanon taai aika raraoi ao aika buakaka. Ngkana tiaki ibukin taian kanganga n tokanikai iaoia ao ni katoki kanganga, ti na tiku n arora ae ngkai, ma teutana ke akea te nakoraoi nakon ara kouru n te maiu ae akea tokina. E kabwarabwara te tia koro rongorongo n te iango ae ti tebo n taeka aikai:

Ti te Tia Kamaiu ae atai katakira, marakira, ao rawawatara. Ti Ngaia ae kona n anganira te rau ae akea tokina n taai ni kakaitara. Ti Ngaia ae roota marakin tamneira ma Ana taeka ni karaunano:

“Bane mai nako Iu ngkami akana kam kua ao kam rawawata ao N na motiki rawami.

“Amoa amou i aomi, ao reirei i Rou, bwa I nimamanei ao i nanorinano, ao e na reke i roumi iai motikan rawaia tamneimi.

“Bwa e aoraoi amou ao e bebete uotau” (Mataio 11:28–30).⁹

E ngae ngkana te kabanea n tamaroa n tai ke te kabanea ni buakaka n tai, E mena ibuakora. E a tia ni berita bwa e na aki kona ni bitaki aei.

Tariu ao mwaneu, ti bia anga nanora nakon Tamara are i Karawa are e na aki bitaki inanon te tai nakon kanganga inanon maiura. Ti aki tangiria ni kan rinanon kanganga ibukira bwa ti na Uringnga, ao ti aki riai ni kairoroaki bwa ti na nanorinano imwain Anganakina ara onimaki ao onimakinara.

Ti riai ni kekeiaki n tainako bwa ti na kanira ma Tamara are i Karawa. Ni karaoan aei, ti riai n tataro nako Ina ao n ongo nako Ina ni katoa bong. Ti kainanoiko ni katoa aoa, n taai aika raraoi ao n taai aika kanganga. Ti riai n ururinga Ana berita n tainako: “N Na Bon Aki Kakiko, ao n Na Bon Aki Kitaniko.”¹⁰

Ma korakoran tamneiu ni kabane, I kakoaua bwa e maiu te Atua ao e tangiriira, bwa e maiu Ana riki Temanna ao E mate ibukira, ao ana euangkerio Iesu Kristo e ota i buakon te ro, ao te ro e aki tokanikai i aona. E bia riki aei, I tataro n aran Iesu Kristo, amen.