2014
Tong—ewe Masouen ewe Kapas Allim
May 2014


Tong—ewe Masouen ewe Kapas Allim

Sise tongeni ennetin tongei Kot ika pwe sise tongei chienach kewe chon sai non ei manauen inis.

Pwi me fefinei kewe mi achengicheng, nupwen ach Chon Amanau a afanafan nein aramas, a wor emon souannuk a kapas eis ngeni I, “Sensei, menni nein ekkewe annuk a fokkun nap seni meinisin?”

Matthew a makkei pwe a penueni:

“Kopwe tongei ewe Samon om Kot ren unusen nenukom, ren unusen ngunum o ren unusen om ekiek.

“Iei ewe annuk a fokkun napanap o auchea.

“Ewe aruan annuk mi fokkun auchea usun ewe aewin, Kopwe tongei monun unukum ussun ka pwisin tongek.”1

Mark a awesano ewe uruo ren kapasen ewe Chon Amanau: “Esap pwan wor eu annuk epwe auchea nap seni ekkei ruu.”2

Sise tongeni ennetin tongei Kot ika pwe sise tongei chienach kewe chon sai non ei manauen inis. Usun chok, sise tongeni unusen tongei aramas ika pwe sise tongei Kot, Semach meinisin. Ewe Aposel John a erenikich pwe, “Iei ewe annuk Kraist a ngenikich, Ion a tongei Kot epwe pwan tongei pwin.”3 Kich meinisin noun Semach won Nang non pekin ngun me, pokiten ena, kich pwipwi. Nupwen sia ekieki usun ei ennet, ach tongei meinisin Noun Kot epwe mecheresino.

Ennetin, tong ina masouen ewe kapas allim, me Jises Kraist I ach Nenien Appiru. Manauan manauen tong. A echikara ekkewe semwen; ekkieta ekewe ra puratiw; epichano mei tipis. Non ewe nesoponon ewe mwichen aramas mi song ra angei Manauan. Nge mi chok chiwen ngieta seni chukuchukutan Golgotha ekkewe kapas: “Semei kopwe omusereno rese sinei met ra fori.”4— eu kapasen pwarata non manauen inis usun kiroch me tong.

A wor chommong napanap mi pwarata usun tong, usun kirekiroch, engino, kichioch, weweioch, me omusomus. Non meinisin ach foffor, ekkei mettoch me pwan napanap usun ekkei repwe anisi kich ne pwarata ewe tong minne a nom netipach.

Napengeni fansoun ach tong epwe pwa non ach foffor nefinach ran me ran. Epwe unusan auchea ach sipwe esinna pwe emon a mochen aninnis me penueni. Ua kan aucheani ewe memmef mi pwa ren ekkei kapas:

Ua kechiw nepwin

Pokiten ewe nenen mochomoch

Pwe mochenin emon a achunaei;

Nge use mo fen

Mefi och niamam

Fan itan ai ua kirekiroch.5

Ua keran pwan sinei usun ei nenien appirun kirekiroch me tong—eu ese fen fat niwinin me akkom. Ewe ier a 1933, nupwen pokiten ewe Osupwang mi Nap, ese chommong nenien angang. A fis non otiwen Merika. Arlene Biesecker a sochingio me high school. Mwirin an kutta angang fansoun nangtam, a tufichin angang non eu nenien for uf pwe emon chon tei. Ekkewe chon angang non ewe nenien for uf ra chok angei niwinin ekkewe chok uf awesano iteitan ran. Ewe chommongun uf ra fori ina watten ar peioff.

Eu ran mwirin an poputa angang non ewe nenien for uf, Arlene a tori eu mettoch a osukosuk me weires ren. A mommot ren an masinen tei me a achocho ne forisefanni an sotuni awesano ewe eche uf a angang ren. Usun ese wor emon a tongeni anisi, pun ekkewe chon tei ra chok atepwanepwan ne fori chommong uf. Arlene a mefi pwe ese wor aninnis me a mefi apinukungau. Non mosonoson a poputa ne kechiw.

Bernice Rock a mommot kanei ngeni Arlene. A watte ierin me a sinenap non tei. A kuna pwe Arlene a osukosuk, iwe Bernice a nikitano pwisin an angang me feino ren Arlene, me a aururu me anisi. A chok nonnom tori Arlene a pochokun sefan, me a tongeni awesano ewe eche uf. Bernice a pwan niwin ngeni an we masin, a nu seni an tufich epwe chiwen fori chommong uf, pokiten an anisi.

Ren ei fofforun tong me kirekiroch, Bernice me Arlene ra chiechioch fengen unusen manauer. Ir me ruemon ra puppunu me nounatiw semirit. Eu fansoun non ekkewe ierin 1950 Bernice i emon chon ewe Mwichefen, a ngeni Arlene me an famini eu Puken Mormon. Non 1960, Arlene me punuan me noun kewe ra paptais non ewe Mwichefen. Mwirin ra ririfengen non ewe tempel mi pin an Kot.

Pokiten ewe tong Bernice a pwarata ren an nikitano an angang ne feino anisi pwan emon ese fen sinei nge mi wieres, chommong aramas, mi manau mi pwan mano, ra angei ekkewe annuk pwisin mi amanau an ewe kapas allim.

Iteitan ran non manauach mi wor ach tufich ne pwarata ach tong me kirekiroch ngeni chon nom unukuch. Spencer W. Kimball a apasa: “Sipwe chechemeni pwe ekkana aramas sia churrir non nenien wa, ofis, elevator, me pwan ekkoch neni ir ewe kinikinin aramas meinisin Kot a ngeni kich sipwe anisi. Esap pwan och ngeni kich ach fos usun pwe kich meinisin eu famini ika pwe sise tongei ekieki usun chon nom unukuch pwe ir pwan ach famini.”6

Fan chommong ach tufich ne pwarata ach tong mi chok mwitir pwa nge sise monota. Eu awewen eu sokkun tufich a pwa non ewe taropwen poraus non October 1981. Ua kan mwar ren ewe tong me kirekiroch mi makk porausan non iwe ua isoni ewe taropwe nap seni ukukkun 30 ier.

Ei poraus a makk pwe efoch sepenin an Alaska Airlines a sa seni Anchorage, Alaska, ngeni Seattle Washington— efoch sepenin a wor 150 chon sai won— ra rikino ngeni eu sopw non Alaska mi kan towaw pwe repwe uwei emon semirit a feiengau. Ei at a chok ruu ierin a rei efoch seinin chaa non poun nupwen a turutiw won efoch kinas atun a urumot kanei ngeni imwan. Ewe sopw a 450 main otiw seni Anchorage me ese nom won ewe kokkoten sai. Nge ekkewe chon sefae non ewe neni ra tinano eu tingoren aninnis, iwe ewe sepenin a rikino ne angei ewe at me uwei ngeni Seattle pwe epwe tongeni sefae non eu pioing.

Nupwen ewe sepenin a sotiw kanei ngeni ewe sopw, ekkewe sousefae ra ereni ewe chon uwo sepenin pwe a surutiw chaan ewe at me esap tongeni manau ngeni an epwe tori Seattle. Ra finata ne sa 200 main ngeni ewe sopw itan Juneau non Alaska, ewe sopw mi kan ren eu pioing.

Mwirin ra uwei ewe at ngeni Juneau, ewe sepenin a feino Seattle, iei a mang ukukkun fitu awa. Ese wor emon chon sai a song, ina mwo ika nape ngenir rese tori ar kewe mwich, me ar kewe pwan sai. Nge nupwen non ekkewe minits me awa ra poputa ne ionifengeni moni fan itan ewe at me an famini.

Nupwen ewe sepenin epwe sotiw non Seattle, ekkewe chon sai ra poputa ne episipis me puchor nupwen ewe chon uwo ewe sepenin a angei poraus seni ratio pwe ewe at epwe chikar.7

Ekkewe kapasen ewe wokisen a tonong non ekieki: “Nge ewe tong ennet iei ewe tong an Kraist, … are emon a wor ren ewe tong ennet non ewe ranin soponon, iwe I epwe kuna feioch chapur.”8

Pwi me fefinei kewe, ekkoch ach tufich mi nap ne pwarata ach tong epwe non imwach kewe pwisin. Tong epwe netipan ewe manauen famini, nge fan ekkoch ese ina. Mi tongeni wor chipwangekai, watte aninifengen, watte fiu fengen, me watten surutiwen chunun mesach. Preseten Gordon B. Hinckley a apasa non riaffou: “Pwata usun ekkewe sia kan fos pochokun ngeni ekkewe sia wesewesen tongei? Pwata usun fan ekkoch sia fos usun ita ren sar ne rei?”9 Penuan ekkei kapas eis mi tufichin sokkofesen ren emon me emon kich, nge ennetin ewe popun ese nifininfin. Ika sia apwonueta ewe annukun tong fengen, sipwe kirekiroch me asamonu aramas.

Nge mei pung pwe epwe wor fansoun epwe namwot apung. Nge sipwe chechemeni ewe aurur mi makk non ewe Doctrine and Covenants— minne, pwe nupwen a namwot sipwe apungu emon, mwirin sipwe pwarata eu awattenon tong.10

Amo ita sipwe soun achocho ne ekieki me weweiti ekiekin me memmefin ekkewe chon nom unukuch. Sisap angaua are essita. Nge sipwe fen tongeir me apochokuner. Sipwe tumunoch pwe sisap atai pochokunen pwan emon ren ach sise tumunu ach kapas.

Omusomus epwe chok pwan fiti tong. Non ach kewe famini, pwan usun chok ren chienach kewe, mi tongeni wor metekin netip me aninifengen. Sefan, ese nifinifin ifa kukunun ewe osukosuk. Sisap nikiti an epwe ngaueno, watteno, me atai. Ach tipigeni pwan emon mi suki kinas. Omusumous chok epwe achikar.

Emon fefin a fen pwan sopweno a churriei eu ran me a aporausasefanni ekkoch an kewe niaman. A kapas usun och mettoch a fis chommong ier me mwen mi pachenong pwan emon chon atake mi nom unukun, fan eu ra chiechioch nge I me punuan rese tipew ren fan ekkoch. Eu ran ewe chon atake a tingor an epwe tongeni fetan won fonuan pun mi mochomoch ngeni an epwe tori fonuan. Non ena fansoun a kouno an fos me a chechech an fos nupwen a apasa, “Brother Monson, use pwan mut ngeni an epwe fetanong ena fansoun are pwan eu fansoun nge ua ereni epwe fetanetam me pwaniu ngeni fonuan we. Ua mwan, me ua niamam. Ese chiwen nom iei, nge amo ita upwe tongeni apasa, ‘omusano tipisi’ Amo ita a wor aruan ai tufich ne kirekiroch.”

Nupwen ua ausening ngeni, a tonong non ekieki ewe ekiekin John Greenleaf Whittier: “Nein meinisin ekkewe kapasen netipechou non awach are non makk, ekkewe mi nap mi chok: Amo ita a ina usun!’”11 Pwi me fefinei kewe, nupwen sia tongei pwan ekkoch aramas ren tong me kirekiroch, sipwe towaw seni ekkei sokkun niamam.

Tong mi pwa non chommong sokkopaten napanap: amenimen, kapwong, kapas murrino. Pwan ekkoch pwaratan tong mi ekkis pwan mosonoson, usun ach pwapwaiti fofforun pwan emon, aiti emon eu nongonong ren kirekiroch me engino, churri emon mi semwen are ese tufichin tou seni imwan. Ekkei kapas me foffor pwan chommong me nukun ekkei mi tongeni pwarata tong.

Dale Carnegie, emon chon makk me chon fos seni Merika mi itefouno, a nuku pwe iteitan aramas meinisin a wor an tufich ne “awatteno ewe ukukkun pwapwa non fonufan … ren ach fangeno ekkoch kapasen ennetin kinisou ngeni emon a kan netipechou.” A apasa. “Menni kopwe menuki nesor ekkewe kapasen kirekiroch ka apasa ikenai, nge ewe chon rong epwe aucheanir unusan manauan.”12

Amo sipwe poputa iei, ikenai, ne pwarata tong ngeni meinisin noun Kot kewe, ika ir chon ach famini, chiechiach, aramas sia chok sinei, are aramas sise pwan sinei. Nupwen sia pwata iteitan ran, sipwe achocho ne peneuni met minne a torikich ren tong me kirekiroch.

Pwi me fefinei kewe, Sise tongeni weweiti an Kot tong ngenikich. Pokiten ei tong, A tinato Noun we At, ewe a tongei kich iwe a fangeno manauan fan itach, pwe sipwe tongeni angei manau esemuch. Nupwen sia pwan awatteno ach weweiti usun ei niffang, netipach repwe uren tong fan itan Semach Esemuch, ach Chon Amanau, me fan itan aramas meinisin. Pwe epwe ina usun ina ai we iotek non itan Jises Kraist mi pin, amen.

Esinesin

  1. Matthew 22:36–39.

  2. Mark 12:31.

  3. 1 John 4:21.

  4. Luke 23:34.

  5. Chon makk ese fat, non Richard L. Evans, “The Quality of Kindness,” Improvement Era, May 1960, 340.

  6. The Teachings of Spencer W. Kimball, ed. Edward L. Kimball (1982), 483.

  7. Nengeni “Injured Boy Flown to Safety,” Daily Sitka Sentinel (Alaska), Oct. 22, 1981.

  8. Moronai 7:47.

  9. Gordon B. Hinckley, “Let Love Be the Lodestar of Your Life,” Ensign, May 1989, 67.

  10. Nenengeni Doctrine and Covenants 84:20.

  11. “Maud Muller,” non The Complete Poetical Works of John Greenleaf Whittier (1878), 206; auchean mi pachenong.

  12. Dale Carnegie, non, ren awewe, Larry Chang, Wisdom for the Soul (2006), 54.