Józef–widzący

Co oznaczało słowo widzący dla młodego proroka i jemu współczesnych? Józef wychował się w rodzinie zaznajomionej z Biblią, księgą, która często wspomina o widzących. W I Ks. Samuela na przykład, autor wyjaśnia: „Dawniej w Izraelu mawiał każdy, kto wybierał się, aby zasięgnąć rady Bożej: Chodźmy do jasnowidza! Albowiem kogo dziś zwie się prorokiem, dawniej nazywano jasnowidzem” (I Ks. Samuela 9:9).

Biblia mówi też o ludziach, którzy mieli duchowe wizje dzięki fizycznym przedmiotom, takim jak laska³, miedziany wąż na drzewcu (który stał się znanym symbolem zawodów medycznych)⁴, efod [tłum. też jako napierśnik — przyp. tłum] (część odzienia kapłana, zawierająca dwa cenne kamienie)⁵ oraz urim i tummim⁶.

„Widzenie” i „widzący” — te pojęcia stanowiły część tradycji rodzinnej i kultury amerykańskiej, w której dorastał Józef Smith. Będąc pod silnym wpływem języka biblijnego oraz mieszaniny kultur brytyjskiej i europejskiej przyniesionej do Ameryki Północnej przez imigrantów, niektórzy ludzie na początku wieku XIX wierzyli, że osoby obdarzone darem mogły „widzieć” lub otrzymywać duchowe objawienia dzięki przedmiotom materialnym, takim jak kamienie widzącego⁷.

Młody Józef Smith akceptował tego typu powszechne wierzenia swoich czasów, a wśród nich ideę korzystania z kamieni widzącego w celu odnajdowania rzeczy zagubionych lub ukrytych. Skoro narracja biblijna ukazywała Boga, który korzystał z przedmiotów materialnych, by skoncentrować ludzką wiarę lub duchowo porozumiewać się z ludźmi w starożytności, Józef i inni ludzie uważali, że ta zasada może dotyczyć czasów im współczesnych. Rodzice Józefa, Joseph Smith sen. oraz Lucy Mack Smith, podtrzymywali w swojej rodzinie tę tradycję i sposób znajdowania przedmiotów. Mieszkańcy Palmyry i Manchesteru w stanie Nowy Jork, gdzie mieszkali Smithowie, prosili Józefa, żeby znajdował zagubione rzeczy, zanim przeprowadził się do Pensylwanii pod koniec 1827 r.⁸.

Dla osób, które nie pojmują religijnych praktyk XIX–wiecznych mieszkańców stron Józefa, kamienie widzącego mogą wydawać się czymś dziwnym. Uczeni długo dyskutowali nad tym okresem jego życia. Częściowo na skutek epoki Oświecenia, zwanej wiekiem rozumu — okresu, w którym nauka i dostrzegalny świat były stawiane wyżej niż kwestie duchowe — wielu ludzi zaczęło uważać, że używanie w celach religijnych fizycznych przedmiotów, takich jak kamienie czy laski, jest zabobonne lub niewłaściwe.

W późniejszych latach, gdy Józef wyjawił światu swoją niezwykłą historię, podkreślał on swoje wizje i inne duchowe doświadczenia⁹. Dla przeciwwagi niektórzy z jego towarzyszy skupiali się na jego wcześniejszym korzystaniu z kamieni widzącego, by zniszczyć jego reputację w świecie, który coraz bardziej odwracał się od tego typu praktyk. We wczesnym okresie istnienia Kościoła Józef i inni członkowie nie chcieli koncentrować się w głoszeniu ewangelii na ludowej tradycji, bo wielu przyszłych nawróconych zmieniało swoje rozumienie religii pod wpływem wieku rozumu. W odniesieniu jednak do objawień, które weszły do kanonu objawień Kościoła, Józef nadal głosił, że kamienie widzącego i inne przedmioty oraz możliwość korzystania z nich stanowiły ważne i święte dary pochodzące od Boga¹⁰.

Kamienie widzącego są wspominane również w historycznych relacjach opisujących Józefa Smitha i tłumaczenie Księgi Mormona. Oficjalna relacja Józefa, którą zaczął pisać w 1838 roku, opisuje wizytę anioła, rozpoznanego jako Moroni, który mówi Józefowi o złotych płytach zakopanych na pobliskim wzgórzu. Józef wspomina, że podczas rozmowy z aniołem „[jego] umysł […] otwarł się na wizję” tak wyraźną, że „[rozpoznał] to miejsce”, gdy później odwiedził je osobiście (Józef Smith — Historia 1:42).

Obraz

Joseph Smith depicted kneeling on the Hill Cumorah as the angel Moroni stands above him. The angel Moroni appears dressed in white and surrounded by intense light as he is holding the gold plates. The event took place on September 22, 1827. Painting number 2 of the 23 paintings in the "Mormon Panorama" series.

Anioł Moroni przekazuje płyty Józefowi Smithowi — C. C. A. Christensen

W historii, którą roboczą wersję Józef zaczął spisywać w 1838 r., Moroni ostrzega go, że „Szatan będzie próbował [go] skusić (wskutek ubóstwa rodziny [jego] ojca), [aby] zatrzymał płyty i wzbogacił się na nich”. Jak przyznaje Józef, anioł tego zabronił, mówiąc, że jeśli Józef będzie kierował się „innym motywem” niż budowanie królestwa Boga, „nie będzie mógł ich wydobyć” (Józef Smith — Historia 1:46). W swojej wcześniejszej historii z roku 1832 Józef wyjaśnia: „Chciałem mieć płyty i dzięki nim się wzbogacić, a nie słuchać przykazania, że powinienem myśleć tylko o chwale Bożej”¹¹. W wyniku tego Józef miał powracać na wzgórze co roku przez cztery lata, do momentu, aż był gotowy do zabrania płyt (zob. Józef Smith — Historia 1:53–54).

Józef powiedział, że gdy w 1827 roku w końcu otrzymał płyty od Moroniego, dostał też dwa kamienie, które miały być użyte do tłumaczenia płyt. Józef oraz jego bliscy znajomi opisali te kamienie jako białe czy też czyste z wyglądu, oprawione w łuki lub obręcze jak współczesne okulary i połączone z dużym napierśnikiem¹². Przedmiot do tłumaczenia opisany w ten sposób musiał być masywny. Matka Józefa Smitha powiedziała, że gdy Józef używał tego przedmiotu, dla wygody odłączał kamienie od napierśnika¹³.

Księga Mormona nazywa te kamienie „intepretory” i wyjaśnia, że „były przygotowane od początku i były przekazywane z pokolenia na pokolenie dla tłumaczenia języków […] zachowane ręką Pana” (Mosjasz 28:14‒15, 20).

Księga Mormona podaje również, w jaki sposób Pan przekazał bratu Jereda „dwa kamienie”, obiecując mu, że pomogą przyszłym pokoleniom ponownie poznać Jego słowa. „Zapisz to wszystko i zapieczętuj” — nakazał mu Pan — „i gdy uznam to za stosowne, wyjawię to ludziom”. Te kamienie, jak powiedział Pan, „będą dla ludzi szkłem powiększającym to, co zapiszesz” (Eter 3:24, 27).

Obraz

Detail from a page of the original Book of Mormon manuscript containing the departure of Lehi’s family from Jerusalem in what is today 1 Nephi 2.

Dzięki uprzejmości Biblioteki Historii Kościoła; POPRAWIONO JAKOŚĆ ZDJĘCIA DLA WIĘKSZEJ PRZEJRZYSTOŚCI

Do momentu, gdy w 1829 roku Józef Smith skończył dyktować tłumaczenie Księgi Mormona skrybom, znaczenie słowa widzący zostało w jej tekście lepiej wyjaśnione. Księga Mormona podaje proroctwo przypisywane Józefowi z Egiptu, które mówi, że jeden z jego potomków — najwyraźniej Józef Smith — będzie „wybranym ‘widzącym’”, który sprawi, że inni potomkowie „poznają przymierza”, które Bóg zawarł z ich przodkami (2 Nefi 3:6, 7).

W innej relacji przytoczonej w Księdze Mormona Alma Młodszy przekazuje interpretory swemu synowi Helamanowi. „Masz […] zachować interpretory”, nakazał mu Alma, mówiąc o dwóch kamieniach w srebrnych oprawach. Alma zacytował także proroctwo, które odnosi się do pojedynczego kamienia: „I Pan powiedział: Przygotuję Mojemu słudze Gazelem kamień, który będzie jaśniał w ciemności” (Alma 37:21, 23).

Co ciekawe, mimo że ta wzmianka pojawia się w odniesieniu do „interpretorów” (liczba mnoga), to proroctwo mówi o przekazaniu przyszłemu słudze imieniem Gazelem „kamienia” (liczba pojedyncza), „który będzie jaśniał w ciemności”¹⁴. Pierwsi święci w dniach ostatnich uważali, że sługą, o którym mówiło to proroctwo, jest Józef Smith¹⁵.

Rzeczywiście, historyczne dowody świadczą o tym, że oprócz dwóch kamieni znanych jako „interpretory”, Józef Smith w procesie tłumaczenia Księgi Mormona używał co najmniej jeszcze jednego kamienia widzącego, często kładąc go do kapelusza, by nie dopuszczać światła z zewnątrz. Zgodnie z tym, co mówili współcześni, Józef robił to, by lepiej widzieć słowa na kamieniu¹⁶.

Około 1833 roku Józef Smith i jego towarzysze zaczęli używać biblijnego terminu „urim i tummim” w odniesieniu do każdego kamienia używanego do otrzymywania bożych objawień, czy były to interpretory Nefitów, czy pojedynczy kamień widzącego¹⁷. Ta nieprecyzyjna metoda nazewnictwa komplikuje próby ustalenia, w jaki sposób Józef Smith przetłumaczył Księgę Mormona. W trakcie tłumaczenia Księgi Mormona, poza korzystaniem z interpretorów, według relacji Martina Harrisa, Józef dodatkowo używał jednego ze swych kamieni widzącego, bo tak było mu wygodniej. Inne źródła potwierdzają, że Józef zmieniał przedmioty do tłumaczenia¹⁸.

Po opublikowaniu Księgi Mormona w marcu 1830 roku Józef Smith i jego pisarze zaczęli pracować nad tym, co obecnie nazywamy tłumaczeniem Biblii w opracowaniu Józefa Smitha — proroczą korektą angielskiej Biblii Króla Jakuba¹⁹. Józef napisał, że do tego tłumaczenia nie mógł używać nefickich interpretorów, bo już ich nie miał.

W historii Józefa czytamy: „Dzięki mądrości Boga [płyty i interpretory] pozostały bezpieczne w moich rękach do czasu aż ukończyłem przy ich pomocy to, czego ode mnie wymagano. Kiedy zgodnie z umową wysłannik przybył po nie, przekazałem mu je i ma on je w swojej pieczy do dnia dzisiejszego, czyli drugiego maja tysiąc osiemset trzydziestego ósmego roku” (Józef Smith — Historia 1:60).

Prezydent Brigham Young (1801–1877) wyjaśnił to w następujący sposób: „Gdy Józef skończył tłumaczenie, ułożył [Urim i] [Tummim] z powrotem obok płyt”²⁰.

Obraz

Bust portrait of Joseph Smith. He is depicted wearing a dark suit, white shirt with a high collar and white tie.

Józef Smith — autorstwo przypisywane Davidowi Rogersowi, dzięki uprzejmości Community of Christ Library-Archives, Independence, Missouri

W posiadaniu Józefa znajdowały się inne kamienie widzącego, ale zgodnie ze słowami Starszego Orsona Pratta (1811–1881), członka Kworum Dwunastu Apostołów i późniejszego Historyka Kościoła, do tego czasu Józef rozwinął swoją umiejętność duchowego pojmowania. Na spotkaniu 28 czerwca 1874 roku, na którym był obecny Prezydent Brigham Young i wielu innych Przedstawicieli Władz Naczelnych, Starszy Pratt powiedział zebranym, że był „obecny wiele razy”, gdy Józef Smith „tłumaczył Nowy Testament”. Nie widząc przedmiotów do tłumaczenia przy tej pracy, zastanawiał się, dlaczego Józef „nie używał urimu i tummimu, jak w czasie tłumaczenia Księgi Mormona”.

Gdy Starszy Pratt patrzył na zajętego tłumaczeniem Proroka, „Józef, jakby czytając w jego myślach, spojrzał na niego i wyjaśnił, że Pan dał mu urim i tummim w czasie, gdy był niedoświadczony w odczuwaniu Ducha natchnienia. Jednak teraz był na tyle zaawansowany, że rozumiał oddziaływanie Ducha i nie potrzebował pomocy tamtego przedmiotu”²¹.

Brigham Young dzielił się swoimi przemyśleniami dotyczącymi kamienia widzącego, będąc w innym gronie. „Nie jestem pewien, czy kiedykolwiek chciałem mieć taki kamień”, powiedział z namysłem²². Słowa Brighama świadczyły o tym, że rozumiał, iż kamień widzącego nie był niezbędnym narzędziem widzącego.

25 października 1831 roku Józef Smith brał udział w konferencji w Orange w stanie Ohio. W czasie tej konferencji jego starszy brat, Hyrum, powiedział, iż „myśli, że najlepiej będzie, jeśli informacja o ujawnieniu Księgi Mormona zostanie udzielona obecnym Starszym przez Józefa osobiście, aby wszyscy mogli się sami przekonać”. Jak podaje protokół z tego spotkania, Józef „powiedział, że nie miał takiej intencji, by opowiadać przed światem o wszystkich szczegółach dotyczących ujawnienia Księgi Mormona” i „że nie wydaje mu się właściwe relacjonować te rzeczy”²³. Wykazując się większą dojrzałością jako widzący i zaczynając rozumieć, że kamienie widzącego nie były niezbędne do otrzymywania objawień, obawiał się, że ludzie mogą skupiać się za bardzo na procesie ujawniania Księgi, a za mało na samej Księdze.

Najważniejsze słowa, jakie padły z ust Józefa Smitha na temat tłumaczenia Księgi Mormona, świadczyły, że zrobił to „mocą i darem Boga”²⁴. Sama Księga, jak nauczał przywódców Kościoła, „była najbardziej poprawną księgą na ziemi i kamieniem węgielnym naszej religii”. Przestrzegając jej nakazów, czytelnicy zbliżą się „do [Boga] […] bardziej niż przestrzegając nauk jakiejkolwiek innej księgi”²⁵.