2022
Wieczne przymierze
październik 2022


„Wieczne przymierze”, Liahona, październik 2022.

Comiesięczne przesłanie, Liahona, październik 2022

Wieczne przymierze

Wszyscy ci, którzy zawarli przymierze z Bogiem, mają dostęp do szczególnego rodzaju miłości i miłosierdzia.

Obraz
portret Jezusa Chrystusa

Pan Jezus Chrystus — Del Parson

Na tym świecie rozdartym przez wojny i pogłoski o wojnach potrzeba prawdy, światła i czystej miłości Jezusa Chrystusa jest większa niż kiedykolwiek wcześniej. Ewangelia Chrystusa jest pełna chwały, a my jesteśmy błogosławieni tym, że możemy ją studiować i żyć zgodnie z jej zasadami. Cieszymy się możliwością dzielenia się nią — składania świadectwa o jej prawdach, gdziekolwiek się znajdujemy.

Często mówię o znaczeniu przymierza Abrahama i gromadzenia Izraela. Kiedy przyjmujemy ewangelię i wstępujemy w wody chrztu, bierzemy na siebie święte imię Jezusa Chrystusa. Chrzest jest bramą, która prowadzi do stania się współdziedzicami wszystkich obietnic, które Pan dał w starożytności Abrahamowi, Izaakowi, Jakubowi i ich potomstwu1.

„Nowe i wieczne przymierze”2 (Doktryna i Przymierza 132:6) i przymierze Abrahama są w zasadzie takie same — są to dwa sposoby opisu tego samego przymierza, które Bóg zawierał ze śmiertelnymi mężczyznami i kobietami w różnych okresach.

Przymiotnik wieczny oznacza, że przymierze to istniało jeszcze przed założeniem świata! Częścią planu przedstawionego na Wielkiej Naradzie w Niebie było to, że wszyscy wyraźnie zdaliśmy sobie sprawę z tego, że zostaniemy odcięci od obecności Boga. Jednakże Bóg obiecał, że zapewni Zbawiciela, który pokona konsekwencje Upadku. Kiedy Adam przyjął chrzest, Bóg powiedział mu:

„I jesteś według porządku tego, który jest bez początku dni czy końca lat, od całej wieczności po całą wieczność.

Oto jesteś jednym ze mną, synem Boga; i tak wszyscy mogą stać się moimi synami” (Ks. Mojżesza 6:67–68).

Adam i Ewa przyjęli obrzęd chrztu i rozpoczęli proces jednoczenia się z Bogiem. Wkroczyli na ścieżkę przymierza.

Kiedy wy i ja wkraczamy na tę ścieżkę, znajdujemy nowy sposób życia. Tak tworzymy relację z Bogiem, dzięki której On może nas błogosławić i zmieniać. Ścieżka przymierza prowadzi nas z powrotem do Niego. Jeśli pozwolimy Bogu zwyciężyć w naszym życiu, przymierze to będzie zbliżać nas do Niego coraz bardziej i bardziej. Wszystkie przymierza w swoim założeniu mają być wiążące. Tworzą relację, którą charakteryzują wieczne więzy.

Szczególna miłość i miłosierdzie

Kiedy zawieramy przymierze z Bogiem, na zawsze opuszczamy neutralny grunt Bóg nie porzuci Swojej relacji z tymi, którzy wytworzyli z Nim tego rodzaju więź. W rzeczy samej, wszyscy ci, którzy zawarli przymierze z Bogiem, mają dostęp do szczególnego rodzaju miłości i miłosierdzia. W języku hebrajskim miłość wynikająca z przymierza nazywana jest hesed (חֶסֶד 3.

Hesed nie ma wiernego angielskiego odpowiednika. Tłumacze Biblii Króla Jakuba zapewne musieli zmagać się z tym, jak przełożyć hesed na angielski. Często wybierali słowo „miłosierdzie”. Oddaje to wiele, ale nie całe znaczenie słowa hesed. Dokonano również innych tłumaczeń i użyto w nich takich słów, jak „łaska” czy „dobroć”. Hesed to jedyne w swoim rodzaju określenie opisujące związek przymierza, w którym obie strony są zobowiązane, by być lojalne i wierne sobie nawzajem.

Małżeństwo celestialne to taki związek przymierza. Mąż i żona zawierają przymierze z Bogiem i ze sobą nawzajem, że będą lojalni i wierni wobec siebie.

Hesed to szczególny rodzaj miłości i miłosierdzia, który Bóg odczuwa i udziela tym, którzy zawarli z Nim przymierze. A my odwzajemniamy hesed w stosunku do Niego.

Obraz
nowożeńcy przed świątynią

Kiedy wy i ja zawarliśmy przymierze z Bogiem, nasza relacja z Nim stała się znacznie bliższa niż wcześniej. Teraz jesteśmy ze sobą związani.

Zdjęcie — Jerry L. Garns

Ponieważ Bóg ma hesed dla tych, którzy zawarli z Nim przymierze, będzie ich kochał. Nadal będzie z nimi pracował i da im możliwość zmiany. Przebaczy im, kiedy odpokutują. A jeśli zbłądzą, On pomoże im znaleźć drogę powrotną do Niego.

Kiedy wy i ja zawarliśmy przymierze z Bogiem, nasza relacja z Nim stała się znacznie bliższa niż wcześniej. Teraz jesteśmy ze sobą związani. Dzięki naszemu przymierzu z Bogiem On nigdy nie ustanie w Swoich wysiłkach, by nam pomóc i nigdy nie wyczerpiemy Jego miłosiernej cierpliwości wobec nas. Każdy z nas ma szczególne miejsce w sercu Boga. On pokłada w nas wielkie nadzieje.

Znacie historyczną deklarację, którą Pan przekazał Prorokowi Józefowi Smithowi. Przyszła przez objawienie. Pan powiedział do Józefa: „To także jest twoja obietnica, boś od Abrahama, a uczyniono tę obietnicę Abrahamowi” (Doktryna i Przymierza 132:31).

Tym samym to wieczne przymierze zostało przywrócone w ramach wielkiego Przywrócenia ewangelii w jej pełni. Pomyślcie o tym! Przymierze małżeństwa zawarte w świątyni jest bezpośrednio związane z przymierzem Abrahama. W świątyni para małżonków poznaje wszystkie błogosławieństwa zarezerwowane dla wiernych potomków Abrahama, Izaaka i Jakuba.

Podobnie jak Adam, wy i ja osobiście weszliśmy na ścieżkę przymierza podczas chrztu. Następnie w świątyni wchodzimy w nią pełniej. Błogosławieństwa przymierza Abrahama nadawane są w świętych świątyniach. Pozwalają nam one po zmartwychwstaniu „[odziedziczyć] trony, królestwa, księstwa i moce, [dla swego] ‘wywyższenia i chwały we wszystkich rzeczach’ [Doktryna i Przymierza 132:19]”4.

W ostatniej księdze Starego Testamentu czytamy o obietnicy Malachiasza, że Eliasz „zwróci serca ojców ku synom, a serca synów ku ich ojcom” (Ks. Malachiasza 3:24). W starożytnym Izraelu takie odniesienia do ojców miały dotyczyć ojców Abrahama, Izaaka i Jakuba. Ta obietnica zostaje wyjaśniona w innej wersji tego wersetu, który Moroni zacytował Prorokowi Józefowi Smithowi: „I zasieje [Eliasz] w sercach dzieci obietnice dane ojcom, i serca dzieci zwrócą się ku ich ojcom” (Józef Smith — Historia 1:39). Do tych ojców z pewnością zaliczają się Abraham, Izaak i Jakub. (Zob. Doktryna i Przymierza 27:9–10).

Obraz
wizerunek Jezusa Chrystusa

Tym, którzy zawierają święte przymierza i dochowują ich, obiecane jest życie wieczne i wywyższenie. Jezus Chrystus jest poręczycielem tych przymierzy.

Fragment obrazu Chrystus i bogaty młodzieniec — Heinrich Hofmann

Jezus Chrystus: Sedno Przymierza

Zadość czyniąca ofiara Zbawiciela umożliwiła Ojcu wypełnienie obietnic, które złożył Swoim dzieciom. Dlatego, że Jezus Chrystus to „droga i prawda, i żywot, nikt nie przychodzi do Ojca, tylko [przez Niego]” (Ew. Jana 14:6). Wypełnienie przymierza Abrahama staje się możliwe dzięki Zadośćuczynieniu naszego Zbawiciela, Pana Jezusa Chrystusa. Jezus Chrystus jest sednem przymierza Abrahama.

Stary Testament jest nie tylko księgą pism świętych, jest to także księga historyczna. Pamiętacie, jak czytaliście o małżeństwie Saraj i Abrama. Ponieważ byli bezdzietni, Saraj dała swoją służącą, Hagar, aby także została żoną Abrama, zgodnie z radą Pana. Hagar urodziła Ismaela5. Abram kochał Ismaela, ale ten nie miał być dzieckiem, przez które miało zostać przekazane przymierze. (Zob. I Ks. Mojżeszowa 11:29–30; 16:1, 3, 11; Doktryna i Przymierza 132:34).

Jako błogosławieństwo od Boga i w odpowiedzi na jej wiarę1 Saraj poczęła w swoim podeszłym wieku, aby przymierze to wypełniło się przez jej syna, Izaaka (zob. I Ks. Mojżeszowa 17:19), który urodził się w przymierzu.

Bóg nadał Saraj i Abramowi nowe imiona —SaraAbraham (zob. I Ks. Mojżeszowa 17:5, 15). Nadanie tych nowych imion było początkiem nowego życia i nowego przeznaczenia dla tej rodziny.

Abraham kochał zarówno Ismaela, jak i Izaaka. Bóg powiedział Abrahamowi, że Ismael będzie się rozmnażał i stanie się wielkim narodem (zob. I Ks. Mojżeszowa 17:20). Jednocześnie Bóg wyjaśnił, że wieczne przymierze zostanie ustanowione przez Izaaka (zob. I Ks. Mojżeszowa 17:19).

Wszyscy, którzy przyjmują ewangelię, stają się częścią rodu Abrahama. W Liście do Galacjan czytamy:

„Bo wszyscy, którzy zostaliście w Chrystusie ochrzczeni, przyoblekliście się w Chrystusa […].

Wszyscy jedno jesteście w Jezusie Chrystusie.

A jeśli jesteście Chrystusowi, tedy jesteście potomkami Abrahama, dziedzicami według obietnicy” (List do Galacjan 3:27–29).

Zatem możemy stać się dziedzicami przymierza przez narodziny lub przez adopcję.

Obraz
ludzie zgromadzeni na uroczystość chrztu

Kiedy zawieramy przymierze z Bogiem, na zawsze opuszczamy neutralny grunt. Bóg nie porzuci Swojej relacji z tymi, którzy wytworzyli z Nim tego rodzaju więź.

Syn Izaaka i Rebeki, Jakub, urodził się w przymierzu. Ponadto postanowił je zawrzeć z własnej woli. Jak wiecie, imię Jakuba zostało zmienione na Izrael (zob. I Ks. Mojżeszowa 32:28), co oznacza „niech Bóg zwycięży” lub „ten, który zwycięża razem z Bogiem”7.

W II Ks. Mojżeszowej czytamy, że „wspomniał Bóg na swoje przymierze z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem” (II Ks. Mojżeszowa 2:24). Bóg powiedział dzieciom Izraela: „Jeżeli pilnie słuchać będziecie głosu mojego i przestrzegać mojego przymierza, będziecie szczególną moją własnością” (II Ks. Mojżeszowa 19:5).

Wyrażenie „szczególna własność” zostało przetłumaczone z hebrajskiego słowa segullah, co oznacza wielce cenioną własność — „skarb”.8.

V Ks. Mojżeszowa wykłada znaczenie tego przymierza. Apostołowie Nowego Testamentu wiedzieli o tym przymierzu. Po tym, jak Piotr uzdrowił chromego mężczyznę na schodach świątyni, nauczał gapiów o Jezusie. Piotr powiedział: „Bóg Abrahama i Izaaka, i Jakuba, Bóg ojców naszych, uwielbił Syna swego, Jezusa” (Dzieje Apostolskie 3:13).

Piotr zakończył swoje przesłanie, mówiąc swoim słuchaczom: „Wy jesteście synami proroków i przymierza, które zawarł Bóg z ojcami waszymi, gdy mówił do Abrahama: A w potomstwie twoim błogosławione będą wszystkie narody ziemi” (Dzieje Apostolskie 3:25). Piotr wyjaśnił im, że częścią misji Chrystusa jest wypełnienie przymierza z Bogiem.

Pan wygłosił podobne kazanie do ludu starożytnej Ameryki. Tam zmartwychwstały Chrystus powiedział ludziom, kim naprawdę są. Powiedział:

„Oto jesteście dziećmi proroków; i jesteście z domu Izraela; i należycie do przymierza, które Ojciec zawarł z waszymi ojcami, gdy powiedział do Abrahama: I wszystkie plemiona ziemi będą błogosławione przez twoje potomstwo.

I Ojciec posłał mnie najpierw do was, aby was błogosławić, odwodząc każdego z was od czynienia niegodziwości; albowiem jesteście dziećmi przymierza” (III Nefi 20:25–26).

Czy dostrzegacie znaczenie tej kwestii? Ci, którzy dotrzymują swoich przymierzy z Bogiem, staną się szczepem dusz odpornych na grzech! Ci, którzy dotrzymują swoich przymierzy, będą mieli siłę, aby oprzeć się ciągłemu wpływowi świata.

Obraz
mężczyzna przyjmujący sakrament

Ci, którzy dotrzymują swoich przymierzy z Bogiem, staną się szczepem dusz odpornych na grzech! Ci, którzy dotrzymują swoich przymierzy, będą mieli siłę, aby oprzeć się ciągłemu wpływowi świata.

Praca misjonarska: Dzielenie się przymierzem

Pan nakazał nam, abyśmy głosili ewangelię i dzielili się przymierzem. Po to mamy misjonarzy. On pragnie, aby każde z Jego dzieci miało możliwość wyboru ewangelii Zbawiciela i wejścia na ścieżkę przymierza. Bóg chce przyłączyć wszystkich ludzi do przymierza, które zawarł w dawnych czasach z Abrahamem.

Dlatego praca misjonarska jest istotną częścią wielkiego gromadzenia Izraela. To gromadzenie jest najważniejszą rzeczą, która dziś ma miejsce na ziemi. Nic innego nie można porównać pod względem wielkości. Niczego innego nie można porównać pod względem ważności. Misjonarze Pana — Jego uczniowie — są zaangażowani w największe wyzwanie, największą sprawę i najwspanialsze dzieło na ziemi w dzisiejszych czasach.

Lecz jest coś więcej, o wiele więcej. Istnieje ogromna potrzeba, by głosić ewangelię ludziom po drugiej stronie zasłony. Bóg pragnie, aby wszyscy po obu stronach zasłony cieszyli się błogosławieństwami Jego przymierza. Ścieżka przymierza jest otwarta dla wszystkich. Błagamy wszystkich, aby szli tą ścieżką razem z nami. Żadna inna praca nie jest tak inkluzywna. Gdyż „Pan jest miłosierny wszystkim, którzy w szczerości serca wzywają Jego świętego imienia” (Ks. Helamana 3:27).

Dzięki przywróceniu Kapłaństwa Melchizedeka, kobiety i mężczyźni, którzy dochowują przymierzy, mają dostęp do „wszystkich duchowych błogosławieństw” ewangelii (Doktryna i Przymierza 107:18; wyróżnienie dodane).

Podczas poświęcenia Świątyni Kirtland w 1836 roku, pod kierownictwem Pana, ukazał się Eliasz. Jego cel? „Aby zwrócić […] dzieci ku ojcom” (Doktryna i Przymierza 110:15). Pojawił się również Elias. Jego cel? Przekazać Józefowi Smithowi i Oliverowi Cowdery’emu „dyspensację ewangelii Abrahama, mówiąc, że w nas i naszym potomstwie błogosławione będą wszystkie pokolenia, które nastąpią po nas” (Doktryna i Przymierza 110:12). W ten sposób Mistrz nadał Józefowi Smithowi i Oliverowi Cowdery’emu upoważnienie kapłańskie oraz prawo do przekazywania innym ludziom wyjątkowych błogosławieństw przymierza Abrahama9.

W Kościele kroczymy ścieżką przymierza zarówno indywidualnie, jak i zbiorowo. Tak jak małżeństwa i rodziny łączy wyjątkowa więź poprzeczna, która tworzy szczególną miłość, tak i nowa relacja tworzy się, gdy wiążemy się poprzez przymierze w linii pionowej z naszym Bogiem!

Być może właśnie to miał na myśli Nefi, kiedy powiedział, że Bóg „kocha […] tych, którzy pragną, mieć Go za Swego Boga” (I Ks. Nefiego 17:40). Właśnie dlatego, jako część przymierza, szczególne miłosierdzie i miłość — czyli hesed — są dostępne dla wszystkich, którzy wstępują w tę wiążącą i intymną relację z Bogiem, nawet „do tysiącznego pokolenia” (V Ks.Mojżeszowa 7:9).

Zawarcie przymierza z Bogiem zmienia naszą relację z Nim na zawsze. Błogosławi nas dodatkową miarą miłości i miłosierdzia10. Ma to wpływ na to, kim jesteśmy i w jaki sposób Bóg pomoże nam stać się tym, kim możemy się stać. Obiecano nam również, że możemy być dla Niego „własnością” (Ks. Psalmów 135:4).

Obietnice i przywileje

Tym, którzy zawierają święte przymierza i dochowują ich, obiecane jest życie wieczne i wywyższenie, „największy ze wszystkich darów Boga” (Doktryna i Przymierza 14:7). Jezus Chrystus jest poręczycielem tych przymierzy (zob. List do Hebrajczyków 7:22; 8:6). Osoby dochowujące przymierzy, które kochają Boga i pozwalają Mu zwyciężać nad wszystkimi innymi rzeczami w ich życiu, pozwalają Mu mieć na nich największy wpływ w życiu.

W naszych czasach mamy przywilej otrzymywania błogosławieństw patriarchalnych i uczenia się o naszym związku ze starożytnymi patriarchami. Błogosławieństwa te dają również wgląd w to, co jest przed nami.

Obraz
Jezus rozmawia z Piotrem

Dzięki naszemu przymierzu z Bogiem On nigdy nie ustanie w Swoich wysiłkach, by nam pomóc i nigdy nie wyczerpiemy Jego miłosiernej cierpliwości wobec nas.

Miłujesz mnie więcej niż ci? — David Lindsley

Naszym powołaniem jako Izraela, który zawarł przymierze, jest upewnienie się, że każdy członek Kościoła zdaje sobie sprawę z radości i przywilejów związanych z zawieraniem przymierzy z Bogiem. Jest to wezwanie, aby zachęcać każdego dochowującego przymierzy mężczyznę i kobietę, chłopca i dziewczynkę do dzielenia się ewangelią z tymi, którzy są w sferze ich wpływu. Jest to również wezwanie do wspierania i zachęcania naszych misjonarzy, którzy są wysłani z instrukcjami, aby chrzcić i pomagać w gromadzeniu Izraela, abyśmy razem mogli być ludem Boga, a On będzie naszym Bogiem (zob. Doktryna i Przymierza 42:9).

Każdy mężczyzna i każda kobieta, którzy uczestniczą w obrzędach kapłańskich i którzy zawierają i dotrzymują przymierzy z Bogiem, mają bezpośredni dostęp do mocy Boga. Jako jednostki bierzemy na siebie imię Pana. Bierzemy na siebie Jego imię również jako lud. Żarliwe używanie poprawnej nazwy Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich jest istotnym sposobem, w jaki my, jako lud, bierzemy na siebie Jego imię. Zaprawdę każdy akt dobroci Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich i jego członków jest wyrazem hesed Boga.

Dlaczego Izrael został rozproszony? Ponieważ ludzie złamali przykazania i kamienowali proroków. Kochający, lecz pogrążony w żałobie, Ojciec zareagował, rozpraszając Izrael jak świat szeroki11.

Jednakże rozproszył ich z obietnicą, że pewnego dnia Izrael zostanie ponownie zgromadzony w Jego stadzie.

Plemieniu Judy nakazano przygotować świat na pierwsze przyjście Pana. Z tego plemienia Maria została powołana na matkę Syna Bożego.

Plemię Józefa, przez synów jego i Asenat, Efraima i Manassesa (zob. I Ks. Mojżeszowa 41:50–52; 46:20) otrzymało obowiązek przewodzenia w gromadzeniu Izraela, przygotowania świata na Drugie Przyjście Pana.

W tak ponadczasowej relacji hesed naturalnym jest, że Bóg chce gromadzić Izrael. On jest naszym Ojcem Niebieskim! Chce, aby każde z Jego dzieci — po obu stronach zasłony — usłyszało przesłanie przywróconej ewangelii Jezusa Chrystusa.

Ścieżka miłości

Ścieżka przymierza jest ścieżką miłości — tego niesamowitego hesed, pełnej współczucia troski i wzajemnego wyciągania pomocnej ręki. Odczuwanie tej miłości jest wyzwalające i podnosi na duchu. Największą radością, jakiej kiedykolwiek doświadczycie, jest to, kiedy zostaniecie pochłonięci miłością do Boga i do wszystkich Jego dzieci.

Miłowanie Boga bardziej niż kogokolwiek lub czegokolwiek innego jest warunkiem, który przynosi prawdziwy spokój, pocieszenie, pewność siebie i radość.

Na ścieżce przymierza opiera się nasza relacja z Bogiem — nasza relacja hesed z Nim. Kiedy zawieramy przymierze z Bogiem, zawieramy przymierze z Tym, który zawsze będzie dotrzymywał Swojego słowa. On uczyni wszystko, co w Jego mocy, nie naruszając naszej wolnej woli, aby pomóc nam dotrzymywać naszego.

Księga Mormona rozpoczyna się i kończy odniesieniem do tego wiecznego przymierza. Od strony tytułowej po świadectwa Mormona i Moroniego na jej końcowych kartach Księga Mormona odnosi się do przymierza (zob. Ks. Mormona 5:20; 9:37). „Ujawnienie Księgi Mormona jest znakiem dla całego świata, że Pan rozpoczął gromadzenie Izraela i wypełni przymierza, jakie zawarł z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem”12.

Moi drodzy bracia i siostry, zostaliśmy powołani w tym kluczowym momencie historii ziemi, aby nauczać świat o pięknie i mocy wiecznego przymierza. Nasz Ojciec Niebieski całkowicie ufa nam, że będziemy wykonywać tę wielką pracę.

Przesłanie to zostało wygłoszone również na spotkaniu dla przywódców podczas konferencji generalnej, 31 marca 2022 roku.

Przypisy

  1. Zob. Russell M. Nelson, „Children of the Covenant”, Ensign, maj 1995, str. 34.

  2. Nowe i wieczne przymierze to pełnia ewangelii Jezusa Chrystusa. Obejmuje wszystkie obrzędy i przymierza niezbędne dla naszego zbawienia (zob. Doktryna i Przymierza 66:2). Jest „nowe” za każdym razem, gdy Pan je odnawia lub przywraca, i jest „wieczne”, ponieważ się nie zmienia.

  3. Obszerna dyskusja na temat hesed i wiecznego przymierza znajduje się w: Kerry Muhlestein, God Will Prevail: Ancient Covenants, Modern Blessings, and the Gathering of Israel (2021).

  4. Russell M. Nelson, w: „Specjalni świadkowie Chrystusa”, Liahona, kwiecień 2001, str. 7.

  5. Hebrajskie określenie Ismael oznacza „Bóg słucha” (Bible Dictionary, „Ishmael”).

  6. „Przez wiarę również sama Sara otrzymała moc poczęcia i to mimo podeszłego wieku, ponieważ uważała za godnego zaufania tego, który dał obietnicę” (List do Hebrajczyków 11:11).

  7. Zob. Bible Dictionary, hasło: „Israel”.

  8. Zob. Bible Dictionary, „Peculiar”; „Hebrew and Chaldee Dictionary”, Strong’s Exhaustive Concordance of the Bible (1984), str. 82, słowo 5459.

  9. Zob. Russell M. Nelson, „Thanks for the Covenant” (uroczyste spotkanie na Uniwersytecie Brighama Younga, 22 listopada 1988 r.), str. 4, speeches.byu.edu.

  10. „Każde przymierze z Bogiem jest okazją do zbliżenia się do Niego. Dla każdego, kto przez chwilę zastanawia się nad tym, co już czuł względem miłości Boga, aby ta więź stała się silniejsza, a relacja bliższa, jest nieodpartą propozycją” (Henry B. Eyring, „Making Covenants with God” [ognisko na Uniwersytecie Brighama Younga, 8 września 1996 r.], str. 3, str. speeches.byu.edu).

  11. „Pan wykorzystał akt rozproszenia Swego ludu wybranego wśród narodów ziemi, by je pobłogosławić” (Przewodnik po pismach świętych, „Izrael”, strona internetowa: pismaswiete.KosciolJezusaChrystusa; zob. także Ks. Jakuba 5:1-8, 20).

  12. Russell M. Nelson, „Przyszłość Kościoła: Przygotowanie świata na Drugie Przyjście Zbawiciela”, Liahona, kwiecień 2020, str. 9.