Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au
4–10 Nōvema. Hepelū 1–6: ‘Sīsū Kalaisi, ‘ko e Tupuʻanga ʻo e Moʻui Taʻengatá’’


“4–10 Nōvema. Hepelū 1–6: ‘Sīsū Kalaisi, ‘ko e Tupuʻanga ʻo e Moʻui Taʻengatá’’” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: Fuakava Foʻou 2019 (2019)

“4–10 Nōvema. Hepelū 1–6,” Haʻu, ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Palaimelí: 2019

ʻĪmisi
Tuʻu ʻa Kalaisi mo ha finemui mo ha tangata

Lolo Faitoʻo ʻi Kiliatí, tā ʻe Anne Henrie

4–10 Nōvema

Hepelū 1–6

Sīsū Kalaisi, “ko e Tupuʻanga ʻo e Moʻui Taʻengatá”

Ko e hā ha ngaahi moʻoni ʻokú ke maʻu ʻi he Hepelū 1–6 ʻokú ke ongoʻi ai ha ueʻi fakalaumālie ke akoʻi ki he fānaú? Tokanga ki he ngaahi ueʻi ʻoku ʻomi ʻe he Laumālié lolotonga hoʻo teuteú, pea fakapapauʻi ke lekooti kinautolu.

Lekooti e Ngaahi Ongo ʻOkú ke Maʻú

ʻĪmisi
sharing icon

Fakaafeʻi Ke Vahevahe

Naʻe tali nai ʻe he fānaú ʻa e fakaafe ʻi he fakaʻosinga ʻo e lēsoni he uike kuo ʻosí ke kumi ha veesi folofola te nau lava ʻo vahevahé? Kapau ko ia, ʻoange ha taimi ke nau vahevahe ai ia. Kapau naʻe ʻikai, tokoniʻi kinautolu ke nau fakakaukau ki ha meʻa ne nau ako kimuí ni mai mei he folofolá, ʻa ia te nau lava ʻo vahevahe.

ʻĪmisi
teaching icon

Akoʻi e Tokāteliné

Fānau Iiki Angé

Hepelū 1:2–10; 2:8–10, 17–18

ʻOku ou tui kia Sīsū Kalaisi.

ʻE lava tokoni e ngaahi veesi ko ʻení ke ako lahi ange ʻa e fānaú ʻo kau kia Sīsū Kalaisi mo fakamālohia ʻenau vā fetuʻutaki mo Iá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaongaʻi hoʻo lea pē ʻaʻau, tohi ʻi ha laʻi pepa ha ngaahi moʻoni kau kia Sīsū Kalaisi ʻokú ke maʻu ʻi he Hepelū 1:2–10; 2:8–10, 17–18, pea fufuuʻi takai kinautolu ʻi he lokí. Fakaafeʻi ʻa e fānaú ke nau fekumi ki he ngaahi laʻi pepá. Tokoniʻi kinautolu ke nau lau e ngaahi moʻoni kuo tohi ʻi he ngaahi laʻi pepá, pea talanoa ki he ʻuhinga ʻo e ngaahi moʻoni ko ʻení. Kapau ʻe fie maʻu, fakamatalaʻi ange ʻoku ui ʻa Sīsū ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá koeʻuhi ko e Tamai Hēvaní ʻa e tamai ʻa Hono laumālié mo Hono sinó fakatouʻosi.

  • Paasi takai ʻi he lokí ha fakatātā ʻo e Fakamoʻuí, pea tuku ki he fānau takitaha ke nau vahevahe e ʻuhinga ʻoku nau houngaʻia ai ʻia Sīsū Kalaisí, lolotonga hono puke ʻa e fakatātaá.

Hepelū 3:8

ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke “ʻoua naʻa [tau] fakafefeka [hotau] lotó.”

ʻOku ʻomi ʻe he Hepelū 3 ʻa e fakatātā ʻo hono fakafefeka ʻe he kau ʻIsilelí honau ngaahi lotó mo fakafisingaʻi e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí. Ko ha toe fakatokanga foki ia kiate kitautolu kotoa ke ʻoua te tau fakafefeka hotau ngaahi lotó.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • ʻOmi ha konga fakamolú (pe tupenu holo ipu) mo ha foʻi maka ki he kalasí. Fakaafeʻi e fānaú ke nau ala ki he ngaahi meʻa ne ʻomí pea fakamatalaʻi e fōtunga ʻokú ke ongoʻi ʻi he meʻa ko iá. ʻAi ha tulutā ʻi he ongo meʻá takitaha, pea fakamahinoʻi ange, ʻoku lahi ange ʻa e vai ʻoku fakavai ʻi he fakamoluú, ʻi he vai ʻoku ʻi he foʻi maká. Fakamatalaʻi ange, ʻoku fie maʻu ke molū hotau ngaahi lotó pea ʻikai fefeka kae lava ke tau tali e ngaahi moʻoni ʻa e Tamai Hēvaní ki hotau ngaahi lotó.

  • Kosi ha fōtunga ʻo ha foʻi haati mei ha meʻa ʻoku molū, hangē ko ha tupenu, pea mo ha meʻa ʻoku fefeka, hangē ko ha papa. Talaange ki he fānaú, ko e taimi ʻoku tau fanongo ai mo talangofuá, ʻoku tau maʻu ha loto ʻoku vaivai pea ko e taimi ʻoku ʻikai ai ke tau fanongo mo ʻikai talangofuá, ʻoku tau maʻu ha loto ʻoku fefeka. Vahevahe ʻi hoʻo lea pē ʻaʻau, ha ngaahi sīpinga ʻo ha kakai mei he folofolá ʻa ia ne nau maʻu ha ngaahi loto vaivai pe fefeka (hangē ko Nīfai, Leimana, mo Lēmiuela [1 Nīfai 2:16–19], Paula [Ngāue 9:1–22], pe Siosefa Sāmita [Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:11–20]). ʻI hoʻo vahevahe e sīpinga takitaha, fakaafeʻi e fānaú ke nau tuhu ki he haati moluú pe haati fefeká.

ʻĪmisi
Fakanofo ʻe Mōsese hono tokoua ko ʻĒloné

Ui ʻe Mōsese ʻa ʻĒlone ki he Ngāué, tā ʻe Harry Anderson

Hepelū 5:4

ʻOku ui ʻe he ʻOtuá ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí.

Ko e Hepelū 5:4 ko ha veesi mahuʻinga ia koeʻuhi ʻokú ne fakamahino mai, kuo pau ke uiuiʻi ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí—mo e niʻihi kehe ʻoku nau ngāue ʻi he Siasí—ʻe he ʻOtuá.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Lau e Hepelū 5:4 ki he fānaú. Kole ki ha maʻu lakanga fakataulaʻeiki ke ne fakamatalaʻi ko e hā ʻa e lakanga fakataulaʻeiki pea vahevahe ʻene aʻusia ʻi heʻene maʻu e lakanga fakataulaʻeikí.

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau maʻuloto e ngaahi kupuʻi lea mei he tefito ʻo e tui hono nimá. Fai hoʻo fakamoʻoní, ko e kakai ʻoku uiuiʻi ke nau fai e ngāue ʻa e ʻOtuá, naʻe ui kinautolu ʻe he ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he fakahā.

ʻĪmisi
teaching icon

Akoʻi e Tokāteliné

Fānau Lalahi Angé

Hepelū 1:2–10; 2:8–10, 17–18

ʻOku ou tui kia Sīsū Kalaisi.

Naʻe fai e Tohi ki he kau Hepeluú ke fakamālohia e tui ʻa e kau Māʻoniʻoni Hepeluú kia Sīsū Kalaisí. ʻE lava ke ne fai e meʻa tatau maʻá e fānau ʻokú ke akoʻí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Vahe ki he fānau takitaha ha ngaahi veesi ʻi he Hepelū 1:2–10; 2:8–10, 17–18, pea fakaafeʻi e fānaú ke nau fekumi ʻi he ngaahi veesi ko iá, ki he ngaahi moʻoni kau kia Sīsū Kalaisi. Tuku ke nau vahevahe pe hiki ʻi he palakipoé ʻa e meʻa ne nau maʻú. Ko e hā ha toe meʻa ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi? Mahalo ʻe maʻu ʻe he fānaú ha ngaahi fakakaukau ʻi he ngaahi hiva hangē ko e “ʻOku Moʻui Hoku Huhuʻí” (Ngaahi Himí, fika 68) pe “Naʻá Ne Fekau Hono ʻAló” (Tohi Hiva ʻa e Fānaú, 20–21).

  • Fakaafeʻi e fānaú ke tā ha ngaahi fakatātā ʻo kinautolu mo ʻenau ngaahi mātuʻá. Kole kiate kinautolu ke nau vahevahe e meʻa ʻoku nau tatau ai mo ʻenau ngaahi mātuʻá. Fakamatalaʻi ange, ʻi he pehē ko ia ʻe he Hepelū 1:3 ko Sīsū Kalaisi ʻa e “tatau ʻaupito ʻo [e ʻOtuá],” ʻoku ʻuhinga ia ʻoku maʻu ʻe Sīsū mo e Tamai Hēvaní ʻa e ngaahi tuʻunga mo e ʻulungaanga tatau. Fakamoʻoniʻi ange, ʻoku tau ako kau ki he Tamai Hēvaní ʻaki ʻetau ako mo muimui kia Sīsū Kalaisi.

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki he kakai ʻa ia te nau lava ʻo vahevahe ki ai ʻenau fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisí. Fakakaukau ke fakaafeʻi kinautolu ke nau akoako vahevahe e meʻa te nau talaange ki he kakai ko iá kau kia Sīsuú.

Hepelū 3:7–19

Ke maʻu e fakahinohino e Tamai Hēvaní mo e ngaahi tāpuakí, kuo pau ke “ʻoua naʻa [tau] fakafefeka [hotau] lotó.”

ʻOku fakaʻaongaʻi e talanoa ʻo e kakai ʻIsilelí ʻi he Hepelū 3 ke akoʻi ʻa e mahuʻinga ke ʻoua te tau fakafefeka hotau ngaahi lotó. Te ke lava fēfē ʻo fakaʻaongaʻi e talanoa ko ʻení ke akoʻi ki he fānau ʻi hoʻo kalasí ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení?

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Kole ki he fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi meʻa ʻoku fefeka mo molū. (Mahalo te ke fie maʻu ke ʻomi ha ngaahi sīpinga ke fakahā kiate kinautolu.) Lau fakataha e Hepelū 3:8. ʻOku ʻuhinga ki he hā ke maʻu ha loto fefeka? Ko e hā e ʻuhinga ʻoku finangalo ai e ʻOtuá ke tau maʻu ha ngaahi loto ʻoku vaivaí?

  • ʻI hoʻo lea pē ʻaʻau, vahevahe e talanoa ʻo hono fakafefeka ʻe he kakai ʻIsilelí ʻa honau lotó ki he ʻEikí ʻi he toafá (vakai ki he Nōmipa 14:1–12; Hepelū 3:7–19). Tuku ki he fānaú ke nau fakatātaaʻi e talanoá. Ko e hā e meʻa ʻe hoko kapau te tau fakafefeka hotau ngaahi lotó ki he ʻEikí mo ʻEne ongoongoleleí?

  • Fakaafeʻi e fānaú ke nau lau e Mātiu 13:15; Hepelū 3:15; Mōsaia 11:29; mo e Mōsese 6:27. Kole ange ke nau tā ʻi he palakipoé e ngaahi kongokonga ʻo e sinó ʻoku lau ki ai e ngaahi veesi ko ʻení. ʻOku ʻuhinga ki he hā ke maʻu ha telinga taʻe fie fanongo, mata ʻoku kui, mo ha ngaahi loto fefeka fakalaumālie? Te tau lava fēfē ʻo fakapapauʻi ʻoku mateuteu hotau ngaahi telingá, matá mo e lotó ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá?

Hepelū 5:1–4

ʻOku ui ʻe he ʻOtuá ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí.

ʻOku ʻomi ʻe he Hepelū 5 ha faingamālie ke aleaʻi e ʻuhinga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí—ʻa e mālohi mo e mafai ke ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá—pea mo e founga ke maʻu aí. ʻE malava ke tautefito ʻa e tokoni ko ʻení ki he tamaiki tangata ʻoku nau teuteu ke fakanofo ki he lakanga fakataulaʻeikí.

Ngaahi ʻEkitivitī ʻe Ala Fakahokó

  • Fakaʻaliʻali e fakatātā Ko e Foaki ʻe Mōsese kia ʻĒlone ʻa e Lakanga Fakataulaʻeikí (Tohi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí, fika 15) lolotonga hono lau ʻe ha taha ʻi he fānaú e Hepelū 5:4. Mahalo naʻa tokoni hano fakamatalaʻi ange, koeʻuhi ko ʻĒlone ʻa e fuofua tokotaha ke ne maʻu e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ko ia naʻe fakatauhingoa ai ki ai. Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki he ngaahi fatongia ʻoku fakahoko ʻe he kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné (hangē ko hono papitaiso, tāpuakiʻi mo tufaki e sākalamēnití, mo fakaafeʻi e niʻihi kehé ke nau haʻu kia Kalaisi).

  • Tokoniʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi founga kehekehe ʻoku maʻu ai ʻe he kakaí ha mafai. Hangē ko ʻení, ʻoku maʻu fēfē ʻe ha faiako, toketā, pe taki fakapolitikale ha mafai? ʻOku foaki fēfē ʻe he ʻOtuá ʻa ʻEne mafaí? Fakaafeʻi e fānaú ke nau fakakaukau ki he fehuʻi ko ʻení lolotonga ʻenau lau e Hepelū 5:4 pea mo e tefito ʻo e tui hono nimá.

ʻĪmisi
fakaʻilonga akoʻi

Poupouʻi e Ako ʻi ʻApí

Fakaafeʻi e fānaú ke vahevahe ha potufolofola, hiva, pe ʻekitivitī ne nau ako mo honau ngaahi fāmilí ʻi he kalasí he ʻahó ni, ki ha efiafi fakafāmili ʻi ʻapi.

Fakatupulaki ʻEtau Akoʻí

ʻOku lava pē ke ʻiloʻi ʻe he fānaú ʻa e ivi takiekina ʻo e Laumālié. Akoʻi ki he fānaú ʻoku haʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e ongo ʻo e nongá, ʻofá, mo e fiefia ʻoku nau maʻu ʻi he taimi ʻoku nau talanoa pe hiva ai kau kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne ongoongoleleí. ʻE lava ʻe he ngaahi ongo ko ʻení ke ne langaki ʻenau ngaahi fakamoʻoní.