Ni Duavata na Yalo Eda Rawata na Kaukauwa kei na Kalou

Jekope 2:17 “Dou nanumi ira na wekamudou me vaka dou sa nanumi kemudou, ka mo dou veimaliwai vinaka kei ira na tamata kecega ka wasea na nomudou iyau, me ra na vutuniyau talega me vakataki kemudou.” Meda sosomitaka na vosa iyau me loloma cecere—wasea na nomudou loloma cecere me ra na vutuniyau talega vakataki kemudou.

Eda dau nanuma vakawasoma ni iyau sa ikoya na kakana se na ilavo, vaka vei yau na ka eda gadreva vakalevu cake sa ikoya na noda veiqaravi ena loloma cecere.

Na noqu Peresitedi ni Soqosoqo ni Veivukei e a tukuna: Na noqu… iyalayala…vei iko oya na noqu na maroroya na yacamu. … Au na dau raici iko me o iko e dau vakayacora ena nomu iqu taucoko na veika vinaka. … Au na sega ni cavuta e dua na ka baleti iko e sega ni vinaka, ka na sega ni vakauqeti iko. Au kerea mo vakayacora na veika vata oqo vei yau, baleta niu rerevaka niu na qai lasutaki iko.”

A tukuna o Josefa Simici vei ira na Marama ena siga ni June oya ena yabaki 1842:

“Ni ra dau vakaraitaka na tamata na nodra dau cati yau, Oilei sa dua na ka na kena ravuravu ki na noqu vakasama. …

“… Na voleka ni noda toro yani vua na Tamada, na levu ni noda gadreva meda raici ira ena mataloloma o ira ka sa rusa tiko; eda na vinakata saraga meda colati ira ki tabada, ka biuta ki dakuda na nodra ivalavala ca. … [Na noqu vosa e vakatabakidua vei] ira na iSoqosoqo taucoko oqo – kevaka me solia vei iko na Kalou na loloma cecere, sa dodonu mo solia na loloma cecere vua e dua tale.” ²

Oqo na ivakasala vakatabakidua vei ira na Soqosoqo ni Veivukei. Me da kakua ni vakalelewa se me veikati na noda vosa. Me da dau veimaroroi yaca ka cauraka na loloma cerecere. ³

Ena yabaki 1936, a dua na timi ni voce sega tu ni kilai mai na Univesiti e Wasigitoni a lai vakaitavi e Jamani ena sotasota ni qito ni vuravura na Qito ni Olympic. Sa ikoya na gauna ni Leqa Levu Vakailavo. Na cauravou oqo e ra gole mai e so na koro lailai ni kelikeli kei na ta kau ka cau kina na dui koro me rawa ni ratou gole kina ki Berlin. Na veitiki ni veisivisivi kece e sega ni vukei ratou ia a qai dua na ka e yaco ena gauna ni veitau. Ena vuravura ni voce era vakatokai me “vuki imua” Rogoca na ivakamacala oqo ena ivola The Boys in the Boat:

E dau yaco edua na ka e dau dredre me rawati ka dredre talega me vakamacalataki. Na yacana oqo na “vuki imua.” E dau yaco ga ni vakasakiti na duavata ni toso ni ivoce, e sega ni dua e laurai me veicalati na nona ivoce mai vei iratou na kena vo.

O ira na dauvoce mera bolea na qaqa vakataki ira ka dinata tiko na veika era rawata yadudua. E sega ni na winitaki na veisivisivi kevaka e tautauvata ena veikakece na tamata. Na timi vinaka sa ikoya e tiko kina na veimataqali – e dua me veiliutaki, e dua me mamaroroi, e dua me valuta na ivalu, e dua me na dau veivakamaravutaki. E sega ni dua na dauvoce e vinaka cake mai vua e dua tale, era yaga kece ena waqa, ia kevaka me ratou cakacaka vata vakavinaka, e gadrevi me ra moici ira me veiganiti kei na gagadre kei na rawaka yadua e tiko. Koya e lekaleka na ligana me dulaka toka yani vakabalavu, koya e balavu na ligana ena vakalekara toka vakalailai.

Na vei duidui e tiko e rawa ni vukici me veivuke vakalevu ena timi. Okoya oqo ena vakilai kina ni toso tikoga vakataki koya na waqa. Oqo na gauna e vuki kina na mosi me marau. Na “vuki imua” vinaka e vakataka na serekali. ⁴

Mani cava sara na dredre eratou a sotava, ea kunea na timi oqo e dua na ‘vuki imua’ vakasakiti ka qai mani wini. E a kani reki na metali koula ena qito ni Vuravura, io na yalovata eratou a vakaraitaka na dauvoce ena siga oya sa dua na gauna vakatabui ena nodratou bula yadudua.

Na vakasakiti ni vosavakatautauvata ena Jekope 5, a tea na vunikau vinaka ena qele vinaka na Turaga ni were ni vaini, ia ni qai oti e dua na gauna balavu a qai vuataka mai na ivua ni veikau. Sa kaya na tamata vua na Turaga ni were ni vaini: “Raica me dede tale mada [na vunikau] vakalailai.”

Ia, raica, sa kaya na tamata vua na Turaga ni were ni vaini: “Mo ni laiva [na vunikau] me dede tale mada vakalailai. Ka sa kaya na Turaga: Io au na laiva me dede tale mada vakalailai.” ⁵

Sa qai tiko na ivakaro eda rawa kece ni da bulataka ni da sasaga tiko me da kelikeli ka vakasaqara na vuana vinaka ena noda were ni vaini: “Okoya mo dou qai samaka laivi na ca me vaka sa tubu cake na vinaka.” ⁶

Na duavata e sega ni dau yaco ga vakasauri; e cakacakataki. E dau rairai ca, ena so na gauna e lomaloma ca, qai dau yaco vakamalua ena gauna saraga e vakagalalataki kina vakatotolo na ca me totolo kina na tubu ni vinaka.

Eda sega ni tu duadua ena noda sasagataka na duavata. Tomana na Jekope 5, “Sa lako na tamata dauveiqaravi ka cakacaka ena nodra igu; ka sa cakacaka vata talega kei ira na Turaga ni were ni vaini.” ⁷

Eda na lako curuma yadudua, eso na vei mavoa mosimosi e sega ni dodonu me yaco. E na so na gauna, o keda vakataki keda, eda na vakatara na dokadoka kei na domodomoqa me vakacacana na vuanikau eda taukena. Ia o Jisu Karisito sa noda iVakabula ni veika kecega. Na Nona kaukauwa e dodo sara yani ena vei botona ka tu vakawawa me inuinui ena gauna eda kaci yani kina Vua. Eda vakamasuta taucoko na loloma cecere me baleta na noda ivalavalaca kei na bula druka. E solia tu vakayauyau o Koya. Ka kerei keda o Koya ke da rawa ni solia na loloma cecere vakaoqo kei na veikilaitaki vakataki keda.

A tukuna vakamatata ko Jisu: “Mo dou duavata sara; ia kevaka dou sa sega ni duavata, dou sa sega ni noqu.” ⁸ Ia kevaka eda duavata – kevaka eda rawa ni wasea e dua na tiki ni pie se cokotavata na vei taledi e tu me rawa ni mua vata vakavinaka na waqa – eda sa Nona. Ena qai vukei keda o Koya me vakagalataka vakatotolo na ca ena gauna vata e tubu kina na vinaka.

Eda sa bera beka ni yacova na vanua eda via yacova, ka da sega ni tiko ena gauna oqo ena vanua eda via yaco kina. Au vakabauta ni veisau eda vakasaqara e lomada ka vaka kina ena ilawalawa eda lewena ena yaco me lailai sobu ena veisau e tutaka na ilawalawa ka vakalevu ena noda sasaga me da veikilai madaga vakavinaka. Cava na vuna? Baleta ni da tarai Saioni cake tiko – na mataqali tamata “yalovata ka duavata ena nodra vakasama.” ⁹

Ni da marama ni veiyalayalati, e rabailevu na noda kaukauwa. Na kaukauwa oya e bulataki ena veigauna ni da vuli vata tiko kei noda itokani, vakamoceri ira na gone, veitalanoa kei koya eda dabe vata tiko e loma ni basi, vakavakarau tiko kei na dua na icaba ena dua na ivakatutu. E tiko vei keda na kaukauwa me da kauta laivi na veivaduiduitaki ka taracake na duavata.

Na Soqosoqo ni Veivukei kei na Gone Yalewa e sega ni mai kalasi walega. Era rawa talega ni gauna sega ni na guilecavi rawa ni veimata marama era soqoni vata mai ena dua na waqa ka voce vata me yacova sara ni ra sa vuki imua. Au sureti keda vata: mo sema ki na dua na kaukauwa me vakilai kina na vinaka e vuravura. Na noda itavi ni veiyalayalati oya na veiqaravi, ka tubera cake na liga ka sa lutu sobu, colati ira ka ra sasaga tiko ena dakuda se na tabada. E sega ni dredre me da kila na cava meda cakava, ia e veibasai kei na noda dau nanumi keda ga vakataki keda, e dodonu kina me da sasagataka. Na marama ena Lotu e sega ni vakaiyalayala rawa na veisau e rawa ni o ni vakayacora ena nomuni vanua ni itikotiko se na veitokani. Au kiladeivaki vakayalo, ni da vakasaqara na yalo ni duavata, eda na kaciva sobu mai na kaukauwa ni Kalou me vakaqaqacotaka na noda sasaga.

Ena gauna e vakananuma kina na Lotu na ivakatakila me baleta na Matabete ena yabaki 1978, ea dulaka e dua na iyalayala vakaparofita o Peresitedi Nelson ka tukuna, “Sa noqu masu kei na veivakalougatataki vei kemuni kece ni vakarorogo tiko mai meda tagutuva na ivesu ni veivakaduiduitaki ka lako vakadodonu kei na Kalou – vata kei na tamata – ena vakacegu kei na veisaututaki.” ¹⁰