2010–2019
Tokangá mo e Fakavaʻivaʻingá
Konifelenisi Lahi ʻo ʻEpeleli 2019


Tokangá mo e Fakavaʻivaʻingá

ʻI he fakautuutu ange hono tali ʻe he ivi takiekina ʻo e māmaní e koví, kuo pau ke tau faifeinga ʻi he faivelenga kakato ke tuʻu maʻu ʻi he hala ʻokú ne tataki kitautolu ki hotau Fakamoʻuí.

Ne u mamata ʻi ha taimi ‘e taha ki ha tuʻuaki ʻi ha falekoloa ne pehē: “Fiefiá, $15.00.” Naʻá ku fuʻu fieʻilo pe ko e hā e lahi ʻo e fiefia te u ala fakatau mai ʻaki e $15.00, ko ia ai naʻá ku hū atu ki loto. Naʻá ku ʻiloʻi ai ha suvenia mo e fanga kiʻi meʻateuteu maʻamaʻa—ne ʻikai lava ke ʻomi ʻe ha meʻa ʻe taha ʻa e faʻahinga fiefia naʻe fokotuʻu mai ʻe he tuʻuakí! Kuó u faʻa fakakaukau ʻi he fakalau atu ʻa e ngaahi taʻú ki he tuʻuaki ko iá mo e faingofua ke fekumi ki he fiefiá ʻi ha meʻa ʻoku maʻamaʻa pe fakataimi peé. ʻI heʻetau hoko ko ha kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ʻoku tau monūʻia ke ʻiloʻi e founga mo e maʻuʻanga ʻo e fiefia moʻoní. ʻOku maʻu ia ʻi he moʻui fakapotopoto ʻaki e ongoongolelei kuo fokotuʻu ʻe hotau ʻEiki mo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, pea ʻi he faifeinga ke hoko ʻo hangē ko Iá.

ʻOku ʻi ai homa kaungāmeʻa ne hoko ko ha ʻenisinia lēlue. ʻI ha ʻaho ʻe taha lolotonga haʻane fakaʻuli ʻi ha lēlue, naʻá ne fakatokangaʻi atu ʻoku tuʻu ha kā ʻi he halanga lēlue ʻi muʻa aí. Ne vave pē ʻene ʻiloʻi ʻoku pikisia e kaá pea ʻikai lava ke kolosi ʻi he halanga lēlué. Naʻá ne leʻei leva e lēlué ki he tuʻunga fakatuʻutāmakí, ʻa ia ne taʻofi ai e lēlué kotoa, ko ha kuata maile ʻe tolu (kilomita ʻe 1.2) hono lōloá, ʻokú ne uta ha toni ʻe 6,500 (metuliki toni ʻe 5,900). Naʻe mahino ʻaupito he ʻikai leva e lēlué ʻo tuʻu teʻeki ke ne tuiʻi e kaá, pea ko e meʻa ia ne hokó. Meʻamālié, he naʻe fanongo e kakai ʻi he kaá ki he ifi fakatokanga ʻa e meʻaifi e lēlué pea nau hola mei he kaá ki muʻa pea hoko iá. Lolotonga e talanoa ʻa e ʻenisiniá mo e ʻōfisa polisi fakatotoló, ne aʻu mai ha fefine ʻiteʻita kiate kinaua. Naʻá ne kaikaila naʻá ne sio tonu he meʻa naʻe hokó mo fakamoʻoni ne ʻikai ha teitei feinga ʻe taha ʻa e ʻenisiniá ke afe kae hao e kaá!

Ne mahino ʻaupito kapau naʻe lava e ʻenisiniá ʻo afeʻi mo mavahe mei he halanga lēlué ke fakaʻehiʻehi mei ha fakatuʻutāmaki, naʻá ne mei mole ai mo e lēlué kotoa ʻi haʻane mafuli pea ʻe taʻofi kikī ai ʻa e lēlué. Ko e meʻa mālié kiate ia he naʻe puke maʻu ʻe he pamu ʻo e halanga lēlué ʻa e vaʻe ʻo e lēlué ʻo hoko atu ʻene lele ki he feituʻu ne fakataumuʻa ki aí neongo e fakafeʻātungiaʻi hono halá. Ko e meʻa mālie foki ia kiate kitautolu kotoá, he ʻoku tau ʻi ha halanga lēlue, ko e hala ʻo e fuakavá naʻa tau tukupā ki ai ʻi hono papitaiso kitautolu ko e kau mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Neongo te tau ala aʻusia ha ngaahi faingataʻa ʻe niʻihi ʻi he halá, ka ʻe pukepuke kitautolu ʻe he hala ko ʻení ke hoko atu ʻetau fakalakalaka ki hotau ikuʻanga taʻengatá kapau te tau nofo maʻu ai.

ʻĪmisi
Mata meʻa-hā-mai ʻa Līhai ki he ʻakau ʻo e moʻuí

ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he meʻa-hā-mai ʻo e ʻakau ʻo e moʻuí ʻe ala tataki atu kitautolu ʻe he nunuʻa ʻo e fakavaʻivaʻingá ke mamaʻo mei he hala ʻo e fuakavá. Fakakaukau ki he tataki fakahangatonu ʻe he vaʻa ukameá mo e hala fāsiʻi mo lausiʻi pe hala ʻo e fuakavá ki he ʻakau ʻo e moʻuí, ʻa ia ne maʻu kotoa ai e ngaahi tāpuaki ne tokonaki ʻe he Fakamoʻuí mo ʻEne Fakaleleí ki he kau faivelengá. Ne ʻi he meʻa-hā-maí foki ha vaitafe naʻá ne fakafofongaʻi e ʻuli ʻo e māmaní. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he folofolá ne “tafe atu ia” he halá ʻo “ofi” ki he fuʻu ʻakaú, kae ʻikai ki ai. ʻOku fonu e māmaní ʻi he ngaahi fakahohaʻa te ne kākaaʻi ʻo aʻu pē kiate kinautolu kuo filí, ʻo tupu ai ʻenau fakavaʻivaʻinga ʻi hono moʻui ʻaki ʻenau ngaahi fuakavá—pea tataki atu ai kinautolu ʻo ofi ki he fuʻu ʻakaú, kae ʻikai ki ai. Kapau he ʻikai ke tau tokanga ki hono moʻui pau ʻaki ʻetau ngaahi fuakavá, ʻe lava ke tataki atu kitautolu heʻetau ngaahi ngāue fakavaʻivaʻinga ki ha ngaahi hala tapu pe ke kau mo kinautolu kuo nau ʻosi hū ki he fale lahi mo ʻataʻataá. Kapau te tau taʻetokanga, ʻe lava pē ke tau melemo ʻi he ngaahi potu loloto ʻo ha vaitafe ʻuli.1

ʻOku ʻi ai e founga ke tokanga mo e founga fakavaʻivaʻinga ʻi hono fai e meʻa kotoa pē, ʻo kau ai hono moʻui ʻaki e ongoongoleleí. ʻI heʻetau fakakaukau ki heʻetau tukupā ki he Fakamoʻuí, ʻoku tau tokanga nai pe fakavaʻivaʻinga? Koeʻuhí ko hotau natula fakamatelié, ʻikai ʻoku tau faʻa kumi ʻuhinga nai ʻi hotau ʻulungāngá, pea tau faʻa pehē ʻoku ʻikai pau, ʻetau tōʻongá pe fio e leleí mo ha meʻa ʻoku ʻikai lelei? Ko e taimi pē ʻoku tau pehē ai, “ka neongo ia,” “tuku kehe,” pe “ka” ʻi he muimui ki he ngaahi akonaki ʻa hotau kau takí mo e palōfitá pe tokanga ki hono moʻui ʻaki e ongoongoleleí, ko hono moʻoní ʻoku tau pehē, “ʻOku ʻikai kaunga e akonaki ko iá kiate au.” Te tau lava ʻo kumi e ʻuhinga kotoa te tau lavá, ka ko hono moʻoní ʻoku ʻikai ha founga totonu ki he faihalá!

Ko e kaveinga ʻa e toʻu tupu ʻo e 2019 ʻoku toʻo ia mei he Sione 14:15ʻa ia ʻoku fakahinohino mai ai e ʻEikí: “Kapau ʻoku mou ʻofa kiate au, fai ʻeku ngaahi fekau.” Kapau ʻoku tau ʻofa ʻiate Ia ʻo hangē ko ia ʻoku tau talá, heʻikai nai ke te tau lava ʻo fakahaaʻi e ʻofa ko iá ʻaki ʻetau tokanga ange ʻi hono moʻui ʻaki ʻEne ngaahi fekaú.

ʻOku ʻikai ʻuhinga e tokanga ke moʻui ʻaki e ongoongoleleí ke fuʻu fakaʻeiʻeiki pe hīkisia ai. Ko hono ʻuhingá ke taau ʻetau ngaahi fakakaukaú mo e ʻulungāngá mo ha kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisi. ʻI heʻetau fakalaulauloto ki he faikehekehe ʻi he tokangá mo e fakavaʻivaʻingá ʻi hono moʻui ʻaki e ongoongoleleí, ko ha ngaahi fakakaukau ʻeni ke tau vakai ki ai:

ʻOku tau tokanga nai ʻi heʻetau moihū he Sāpaté pea ʻi heʻetau teuteu ke maʻu e sākalamēnití he uike takitaha?

ʻE lava nai ke tau toe tokanga ange ʻi heʻetau lotú mo e ako folofolá pe kau longomoʻui atu ki he Haʻu ʻo Muimui ʻIate Au—Maʻá e Fakafoʻituituí mo e Ngaahi Fāmilí?

ʻOku tau tokanga nai ʻi heʻetau moihū he temipalé pea ʻoku tau tokanga nai mo moʻui pau ʻaki e ngaahi fuakava kuo tau fai ʻi he papitaisó mo e temipalé fakatouʻosi? ʻOku tau tokanga nai ki hotau fōtungá mo teunga tāú, tautautefito ki he ngaahi feituʻu mo e tūkunga toputapú? ʻOku tau tokanga nai ki he founga ʻoku tau tui ai e teunga temipale toputapú? Pe ʻoku puleʻi nai ʻe he ngaahi ākenga ʻo e māmaní ia ha tōʻonga fakavaʻivaʻinga ange?

ʻOku tau tokanga nai ki heʻetau founga ngāue fakaetauhi ki he niʻihi kehé pea ki heʻetau founga fua fatongia ʻi he Siasí, pe ʻoku ʻikai ke tau mahuʻingaʻia pe fakavaʻivaʻinga ʻi hotau fatongia ke ngāué?

ʻOku tau tokanga pe fakavaʻivaʻinga nai ʻi he meʻa ʻoku tau laú mo e meʻa ʻoku tau mamata ai he T.V. mo ʻetau ngaahi meʻangāue fakaʻilekitulōnika toʻotoʻó? ʻOku tau tokanga nai ʻi heʻetau leá? Pe ʻoku tau taʻetokanga ʻo tali e kapekapé mo e lea koví?

ʻOku ʻi he tohitufa Ki Hono Fakamālohia e Toʻu Tupú ha ngaahi tuʻunga moʻui te nau ʻomi ha ngaahi tāpuaki lahi pea tokoniʻi kitautolu ke nofo he hala ʻo e fuakavá kapau ʻe muimui pau ki ai. Neongo ne hiki ia ke ʻaonga ki he toʻu tupú, ka ʻoku ʻikai ke taʻe mahuʻinga ai e ngaahi tuʻunga moʻuí ʻi heʻetau hiki mei he ngaahi polokalama ʻa e Kau Finemuí mo e Kau Talavoú. ʻOku ʻaonga ia kiate kitautolu kotoa, he taimi kotoa pē. ʻE lava ʻe hono toe vakaiʻi ʻo e ngaahi tuʻunga moʻui ko ʻení ke ueʻi ha ngaahi founga kehe te tau lava ai ʻo toe tokanga ange ʻi heʻetau moʻui ʻaki e ongoongoleleí.

ʻOku ʻikai ke tau tukuhifo ʻetau tuʻunga moʻuí ke tali kitautolu ʻe he niʻihi kehé pe fakafiemālieʻi ha taha kehe. Ko ha kau ākonga kitautolu ʻa Sīsū Kalaisi, pea ʻi heʻene peheé, ʻoku tau hiki hake e niʻihi kehé, ʻohake kinautolu ki ha tuʻunga māʻolunga mo māʻoniʻoni ange ʻa ia te nau lava ai foki ʻo maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi ange.

ʻOku ou fakaafeʻi kotoa kitautolu ke tau fekumi ki he fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke ʻiloʻi e ngaahi liliu ʻoku fie maʻu ke fakahoko ʻi heʻetau moʻuí kae lava ke fenāpasi lelei ange mo ʻetau ngaahi fuakavá. ʻOku ou tapou atu foki ke ʻoua te mou fakaangaʻi e niʻihi kehe ʻoku nau fononga ʻi he hala tatau ko ʻení. “He ʻoku ʻaʻaku ʻa e fakamāú, ʻoku folofola ʻe he ʻEikí.”2 ʻOku tau takitaha foua e hala ki he tupulakí mo e liliú.

ʻOku ou mālieʻia he talanoa ʻi he Tohi ʻa Molomoná kau ki he kau ʻAmelekai ne nau hē mei he moʻoní. Ne nau ʻai ha fakaʻilonga kulokula pau ʻi honau laʻé ke fakamahino ki he taha kotoa ʻe sio ki aí ne ʻikai haʻanau toe kaunga kia Sīsū Kalaisi mo Hono Siasí.3 ʻI hono fehangahangaí, ʻoku fēfē ʻetau fakaʻilongaʻi kitautolu ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisi? ʻE faingofua nai ki he niʻihi kehé ke mamata ki Hono tataú ʻi hotau fofongá mo ʻiloʻi ʻa ia ʻoku tau fakafofongaʻí ʻi heʻetau fakafōtunga leleí?

ʻI heʻetau hoko ko e kakai ʻo e fuakavá, ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke tau fepulingaki mo e toenga ʻo e māmaní. Kuo ui kitautolu ko “ha kakai makehe”4he toki fakahikihiki moʻoni ia! ʻI he fakautuutu ange hono tali ʻe he ivi takiekina ʻo e māmaní e koví, kuo pau ke tau faifeinga ʻi he faivelenga kakato ke tuʻu maʻu ʻi he hala ʻokú ne tataki kitautolu ki hotau Fakamoʻuí, ʻo fakalalahi ange e vā mamaʻo ʻi hono moʻui ʻaki e fuakavá mo e ngaahi ivi takiekina ʻa e māmaní.

ʻOku ou ʻiloʻi ʻi heʻetau fakakaukau ki hono maʻu ʻo e fiefia ʻoku tuʻuloá, ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻe ʻikai ke tau fakapapauʻi. Kuo pau ke hoko mai e ngaahi ʻao fakapoʻulí ʻi heʻetau fononga he hala ʻo e fuakavá. ʻE lava ʻe he ngaahi ʻahiʻahí mo e fakavaʻivaʻingá ke ne afeʻi fakaoloolo kitautolu mei hotau halá ki he fakapoʻuli ʻo e māmaní ʻo mavahe mei he hala ʻo e fuakavá. ʻI he ngaahi taimi ʻe ala hoko ai ʻení, kuo naʻinaʻi mai hotau palōfita ʻofeina ko Palesiteni Lāsolo M. Nalesoní, ke tau foki ki he hala ʻo e fuakavá pea fai ia ke vave. ʻOku ou houngaʻia moʻoni ʻi he meʻaʻofa ʻo e fakatomalá pea mo e mālohi ʻo e Fakalelei ʻa hotau Fakamoʻuí.

ʻOku ʻikai malava ke tau moʻui haohaoa. Ko e tangata pē ʻe toko taha naʻe lava ke moʻui haohaoa lolotonga e nofo ʻi he māmani tilesitiale ko ʻení. Ko Sīsū Kalaisi ia. Neongo ʻoku ʻikai ke tau haohaoa kāinga, ka te tau lava pē ʻo moʻui taau: taau ke maʻu e sākalamēnití, taau ke maʻu e ngaahi tāpuaki fakatemipalé, pea taau ke maʻu e fakahā fakafoʻituituí.

Ne fakamoʻoni e Tuʻi ko Penisimaní ki he ngaahi tāpuaki mo e fiefia ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku muimui tokanga ki he Fakamoʻuí: Pea ko e tahá ʻoku ou loto ke mou fakakaukau ki he tuʻunga monūʻia mo fakafiefia ʻo kinautolu ʻoku tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. He vakai, ʻoku nau monūʻia ʻi he meʻa kotoa pē, ʻa e meʻa fakamāmaní mo e fakalaumālié fakatouʻosi; pea kapau te nau kātaki ʻi he tui faivelenga ʻo aʻu ki he ngataʻangá ʻe maʻu hake ʻa kinautolu ki he langí koeʻuhi ke nau nofo mo e ʻOtuá ʻi he tuʻunga fiefia ʻoku ʻikai hano ngataʻanga.”5

ʻE lava nai ke fakatau mai e fiefiá ʻaki ha $15.00? ʻIkai, he ʻikai lava. ʻOku toki maʻu pē e fiefia ʻoku tolonga mo tuʻuloá ʻi he tokanga mo e fakataumuʻa ke moʻui ʻaki e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.