Jane Elizabeth Manning James

Jane Elizabeth Manning (circa 1822–1908) hō’ē o nā tamari’i e pae tei fānauhia i nā ta’ata fa’aipoipo Afirita Marite i Connecticut i te hō’ē taime ’a riro ai te rahira’a o te mau ta’ata ’ere’ere nō te Fenua Marite ’ei tītī.¹ ’Ei taure’are’a, ’ua tomo ’oia i roto i te ’Ekālesia Kanaana i te matahiti 1841, ’āre’a e 18 ’āva’e i muri mai, i te tau to’eto’e nō 1842–43, ’ua bāpetizohia ’oia ’e e rave rahi mau melo o te ’utuāfare i roto i Te ’Ekālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a nei. ’Aita i maoro roa, ’ua hina’aro ’o Jane ’e te tahi atu ta’ata i roto i tōna ’utuāfare i te tāpiri i te Feiā Mo’a i Nauvoo, ’e nō reira, ’ua tere rātou mai Connecticut i New York, mā te fa’anaho ’ia tere i ni’a i te pahī tu’utu’u auahi ’e te poti ’ānāvai . Terā rā, ’āita rātou i fāri’ihia ’ia pa’uma i ni’a i te poti nō tō rātou ’ere’ere, nō reira, ’ua nā ’āvae noa rātou i te haere i nā 800 maile toe. I Peoria, i Illinois, ’ua uiuihia ’o Manning mā e te mau feiā fa’atere fenua mai te huru e ta’ata tītī e horo tāpuni ra ’e ’ua ani i te tahi pāpie e fa’a’ite mai i tō rātou ti’ara’a ta’ata ti’amā mau. ’Ua riro te au-’ore-ra’a i te tahi nūna’a ’ei fifi nō Jane i te toe’a o tōna orara’a.

I te taera’a i Nauvoo, ’ua ’oi’oi Jane i te hoara’a ia Iosepha ’e Emma Semita. ’Ua ora ’oia i piha’i iho ia rātou ’e ua rave i te ’ohipa i roto i tō rātou ’utuāfare. I te hō’ē taime, ’ua ani ’o Emma ia Jane ’ia fa’a’amuhia ’ei tamari’i i roto i te ’utuāfare Semita nā roto i te hō’ē tā’atira’a autahu’ara’a.² ’Ua pato’i ’o Jane, nō te ta’a ore i teie ’ohipa mātau-’ore-hia ’e te ’āpī, terā rā, ’ua ti’aturi pāpū ’oia i te ti’ara’a peropheta a Iosepha. « ’Ua ’ite maita’i au i te peropheta Iosepha », tē fa’a’ite pāpū ra ’oia i muri iho. « ’O te ta’ata maita’i roa a’e tā’u i ’ite i ni’a i te fenua nei… ’Ua pāpū ia’u ē, e peropheta ’oia nō te mea ’ua ’ite au i te reira ».³

Nā roto i te ’aparaura’a ia Iosepha ’e tōna metua vahine, ’o Lucy Mack Smith, ’ua ha’api’i rahi atu ā ’o Jane nō ni’a i te Buka a Moromona ’e tōna ’iritira’a ’e ’ua roa’a iāna te māramarama ’e te fa’atura nō te mau ’ōro’a hiero.

’Ua fa’aipoipo ’o Jane ia Isaac James, te hō’ē ta’ata fa’afariuhia i te fenua New Jersey. ’Ua fa’aru’e rātou ia Navu ’e te tamaiti a Jane ’o Sylvester, i te matahiti 1846 nō te haere atu i te pae to’o’a ’o te rā ’e te feiā mo’a. I te ’ava’e Tiunu nō taua matahiti rā, ’ua fānau ’o Jane ’e ’o Isaac i te tamaiti ra ia Silas. I te matahiti i muri iho, ’ua tere te ’utuāfare i te mau vahi pāpū rā, tae atu i roto i te ’āfa’a nō Roto Miti i te tau ha’apohera’a rā’au o te matahiti 1847. E ono fa’ahou tamari’i tā Isaac ’e ’o Jane, e piti noa o rātou ’o tei ora maoro a’e ia Jane. Mai te tahi atu mau ta’ata e ora ra i te ’āfa’a nō Roto Miti, ’ua ’ohipa itoito noa ’o Jane ’e ’o Isaac ’ia ora tō rāua ’utuāfare. ’Ua ha’a ’o Isaac ’ei ta’ata rave ’ohipa ’e ’ei ta’ata fa’atere pereo’o pua’a horo fenua nō Brigham Young i te tahi mau taime, ’e ’ua fenu ’o Jane i te ’ahu, ’ua hāmani ’e ’ua pu’a i te ’ahu, mai tāna i rave i Nauvoo.

Nō te tahi fifi i roto i te fa’aipoipora’a i ta’a ai Isaac ’e ia Jane i te matahiti 1870. I muri mai ’ua ora ’o Jane hō’ē fa’aipoipora’a poto noa e piti matahiti ’e te hō’ē tītī tahito, Frank Perkins, ’aita rā i maoro roa, ’ua ho’i mai i tōna orara’a metua ’otahi ’e te metua tupuna ’ōtahi. Nā te fifi moni ’e te pohera’a o nā tamari’i e toru, tō Jane ho’ira’a e rave i te ’ohipa. ’Ua hāmani ’e ’ua tapiho’o ’oia i te pu’a, i te reira ato’a taime e piti o tāna nā tamaiti tei tārahuhia ’ei rave ’ohipa. I te matahiti 1890, i muri a’e e 20 matahiti te maoro, ’ua ho’i mai ’o Isaac i te ’oire nō Roto Miti, ’e ’ua fa’a’āpī i tōna ti’ara’a melo nō te ’Ekālesia, ’e ’ua fa’atupu i te tahi tā’amura’a auhoa ’e ’o Jane. I tōna pohera’a i te matahiti nō muri iho, ’ua tupu te ’ōro’a hunara’a i te fare o Jane.

I roto i te mau fifi o tōna orara’a, ’ua tāpe’a tāmau noa ’o Jane i tōna fa’aro’o i te mau ha’api’ira’a o te ’evanelia ’e ’ua ha’afaufa’a ’oia i tōna ti’ara’a melo i roto i te ’Ekālesia. ’Ua horo’a ’oia i te moni nō te patura’a o te hiero ’e ’ua rohi mai i roto i te Sōtaiete Tauturu ’e te Sōtaiete fa’aiti haamāu’ara’a a te mau vahine ’āpī.⁴ ’Ua ’ite rahi ’o Jane i te mau hōro’a o te Vārua, mai te mau ’ōrama, te mau moemoeā, te fa’aorara’a nā roto i te fa’aro’o, ’e te paraura’a i te reo ’e’ē. « Tō’u fa’aro’o i te ’evanelia a Iesu Mesia », ’ua papa’i ’oia i te tahi atu taime o tōna orara’a ē, « hō’ē ā pūai i teie mahana, ’aita, mai te mea ra e nehenehe, e mea pūai a’e i te mahana ’a bāpetizohia ai au ».⁵

I rōpū i te matahiti 1884 ’e te 1904, ’ua fārerei pinepine ’o Jane i te feiā fa’atere o te ’Ekālesia—John Taylor, Wilford Woodruff, ’o Zina D. H. Young, ’e ’o Joseph F. Smith—’e ’ua ’imi i te parau fa’ati’a nō te fāri’i i tōna iho ’ōro’a hiero ’e ’ia tā’atihia.⁶ I taua taime ra, ’aita te mau tāne ’e te mau vahine ’ere’ere feiā mo’a i te mau mahana hope’a nei i fa’ati’ahia ’ia ’amui atu i roto i te rahira’a o te mau ’ōro’a o te hiero. I te matahiti 1888, ’ua horo’a te peresideni titi Angus M. Cannon, i te parau fa’ati’a ia Jane nō te rave i te mau bāpetizora’a nō tōna mau fēti’i pohe.⁷ Ē i te pae hope’a, ’ua fa’ati’a te feiā fa’atere o te ’Ēkālesia ’ia tā’atihia ’oia maoti te ’ōro’a feiā mono, i te ’utuāfare o Iosepha Semita, ’ei tāvini, i te matahiti 1894, hō’ē noa ïa ’ohipa mai te reira i tupu. Noatu ’aita ’oia i fāri’i i te ’ōro’a hiero ’aore rā, i te mau tā’atira’a ’utuāfare i roto i tōna orara’a ta’ato’a, ’ua ravehia teie mau ’ōro’a nōna i te matahiti 1979.⁸

’Ua pohe ’oia i te 16 nō ’Ēperēra 1908, i te fāito matahiti 95, ’ua vai pāpū mau ’oia ’ei tino feiā mo’a ha’apa’o maita’i. ’Ua pāpa’i te Deseret News : « E mea iti roa te mau ta’ata i fa’ahitihia nō tō rātou fa’aro’o ’e nō te ha’apa’o maita’i mai ia Jane Manning James te huru, ’e noa atu nō te fenua ha’eha’a ’oia e rave rahi hānere tōna mau hoa ’e te mau ta’ata i mātauhia e ana ».⁹