2009
Ko Hono Akoʻi ʻo e Tokāteline Moʻoní
ʻEpeleli 2009


Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí

Ko Hono Akoʻi ʻo e Tokāteline Moʻoní

ʻĪmisi
President Henry B. Eyring

Talu pē mei muʻa ʻi he teʻeki ai ke fakatupu ʻa e māmaní mo e ʻi ai ʻa e fepaki ʻi he vahaʻa ʻo e māmá mo e fakapoʻulí, ʻi he vahaʻa ʻo e leleí mo e koví. ʻOku kei hokohoko atu pē ʻa e fepaki ko ʻení, pea hangehangē ʻoku fakautuutu ai pē mo e tokolahi ʻo kinautolu ʻoku kafo aí. ʻOku ʻi ai ha kau mēmipa ʻoku tau ʻofeina ʻi hotau ngaahi fāmilí, ʻoku lolotonga fakamamahiʻi kinautolu ʻe he ngaahi mālohi ʻo Sētané, ʻa ia te ne ala fakamamahiʻi e fānau kotoa ʻa e ʻOtuá. Kuo tupu ai ha taʻemamohe hatau tokolahi he poʻulí. Kuo tau feinga ke fakalahi atu e mālohi kotoa pē ʻe lava ke hoko ai ha leleí, ki he ngaahi mālohi ʻokú ne ʻākilotoa e kakai ʻoku tuʻu laveangofuá. Kuo tau ʻofeina kinautolu. Kuo tau tā e sīpinga lelei taha ne tau lavá. Kuo tau lotua ʻa kinautolu. Naʻe hanga ʻe ha palōfita fakapotopoto he kuonga fuoloá, ʻo ʻomi ha faleʻi ʻo fekauʻaki mo ha mālohi ʻe taha ʻoku tau faʻa taʻetokaʻi mo ʻikai faʻa fakaʻaongaʻi.

Naʻe hoko ʻa ʻAlamā ko ha taki ki ha kakai ne fehangahangai mo hano fakaʻauha kinautolu ʻe ha ngaahi fili anga fitaʻa. Naʻe ʻikai lava ke ne fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻi heʻene fehangahangai mo e faingataʻa ko iá, ka naʻe pau ke ne fai ha fili. Naʻe mei lava pē ke ne langa ha ngaahi kolotau pe akoʻi ha kau tau pe faʻu mahafu tau. Ka naʻá ne ʻiloʻi ko e tokoni pē ʻa e ʻOtuá ʻa hono ʻamanakiʻanga ki ha ikuná, peá ne ʻiloʻi kuo pau ke fakatomala ʻa e kakaí. Ko ia naʻá ne fili ke ʻuluaki ʻahiʻahiʻi ha meʻa fakalaumālie ʻe taha: “Pea ko ʻeni, koeʻuhi kuo hoko hono malanga ʻaki ʻo e folofolá ko ha fuʻu meʻa ke takiakiʻi ai ʻa e kakaí ke fai ʻa ia ʻoku totonú—ʻio, naʻe mālohi lahi ange ʻene ngāue ʻi he fakakaukau ʻa e kakaí ʻi he heletā, pe ko ha toe meʻa kehe, ʻa ia kuo hoko kiate kinautolu—ko ia naʻe fakakaukau ai ʻa ʻAlamā ʻoku ʻaonga ke nau ʻahiʻahiʻi ʻa e ivi ʻo e folofola ʻa e ʻOtuá” (ʻAlamā 31:5).

Ko Hono Fakaava ʻo e ʻAtamaí mo e Lotó

Ko e folofola ʻa e ʻOtuá ko e tokāteline ia naʻe akonaki ʻaki ʻe Sīsū Kalaisi mo ʻEne kau palōfitá. Naʻe ʻiloʻi ʻe ʻAlamā ʻoku maʻu ʻe he ngaahi lea ʻo e tokāteliné ha mālohi lahi. ʻE lava ke ne fakaava e ʻatamai ʻo e kakaí ke nau mamata ki he ngaahi meʻa fakalaumālie ʻoku ʻikai lava ke mamata ki ai ʻa e mata fakanatulá. Pea ʻe lava ke ne ngaohi e lotó ke ne ongoʻi e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo ʻofa ki he moʻoní. Naʻe fakatou ngāueʻaki ʻe he Fakamoʻuí e ongo maʻuʻanga mālohi ko ʻení ke fakaʻā hotau matá mo fakaava hotau lotó, ʻi he vahe 18 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻi Heʻene akoʻi ʻEne tokāteliné kiate kinautolu naʻá Ne fie maʻu ke tokoni kiate Ia ʻaki ʻenau hoko ko ha kau faifekaú. ʻI hoʻo fakafanongó, fakakaukau angé ki he talavou ʻi homou fāmilí ʻoku fakaveiveiua he taimí ni ʻi heʻene teuteu ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú. Ko e founga ʻeni naʻe akoʻi ʻaki ʻe he ʻEikí ha toko ua ʻo ʻEne kau tamaioʻeikí pea mo e founga te ke lava ke akoʻi ʻaki ʻEne tokāteliné ki he talavou ʻokú ke ʻofa aí:

“Pea ko ʻeni, ʻe ʻŌliva Kautele, ʻoku ou lea kiate koe, kae ʻumaʻā foki kia Tēvita Uitemā, ʻi he fekau; he vakai, ʻoku ou fekau ki he kakai kotoa pē ke nau fakatomala, pea ʻoku ou lea kiate kimoua ʻo hangē kia Paula ko ʻeku ʻaposetoló, he ʻoku ui ʻa kimoua ʻo hangē pē ko e ui naʻe fai kiate iá.

“Manatu, ʻoku mahuʻinga lahi ʻa e ngaahi laumālié ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá” (T&F 18:9–10).

ʻOkú Ne kamata ʻaki hono talaange ʻa e lahi ʻo ʻEne falala kiate kinauá. Hili iá ʻokú Ne tohoakiʻi hona lotó kiate Ia ʻaki ʻEne fakahā ange ʻa e ʻofa lahi ʻokú Ne maʻu mo ʻEne Tamaí ki he laumālie kotoa pē. ʻOkú Ne hoko atu leva ki he makatuʻunga ʻo ʻEne tokāteliné. ʻOkú Ne fakamatala ki hono lahi ʻo e ʻuhinga ke tau ʻofa ai kiate Iá:

“He vakai, naʻe kātakiʻi ʻe he ʻEiki ko homo Huhuʻí ʻa e mate ʻi he kakanó; ko ia, naʻá ne kātakiʻi ai ʻa e mamahi ʻa e kakai kotoa pē, koeʻuhí ke lava ʻa e kakai kotoa pē ʻo fakatomala pea haʻu kiate ia.

“Pea kuó ne toe tuʻu hake mei he maté, koeʻuhí ke ne lava ʻo ʻomi ʻa e kakai kotoa pē kiate ia, tuʻunga ʻi he fakatomalá.

“Pea hono ʻikai ke lahi ʻa e fiefia ʻi he laumālie ʻe toko taha ʻoku fakatomalá!” (T&F 18:11–13).

Hili ʻEne ʻomi e tokāteline ʻo ʻEne misioná ke fakaava ʻaki hona lotó, ʻokú Ne ʻoange leva kiate kinaua ʻa ʻEne fekau: “Ko ia, ʻoku ui ʻa kimoua ke kalanga ʻaki ʻa e fakatomalá ki he kakaí ni” (T&F 18:14).

Faifai peá Ne fakaʻā hona matá ke na sio fakalaka atu ʻi he veilí. ʻOkú Ne ʻoatu kitautolu ki ha moʻui ʻi he kahaʻú, ʻa ia naʻe fakamatala ki ai e palani lahi ʻo e fakamoʻuí, ʻe lava ke tau aʻu ki ai. ʻOkú Ne fakamatalaʻi mai ha ngaahi feohiʻanga fakaʻofoʻofa ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi ha meʻa ʻe lava ke tau maʻu.

“Pea kapau te [mou] ngāue ʻi [homou] ngaahi ʻahó kotoa pē ʻi hono kalanga ʻaki ʻo e fakatomalá ki he kakaí ni, pea ʻomi ʻa e foʻi laumālie ʻe toko taha pē kiate au, hono ʻikai ke lahi pehē fau ʻa [hoʻomou] fiefia fakataha mo ia ʻi he puleʻanga ʻo ʻeku Tamaí!

“Pea ko ʻeni, kapau ʻe lahi ʻa [hoʻomou] fiefiá mo e foʻi toko taha kuo [mou] ʻomi kiate au ki he puleʻanga ʻo ʻeku Tamaí, hono ʻikai ke lahi [hoʻomou] fiefiá ʻo kapau te [mou] ʻomi ʻa e ngaahi laumālie tokolahi kiate au!” (T&F 18: 15–16).

ʻOkú Ne akoʻi ʻi he ngaahi kupuʻi lea siʻi ko iá ʻa e tokāteline ke fakaava hake hotau lotó ki Heʻene ʻofá. Pea ʻokú Ne akoʻi ʻa e tokāteliné ke fakaava hotau matá ke tau sio ki he ngaahi moʻoni fakalaumālié, ʻa ia ʻoku ʻikai lava ke ʻilo ki ai e ʻatamai ʻoku ʻikai fakamāmaʻi ʻe he Laumālie ʻo e Moʻoní.

Founga Kuo Pau Ke Tau Akoʻi ʻAkí

ʻOku hanga ʻe he fie maʻu ko ia ke fakaava ʻa e matá mo e lotó, ʻo fakahā mai e founga kuo pau ke tau akoʻi ʻaki e tokāteliné. ʻOku maʻu ʻe he tokāteliné ʻa hono mālohí ʻi hono fakamoʻoniʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku moʻoní. ʻOku tau fai hotau lelei tahá ke teuteuʻi e niʻihi ʻoku tau akoʻí, ke nau maʻu e ueʻi ʻa e kihiʻi leʻo siʻi mo mālié. ʻOku fie maʻu ki ai ha tui kia Sīsū Kalaisi. ʻOku fie maʻu ki ai ha loto fakatōkilalo, mo ha loto fiemālie ke fakavaivai ki he finangalo ʻo e Fakamoʻuí. Mahalo ʻe maʻu ʻe he tokotaha te ke tokoniʻí ha konga siʻi pē ʻo e ongo meʻá ni, ka te ke lava ʻo fakaʻaiʻai ia ke ne maʻu ha holi ke tui. Kae mahulu ange aí, ʻe lava ke ke maʻu ha loto falala mei ha taha ʻo e ngaahi mālohi ʻo e tokāteliné. ʻE lava ʻe he moʻoní ʻo teuteuʻi pē hono halá. ʻE lava ʻe he fanongo pē ki he ngaahi lea ʻo e tokāteliné ke ne tō e tenga ʻo e tuí ʻi he lotó. Naʻa mo e kihiʻi tui kia Sīsū Kalaisí, ʻokú ne kei fakaafeʻi mai pē e Laumālié.

ʻOku tau mapuleʻi ange ʻetau teuteu pē ʻatautolú. ʻOku tau keinanga ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he folofolá mo ako e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí. ʻOku tau ʻaukai mo lotu ke fakaafeʻi e Laumālié kiate kitautolu mo e tokotaha te tau akoʻí.

Koeʻuhí ko ʻetau fie maʻu e Laumālie Māʻoniʻoní, kuo pau ai ke tau tokanga ke ʻoua naʻa tau fakalaka atu mei hono akoʻi pē ʻo e tokāteline moʻoní. Ko e Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e Laumālie ʻo e Moʻoní. ʻOku tau fakaafeʻi Ia ke Ne fakapapauʻi mai e meʻa ʻoku tau akoʻí ʻaki ʻetau fakaʻehiʻehi mei he fakamahamahaló pe fakaʻuhinga fakatāutahá. ʻE faingataʻa ke fai ʻeni. ʻOkú ke ʻofa ʻi he tokotaha ʻokú ke feinga ke takiekina ki he leleí. Mahalo naʻe ʻikai ke ne tali ʻe ia e tokāteline naʻá ne ʻuluaki fanongo aí. ʻOku tau fie ʻahiʻahiʻi foki ha meʻa foʻou pe fakaofo. Ka ʻoku tau fakaafeʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke hoko ko hotau takaua ʻi he taimi ʻoku tau tokanga ai ke akoʻi pē ʻa e tokāteline moʻoní.

Ko e taha ʻo e ngaahi founga pau taha ke tau fakaʻehiʻehi ai mei he fakaofiofi atu ki he tokāteline halá, ko haʻatau fili ke faiako pē ʻi ha founga faingofua. ʻOku ʻi ai ha malu he founga faingofua ko iá, pea siʻi mo e mole ʻe hoko aí. ʻOku tau ʻiloʻi ia he kuo fakahā mai ʻe he Fakamoʻuí ke tau akoʻi ki he fānau īkí ʻa e tokāteline mahuʻinga tahá. Fanongo ki Heʻene fekaú: “Pea ko e tahá, kapau ʻoku maʻu ha fānau ʻe ha ongo mātuʻa ʻi Saione pe ʻi ha taha ʻo hono ngaahi siteiki ʻa ia kuo fokotuʻú, ʻa ia ʻoku ʻikai te nau akoʻi ʻa kinautolu ke nau ʻiloʻi ʻa e tokāteline ʻo e fakatomalá, tui kia Kalaisi ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí, pea mo e papitaisó mo e foaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he hilifaki ʻo e nimá, ʻi he taimi ʻoku nau taʻu valu aí, ʻe ʻi he ʻulu ʻo e mātuʻá ʻa e angahalá” (T&F 68:25).

Naʻa mo ha kiʻi tamasiʻi ʻe lava pē ke tau akoʻi ke mahino kiate ia ʻa e tokāteline ʻa Sīsū Kalaisí. Ko ia ʻe lava pē ke tau akoʻi e tokāteline faifakamoʻuí ʻi ha founga faingofua, ʻi he tokoni mai ʻa e ʻOtuá.

Kamata ʻi Heʻenau Kei Īkí

Ko hotau faingamālie taupotu tahá, ʻoku maʻu ia mo ʻetau fānau īkí. Ko e taimi lelei taha ki he akoʻí ʻa e taimi ʻoku kei iiki ai e fānaú, lolotonga ʻoku teʻeki ai lava ke ʻahiʻahiʻi kinautolu ʻe honau fili fakamatelié pea kimuʻa ke faingataʻa ange ʻenau fanongo ki he ngaahi folofola ʻo e moʻoní, tupu mei he taulōfuʻu e ngaahi faingataʻa ʻoku nau fefaʻuhi fakatāutaha mo iá.

He ʻikai teitei tuku ʻe ha mātuʻa fakapotopoto ke molenoa ha faingamālie ke ne fakatahatahaʻi mai ai ʻene fānaú ke nau ako e tokāteline ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku hāhāmolofia ke maʻu ha ngaahi momeniti pehē ʻi hono fakafehoanaki atu ki he ngaahi feinga ʻoku fai ʻe he filí. Ki he houa kotoa pē ʻoku fakahū ai ki he moʻui ʻa ha kiʻi tamasiʻi ʻa e mālohi ʻo e tokāteliné, ʻe laungeau e ngaahi houa ʻoku ʻomi ai ha ngaahi pōpoaki mo ha ngaahi ʻīmisi ʻo fakaʻikaiʻi mo taʻetokangaʻi ai ʻa e ngaahi moʻoni fai fakamoʻuí.

ʻOku ʻikai ko e fehuʻí ia pe ʻoku tau fuʻu ongosia ke teuteu ke akoʻi ʻa e tokāteliné pe ʻe lelei ange ke ʻomi e kiʻi tamasiʻí ke ofi ange ʻaki haʻatau fiefia fakataha mo ia pe ko e kamata fakakaukau e kiʻi tamasiʻí ia ʻoku fuʻu lahi ʻetau malangá. Kuo pau ko e fehuʻi ke pehē, “ʻI he fuʻu siʻisiʻi ʻa e taimí mo e ngaahi faingamālié, ko e hā hano fakalea ʻo e tokāteliné te u ʻoange ke maluʻi kinautolu mei hono ʻohofi ʻo ʻenau tuí ʻa ia kuo pau ke hoko maí?” Mahalo ko e meʻa te nau manatuʻí, ʻa e ngaahi lea ko ia ʻokú ke lea ʻaki he ʻaho ní. Pea ʻe vave pē e puli atu ʻa e ʻaho ní.

ʻE ʻosi atu e ngaahi taʻu mo ʻetau akoʻi ʻa e tokāteliné ʻaki ʻa e lelei taha te tau lavá, ka ʻe kei ʻi ai pē ha niʻihi he ʻikai ke nau tali. Ko e meʻa fakamamahi ia. Ka ʻoku ʻi ai ʻa e ʻamanaki lelei ʻi he ngaahi fakamatala fakafolofola ʻo kau ki ha ngaahi fāmilí. Fakakaukau kia ʻAlamā ko e Siʻí mo ʻĪnosi. ʻI he ngaahi taimi naʻá na faingataʻaʻia aí, naʻá na manatuʻi e ngaahi lea ʻa ʻena ngaahi tamaí, ʻa e ngaahi lea ʻo e tokāteline ʻa Sisū Kalaisí, (vakai, ʻĪnosi 1:1–4; ʻAlamā 36:16–19). Naʻá ne fakahaofi kinaua. ʻE manatua hoʻo akoʻi ʻa e tokāteline toputapu ko iá.

Ko e Ngaahi Ola Tuʻuloa ʻo e Faiakó

ʻE veiveiua ho ʻatamaí ki ha meʻa ʻe ua. Mahalo pē te ke fifili pe ʻoku feʻunga nai hoʻo ʻilo ki he tokāteliné ke ke akoʻi ia. Pea kapau kuó ke ʻosi ʻahiʻahi akoʻi ia, mahalo te ke fifili pe ko e hā ʻoku ʻikai te ke sio ai ki hano fuʻu ola leleí.

ʻOku ʻi ai ha talanoa ʻi hoku fāmilí ki ha finemui naʻe loto-toʻa ke ne kamata akoʻi ʻa e tokāteliné ʻi heʻene toki papi ului mai ki he Siasí mo e tuʻunga fakaako siʻisiʻi naʻá ne maʻú. ʻOku hanga ‘e he foʻi moʻoni ko ia kuo teʻeki ai ke ‘osi e ngaahi ola ʻo ʻene faiakó, ʻo ‘omi kiate au ha faʻa kātaki ke u tatali ki he fua ʻo ʻeku feingá.

Ko ʻeku kui uá ko Mele Pomeli. Ne teʻeki ai pē ke u feʻiloaki mo ia. Naʻe fanongo hono mokopuna fefiné ki heʻene talanoa ki hono hisitōliá peá ne hiki ia.

Naʻe fāʻeleʻi ʻa Mele ʻi he 1830. Naʻe akoʻi ʻe he kau faifekaú hono fāmilí ʻi Suisalani ʻi hono taʻu 24. Naʻá ne kei nofo pē ʻi honau ʻapí ʻo lalanga tupenu mo fakatau atu ke tokoni ki hono fāmilí ʻi honau kiʻi fāmá. ʻI he taimi naʻe fanongo ai ʻa e fāmilí ki he tokāteline ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí, naʻa nau ʻiloʻi naʻe moʻoni ia. Ne nau papitaiso. Ne uiuiʻi e ngaahi tuongaʻane ʻo Melé ke ō ʻo ngāue fakafaifekau, pea naʻa nau ō hala mo ha paʻanga pe kato. Naʻe fakatau atu ʻe he toenga ʻo e fāmilí ʻenau koloá ke nau ō ʻo fakataha mo e toenga ʻo e kāingalotú ʻi ʻAmelika.

Naʻe ʻikai ha paʻanga feʻunga ke nau ō kotoa. Naʻe loto fiemālie pē ʻa Mele ke nofo he naʻá ne ongoʻi te ne lava ʻo maʻu ha paʻanga feʻunga mei heʻene lalangá ke tauhi ia mo tānaki ki heʻene totongí. Naʻá ne ʻalu ki Pealini pea ki he ʻapi ʻo ha fefine naʻá ne totongi ia ke ne lalanga ha tupenu ke ngaohi ʻaki e vala hono fāmilí. Naʻá ne nofo ʻi he loki ʻo ha taha ngāue he ʻapí peá ne fokotuʻu ʻene mīsini lalangá ʻi he loki talanoá.

Ko e taimi ko iá naʻe ʻikai ngofua he laó ke akoʻi ʻi Pealini ʻa e tokāteline ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. Ka ne ʻikai lava ke longo pē ʻa Mele mo e ongoongo fakafiefiá ni. Naʻe haʻohaʻo takai e fefine ʻo e ʻapí mo hono ngaahi kaumeʻá ʻi he mīsini lalangá kae akoʻi kinautolu ʻe he taʻahine Suisalani ko ʻení. Naʻá ne fakamatala ki he hā ʻa e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi kia Siosefa Sāmitá, ʻaʻahi kiate ia ʻa e kau ʻāngeló, pea mo e Tohi ʻa Molomoná. ʻI he aʻu ʻene fakamatalá kia ʻAlamaá, naʻá ne akoʻi ange ʻa e tokāteline ʻo e Toetuʻú.

Naʻe hoko ai ha palopalema ʻi heʻene lalangá. ʻI he ngaahi ʻaho ko iá naʻe lahi ʻaupito e mate kei iiki ʻa e fānaú. Ne ʻi ai ha fānau ʻa e kau fefine naʻe haʻohaʻo takai he mīsini lalangá, ne ʻosi mālōlō pea ko e niʻihi ne tokolahi ʻenau fānau naʻe maté. Ne tō e loʻimata ʻo e kau fefiné ʻi he taimi naʻe akoʻi ai ʻe Mele ʻa e moʻoni ko ia ʻoku ʻo e fānau īkí ʻa e puleʻanga fakasilesitialé pea ʻe lava ke toe fakataha e kau fefine ko iá mo ʻenau fānaú mo e Fakamoʻuí pea mo ʻetau Tamai Hēvaní. Naʻe tangi foki mo Mele. Ne iku mei he ngaahi loʻimata ko ʻeni ne toó, e viviku ʻa e tupenu kuo lalanga ʻe Melé.

Naʻe fakatupu ʻe he faiako ʻa Melé ha palopalema lahi ange. Neongo naʻe kole ʻa Mele ki he kau fafiné ke ʻoua naʻa nau talanoaʻi e meʻa naʻá ne talaangé, ka naʻe ʻikai ke nau fai ia. Naʻa nau fakamatalaʻi e tokāteline fakafiefiá ni ki honau kaungāmeʻá. Ko ia ʻi he pō ʻe taha naʻe fai mai ha tukituki he matapaá. Ko e kau polisí. Ne nau ʻave ʻa Mele ʻo fakahū pilīsone. ʻI heʻenau lele he halá naʻá ne ʻeke ki he polisí e hingoa ʻo e fakamaau te ne fakamāuʻi ia he pongipongi hono hokó. Naʻá ne ʻeke ange pe naʻe ʻi ai hano fāmili. Naʻá ne ʻeke ange pe ko ha tamai mo ha husepāniti lelei ia. Naʻe malimali e polisí heʻene talaange ko e fakamāú ko ha tangata ia ʻo e ngaahi meʻa ʻo e māmaní.

Naʻe kole ʻe Mele ʻi pilīsone ke ʻoange ha penivahevahe mo ha pepa ki ai. Naʻá ne faitohi ki he fakamāú. Naʻá ne tohi ʻo fekauʻaki mo e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí ʻo hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi he Tohi ʻa Molomoná, pehē ki he maama ʻo e ngaahi laumālié, pea mo e lōloa e taimi ʻe nofo ai ʻa e fakamāú ʻo fakakaukauʻi ʻene moʻuí kimuʻa peá ne fehangahangai mo e fakamaau fakaʻosí. Naʻá ne talaange ʻokú ne ʻiloʻi ʻe ia e lahi e meʻa ke fakatomala ai (ʻa e fakamāú), ʻa ia ʻe loto mamahi ai hono fāmilí pea fakamamahi lahi kiate ia. Naʻá ne faitohi he poó kakato. ʻI he pongipongi haké naʻá ne kole ki he polisí ke ʻave ʻene tohí ki he fakamāú. Naʻá ne fai ʻeni.

Naʻe ui kimui ai ʻe he fakamāú ʻa e polisí ki hono ʻōfisí. Naʻe hoko e tohi ne fai ʻe Melé, ko ha fakamoʻoni taʻe-toe-fehuʻia ia ʻo ʻene akoʻi e ongoongoleleí ʻo ne maumauʻi ai ʻa e laó. Ka ne ʻikai fuoloa kuo foki mai ʻa e polisí ki he pilīsone naʻe ʻi ai ʻa Melé. Naʻá ne talaange kuo tāmateʻi e ngaahi tukuakiʻi kotoa pē pea kuó ne tauʻatāina. Naʻe hanga ʻe heʻene akoʻi e tokāteline ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí ʻo fakaʻā feʻunga e matá mo fakaava e lotó, ke fakahū pilīsone ai ia. Pea naʻe hanga ʻe heʻene fakahā ʻa e tokāteline ʻo e fakatomalá ki he fakamāú ke tukuange ai ia mei pilīsone.1

Ko Hono Tākiekina Ho Hakó

Naʻe aʻu e faiako ʻa Mele Pomelí ki ha niʻihi tokolahi ange mei he kau fafine naʻe haʻohaʻo takai ʻi heʻene mīsini lalangá pea mo e fakamāú. Naʻe talanoa kiate au ʻeku tamaí, ko ha mokopuna ʻo Mele, ʻi he ngaahi pō ofi atu ki heʻene mālōloó. Naʻá ne lea ʻo kau ki he ngaahi fakataha fakafiefia ʻe hoko vave mai ʻi he maama ʻo e ngaahi laumālié. Naʻe mei lava pē ke u sioloto atu ki he huelo ngingila ʻo e laʻaá mo e ngaahi fofonga malimali ʻi he feituʻu ko palataisí,ʻi heʻene talanoa ki ai ʻi he loto fakapapaú.

Ne u ʻeke ange ki ai pe naʻe ʻi ai ha meʻa ke ne fakatomalaʻi. Naʻá ne malimali. Naʻá ne mahū pē mo pehē mai, “ʻIkai Hala, ne u fakatomala ʻi he taimi pē ko ia naʻe fie maʻu ke u fakatomala aí.” Naʻe hoko e tokāteline ʻo Palataisí, ʻa ia ne akoʻi ʻe Mele Pomelí, ko ha meʻa moʻoni ia ki hono mokopuna tangatá. Naʻe hanga foki ʻe he tokāteline ne akoʻi ʻe Mele ki he fakamāú, ʻo takiekina e moʻui ʻeku tamaí ki he leleí. He ʻikai ngata ai e faiako naʻe fai ʻe Mele Pomelí. ʻE ʻoatu ʻe he lekooti ʻo ʻene ngaahi leá ʻa e tokāteline moʻoní ki he toʻu tangata ʻo hono fāmilí ʻoku teʻeki ai fāʻeleʻi maí. Koeʻuhí ko ʻene tui ʻe ʻiloʻi ʻe he tokotaha ului foʻoú ha tokāteline feʻunga ke ne lava ʻo akoʻí, ʻe fakaava ai e ʻatamai mo e loto ʻo hono hakó pea ʻe fakamālohia kinautolu ʻi he fepaki ʻoku hokó.

ʻE feakoʻiʻaki ʻe homou hakó ʻa e tokāteliné ʻiate kinautolu pē, he naʻá ke akoʻi ia. ʻE mahulu ange e meʻa ʻe lava ke fai ʻe he tokāteliné, mei hono fakaava pē ʻo e ʻatamaí ki he ngaahi meʻa fakalaumālié pea mo e lotó ki he ʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻI he taimi ʻoku ʻomi ai ʻe he tokāteliné ʻa e fiefiá mo e melinó, ʻokú ne maʻu foki mo e mālohi ke fakaava e ngutu ʻo e kakaí ke nau vahevahe atu e ongoongoleleí. ʻE hangē ho hakó ko e kau fafine ʻi Pealiní, ʻo ʻikai ke nau faʻa mapukepuke ʻa e ongoongo fakafiefia ko iá.

ʻOku ou fakafetaʻi ko ʻeku moʻui ʻi ha kuonga ʻoku tau maʻu ai mo hotau fāmilí ʻa hono kakato ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí. ʻOku ou fakafetaʻi koeʻuhí ko e misiona ʻofa ʻa e Fakamoʻuí maʻatautolú pea mo e ngaahi folofola ʻo e moʻuí kuó Ne foaki maí. ʻOku ou lotua ke tau vahevahe atu e ngaahi folofola ko iá kiate kinautolu ʻoku tau ʻofa aí. ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku moʻui ʻa e ʻOtua ko ʻetau Tamaí pea ʻokú Ne ʻofa ʻi Heʻene fānaú kotoa. Ko Sīsū Kalaisi ʻa Hono ʻAlo Tofu pē Taha Naʻe Fakatupu ʻi he kakanó pea ko hotau Fakamoʻuí Ia. ʻOku ou ʻilo kuó Ne toe tuʻu, pea ʻoku ou ʻilo ʻe lava ke fakamaʻa kitautolu ʻi heʻetau talangofua ki he ngaahi fono mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, Theresa Snow Hill, Life and Times of Henry Eyring and Mary Bommeli (1997), 15–22.

ʻŪ fakatātā ne tā ʻe Michael T. Malm

Faitā ʻa Christina Smith