2010
Ko e Temipale Māʻoniʻoní
2010


Ko e Temipale Māʻoniʻoní

ʻE lava ke kau ʻa e kāingalotu ʻoku nau fakafeʻungaʻi kinautolú ʻi he ngaahi ouau huhuʻi taupotu taha ʻo e hakeakiʻí kuo fakahā ki he faʻahinga ʻo e tangatá, ʻi he ngaahi temipalé.

ʻOku lava ke tau kau ʻi he ngaahi ouau huhuʻi taupotu taha ʻo e hakeakiʻí ʻi he ngaahi temipalé.

ʻOku lahi e ngaahi ʻuhinga ʻoku totonu ke fie ʻalu ai ha taha ki he temipalé. Naʻa mo e hā mai pē hono tafaʻaki ki tuʻá, ʻoku hangē ʻokú ne talamai ʻa hono ngaahi taumuʻa fakalaumālie lolotó. ʻOku hā mahino ʻeni ʻi loto ʻi hono ngaahi holisí. ʻOku toe hā foki ʻi he tafaʻaki ki ʻolunga ʻo e matapā ʻo e temipalé ʻa e fakalea ko e “Māʻoniʻoni ki he ʻEikí.” ʻI haʻo hū ki ha temipale pē kuo ʻosi fakatapui, ʻokú ke ʻi he fale ʻo e ʻEikí.

ʻE lava ke kau e kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku nau fakafeʻungaʻi kinautolú ʻi he ngaahi ouau huhuʻi taupotu taha ʻo e hakeakiʻí kuo fakahā ki he faʻahinga ʻo e tangatá, ʻi he temipalé. ʻE lava ke fufulu mo pani mo fakahinohino mo maʻu ʻenitaumeni mo silaʻi ai ha taha ʻi ha ouau toputapu. Pea ʻi heʻetau maʻu e ngaahi tāpuaki ko ʻení maʻatautolú, ʻe lava ke tau ngāue maʻanautolu kuo pekia teʻeki ke nau maʻu ʻa e faingamālie tataú. ʻOku fakahoko ʻi he ngaahi temipalé ʻa e ngaahi ouau toputapu maʻá e kakai moʻuí mo e kakai pekiá fakatouʻosi.

ʻOku faingofua, fakaʻofoʻofa, mo toputapu ʻa e ngaahi ouau mo e ngaahi meʻa ʻo e temipalé

Ka lau fakalelei e folofolá ʻe fakahā mai ai naʻe ʻikai tala ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa kotoa pē ki he kakaí. Naʻe ʻi ai e ngaahi fie maʻu naʻe fokotuʻu ke fakahoko ki muʻa pea toki maʻu ha fakamatala naʻe toputapu. ʻOku kau heni e ngaahi ouau fakatemipalé.

ʻOku ʻikai ke tau talanoa ki he ngaahi ouau ʻo e temipalé ʻi tuʻa he ngaahi temipalé. Kuo teʻeki ai fakataumuʻa ke fakangatangata ʻa e ʻilo ki he ngaahi ouau fakatemipale ko ʻení ki ha niʻihi tokosiʻi pē kuo filifili te nau fakapapauʻi he ʻikai toe ʻilo ki ai ha niʻihi kehe. Ko hono moʻoní, ʻoku fehangahangai ia mo ʻeni. ʻI he feinga lahi, ʻoku mau poupou atu ai ki he laumālie kotoa ke mou feinga ke feʻunga pea teuteu ki he meʻa ʻoku hoko ʻi he temipalé. Kuo akoʻi kiate kinautolu kuo hū he temipalé ha sīpinga ke nau sio loto ki ai: ʻE ʻi ai e ʻaho ʻe maʻu ai ʻe he kakai moʻui kotoa pē mo e kakai kotoa pē naʻa nau moʻui, ʻa e faingamālie ke fanongo ki he ongoongoleleí pea ke nau tali pe taʻetali ʻa e meʻa ʻoku ʻomi ʻe he temipalé. Kapau he ʻikai tali ʻa e faingamālie ko ʻení, kuo pau ko hano toki taʻetali pē ia ʻe he fakafoʻituituí.

ʻOku faingofua ʻa e ngaahi ouau mo e ngaahi meʻa ʻoku fakahoko he temipalé. ʻOku nau fakaʻofoʻofa. ʻOku nau toputapu. ʻOku ʻikai fakahāhāholo kinautolu telia naʻa ʻilo ki ai ʻa kinautolu ʻoku ʻikai mateuteú. ʻOku ʻikai ko ha teuteu ʻa e fieʻiló. ʻOku ʻikai ko ha teuteu ʻa e fuʻu fie maʻu lahi pē ke ʻilo ki aí. ʻOku kau ʻi he teuteu ki he ngaahi ouaú ha ngaahi sitepu ʻoku fie maʻu ke fakahoko ki muʻa: ʻa e tuí, fakatomalá, papitaisó, hilifakinimá, moʻui tāú, ʻa e matuʻotuʻa mo e anga fakaʻeiʻeiki feʻunga ʻa e tokotaha ʻoku haʻu ko hano fakaafeʻi ki he fale ʻo e ʻEikí.

ʻE lava ʻa kinautolu ʻoku tāú ʻo hū he temipalé

ʻE lava ke hū he temipalé ʻa kinautolu kotoa pē ʻoku moʻui taau mo feʻungá, ke fakafeʻiloaki ai kinautolu ki he ngaahi tōʻonga mo e ngaahi ouau toputapú.

ʻI he taimi pē kuo mahino ai kiate koe ʻa hono mahuʻinga ʻo e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé pea mo hono toputapu ʻo e ngaahi ouau ʻoku fakahoko ʻi he temipalé, te ke momou ke fakafehuʻia e ngaahi tuʻunga moʻui māʻolunga ko ia kuo fokotuʻu ʻe he ʻEikí kae toki hū ki he temipale māʻoniʻoní.

Kuo pau ke ke maʻu ha lekomeni temipale ʻoku kei ʻaongá kae lava ke ke hū he temipalé. Kuo pau ke fakamoʻoni hingoa ʻi he lekomeni ko ʻení ʻa e kau ʻōfisa totonu ʻo e Siasí. Ko kinautolu pē ʻoku tāú ʻoku totonu ke nau ʻalu ki he temipalé. ʻOku fatongia ʻaki ʻe hoʻo pīsope pe palesiteni fakakolo fakalotofonuá hono fakaʻekeʻeke hoʻo tuʻunga moʻui taau fakatāutahá ki muʻa peá ke toki maʻu ho ngaahi ouau fakatemipalé. ʻOku mahuʻinga ʻaupito e ʻinitaviu ko ʻení, he ko ha taimi ia ke mo vakaiʻi ai mo ha tamaioʻeiki ʻa e ʻEikí kuo fakanofó ʻa hoʻo tōʻonga moʻuí. Kapau ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku ʻikai tūkunga lelei ʻi hoʻo moʻuí, ʻe lava ke tokoni atu ʻa e pīsopé ke fakaleleiʻi. ʻI he founga ko ʻení, ʻe lava ke ke fakahā ai pe ʻe lava ke tokoniʻi ai koe ke ke fakahā ʻa hoʻo taau ke hū ʻi he temipalé ʻi hono fakangofua ʻe he ʻEikí.

ʻOku fai fūfūnaki ʻa e ʻinitaviu ʻi he vahaʻa ʻo e pīsopé mo e mēmipa ʻo e Siasí ʻoku fie maʻu lekomení. ʻOku fakafehuʻi heni e mēmipá fekauʻaki mo hono ʻulungāanga fakatāutahá, ʻene tuʻunga moʻui tāú, mo ʻene mateakiʻi e Siasí mo hono kau ʻōfisá. Kuo pau ke fakamoʻoniʻi ʻe he tokotahá ʻokú ne ʻulungāanga maʻa mo tauhi e Lea ʻo e Potó, totongi vahehongofulu kakato, moʻui ʻo fakatatau mo e ngaahi akonaki ʻa e Siasí, pea ʻikai ke ne kau pe poupou ki ha ngaahi kulupu ʻoku hē mei he moʻoní. ʻOku fakahinohino e pīsopé ʻi hono mātuʻaki mahuʻinga ko ia ke ʻoua naʻa toe fakahāhāholo e ngaahi meʻa ko ʻeni kuo talanoa ki ai mo e tokotaha takitaha ʻoku ʻinitaviú.

ʻI hono fai ʻo e ngaahi tali ʻoku feʻungá ki he ngaahi fehuʻi ʻa e pīsopé, ʻe ʻilo ai ʻa e taau ʻa ha taha ke maʻu ha lekomeni temipalé. Kapau ʻoku ʻikai tauhi ʻe he tokotaha kole lekomeni temipalé ʻa e ngaahi fekaú pe ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻi heʻene moʻuí ʻoku ʻikai tūkunga lelei pe fie maʻu ke fakaleleiʻi, ʻe ʻaonga ke hā meiate ia ha fakatomala moʻoni ki muʻa pea toki foaki haʻane lekomeni temipale.

Hili hono fakahoko ʻe he pīsopé ʻa e ʻinitaviu ko ʻení, ʻe toe ʻinitaviu foki koe ʻe he palesiteni fakasiteikí ki muʻa pea toki lava ke ke maʻu ho ngaahi ouau fakatemipalé.

ʻOku fakataipe ʻa e akonaki ʻi he temipalé

Ki muʻa peá ke fuofua ʻalu ki he temipalé, pe hili ange haʻo toutou ʻalu ki ai, ʻe tokoni ke ke ʻiloʻi ʻoku fakahoko e ngaahi akonaki ʻi he temipalé ʻi he founga ʻoku fakataipe. Naʻe foaki mai ʻe he ʻEikí, ko e Faiako Tuʻukimuʻá, ʻa e konga lahi ʻo ʻEne ngaahi fakahinohinó ʻi he foungá ni.

Ko ha akoʻanga maʻongoʻonga e temipalé. Ko e fale ia ʻo e ako. ʻOku tauhi maʻu ʻi he ngaahi temipalé ha ʻātakai ʻoku feʻunga ke akoʻi ai e ngaahi meʻa ʻoku fuʻu fakalaumālié. Naʻe hoko ʻa ʻEletā Sione A. Uitisou ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá kuo mamaʻó ko e palesiteni ʻiloa ʻo ha ʻunivēsiti pea ko ha tokotaha poto naʻe ʻiloa ʻi māmani kotoa. Naʻá ne fakaʻapaʻapa lahi ki he ngāue fakatemipalé peá ko ʻene lea ʻeni ʻi ha meʻa naʻe fai:

“ ʻOku fālute kotoa ʻe he ngaahi ouau ʻo e temipalé ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí, ʻo hangē ko ia kuo toutou akonaki ʻaki ʻe he kau taki ʻo e Siasí, pea nau fakamahinoʻi e ngaahi meʻa ʻoku faingataʻa ke mahinó. ʻOku ʻikai ha toe fakakeheʻi pe toe fulifulihi ha meʻa ke fakafeʻungaʻi e ngaahi akonaki ʻo e temipalé mo e palani lahi ʻo e fakamoʻuí. ʻOku hoko ʻene kakato ʻo e ʻenitaumení ko e taha ʻo e ngaahi fakamoʻoni ki hono moʻoni ʻo e ngaahi ouau fakatemipalé. ʻIkai ko ia pē, ka ʻoku hanga ʻe hono vakaiʻi kakato ko ʻeni mo hono fakamatalaʻi ʻo e palani ʻo e Ongoongoleleí ʻo ʻai ke hoko ʻa e lotu he temipalé ko e taha ʻo e ngaahi founga ʻaonga taha ki hono fakafoʻou ʻo e manatú fekauʻaki mo e faʻunga kakato ʻo e Ongoongoleleí” (“Temple Worship,” Utah Genealogical and Historical Magazine, Apr. 1921, 58).

Kapau te ke ʻalu ki he temipalé pea ke manatuʻi ko e akonakí ko e fakataipe, he ʻikai te ke teitei hū ki ai ʻi he laumālie totonú taʻe te ke foki mei ai kuo lahi ange hoʻo mahinó, pea te ke ongoʻi kuo hakeakiʻi lahi ange koe, pea toe lahi ange hoʻo ʻilo ki he ngaahi meʻa fakalaumālié. ʻOku lelei moʻoni e palani akoʻí. ʻOku fakahoko ia ʻi he ueʻi ʻa e laumālié. Naʻe akoʻi tonu pē ʻe he ʻEikí, ko e Faiako Tuʻukimuʻa, ʻa ʻEne kau ākongá ʻi he talanoa fakatātā—ko ha founga fakamatala ke fakataipe ʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻe faingataʻa ke mahinó.

ʻOku hoko leva e temipalé ko ha fakataipe. Kapau kuó ke mamata ki ha taha ʻo e ngaahi temipalé ʻi he taimi poʻulí mo hono ngaahi māmá, ʻokú ke ʻiloʻi pē ʻene hā fakaʻofoʻofá. ʻOku hoko e fale ʻo e ʻEikí, ʻi heʻene maamangia ʻo ʻilonga ʻi he fakapoʻulí, ko e fakataipe ʻo e mālohi pea mo e ueʻi fakalaumālie ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻi heʻene hoko ko ha maama fakaʻilonga ʻi ha māmani ʻoku toe lahi ange ai ʻene hōloa hifo ki he fakapoʻuli fakalaumālié.

ʻI hoʻo hū ki he temipalé, ʻokú ke fetongi ho vala ngaholó ki he teunga hinehina ʻo e temipalé. ʻOku fai e fetongi vala ko ʻení ʻi he loki fetongí, ʻa ia ʻoku ʻoange ai ki he tokotaha fakafoʻituitui kotoa pē ha kiʻi loki mo ha feituʻu ke fetongi ai ʻa ia ʻoku maʻana tokotaha pē. ʻOku fai e tokanga ki hono tauhi ʻo e teunga tāú ʻi he temipalé. ʻI hoʻo tuku ho valá ʻi he kiʻi loki fetongí, ʻokú ke tuku fakataha ai pē mo e ngaahi meʻa ʻokú ke tokanga mo hohaʻa ki aí. ʻOkú ke hū ki tuʻa mei he kiʻi loki fetongí ni kuó ke teunga hinehina, pea ʻokú ke ongoʻi ʻa e taha mo e faitatau, he ʻokú ke teunga tatau mo kinautolu kotoa pē ʻi aí.

Ko e mali temipalé ʻa e ouau taupotu taha ʻo e temipalé

Mahalo ʻe fie maʻu ʻe kimoutolu ʻoku hanganaki atu ki ha mali temipalé ke ʻilo ki he meʻa ʻe hokó. ʻOku ʻikai ke tau lea ʻaki e ngaahi fakalea ʻo e ouau ʻo e silá (malí) ʻi tuʻa he temipalé, ka ʻe lava pē ke tau fakamatalaʻi hono fakaʻofoʻofa ʻo e ngaahi nāunau ʻi he loki faiʻanga silá, ʻa hono laumālie fakalongolongo mo nongá, pea fakamāʻoniʻoniʻi ʻe he ngāue toputapu ʻoku fakahoko aí.

Ki muʻa pea haʻu e ongomeʻá ki he ʻōlitá ke fakahoko e ouau ʻo e silá, ko e faingamālie ia ʻo e tokotaha faisilá ke fai ha akonaki, mo e faingamālie ʻo e ongomeʻa kei talavoú ke tali ia. Ko e niʻihi ʻeni ʻo e ngaahi fakakaukau ʻe ala fanongo ki ai ha ongomeʻa kei talavou ʻi he silá.

“Ko homo ʻaho malí ʻeni. ʻOkú mo ongoʻi ʻa e fiefia ʻi hoʻomo malí. Naʻe langa e ngaahi temipalé ke hoko ko ha feituʻu toputapu ke fakahoko ai e ngaahi ouau hangē ko ʻení. ʻOku ʻikai ke tau ʻi māmani. ʻOku ʻikai ha kaunga mai ʻa māmani ki heni pea ʻoku ʻikai totonu ke ʻi ai hano mālohi ki he meʻa ʻoku tau fakahoko hení. Kuo tau haʻu mei māmani ki he temipale ʻo e ʻEikí. ʻOku hoko ʻeni ko e ʻaho mahuʻinga taha ʻo hoʻomo moʻuí.

“Naʻe fāʻeleʻi mai kimoua pea fakaafeʻi mai ki he māmaní ʻe ha mātuʻa kuó na teuteuʻi ha sino fakamamtelie ke nofo ai homo laumālié. Kuo ʻosi papitaiso kimoua. ʻOku fakataipe ʻe he papitaisó, ʻa ia ko ha ouau toputapu, ha fakamaʻa, ko ha fakataipe ʻo e maté mo e toetuʻú, fakataipe ʻo e laka atu ʻi ha moʻui foʻou. ʻOku kau ai ʻa e fakatomalá mo e fakamolemoleʻi ʻo e ngaahi angahalá. Ko e sākalamēniti ʻo e ʻOhomohe ʻa e ʻEikí ko hono fakafoʻou ia ʻo e fuakava ʻo e papitaisó, pea kapau teu moʻui ʻaki ia, ʻe lava ke tau kei maʻu ha fakamolemole ʻo ʻetau ngaahi angahala.

“Naʻe fakanofo koe, ʻa koe tangata malí ki he lakanga fakataulaʻeikí. Naʻe ʻuluaki foaki kiate koe ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné peá ke fakalakalaka hake ai ʻi he ngaahi tuʻunga kotoa ʻo iá—ko e tīkoni, akonaki, mo e taulaʻeiki. Pea naʻe hokosia leva e ʻaho naʻe ʻilo ai kuó ke taau ke maʻu ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí. ʻOku ʻuhinga ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ko iá, ʻa e lakanga fakataulaʻeiki māʻolunga angé, ko e lakanga fakataulaʻeiki ʻo fakatatau ki he lakanga toputapu taha ʻo e ʻOtuá, pe ko e Lakanga Fakataulaʻeiki Toputapu ʻi he Lakanga ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá (vakai, ʻAlamā 13:18; Hilamani 8:18; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 107:2–4). Naʻe foaki kiate koe ha lakanga ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. Ko e taimi ní ʻokú ke hoko ko ha kaumātuʻa.

“Kuó mo ʻosi takitaha maʻu homo ʻenitaumení. Naʻá mo maʻu ʻi he ʻenitaumeni ko iá ha ngaahi maluʻi ʻoku taʻengata hono iví. Ka ko e ngaahi meʻa kotoa ko ʻení, ʻi he ʻuhinga pē ʻe taha, ko e teuteu ki hoʻomo haʻu ki he ʻōlitá ke silaʻi kimoua ko e husepāniti mo e uaifi ki he nofo taimí pea ki hono kotoa ʻo e nofo taʻengatá. ʻOkú mo hoko he taimí ni ko ha fāmili, ʻo mo tauʻatāina ke mo kau ʻi hono fakatupu ʻo ha moʻui, ke maʻu ʻa e faingamālie ʻo fakafou ʻi he moʻui līʻoa mo e feilaulau ke ʻomi ha fānau ki he māmaní pea ʻohake mo lehilehiʻi kinautolu ke nau nofo malu ʻi heʻenau moʻui ʻi he māmaní; ke mo mamata kiate kinautolu ʻi ha ʻaho ʻoku nau kau ʻi he ngaahi ouau toputapu ko ʻeni ʻo e temipalé, ʻo hangē ko ia kuó mo fakahokó.

“ ʻOkú mo omi ʻi hoʻomou loto fiemālie ki ai pea kuo ʻiloʻi ʻokú mo taau. Ko e fatongia mamafa ke mo fetaliʻaki ʻi he fuakava ʻo e malí, ko ha fatongia ʻoku ō fakataha mo ha ngaahi tāpuaki ʻoku ʻikai hano fakangatangata.”

Ko e mālohi ʻo e silá ʻokú ne fakamaʻu ia ʻi māmani pea ʻi he langí

Kapau ʻoku tau fie maʻu ke fakatou mahino kiate kitautolu ʻa e hisitōlia mo e tokāteline ʻo e ngāue fakatemipalé, kuo pau ke mahino kiate kitautolu pe ko e hā ʻa e mālohi ʻo e faisilá. Kuo pau ke tau fakakaukau ki hono ʻuhinga ʻoku fuʻu mahuʻinga lahi pehē ai ʻa e ngaahi kī ʻo e mafaí ke fakaʻaongaʻi e mālohi ki he faisilá.

“Pea ʻi he hoko ʻa Sisū ki he potu ʻo Sesalia ʻi Filipaí, naʻe fehuʻi ia ki heʻene kau ākongá ʻo pehē, ʻOku pehē ʻe he kakai pe ko hai au ko e Foha ʻo e tangatá? …

“Pea lea ʻa Saimone Pita ʻo pehē ange, Ko koe ko e Kalaisí, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua moʻuí.

“Pea lea ʻa Sīsū, ʻo pehē ange kiate ia, Saimone Pasona, ʻokú ke monūʻia: he naʻe ʻikai fakahā ia kiate koe ʻe he kakanó mo e totó, ka ko ʻeku Tamai ʻi he langí.

“Pea ʻoku ou talaatu foki kiate koe, Ko Pita koe, pea te u langa hoku siasí ki he maká ni; pea ʻe ʻikai lavaʻi ia ʻe he ngaahi matapā ʻo hētesí.

“Pea te u ʻatu kiate koe ʻa e kī ʻo e puleʻanga ʻo e langí: pea ko ia kotoa pē te ke nonoʻo ʻi māmaní, ʻe nonoʻo ia ʻi he langí; pea ko ia te ke veteki ʻi māmaní, ʻe veteki ia ʻi he langí” (Mātiu 16:13, 16–19).

Naʻe maʻu ʻe Pita ʻa e ngaahi kií. Naʻe maʻu ʻe Pita ʻa e mālohi ke faisilá, pea ko e mafai ko iá ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke silaʻi pe veteange ha meʻa ʻi mamani pea ʻe hoko pehē pē ʻi he langí. ʻOku maʻu e ngaahi kī ko iá ʻe he Palesiteni ʻo e Siasí—ʻe he palōfitá, tangata kikité, mo e tangata maʻu fakahaá. ʻOku ʻi he Siasí e mālohi toputapu ko ia ke fai silá he taimí ni. ʻOku ʻikai mo ha meʻa ʻe fakakaukauʻi loto ʻapasia ange ʻe kinautolu ʻoku nau ʻiloʻi hono mahuʻinga ʻo e mafai ko ʻení. ʻOku ʻikai mo ha meʻa te nau toe mahuʻingaʻia ange ai. Ko e niʻihi tokosiʻi pē ʻoku foaki ki ai ʻa e mālohi ʻo e silá ʻi he taimi tatau—pea ʻi he temipale takitaha ʻoku ʻi ai ha kau tangata kuo foaki kiate kinautolu ʻa e mālohi ko ʻeni ke faisilá. ʻOku toki maʻu pē ia mei he palōfitá, tangata kikité, mo e tangata maʻu fakahaá pea ko e Palēsiteni ia ʻo e Siasi ʻo Sisū Kalaisi ʻo e Kau Maʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní.

Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá naʻe faʻa fai ange maʻu pē ʻa e fehuʻi ko ʻení, “ ʻHe ʻikai ʻapē lava ʻo fakahaofi kitautolu taʻe te tau toe fakahoko e ngaahi ouau ko iá, mo e hā fua?’ Te u tali ange, ʻIkai, he ʻikai kakato e fakamoʻuí. Naʻe folofola ʻa Sīsū, ʻ ʻI he fale ʻo ʻeku tamaí ʻoku ai ʻa e ngaahi nofoʻanga ʻoku lahi, pea ʻoku ou ʻalu ke teuteu ha potu maʻamoutolu.’ [Vakai, Sione 14:2.] Naʻe totonu ke liliu ʻa e foʻi lea heni ko efalé ke puleʻanga; pea ka ʻi ai ha taha ʻe hakeakiʻi ki he puleʻanga māʻolunga tahá, kuo pau ke talangofua ki he fono fakasilesitialé, pea mo e fonó kotoa foki.” (ʻi he History of the Church, 6:184).

Ko e maʻuʻanga mālohi fakalaumālie ʻa e ngāue fakatemipalé

Ko e ngaahi temipalé ʻa e uho ʻo e mālohinga fakalaumālie ʻo e Siasí. ʻOku totonu pē ke tau ʻamanaki ʻe feinga ʻa e filí ke kaunoa mai ʻiate kitautolu ko e Siasí pea mo kitautolu fakafoʻituitui heʻetau feinga ko ia ke kau ʻi he ngāue toputapu mo fakalaumālie ko ʻení. ʻOku ʻomi ʻe he ngāue fakatemipalé ʻa e paletuʻa lahi he ko e maʻuʻanga ivi lahi ia ʻo e mālohi fakalaumālie ki he Kāingalotú pea ki he Siasí fakalūkufua.

Naʻe fai e lea ko ʻení ʻe Palesiteni Siaosi Q. Kēnoni heʻene kei ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻi he fakatapui ʻo e makatuliki ʻo e Temipale Lōkani ʻIutaá:

“ ʻOku hanga ʻe he maka kotoa pē kuo fakatoka ki he makatuʻunga ʻo ha Temipale, pea ko e Temipale kotoa pē kuo langa ʻo fakatatau ki he tuʻutuʻuni kuo fakahā mai ʻe he ʻEikí ki Hono Lakanga Fakataulaʻeiki Toputapú, ʻo holoki ke siʻi ange ai ʻa e mālohi ʻo Sētané ʻi he māmaní, pea fakatupu ke lahi ange e mālohi ʻo e ʻOtuá mo e anga faka-ʻOtuá, peá ne ueʻi ʻa e ngaahi langí ʻi ha mālohi lahi koeʻuhí ko kinautolu, pea tuku mo fakaafeʻi hifo ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e Ngaahi ʻOtua Taʻengatá maʻatautolu, mo kinautolu kotoa pē ʻoku nofo ʻi honau ʻaó” (ʻi he “The Logan Temple,” Millennial Star, Nov. 12, 1877, 743).

ʻI he taimi ʻoku loto hohaʻa ai e kāingalotu ʻo e Siasí pe mafasia honau ʻatamaí ʻi ha ngaahi fili mahuʻinga ke fai, ko ha meʻa angamaheni pē ke nau ʻalu ki he temipalé. Ko ha feituʻu lelei ia ke ʻave ki ai e ngaahi meʻa ʻoku nau tokanga ki aí. ʻE lava ke nau maʻu ʻi he temipalé ʻa e ʻilo fakalaumālie. Lolotonga ʻo e taimi lotu ʻi he temipalé, ʻoku “ ʻikai ʻo māmani ʻa kitautolu.”

Taimi ʻe niʻihi kuo fuʻu mafasia fau hotau ʻatamaí ʻi he ngaahi palopalemá pea lahi mo e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ke tau tokanga ki aí ʻi he taimi tatau pē ʻo ʻikai ai lava ke tau fakakaukau mo vakai lelei. ʻI he temipalé, ʻoku hangē ka nonga hifo e ngaahi hohaʻá, pea hangē ka mavahe atu e kakapú mo e ʻaoʻaofiá kae lava leva ke tau “mamata” ki he ngaahi meʻa naʻe ʻikai ke tau lava ʻo mamata ki ai ʻi muʻá, pea maʻu mo ha founga ne ʻikai ke tau ʻiloʻi ki muʻa ke fakaleleiʻi ʻaki hotau ngaahi faingataʻaʻiá.

ʻE tāpuakiʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau fakahoko e ngāue ouau toputapu ʻo e ngaahi temipalé. “He ʻikai fakangatangata pē ʻa e ngaahi tāpuakí ki heʻetau ngāue ʻi he temipalé. ʻE tāpuakiʻi kitautolu ʻi heʻetau ngaahi ngāue kotoa pē.

ʻOku hanga ʻe heʻetau ngaahi ngāue ʻi he temipalé ʻo ʻufiʻufi kitautolu ʻaki ha paletuʻa mo ha maluʻi

ʻOku ʻikai mo ha ngāue te ne maluʻi lahi ange ʻa e Siasí ni ka ko e ngāue fakatemipalé mo e fekumi ʻi he hisitōlia fakafāmilí ʻa ia ʻokú ne poupouʻí. ʻOku ʻikai mo ha ngāue te ne toe fakamaʻa ange ʻa e laumālié. ʻOku ʻikai mo ha ngāue ʻoku tau fai te ne ʻomi ha mālohi lahi ange kiate kitautolu. ʻOku ʻikai mo ha toe ngāue ʻe fie maʻu ki ai ha tuʻunga moʻui anga māʻoniʻoni ange.

ʻOku hanga ʻe heʻetau ngaahi ngāue ʻi he temipalé ʻo ʻufiʻufi mo maluʻi kitautolu fakafoʻituitui pea ʻi heʻetau hoko ko ha kakaí ʻaki ha paletuʻa.

Ko ia haʻu ki he temipalé—haʻu ʻo maʻu ho ngaahi tāpuakí. Ko ha ngāue toputapu ia.

Temipale Panamā Siti Panamaá. Fakatapui he ʻaho 10 ʻo ʻAokosi, 2008.

Temipale Tokiō Siapaní. Fakatapui he ʻaho 27 ʻo ʻOkatopa, 1980.

Temipale Kulitipa Palāsilá. Fakatapui he ʻaho 1 ʻo Sune, 2008.