2012
Faiako ʻAʻahí: Ko Hono Maʻu e Mahino ki he Mālohi ʻo e Ngāue Tokoní
Māʻasi 2012


Faiko ʻAʻahí

Ko Hono Maʻu e Mahino ki he Mālohi ʻo e Ngāue Tokoní

ʻOku fie maʻu ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ke tau muimui ʻi ha hala ʻoku māʻolunga angé pea fakahaaʻi hotau tuʻunga fakaākongá ʻi heʻetau tokanga fakamātoato ki Heʻene fānaú.

Lolotonga e moʻui fakamatelie ʻa Kalaisí, naʻá Ne tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻI heʻetau fakaʻamu ke hoko ko ʻEne kau ākongá, kuo pau ke tau tafoki kiate Ia ko hotau faʻifaʻitakiʻangá. Naʻá Ne akonaki ʻo pehē, “Ko e ngaahi ngāue ʻa ia kuo mou mamata kuó u faí ke mou fai foki ia” (3 Nīfai 27:21). ʻOku fonu e Fuakava Foʻoú he ngaahi sīpinga ʻo e ngāue tokoni ʻa Kalaisí. Naʻá Ne fakahā ki he fefine ʻi Samēliá ko Ia ʻa e Mīsaiá. Naʻá Ne fakamoʻui e faʻē ʻi he fono ʻa Pitá. Naʻá Ne toe fakamoʻui e ʻofefine ʻo Sailosí pea ʻoatu ia ki heʻene ongomātuʻá pea mo Lasalosi ki hono ongo tuofāfine loto-mamahí. Pea aʻu pē ki Heʻene faingataʻaʻia he kolosí, naʻe hanga ʻe he Fakamoʻuí ʻo [“fakahaaʻi ‘Ene tokanga ki Heʻene faʻeé, ‘a ia naʻe mahino ‘e hoko ko ha uitou pea ‘e fie ma’u ha taha ke ne tokangaʻi ia.”]1 Naʻá Ne tautapa mei he kolosí kia Sione ke ne tauhi ʻEne faʻeé.

Naʻe pehē ʻe Suli B. Peki, ko e palesiteni lahi ʻo e Fineʻofá: “ʻI he Fineʻofá [mo e faiako ʻaʻahí] ʻoku tau ako ai ke hoko ko ha kau ākonga ʻa Kalaisi. ʻOku tau ako ai ʻa e meʻa ʻokú Ne finangalo ke tau akó, fakahoko ai ʻa e meʻa ʻokú Ne finangalo ke tau faí pea tau hoko ai ko e kakai ʻokú Ne finangalo ki aí.”2

Ko Hono Maʻu e Mahino ki he Mālohi ʻo e Ngāue Tokoní

Naʻe hoko maʻu pē ʻa e ngāue tokoní mo hono fakafiemālieʻi e niʻihi kehé ko e uho ia ʻo e Fineʻofá. Naʻe pehē ʻe Sisitā Peki, “ʻI he ngaahi taʻu ko iá, kuo ako e kau Fineʻofá mo e kau takí ʻi he foʻi laka kotoa pē pea kuo fakalakalaka ʻenau malava ke tokangaʻi e niʻihi kehé. Kuo ʻi ai ha ngaahi taimi kuo tukutaha ai e tokanga ʻa e kau fafiné ki hono fakakakato e ngaahi ʻaʻahí, akoʻi e ngaahi lēsoní, pea tuku atu ha fanga kiʻi tohi ʻi he taimi ʻoku nau afe ai he ngaahi ʻapi ʻo e kau fafiné. Kuo tokoni e ngaahi ngāué ni ki he kau fafiné ke nau ako ʻa e ngaahi sīpinga ʻo e kau tauhí. Hangē pē ko e tokanga e kakai ʻi he taimi ʻo Mōsesé ke tauhi ha ngaahi lisi lōloa ʻo e ngaahi laó, naʻe ʻi ai foki ha taimi ne hanga ai ʻe he kau fafine ʻo e Fineʻofá ʻo fakamālohia ha ngaahi lao naʻe tohi mo ʻikai ke tohí ʻi heʻenau holi ke mahino kiate kinautolu ʻa e founga ke nau fefakamālohiaʻaki aí.

“Makatuʻunga ʻi he fuʻu fie maʻu lahi ke tokoniʻi mo fakahaofi e moʻui ʻa e kau fafiné mo honau ngaahi fāmilí he ʻaho ní, ʻoku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke tau muimui ʻi ha hala ʻoku māʻolunga angé mo tā ha sīpinga ʻo hotau tuʻunga fakaākongá ʻaki ʻetau tokanga moʻoni ki Heʻene fānaú. Pea ʻi hono fakakaukauʻi ʻo e taumuʻa mahuʻingá ni, kuo akoʻi ai ki he kau takí ke nau kole ke fai mai ha ngaahi lipooti kau ki he lelei fakalaumālie mo fakatuʻasino ʻo e kau fafiné mo honau ngaahi fāmilí mo e ngāue tokoni kuo faí. Kuo ʻi ai ʻeni e fatongia ʻo e kau faiako ʻaʻahí ke “ʻiloʻi mo ʻofa moʻoni ʻi he fefine kotoa pē, tokoniʻi ia ke fakamālohia ʻene tuí, pea mo fai ha tokoni.’”3

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe hotau hisitōlia ʻo e Fineʻofá, Ngaahi ʻOfefine ʻi Hoku Puleʻangá, mo e Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2: Ko Hono Puleʻi ‘o e Siasí ki he founga ke tau muimui ai ʻi ha tōʻonga moʻui tatau mo e Tamai Hēvaní ʻo fakahaaʻi ai hotau tuʻunga fakaākongá:

  • Lotua fakaʻaho ʻa kinautolu ʻokú ke faiako ʻaʻahi ki aí mo honau fāmilí.

  • Fekumi ki ha ueʻi fakalaumālie ke ʻiloʻi e ngaahi fie maʻu hoʻo kau fafiné.

  • ʻAʻahi maʻu pē ki hoʻo kau fafiné ke fakafiemālieʻi mo fakamālohia kinautolu.

  • Fetuʻutaki maʻu pē ki hoʻo kau fafiné ʻaki haʻo ʻaʻahi, telefoni, faitohi, ʻī-meili, pōpoaki ʻave he telefoní, mo ha fanga kiʻi ngāue angaʻofa faingofua.

  • Talitali lelei hoʻo kau fafiné ʻi he lotú.

  • Tokoniʻi hoʻo kau fafiné ʻi he taimi ʻoku nau puke aí pe ʻi ai ha fie maʻu fakavavevave kehé.

  • Akoʻi e ongoongoleleí ki hoʻo kau fafiné mei he folofolá pea mo e Pōpoaki ʻa e Faiako ʻAʻahí.

  • Ueʻi fakalaumālie hoʻo kau fafiné ʻaki hano tā ha sīpinga lelei.

  • Lipooti e tuʻunga fakatuʻasino mo fakalaumālie hoʻo kau fafiné ki ha taki ʻo e Fineʻofá.4

Nofotaha e Tokangá ʻi he Ngāue Tokoní

Ko e ongo toʻukupu kitautolu ʻo e ʻEikí. ʻOkú Ne fakafalala mai kiate kitautolu. Ko e lahi ange ko ia ʻetau vakai ki hotau fatongia faiako ʻaʻahí ko ha taha ʻo e ngāue mahuʻinga taha ʻoku tau maʻú, ko e lahi ange ai pē ia ʻetau tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku tau ʻaʻahi ki aí.

  1. Te tau fakahoko e ngaahi aʻusia te ne fakaafeʻi mai ai e Laumālié pea tokoniʻi ʻetau kau fafiné ke tupulaki ʻi he tuí mo e anga māʻoniʻoni fakatāutahá.

  2. Te tau tokanga ange kiate kinautolu ʻoku tau ʻaʻahi ki aí mo tokoniʻi ke nau fakamālohia honau ʻapí mo e fāmilí.

  3. Te tau fai ha ngāue ʻi he taimi ʻoku faingataʻaʻia ai ʻetau kau fafiné.

Ko ha sīpinga ʻeni ne tā ‘e Malia mo Kuletiseni —ko ha ongo faiako ʻaʻahi naʻe mahino kiate kinaua e mālohi ʻo e ngāue tokoní. ʻOku tau lava ke vakai heni ki he faingamālie ‘oku lava ke maʻu ‘e he faiako ʻaʻahí ke ʻaʻahi fakataha pe mavahevahé. Te na lava pē ʻo lau ko ʻena “tokoní” ia ʻo tatau ai pē pe naʻá na ʻaʻahi fakataha mo fai ha pōpoaki pe ʻikai. Te na lava ke fai ʻa e ngāue ʻoku totonu ke faí ʻo ʻikai fakakounaʻi. Te na lava ke fekumi fakamātoato, maʻu, pea ngāue ʻi he fakahā fakatāutaha ke ʻilo e founga ke tali ai ha fie maʻu fakalaumālie mo fakatuʻasino ʻa e fefine takitaha ʻokú na ʻaʻahi ki aí.

Naʻe teuteu atu ʻa Lesieli ke fāʻeleʻi mai ʻene fuofua pēpeé pea naʻe meimei tokoto pē ia he konga lahi ʻo ʻene feitamá. Naʻe lotu ʻa ʻene ongo faiako ʻaʻahí ke maʻu ha ueʻi fakalaumālie ke ʻiloʻi e founga lelei taha ke tokoniʻi ai iá. Naʻe nofo ofi atu pē ʻa Malia pea naʻá ne lava ʻo tokoni kia Lesieli ʻi hono ʻapí he meimei ʻaho kotoa kimuʻa pea ʻalu ki he ngāué. Naʻe ʻi ai ha ʻaho ʻe taha naʻá ne fufulu ai e konga ʻo e falekaukaú; pea ʻi he ʻaho hokó naʻá ne fakaʻosi ai hono fufulú. ʻI ha ʻaho ʻe taha naʻá ne fakamaʻa ai e lotofalé, pea ʻi he ʻaho hono hokó naʻá ne ngaohi ai ha kai hoʻatā maʻa Lesieli. Pea naʻe hokohoko atu ʻene ngāue tokoní ʻi heʻene fai e foó, fakamaʻa e efú, pe ha faʻahinga meʻa ne fie maʻu ʻe Lesieli.

Naʻe faʻa telefoni atu ʻa Keletiseni ke fakafiefiaʻi ʻa Lesieli. ʻI he taimi ʻe niʻihi naʻá na talanoa mo kakata. Naʻe ʻaʻahi atu ʻa Keletiseni mo Malia ʻi ha ngaahi taimi kehe ki he veʻe mohenga ʻo Lesielí ʻo vahevahe ʻena fakamoʻoní, lau e folofolá, pe Pōpoaki Faiako ʻAʻahí. Naʻe kei hokohoko atu pē ʻena tokoní hili e fāʻele ʻa Lesielí.

Naʻe toe ngāue foki ʻa Malia mo Keletiseni he taimi ko ʻení mo e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ke fakafekauʻaki ha ngaahi tokoni kehe ʻe fie maʻu ʻe Lesieli mo hono fāmilí. Naʻe fealeaʻaki e kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá mo e pīsopé pea mo e fakataha alēlea ʻa e uōtí koeʻuhí ke lava e kau faiako fakaʻapí mo e niʻihi kehé ʻo fai ha tokoni lahi ange.

Naʻe kamata ke toe lelei ange ʻa e ngāue tokoní ʻi hono fakatupulaki ʻe he kau fafiné ni e feʻofaʻakí mo ʻenau fevahevaheʻaki e ngaahi aʻusia fakalaumālié. Te tau lava ʻi heʻetau hoko ko e kau faiako ʻaʻahí ke muimui ʻi he sīpinga mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni tatau ʻo e ngāue tokoní pea maʻu e ngaahi tāpuaki tatau.

Ngāue Tokoni ʻo Hangē ko Kalaisí

Naʻe pehē ʻe Sisitā Peki, “ʻI heʻetau hoko ko e kau ākonga fai mateaki ʻo e Fakamoʻuí, ʻoku tau fakalakalaka ai ʻi heʻetau malava ke fai ha ngaahi meʻa naʻá Ne mei fai kapau naʻá Ne ʻi heni. ʻOku mahuʻinga kiate Ia ʻetau tokangá, pea te tau feinga leva ke tokanga taha ki hotau ngaahi tokouá kae ʻikai ko hono fakakakato pē ʻo e ngaahi meʻa kuo hiki ke faí. ʻOku fakafuofuaʻi lelei ange ʻa e ngāue moʻoní ʻi he lahi ʻo ʻetau ʻofá kae ʻikai ko e haohaoa ʻo e fakamatala fakasitetisitiká.”5

ʻI heʻetau hoko ko e kau faiako ʻaʻahí, te tau ʻilo ʻoku tau lavameʻa ʻi heʻetau ngāue tokoní ʻi he taimi ʻoku talamai mai ʻe heʻetau kau fafiné: “ʻOku tokoni ʻeku kau faiako ʻaʻahí ke u tupulaki fakalaumālie. ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku tokanga moʻoni mai ʻeku faiako ʻaʻahí kiate au mo hoku fāmilí kapau ʻe ʻi ai haʻaku palopalema, ʻoku ou ʻiloʻi te na tokoni mai.” ʻI hoʻo hoko ko e faiako ʻaʻahí, ʻo muimui ko ia ʻi ha founga lelei ange ʻi hoʻo hoko ko e faiako ʻaʻahí, ʻoku tau kau ai ki he ngāue fakaofo ʻa e ʻEikí ke fakahoko e ngaahi taumuʻa ʻo e Fineʻofá ke fakatupulaki e tuí mo e anga māʻoniʻoni fakatāutahá, fakamālohia e ngaahi fāmilí mo e ʻapí, pea tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Ngaahi ʻOfefine ʻi Hoku Puleʻangá: Ko e Hisitōlia mo e Ngāue ʻa e Fineʻofá (2011), 3.

  2. Ngaahi ʻOfefine ʻi Hoku Puleʻangá 7.

  3. Julie B. Beck, “Meʻa ‘Oku Ou Fakaʻamu ke Mahino ki Hoku Makapuna Fefiné (mo e Makapuna Tangatá) Fekauʻaki mo e Fineʻofá,” Liahona, Nōv. 2011, 112.

  4. Vakai, Ngaahi ʻOfefine ʻi Hoku Puleʻangá 141.

  5. Liahona, Nōv. 2011, 112–13.

Tā fakatātaaʻi ʻo e ʻatá ʻe Jerry Garns