Te Mwakuri ni Kamaiu ao te Mwananga n te Maiu ae Mamate

Inanon ana Rikitinare n te Baibara ti reiakinna bwa te taeka akoi e okioki kabonganakina ni koroboki aika a tabu are e kananonaa te mwaaka n ibuobuoki:

“[Te Akoi bon] te taeka ae okioki kabonganaakina n te Nu-Tetemanti, riki n ana koroboki Bauro. Te botoniango n te taeka bon te ibuobuoki mai karawa ke te korakora, anga rinanon te nanoanga ae bati ao ana tangira Iesu Kristo.

“Bon rinanon ana akoi te Uea Iesu, are karaoia man ana anganano bwa te karea ni kamaiu, are aomata a na kautaki inanon te aki mamate, ni kabane aomata a na karekei rabwataia man te ruanimate n aroia n te maiu are akea tokina. E riki aei man ana akoi te Uea bwa n tatabemaniia nako, rinanon te onimaki rinanon ana mwakuri ni kamaiu Iesu Kristo ao te rairannano man aia bure, a karekea te korakora ao te ibuobuoki ni karaoi mwakuri aika raraoi are a na bon aki kona ni kateimatoa ngkana a tiku n aroia. Te akoi aei bon te mwaaka n ibuobuoki are a kona ni karekea te mwaane ao te aine te maiu ae akea tokina ao te karietataaki imwiin karaoan aia kabanea n tamaroa.”²

Te akoi bon te ibuobuoki mai karawa ke te buoka mai karawa ae ti bane ni kainnanoia bwa ti aonga ni kona ni karekea te abanuea ae tiretio. Ngaia are, te akoi n te Mwakuri ni Kamaiu e kakorakoraira ni karaoia ao n riki n tamaroa ao ni beku riaon nanora ni kani karaoia ao ara konabwai.

Inanon kamatebwaian koroboki aika tabu, I kakarina te taeka ae “mwaaka n ibuobuoki” ngkana I kaitibo ma te taeka akoi. Iangoia, ibukin te katooto, te kibu ae are ti tataneiai iai: “Ti ataia bwa bon rinanon te a are ti kamaiuaki iai imwiin bwaai ni kabane ake ti kamaiuaki iai, imwiin bwaai ni kabane ake ti kona ni karaoi” (2 Nibwaai 25:23). I kakoaua bwa ti kona n reiakina ae mwaiti n taekan rongorongo ae kakaawaki aei n ana mwakuri ni Kamaiu ngkana ti karina “ibuobuoki ao te mwaaka ni kakorakora” ni katoa tai are ti boo ma te taeka ae akoi n te Baibara.

Te mwananga n te maiu ae mamate bon te otinako man te buakaka nakon ae raoiroi nakon ae tamaroa riki ao ni karekei bitaki n aroaro. Ana Boki Moomon e onrake n aia katooto ana reirei ao burabeti ake a ataia, oota ao a rairaki man te mwaaka n ibuobuoki n ana Mwakuri ni Kamaiu ni karaoan te mwananga anne. Ngkai tia oota riki n te mwaaka ae tabu, ara kantaninga n te euangkerio bwa e na karakaaki ao ni kamwaitaki. Aron ara iango a na kona ni bitiira ni kawai aika kamimii.

Nibwaai bon te katooto iroun temanna are ataia, e oota, ao ni katan iaan te mwaaka n ibuobuoki mai iroun te Tia Kamaiu. Kauringnga bwa natin Riaai e a tia n oki nako Ierutarem n raoniia Itimaera ma kaain ana auti. Reiman ao tabeman riki raona inanon te bootaki ake a mwananga ma Nibwai mai Ierutarem n oki nakon te rereua a kaitara, ao Nibwaai e kauringiia tarina bwa a na karekea te onimaki iroun te Uea. N te tai aei n aia mwananga tarin Nibwaai are a kabaea n te kabaebae ao a baireia bwa a na tiringnga. Taiaoka taraa a na tataro Nibwaai: “O te Uea, ni kaineti ma aron onimakinam irou, ko kona ni kamaiuai mai nanon baia tariu; eng, ao n anaganai te korakora bwa I aonga ni kona ni motiki kabaebae aika I kabaeaki iai” (1 Nibwaai 7:17; E kairaki karawawataan te iango.).

Ko ataia bwa tera ae N na tataro ibukina ngkana I kabaeaki irouia tariu? “Taiaoka kainaomataai man te aro ae aki riai aei NGKAI!” E bon rangi ni kamimi irou bwa Nibwaai e aki tataro bwa e na bitaki arona. Ma, e tataro ibukin te korakora ni bita arona. I kakoaua bwa e tataro n te aro aei bwa e ataia,ao e ota, raoi bwa e a tia ni karekea te mwaaka ni ibuobuoki man te Mwakuri ni Kamaiu.

I aki iangoia bwa te kabaebae are e kabaeaki iai Nibwaai e bwaka mai i baina. N arona, I kanamakinna bwa e kakabwaiaki n te nanomwaaka ao te korakora are riaon korakoran rabwatana, are man “ni korakoran te Uea” (Motiaea 9:17) mwakuria aika minota ao ni katika te kabaebae, ao n tokina ao ni koauana e karekea te uruaki nakon te kabaebae.

Nanon te rongorongo aei ibukira n tatabemaniira nako e mataata raoi. Ngkai ngkoe ao ngai ti ataa ao ti kabongana te mwaaka n ibuobuoki n ana Mwakuri ni Kamaiu inanon maiura, ti na tataro ao n ukoukora te korakora ni bitii arora nakon tataroan arora bwa a na bitaki. Ti na riki bwa bwaai aika a kona ni mwakuri nakon are bwaai ake a karaoaki ao mwakuri nakoia (taraa 2 Nibwaai 2:14).

Iangoa te katooto n ana Boki Moomon ngke Aramwa ao ana botannaomata a bwainikirinaki iroun Amuron. Bwanaan te Uea e roko nakoia aomata aika raoiroi inanon aia tai ni karawawataaki ao ni kaotia:

“Ao N na kabeebetei naba taian uota ake a katokaaki iaon angami, bwa kam na aki kona n namakin iaon nukami. …

“Ao ngkai e koro bukina bwa taian rawawta ake a katokaaki iaon Aramwa am tarina a kabeebeteaki; eng, e kakorakoraia te Uea bwa a na kona n uota uotaia ma te beebete, ao a karaoa nanon te Uea ni kabane ma te kukurei ao te taotaonannano.” (Motiaea 24:14–15; E kairaki karawawataan te iango.).

Tera te bitaki n te karaki aei? Tiaki te uota ae e bitaki; kakaewenako ao kangaanga n te bwainikirinaki aki waekoa ni kanakoaki mai irouia aomata. Ma Aramwa ma tarina a kakorakoraaki, ao rikiraken mwaitiia ao korakoraia a karika te uota are a uotia bwa e na beebete. Aomata aika a raoiroi aikai a kakorakoraaki rinanon ana Mwakuri ni Kamaiu bwa a na mwakuri bwa taan tei ao ni karaoi mwakuri n aroia. Ao “ni korakoran te Uea” Aramwa ao ana botannaomata a kairaki ni kamanoaki n aban Taraemera.

Ko na bae ni miimi, “Tera ae e karika te aro aei iroun Aramwa ma ana botanaomata bwa te banna ni katooto n te mwaaka n ibuobuoki n te Mwakuri ni Kamaiu?” Te kaeka e kuneaki n te kabotau iroun Motiaea 3:19 ao Motiaea 24:15.

“Ao e kakorakora nakon te aro n aomata ao n riki bwa a e itiaki rinanon ana mwakuri ni kamaiu Kristo ae te Uea, ao n riki n aiaron te ataei, n ongeaba, n ongotaeka, n nanonriano, n tataonakinnano, n onrake n te tangira, ao n tauraoi ni butimwaei bwaai ni kabane ake e tangiria te Uea bwa a na karaoi, ai aron te teei are tauraoi ni karaoi bwaaia ka a tuangaki iroun tamana” (Motiaea 3:19; E kairaki karawawataan te iango.).

Ngkai ti rikirake n te mwananga n te maiu man ae buakaka nakon ae raoiroi nakon ae tamaroa riki, ngkai ti katikui aro n mwaane ke n aine n tatabemaniira nako, ao ti kataia ni riki bwa aika a itiaki ao ni bitii arora, ngkanne kabwarabwaraan arora n te kibu aei e rikirake ao e riai ni kabwarabwaraaki te aekaki n aomata are ngkoe ao ngai ti a riki inanona. Ti na rikirake n ai aron te teei , n ongotaeka, n nanorianano riki, n tataonnano riki, ao n tatauraoi riki n angaanga.

Ngkai kabotaui anua aikai n Motiaea 3:19 ma ake a kabonganaaki ni kabwarabwaraan Aramwa ma ana aomata: “Ao a anga ma te kukurei ao te taotaonannano nikabane nakon nanon te Uea” (Motiaea 24:15; E kairaki karawawataan te iango.).

I kunea kabotau imarenan anua ake a kabwarabwaraaki n kiibu aikai ni kamimi ao ni kaotia bwa ana aomata Aramwa aika raraoi a riki bwa aomata aika tamaroa riki rinanon te mwaaka ni kakorakoraa ana mwakuri ni kamaiu Kristo te Uea.

Kauringa rongorongon Aramwa ao Amureki n Aramwa 14. N te rongorongo aei a mwaiti Aomata aika itiaki ake a kakaonimaki ake a tia n tiringaki n te ai, ao ana toro te Uea aika uoman aikai a tia ni kabureaki ao ni kataereaki. Iangoa te bubuti are e anga Aramwa ngke e tataro n te karabuti: “O te Uea, anganiira te korakora n aron ara onimaki are e mena iroun Kristo, nakon te kainaomataki” (Aramwa 14:26; E kairaki karawawataan te iango.).

Ti nooria riki ikai wanawanan Aramwa ao ana onimaki n te mwaaka ni kakorakoraa te mwakuri ni kamaiu are e kakoauaaki n ana bubuti. Ao taraa mwiin te tataro aei:

“Ao ngaiia [Aramwa ao Amureki] a motikii taian kabaebae ake a kabaeaki iai, ao ngke a noori aikai aomata, a waaki ni biri nako, ibukin maakan te kamaunaaki e a tia n roko irouia. …

“Ao Aramwa ao Amureki a otinako mai inanon te karabuti, ao a aki maraki, bwa te Uea e a tia n anganiia te mwaaka, n aron aia onimaki are iroun Kristo” (Aramwa 14:26, 28; E kairaki karawawataan te iango.).

Teuana riki te mwaaka bon te kakoaua ngkai aomata aika a raoiroi a kakorakoraia ni kaitara te buakaka ao ni kataia n riki n tamaroa riki ao ni mwakuri raoi riki “ni korakoran te Uea.”

Te katooto teuana man ana Boki Moomon e bon uota te reirei. N Aramwa 31, Aramwa e kaira te mwananga ni kaoka Tioramwaite ake a kitana te ekaretia, ake, imwiina a katea aia Ramantam, ao n anga aia tataro aika a tiete ao n onrake n te kamoamoa.

Noora te bubuti ibukin te korakora n ana tataro Aramwa: “O te Uea, ko kona n anganai bwa e na reke korakorau, bwa N na keiakin ma te taotao n nano karawawata aikai ake a na roko nakoiu, ibukin buakakaia te botanaomata aio.” (Aramwa 31:31; E kairaki karawawataan te iango.).

Aramwa e tataro naba bwa toana ni mitinare e na karekea naba te kakabwaia ae titebo: “Ko kona n anganiia bwa e na reke irouia te korakora, bwa a na kona ni keiakin karawawatakia ake a na roko iaoia ibukin buakakaia te botanaomata aio.” (Aramwa 31:33; E kairaki karawawataan te iango.).

Aramwa e aki tataro bwa e na kanakoaki karawawatakina. E ataia bwa ngaia ana aomata te Uea, ao e tataro ibukin te mwaaka ni karaoi mwakuri ao n roota arona.

Te botoniango n te katooto aei e reke n te kabanea ni kibu man Aramwa 31: “[Te Uea] e anganiia te korakora, bwa a na aki kainnanoaki n aekan karawawata an aekaia nako, ma a na ti kabwatiaki n te kimwareirei iroun Kristo. Ao ngkanne aio e bon kaineti ma ana tataro Aramwa; ao aio ibukina bwa e tataro inanon te onimaki” (kibu 38; E kairaki karawawataan te iango.).

Karawawataaki aki kamwawaaki. Ma Aramwa ao toana a kakorakoraaki ao a kakabwaiaaki rinanon te mwaaka ni kakorakoraa te Mwakuri ni Kamaiu bwa ana “aki kainnanoaki n aekan karawawata n aekaia nako, ma a na ti kabautaki n te kimwareirei iroun Kristo.” Ai te kakabwaia tera. Ao te reirei tera nakoira n tatabemaniira nako ae ti riai n reiakinna.

Katooto n te mwaaka n ibuobuoki aki ti kuneaki ni koroboki aika a tabu. Daniel W. Jones e bungiaki n 1830 i Missouri, ao e kaaina te Ekaretia i California n 1851. Inanon 1856 e ira ana kamaiu te kambwana n aenikaa are e bae i Wyoming man korakoran te angibuaka n tain te tino. Imwiin te bwatei ni kamaiu n tia ni kuneia aomata aika Itiaki ake a kainnano, a waekoa ni karekea bwaai n ibuobuoki ake a kona, ao a karaoi babaire ibukiia aoraki ao kainnano bwa a na baonaki nako Salt Lake City, Daniel ao tabeman kairake n ataeinimwaane a anganaoia bwa a na tiku ni kawakin ana bwai te kambwana. Amwarake ao bwaai a katukaki iroun Daniel ma raona nako ma te kanganga aki tau ao a waekoa ni bane. Taeka ake a anaaki man oin ana tienoo Daniel Jones e kabwarabwara te bwai are e riki.

“Maan ake a na kaeaki a karako n te aro are akea ae kona n tiringaki. Ti kabanei ni kang irikomaiu aika buakaka, are temanna e kona ni manga baki ngkana e kanna. N tokina ea bon bane ni kabane, akea ngkai bwa ai bon kunna ae tiku. Ti kataia ni kang. E mwaiti ae kamwaaki ao ni kanaki n akean te bwai ni kuuka ao e a karika te aoraki nakon te kambwana ae bwanin. …

“E a taraa ni bua te kantaninga, bwa akea te bwai ae tiku ma ai irikon maan ake a mate man te baki. Ti butiia te Uea bwa e na kairiira bwa tera ae ti na karaoia. Taari aki ngurengure, ma a namakinna bwa a riai n onimaki iroun te Atua. … N tokina ao I a rabakau ni katoka te kanganga ao I anga au babaire nakon te kambwana, n tuangiia aron kukanakina; bwa a na kabueka kunna ao a na kuotia; ao ni kaitiaka raoi a are a na kaburoa. Imwiina ana, kaburoa mate ran ae mwaiti n te maan ae teuana te aoa, imwina kabwaroa te ran are e kanakoi buakakana, imwiina e na kaitiakaki ao kuotaki kunna ni kababaneaki, tebokaki n te ran ae mwaitoro, imwiina ngkana e a tia ni kaburoaki ao e a kamariraki, ao e a kanaki ma teutana te tioka are e kamraraaki iaona. Aio are bon te kangaanga ae bati, ma ai bon akea riki te bwai ae ti na karaoia bwa ai bon ara kabanea n tamaroa riki nakon te mate ni baki..

“Ti butiia te Uea bwa e na kakabwaiai birotora ao ni bitii nakon te amwarake aei. … Ni kanakina ngkai ni kabane a taraa ni kukurei n te baka. Ti tiku n aki amwarake inanon teniua te bong imwain karaoan te kauoua ni kakatai. Ti kukurei n te amwarake aei inanon te maan ae tao onoua te wiiki.”³

N aro akanne ao tao I kona n tataro ibukin kanakin bwaai riki tabeua: “Tamara are i Karawa, taiaoka anganai te mannikiba ke te bwabwarou.” E tara n aki reke nakoia bwa N na tataro bwa birotou e na kakorakoraaki ao ni bitaki nakon te amwarake are ti karekea. Tera ae e ataia Daniel W. Jones? E ata te mwaaka n ibuobuoki n ana Mwakuri ni Kamaiu Kristo. E aki tataro bwa e na bitaki te aro arei. E tataro bwa e na kakorakoraaki bwa e na kaitara ma bwaai ake a na riki. N ai aron Aramwa ao ana botannaomata, Amureki, ao Nibwaai a kakoarakoraaki, Daniel W. Jones iai ana ataibwai n te maiu n tamnei n ata ae e na bubuti iai n te tataro anne.

Te mwaaka n ibuobuoki n ana Mwakuri ni Kamaiu Kristo e kakorakoraira ni karaoi bwaai ake ti aki kona ni karaoi ibon iroura. N tabetai I iangoia ngkana ara aonaaba ni boong aika kaitira e na nakoraoi—n aron ara titobu ae te maikurowaiwe ao ara mobaera ao kaa aika kamwaitoro ao mwengara aika kamwengaraoi—ti reiakina ni kakaaitau ibukin karekean mwaakan te Mwakuri ni Kamaiu ni katoabong.

Titita Bednar bon te aine ae moan te kakaonimaki ao e konabwai, ao I a tia n reiakin reirei aika a kakaawaki n te mwaaka ni kakorakoraaki man ana banna ni katooto. I noora ana kekeiaki rinanon aorakin te bikoukou n te moaningabong ae korakora man reitinako—e aoraki ni katoabong inanon waniua namwakaina—ni katoa bikoukouna ake teniua. Ti bootaki n tataro bwa e na kakabwaiaaki, ma te kanganga arei e aki kamwawaaki. N onean mwiina, e a kona ni karaoi bwaai ake e aki kona ni bon oin korakorana. Inanon ririki I a tia n noora arona ni karikirakeaki ni kona n rinanon te maraki are e roko man te botaki n aine ngkana ainen te Botaki n Aine e ongo taetae ni burabeti ao ni karika te utu ao tararuakiia ataei bwa te moanbwai n ana rinerine. I karabwarabwa ao I anga au kakaitau nakon Susan ibukin buokau n reiakina te reirei ae moan te kakawaki aei.

N Aramwa ni mwakorona 7 ti reiakinna bwa e kangaa ao bukin tera ngkai bwa te Tia Kamaiu e kona ni katauraoa te mwaaka ni kamaiuaki:

“Ao e na waaki, n rinanon te maraki ma te karawawataaki ao te kaririaki n aekaia nako; ao aio bwa e na kakoroaki bukin te taeka are e taku bwa e na uota iaona marakiia ao aorakiia ana aomata.

“Ao e na uota iaona te mate, bwa e aonga ni kabwara ana kabaebae te mate are kabaeiia ana aomata; ao e na uota iaona mamaaraia, bwa e na on nanona n te nanoanga, ni kaineti ma te maiu ni iriko, bwa e na ataia ni kaineti ma te maiu ni iriko bwa e na kanga ni buokiia ana aomata ni kaineti ma mamaaraia. (Aramwa 7–12 E kairaki karawawataan te iango.).

Te Tia Kamaiu e korakai tiaki ti ibukin mamaarara ma ibukin naba kakaokoroara, aki boraoi, te maraki, te bwarannano, ao te rawawata ake a aki toki ni kaoti nakoira. Akea te maraki n rabwata, maraki n nano, korakain te tamnei, akea te korakai ke te mamaara are ko rinanona inanon maiura n te maiu ae mamate are e aki rinanona moa te Tia Kamaiu. Ngkoe ao Ngai n aoan te mamaara ti kona n tang, “Akea ae ota, Akea ae ataia.” Akea te aomata temanna ae tao e ataia. Ma Natin te Atua ae atai ao ota raoi iai, bwa E namakina ao e uoti rawawatara imwain ae ti uoti. Ao ibukina bwa E kabooi n aia korakora ao e uota te rawawata anne, E a tia n atai raoi ao e na arora baina n nanoanga ni mwaitin aro inanon maiura. E kona n arora baina, riingi, kamaiu—ni biri nakoira—ao ni kakorakoraira nakon are mai imwaina ao ni buokiira ni karaoi bwaai ake ti aki kona n rinona man oin korakorara.

“Bane mai nako Iu ngkami akana kam kua ao kam rawawata ao N na motiki rawami.

“Amoa amou i aomi, ao reirei i Rou, bwa I nimamanei ao i nanorinano, ao e na reke i roumi iai motikan rawaia tamneimi.

“Bwa e aoraoi amou ao e bebete uotau” (Mataio 11:28–30).

I kaota au kakoaua ao au kakaitau ibukin ana anganano te Uea Iesu Kristo ae aki totoki. I ataia bwa e maiu au Tia Kamaiu. I a tia n rinanon mwaakana ni Kabooira ao mwaakana ni kamaiu, ao I kakoaua bwa mwaaka aikai a koaua ao a tauraoi ibukira n tatabemaniira nako. Ni koaua “ni korakoran te Uea” ti kona ni karaoi ao n tokanikai iaon bwaai ni kabane ngkai ti waaki rake inanon mwanangara n te maiu n rabwata.