2014
Ko Hono Fakamoʻui ʻo e Ngaahi Nunuʻa Fakamamahi ʻo e Ngaohikoviá
Māʻasi 2014


Ko Hono Fakamoʻui ʻo e Ngaahi Nunuʻa Fakamamahi ʻo e Ngaohikoviá

Mei he lea ʻa ʻEletā Sikotí ʻi he konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli 1992 mo ʻEpeleli 2008; Ne ʻai ke faitatau e fakamataʻitohi lahí mo e fakaʻilonga leá.

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

ʻE lava ke fakalaveaʻi ko e ʻe he ngaohikoviá, ka ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke tuʻuloa e ngaahi lavea ko iá.

ʻĪmisi
A young man sitting on the ground with his head in his hands. photo of young man covering head

Fakatātā mei he iStockphoto/Thinkstock

ʻOku ou lea mei hoku lotó ki he tokotaha kotoa pē ʻo kimoutolu kuo fakalavea ʻe he angahala palakū ʻo e ngaohikoviá.

Kapau he ʻikai ke fakamoʻui ʻe he ʻEikí, e ngaohikovia fakaʻatamai, fakatuʻasino pe fakasekisuale, ʻe lava ke hoko ai ha ngaahi nunuʻa mamafa mo tuʻuloa. ʻI hoʻo hoko ko ha taha kuo ngaohikoviá, kuo ke aʻusia ai ha niʻihi ʻo kinautolu. ʻOku kau ai ʻa e manavaheé, loto taʻotaʻomiá, ongoʻi halaiá, fehiʻa ʻiate kitá, fakaʻauha ʻo e ongoʻi mahuʻingaʻia ʻiate kitá, mo e ongoʻi liʻekiná mei ha ngaahi fetuʻutaki angamaheni ʻo e tangatá. ʻI he taimi ʻoku toe kovi ange ai ʻi hono hokohoko atu ʻa e ngaohikovia, ʻoku tupu ai ʻa e ongo mālohi ʻo e angatuʻú, ʻitá, mo e tāufehiʻá. ʻOku faʻa fakatefito e tokanga ʻiate kitá, niʻihi kehé, moʻuí, pea naʻa mo e Tamai Hēvaní. ʻE lava fakatupu ʻe he ngaahi feinga fakafepakíi ʻoku ʻikai ola leleí ha maʻu e faitoʻo konatapú, anga taʻe-maʻá, siʻaki ʻo e ʻapí pea fakamamahí ko e aʻu ki he taʻonakitá. Kapau he ʻikai ke fakatonutonu, ʻe iku e ngaahi ongo ko ʻení ke mole e ʻamanakí, nofomali fekeʻikeʻí, pea aʻu ʻo hoko e tokotaha ʻoku ngaohikoviá ko e tokotaha ʻokú ne fakahoko e ngaohikoviá. Ko e taha ʻo e ngaahi ola fakamamahí ko e loloto ko ia e ʻikai falala ki he niʻihi kehé, ʻa ia ʻoku hoko ko ha ʻā vahevahe ki he fakaakeaké.

Ke tokoniʻi koe, kuo pau ke mahino ha ngaahi meʻa fekauʻaki mo e ngaahi fono taʻengatá. ʻOku tupu ho ngaohikoviá mei hono ʻohofi hoʻo tauʻatāiná ʻe ha taha taʻe-māʻoniʻoni. Koeʻuhí ʻoku maʻu ʻe he fānau kotoa pē ʻa e Tamaí ʻi he Langí ʻa e tauʻatāina ke filí, ʻe lava ke ʻi ai ha niʻihi ʻoku nau fili loto fiemālie ke maumauʻi ʻa e ngaahi fekaú pea fakamamahiʻi koe. ʻOku hanga ʻe he faʻahinga tōʻonga ko iá ʻo fakangatangata fakataimi hoʻo tauʻatāiná. ʻI he fakamaau totonú, pea ke totongi huhuʻi, kuo ʻomi ʻe he ʻEikí ha founga ke ke ikunaʻi ʻa e ngaahi ola fakaʻauha ʻo e ngāue ʻa e ha niʻihi kehé ʻo fakafepakiʻi ho lotó. ʻOku maʻu ʻa e fiemālie ko iá ʻaki hono fakaʻaongaʻi e ngaahi moʻoni taʻengatá mo e tokoni ʻa e lakanga fakataulaʻeikí.

ʻIloʻi he ʻikai lava ʻe he ngaahi fili kovi ʻa e niʻihi kehé ʻo fakaʻauha fakaʻaufuli hoʻo tauʻatāina ke filí tuku kehe ʻo kapau te ke fakangofua ia. Mahalo ʻe fakatupu ʻe he ʻenau ngaahi ngāué ʻa e mamahí, loto mamahí, ʻo aʻu ki he fakalavea fakaesinó, ka he ʻikai lava ke nau lava ʻo fakaʻauha ho ngaahi faingamālie taʻengatá ʻi he kiʻi taimi nounou kae mahuʻinga ʻo e moʻui he māmaní. Kuo pau ke mahino kiate koe ʻokú ke tauʻatāina ke fili ke ikunaʻi ʻa e ngaahi ola fakatuʻutāmaki ʻo e ngaohikoviá. ʻE lava ke mapuleʻi ʻe hoʻo tōʻonga fakakaukaú ʻa e liliu ki he leleí ʻi hoʻo moʻuí. ʻOkú ne fakaʻatā koe ke ke maʻu e tokoni ʻoku finangalo e ʻEikí ke ke maʻú. He ʻikai lava ʻe ha taha ke toʻo hoʻo ngaahi faingamālie taupotu tahá ʻi hoʻo maʻu e mahino mo moʻui ʻaki ʻa e ngaahi fono taʻengatá. Kuo hanga ʻe he ngaahi fono ʻa hoʻo Tamai Hēvaní mo e Fakalelei ʻa e ʻEikí ʻo ʻai ke ʻoua naʻa kaihaʻasi ʻa e ngaahi faingamālie ʻoku maʻu ʻe he fānau ʻa e ʻOtuá.

Mahalo te ke ongoʻi ʻoku fakamanamanaʻi koe ʻe ha taha ʻoku ʻi ha tuʻunga mālohi pe puleʻi koe. Mahalo te ke ongoʻi haʻisia pea vakai ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo hao mei ai. Kātaki ʻo tui ʻoku ʻikai finangalo hoʻo Tamai Hēvaní ke fakapōpulaʻi koe ʻaki ha ngaahi ivi tākiekina taʻe-māʻoniʻoni, fakamanamana naʻa tauteaʻi, pe manavahē ki he ngaahi meʻa ʻe hoko ki he mēmipa ʻo e fāmilí ʻokú ne ngaohikovia kimoutolu. Falala ʻe tataki koe ʻe he ʻEikí ki ha founga. Kole ʻi he tui, ʻo ʻikai ha toe veiveiua. (Vakai, Sēmisi 1:6; Īnosi 1:15; Molonai 7:26; T&F 8:10; 18:18.)

ʻOku ou fakamoʻoni ʻi he loto māluʻia ko e taimi ʻoku fakamamahiʻi ai koe ʻe ha taha ʻaki haʻane fakamālohi, angakovi, pe fakamalaʻia fakamamahi ka ʻoku ʻikai te ke loto ki ai, ʻoku ʻikai haʻo kaunga ki ai pea kuo pau ke ʻoua naʻá ke ongoʻi halaia ai. Mahalo pē ʻe ʻilonga ha ngaahi nunuʻa ʻi hono ngaohikovia koé, ka ʻoku ʻikai fie maʻu ke tuʻuloa e ngaahi nunuʻa ko iá. ʻI he palani taʻengatá, ʻi he taimi ʻa e ʻEikí, ʻe lava ke moʻui ʻa e ngaahi kafo ko iá ʻi hoʻo fakahoko ho fatongiá. … Ko meʻa ʻeni te ke lava ʻo fai he taimi ní.

Fekumi ki ha Tokoni

Kapau ʻoku lolotonga ngaohikovia pe naʻe ngaohikovia koe he kuohilí, fekumi he taimí ni ki ha tokoni. Mahalo te ke taʻefalala ki he niʻihi kehé pea ongoʻi ʻoku ʻi ai ha tokoni falalaʻanga. Kamata ʻaki hoʻo Tamai Taʻengatá mo Hono ʻAlo ʻofaʻangá, ko ho Fakamoʻuí. Feinga ke mahino kiate koe ʻa ʻEna ngaahi fekaú pea muimui ki ai. Te nau tataki koe ki ha niʻihi kehe te nau fakamālohia mo poupouʻi koe. ʻOku ʻatā maʻu pē kiate koe ha taki lakanga fakataulaʻeiki, ko e angamahení ko ha pīsopé, pe ʻi he taimi ʻe niʻihi ko ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí. ʻE lava ke nau langa ha halafakakavakava ki ha mahino mo ha fakamoʻui lahi ange. Naʻe akoʻi ʻe Siosefa Sāmita: “He ʻikai lava ʻe ha tangata ʻo fai ha meʻa maʻana pē kae ʻoua kuo tataki ia ʻe he ʻOtuá ʻi he founga totonú; pea ʻoku ʻuhinga ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ki he taumuʻa ko iá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 126).

Talanoa ki hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló ʻi he loto-falalá. ʻOku fakaʻatā ia ʻe hono uiuiʻí ke hoko ko ha meʻangāue ʻa e ʻEikí maʻau. Te ne lava ʻo ʻoatu ha fakavaʻe fakatokāteline ke ne tataki koe ʻi he hala ʻo e fakaakeaké. ʻE hanga ʻe he loto mahinó mo hono moʻui ʻaki ʻa e fono taʻengatá, ʻo ʻoatu ʻa e fakamoʻui ʻokú ke fie maʻú. ʻOkú ne maʻu ʻa e totonu ke ueʻi fakalaumālie ia ʻe he ʻEikí koeʻuhí ko koe. ʻE lava ke ne fakaʻaongaʻi ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ke tāpuakiʻi koe.

ʻE lava ke tokoni atu hoʻo pīsopé ke ke ʻiloʻi ha kaungāmeʻa falalaʻanga ke nau poupouʻi koé. Te ne tokoniʻi ke toe maʻu ʻa e loto falalá mo hoʻo fakaʻapaʻapaʻi koé ke kamata ʻa e founga ʻo e fakafoʻoú. ʻI he taimi ʻoku fuʻu tōtuʻa ai ʻa e ngaohikoviá, te ne lava ke tokoni atu ke ke ʻiloʻi ʻa e maluʻi totonu mo e faitoʻo fakapalofesinale ʻe fenāpasi mo e ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí.

Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni ʻo e Faifakamoʻuí

Ko e niʻihi ʻeni ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e faifakamoʻuí ʻe toe mahino kakato ange kiate koé:

ʻIloʻi ko e fānau ʻofeina koe ʻa hoʻo Tamai Hēvaní. ʻOkú Ne ʻofa haohaoa ʻiate koe pea ʻe lava ʻo tokoniʻi koe ʻi ha founga he ʻikai lava ha mātuʻa fakaemāmani, malí pe ko ha kaungāmeʻa moʻui mateaki ʻo fai. Naʻe foaki ʻe Hono ʻAló ʻa ʻEne moʻuí koeʻuhí ke ke hoko ʻo kakato hoʻo tui kiate Ia pea talangofua ki Heʻene ngaahi akonakí. Ko e faifakamoʻui taupotu tahá Ia.

Maʻu ʻa e falala ki he ʻofa mo e manavaʻofa ʻa ho tokoua lahí, ko Sīsū Kalaisí, ʻi he fakalaulauloto ki he folofolá. Hangē ko ia naʻá Ne folofola ʻaki ki he kau Nīfaí, ʻokú Ne folofola atu foki kiate koe, “ʻOku ou ʻofa mamahi kiate kimoutolu; ʻoku fonu hoku lotó ʻi he ʻaloʻofa. … He ʻoku ou ʻiloʻi ʻoku feʻunga hoʻomou tuí ke u fakamoʻui ʻa kimoutolu” (3 Nīfai 17:7–8).

ʻOku kamata lelei taha ʻa e fakamoʻuí ʻaki hoʻo lotu fakamātoato ʻo kole ki hoʻo Tamai ʻi Hēvaní ke tokoni. ʻOku fakaʻatā ʻe hono ngāue ʻaki ko ia hoʻo tauʻatāina ke filí ke fai mai ha tokoni fakalangi. ʻI he taimi ʻokú ke fakangofua iá, ʻe fakavaivaiʻi ʻe he ʻofa ʻa e Fakamoʻuí ho lotó mo vete e siakale ʻo e ngaohikoviá ʻa ia te ne lava ʻo liliu ha taha ʻoku ngaohikovia ke hoko ko e taha ʻokú ne fai e ngaohikoviá. ʻE lava ke hoko e faingataʻá, naʻa mo e taimi ʻoku fakatupu ia ʻe he niʻihi ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo mapuleʻi honau uʻá, ko ha meʻa ke fai ai ha tupulaki ʻi he vakai ki ai ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni taʻengatá (vakai, T&F 122:7).

ʻI hoʻo hoko ko ha taha ʻoku ngaohikoviá, ʻoua te ke maumauʻi e taimí he feinga sāuní pe ko e tautea ki he tokotaha ʻokú ne fakamālohiʻi koé. Tokanga taha ki ho fatongia ke fai ʻa ia ʻoku ʻi ho mālohí ke fakatonutonu. Tuku hono tokangaʻi ʻo e taha faihalá ki he kau maʻu mafai fakapuleʻanga mo fakaSiasí. Ko e hā pē meʻa te nau faí, ʻe iku pē ʻo fehangahangai e halaiá mo e Fakamaau Haohaoá. Ko hono aofangatukú, ʻe tauteaʻi ʻa e taha ngaohikovia ʻoku ʻikai fakatomalá ʻe ha ʻOtua angatonu. ʻE ʻekea mei he kau fai hia ʻoku nau ngaohikovia e taʻehalaiá mo fakatonuhiaʻi ʻenau moʻui angakoví ʻaki ʻenau fakatauveleʻi e niʻihi kehé ke nau fai e meʻa ʻoku nau faí. Naʻe fakatokanga ʻa e ʻEikí ki he niʻihi peheé: “Ka ko ia te ne fakahalaʻi ha tokotaha ʻiate kinautolú ni ʻoku siʻi ʻoku tui kiate aú, ʻe lelei hake kiate ia ʻo ka ne taupungaʻi ʻaki ia ʻa e maka momosi ʻi hono kiá, pea lōmakiʻi ia ʻi he loto moaná” (Mātiu 18:5–6).

Maʻu e mahino ʻoku fie maʻu ha taimi lahi ki he fakamoʻuí. ʻOku meimei ke hoko fakakongokonga mai ʻa e fakaakeakéfr. ʻOku fakavaveʻi ia ʻi he taimi ʻoku fakahaaʻi ʻa e loto houngaʻiá ki he ʻEikí ki he tuʻunga kotoa pē ʻo e fakalakalaká.

Fakamolemolé

ʻĪmisi
A young woman sitting on a concrete wall looking out over the ocean. photo of a blond girl looking out toward the sea

Lolotonga e fakaakeake fuoloa mei ha tafa lahi, ʻoku faʻa fakakaukau ʻi he faʻa kātaki ha taha mahaki ʻe fakamoʻui ia, ʻo falala ki he tokanga ʻa e niʻihi kehé. Ne ʻikai faʻa mahino kiate ia ʻa hono mahuʻinga ʻo e faitoʻo ko ia kuo kotofá, ka ʻoku fakavaveʻi ʻe heʻene talangofuá ʻa e vave ʻene fakaakeaké. ʻOku pehē pē mo e fefaʻuhi ke fakamoʻui ʻa e nunuʻa ʻo e ngaohikoviá. Hangē ko ʻení, ʻe lava ke faingataʻa ke mahino ʻa e fakamolemolé, pea faingataʻa ange ke fai. Kamata ʻaki hano taʻofi ʻo e loto fakamāú. ʻOku ʻikai ke ke ʻilo pe ko e hā e faingataʻa ne hoko ki he niʻihi ʻoku nau ngaohikoviá ʻi heʻenau kei taʻehalaiá. Kuo pau ke kei ʻoange ha faingamālie ke nau fakatomala ai. Tuku ki he niʻihi kehé ke nau tokangaʻi e niʻihi ʻoku nau fai e ngaohikoviá. ʻI hoʻo aʻusia ha kiʻi fiemālie ʻi hoʻo mamahí, ʻe faingofua ange leva ʻa e fakamolemoleʻi kakató.

He ʻikai lava ke ke tāmateʻi ʻa e meʻa kuo hokó, ka te ke lava ʻo fakamolemoleʻi (vakai, T&F 64:10). ʻOku fakamoʻui ʻe he fakamolemolé ʻa e ngaahi kafo fakalilifu, fakamamahi, he ʻoku lava ai ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá ke fakamaʻa ʻa e kona ʻo e tāufehiʻá mei ho lotó mo e ʻatamaí. ʻOkú ne fakamaʻa ho konisēnisí mei he holi ke sāuní. ʻOkú ne fakaʻatā ha feituʻu ki hono fakahaohaoaʻi, fakamoʻui mo fakafoʻou ʻa e ʻofa ʻa e ʻEikí.

Ne faleʻi ʻa e ʻEikí ʻo pehē, “ʻOfa ki homou ngaahi filí, tāpuakiʻi ʻa kinautolu ʻoku kapeʻi ʻa kimoutolú, fai lelei kiate kinautolu ʻoku fehiʻa kiate kimoutolú, pea hūfia ʻa kinautolu ʻoku ngaohikovia ʻa kimoutolu mo fakatangaʻi ʻa kimoutolú (3 Nīfai 12:44; tānaki atu hono fakamamafaʻí).

ʻOku fakatuʻutāmaki ʻa e loto ʻitá mo e tāufehiʻá. ʻOku nau ʻomi ha ngaahi meʻa ʻoku fakatupu ʻauha. ʻOku nau fakatoloi ʻa e fiemālie mo e fakamoʻui ʻokú ke fakaʻamu ki aí. ʻE lava ke liliu ʻe he kumi ʻuhingá mo e fakaʻofaʻia pē ʻiate kitá, ha taha kuo ngaohikovia ke hoko ko e tokotaha ʻokú ne fai e ngaohikoviá. Tuku ke fakamaau ʻa e ʻOtuá—he ʻikai te ke lava ʻo fai lelei ia ʻo hangē ko ia te Ne lavá.

ʻOku ʻikai tokoni e faleʻi ke fakangaloʻi ʻa e ngaohikoviá. ʻOku fie maʻu ke mahino kiate kimoutolu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni te ne ʻomi e fakamoʻuí. ʻE lava ke kamata e fakamoʻuí ʻaki ha fakakaukau lelei ʻa ha pīsope pe palesiteni fakasiteikí pe ko ha fai faleʻi fakapalofesinale fakapotopoto. Kapau ne motu ho vaʻé, he ʻikai ke ke fakakaukau ke ke fakaleleiʻi pē ʻe koe. ʻE toe ʻaonga foki ʻa e tokoni fakapalofesinalé ki he ngaohikoviá. ʻOku lahi e ngaahi founga ke kamata ʻaki e fakamoʻuí, kae manatuʻi ʻoku hoko mai e faitoʻo kakato ʻo fakafou ʻi he Fakamoʻuí, ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ko hotau ʻEikí mo e Huhuʻí. Tui kapau te ke ngāue ʻe lava ʻe Heʻene Fakalelei haohaoá mo taʻengatá ʻo fakamoʻui hoʻo mamahí.

Neongo ʻoku ngali taʻe malava kiate koe he taimí ni, ka ʻe lava ke ke maʻu mei he Fakamoʻuí ʻi ha taimi ʻa e loto ke ke fakamolemoleʻi moʻoni ʻa e taha naʻá ne fai e ngaohikoviá. ʻI he taimi te ke lava ai ʻo fakamolemoleʻi ʻa e meʻa ne hokó, te ke ongoʻi fiemālie mei he mamahí mo e loto-mamahi ʻoku fakaʻamu ʻa Sētane ke ke maʻú ʻaki hono fakaʻaiʻai koe ke ke fehiʻa ki he taha ʻokú ne fai e ngaohikoviá. Ko hono olá, te ke maʻu ha nonga lahi ange. Neongo ko ha konga mahuʻinga ʻo e fakamoʻuí, ka ʻo kapau ʻoku fakatupu ʻe he fakakaukau ke fakamolemolé ke ke toe mamahi lahi ange, tuku ia ki he tafaʻakí kae ʻoua ke toe lahi ange meʻa ʻokú ke aʻusia ʻi he mālohi faifakamoʻui ʻo e Fakamoʻuí ʻi hoʻo moʻuí.

Fakatokanga

ʻOku ou fakatokanga atu ke ʻoua ʻe kau ki he ongo founga fakafiemālie taʻetotonu ʻe lava ke lahi ange ai e kovi te na fakatupú, ʻi he lelei ʻe maʻu aí. Ko ʻeni ia: Ko hono taʻaki fakaʻauliliki hake ʻo ngaahi meʻa ne ke aʻusia he kuohilí, kae tautautefito ki taimi ʻoku kau ai e fetalanoaʻaki fakaʻāuliliki ʻi he fealēleaʻaki fakakulupú; mo hono tukuakiʻi ʻa e taha ʻokú ne fai e ngaohikoviá ki he ngaahi faingataʻa kotoa pē ʻi hoʻo moʻuí.

ʻOku totonu ke fai fakatāutaha hono fakaleleiʻi e ngaahi maumau naʻe fai ʻe he ngaohikoviá, ʻo ʻikai fakahāhāholo, mo ha taki lakanga fakataulaʻeiki falalaʻanga, pea ʻo ka fie maʻu, ha tokotaha mataotao ʻokú ne fakaongoongoleleiʻi maí. Kuo pau ke ʻi ai ha alēlea feʻunga ki he lahi ʻo e natula ʻo e ngaohikoviá ke fakaʻatā koe ke ke maʻu ʻa e faleʻi totonu ke taʻofi e tokotaha ʻoku fai e ngaohikoviá mei hono fai ʻo lahi ange ʻa e fakamamahí. ʻI he taimi ko iá, ʻi he tokoni ʻa e ʻEikí, fakangaloʻi e kuo hilí.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻi he loto fakatōkilalo ʻoku moʻoni ʻa e meʻa kuó u fakahā kiate kimoutolú. ʻOku fakatefito ia ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni taʻengata kuó u mamata ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻe he ʻEikí ke kakato e moʻuí kiate kinautolu kuo uesia ʻe he ngaohikoviá.

Kapau ʻokú ke ongoʻi ʻoku ʻi ai pē ha kiʻi ʻamanaki lelei, tui mai kiate au, ʻoku ʻikai siʻi ia. ʻE lava ke hoko ia ko ha fehokotakiʻanga ki he ʻEikí he ʻikai lava ʻo motuhi, ke maluʻi koe. Te Ne fakamoʻui kimoutolu ʻi he tuku ʻa e manavaheé, pea falala kiate Iá ʻaki e feinga ke moʻui ʻaki ʻa ʻEne ngaahi akonakí.

Kole he taimí ni ke tokoniʻi koe ʻe he ʻEikí (vakai, Molomona 9:27; Molonai 7:26, 33). Fili he taimí ni ke talanoa ki hoʻo pīsopé. ʻOua te ke mamata ki he ngaahi meʻa kotoa ʻokú ke aʻusia ʻi he moʻuí ʻaki e ngaahi nunuʻa ʻo ngaohikoviá. ʻOku lahi e ngaahi meʻa ʻi he moʻuí ʻoku fakaʻofoʻofa. Fakaava ho lotó mo tuku ke hū atu ʻa e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí. Pea ka toe ʻi ai ha fakakaukau ki he kovi ʻo e ngaohikovia ʻo e kuo hilí, manatuʻi ʻa ʻEne ʻofá mo Hono mālohi faifakamoʻuí. ʻE liliu hoʻo loto taʻomiá ki he nonga mo e fakapapau. Te ke tāpuni ha vahe palakū mo fakaava ʻa e ngaahi tohi ʻo e fiefiá.