2015
Josep Rilolo Eo
Oktoba 2015


Josep Rilolo Eo

Reko̧o̧t ko rej kalikkar wāween an Josep Smith kar kakūrm̧ool jerbal eo an āinwōt juon rilolo im kar ukōt Bok in Mormon eo.

Pija
Profile portrait of Joseph Smith.

Josep Smith, attributed to David Rogers, courtesy of Community of Christ Library-Archives, Independence, Missouri

Ilo Eprōļ 6, 1830, raan eo Josep Smith ekar ejaake Kabun̄ eo an Kraist (tokālik kar ņae etan Kabun̄ eo an Jisōs Kraist im Armej ro Rekwojarjar ilo Raan-ko Āliktata),1 ekar kwaļo̧k bwe naan ko an juon revelesōn n̄an ro raar kuktok ippān doon. “Lo,” ainikien Anij ekar kōnono ilo menin, “enaaj wōr juon ļo̧o̧k kōjparoke ilubwilijimi; im ilowaan naaj kūr eok [Josep Smith] juon rilolo” (K&B 21:1).

Kōkkaļļe eo ealikkartata kōn jerbal eo an Josep Smith āinwōt juon rilolo an Kabun̄ eo ekāāl im ej kab ejaak ekar Bok in Mormon eo, eo ekar ālij im kōmeļeļeiki ke ekar ukook “jān menin letok eo im kajoor eo an Anij.”2 Elōn̄ iaan ro rekar epaake Josep ilo iiō ko m̧okta jān an Kabun̄ in kar ejaak kar kam̧oole jerbal eo ilo wāween an kar Bok in Mormon kar itok im ekar wōr an meļeļe kōn naan eo rilolo.

Meļeļe in Rilolo

Ta meļeļein rilolo kar n̄an rikanaan eo edik im ro jet rekar mour ilo tōre in? Josep ekar rūttoļo̧k ilo juon baam̧le eo im rej riit jān Baibōļ eo, eo ej kōnono kōn rilolo ro. Ilo 1 Samuel, n̄an waanjon̄ak, rijeje eo ej kōmeļeļeik: “M̧okta, ilo Israel, ke juon em̧m̧aan e kein ilen kajjitōk ippān Anij, Āindein an ba, Itok, im jen ilo̧k n̄an ippān rilolo eo; bwe eo rej ņa etan rikanaan kiiō, m̧okta rej likūt etan rilolo” (1 Samuel 9:9).

Baibōļ eo ej barāinwōt kwaļo̧k armej ro rej bōk loļo̧k ko ilo jetōb ilo wāween m̧weiūk āinwōt alal,3 juon serpānet ebrass ioon juon joor (eo ekar erom juon kōkkaļļe in bōk ājmour jān nan̄inmej),4 juon ephod (juon m̧ōttan nuknuk eo ej kitbuuj ruo dōkā ko ie),5 im Urim im Thummim eo.6

“Loe” im “rilolo ro” rekar m̧ōttan wōt m̧anit an Riamedka im baam̧le ijo Josep Smith ekar rūttoļo̧k ie. An lukkuun im̧we kōn naan ko ilo Baibōļ eo im koba in m̧anit ko rekar kajoor jān England im laļ ko jet ko rekar itok jān ro raar em̧m̧akūt tok n̄an North America, jet armej in etto rekar pād ilo epepen ko kein 19 kar tōmak bwe ekar pidodo n̄an kajjojo armej ro remaron̄ in “loe,” ak bōk lotok ko ilo jetōb, jān m̧weiūk ko āinwōt juon ekar loe dōkā ko.7

Josep Smith eo edik ekar bōke ejja kain tōmak im imminene kein ilo tōre in, ekitbuuj ļōmņak eo n̄an kōjerbal dōkā ko ekar loe n̄an pukōt m̧weiūk ko rejako ak retiņņo̧. Kōnke bwebwenato ko ilo Baibōļ rekar kwaļo̧k an Anij kōjerbal m̧weiūk ko n̄an mejōke wōt tōmak an armej ak kōnono ilo jetōb ilo tōre ko etto, Josep im ro jet rekar ļōmņak ekar ejjeļo̧k oktak ilo raan ko aer. Jinen im jemān Josep, Josep Smith Sr. im Lucy Mack Smith, rekar rōjan̄ baam̧le eo ļo̧o̧r m̧anit eo im kōjerbal m̧weiūk ko ilo wāween in, im armej ro ilo Palmyra im Manchester, New York, ijo baam̧le eo an Smith rekar jokwe ie, rekar pukōt ļo̧k Josep bwe en pukōt m̧weiūk kein rejako m̧okta jān an em̧m̧akūtļo̧k n̄an Pennsylvania ilo jem̧ļo̧kin 1827.8

N̄ān ro ejjeļo̧k aer meļeļe kōn wāween armej ro ilo epepen eo kein 19 ilo bukwōn in an Josep kar mour kōn kabun̄ ko aer, dōkā ko ekar būki remaron̄ jab jeļā kaki, im rimāletlet ro rekar aitwerōk kōn tōre in ium̧win juon iien eaitok. Āinwōt juon uwaak n̄an tōre ko ikōtaan epepen eo kein 17 ļo̧k n̄an epepen eo kein 18 ak epepen ko me ekkatak kōn kabun̄ im unleplep in eļap an kareel kien, kabun̄, jeļāļo̧kjeņ ilubwilijin armej in Europe, juon tōre eļap an kōmejajaiki science im an laļ in ļap an itok limo kōn men ko an jetōb, elōn̄ armej ilo raan ko an Josep rekar en̄jake bwe kōjerbal m̧weiūk āinwōt dōkā ko ak alal ko ekar tōmak an ko rejjab tōmak ak jekkar n̄an jibadbad ko kabun̄.

Ilo iiō ko tokālik, āinwōt an Josep kar kwaļo̧k bwebwenato in ekabwilōn̄lōn̄, ekar kwaļo̧k visōn ko an im en̄jake ko jet an ilo jetōb.9 Ilo keidi, jet iaan ro m̧ōttan rekar mijōk wōt e kōn an kar kōjerbal dōkā ko ekar būki āinwōt juon jibadbad n̄an kakkure etan ilo juon laļ eo eļapļo̧k an kōjerbal kain m̧akūtkūt kein. Ilo aer kijejeto im kwaļo̧k naan, im membōr ro m̧okta rekar kālet bwe ren jab pedped wōt ioon kareel ko an juon m̧anit eo me armej ro ilo bukwōn eo rej mour kake, ilo an elōn̄ rioktak ro en̄jake juon oktak ilo wāween aer meļeļe kabun̄ ilo tōre ko ikōtaan epepen eo kein 17 im 18. Im ilo wāween an kar erom ta eo ej kwaļo̧k ke revelesōn ko emōj kōmālimi im errā kaki ke āinwōt jeje ko rekwojarjar, kōn menin, Josep ekar wōnm̧aanļo̧k im katakin bwe dōkā ko ekar būki im men ko jet juon rilolo ekar kōjerbale, barāinwōt an maron̄ jeļā kōjerbali, rekar aorōk im menin letok ko rekwojarjar jān Anij.10

Kein Jerbal ko Kar Kōjerbali n̄an Ukōt Bok in Mormon eo

Dōkā ko n̄an juon rilolo rekar barāinwōt waļo̧k ilo bwebwenato ko rej kōmeļeļe Josep Smith im ukook eo an Bok in Mormon. Lukkuun bwebwenato in Josep, ekar ijjino ilo 1838, ej kōmeļeļeik loļo̧k eo an juon enjeļ, kar kalikkare āinwōt Moronai, eo ekar jiron̄ļo̧k e kōn kooļ pileej ko kar kalbwini iturin juon toļ jidikdik. Josep ekar je tōre eo ekar kōnono ippān enjeļ eo, juon “visiōn eo ekar peļļo̧k” kōn menin ekar lukkuun alikkar ilo kōlmenļo̧kjeņ eo an bwe ekar “jeļā jikin eo” n̄e tokālik enaaj loe ilo armej (Josep Smith—Bwebwenato 1:42).

Pija
Joseph Smith depicted kneeling on the Hill Cumorah as the angel Moroni stands above him. The angel Moroni appears dressed in white and surrounded by intense light as he is holding the gold plates. The event took place on September 22, 1827. Painting number 2 of the 23 paintings in the "Mormon Panorama" series.

Membōr ro an Kabun̄ in ilo aolep bwebwenato in Kabun̄ kar pukōt n̄an meļeļe bwebwenato eo im̧aantata an Josep Smith im an loe im ukōte pileij gold ko. Pija in jān artist C. C. A. Christensen ilo 1886 ej bōk jikin an Josep Smith bōk pileij ko jān enjeļ Moronai.

Enjeļ Moronai ej Leļo̧k Pileij ko n̄an Josep Smith, jān C. C. A. Christensen

Ilo bwebwenato Josep ekar jino jeje ilo 1838, Moronai ekar kakkōļ e “bwe Setan enaaj kajjieon̄ kapo eō (kōn wōt jekjek ko an rijeram̧ōl an baam̧le eo an jema), n̄an bōki pileij ko n̄an kōttōbar eo an m̧weiie.” Enjeļ in ekar kamo̧ik, bwebwenato ko an Josep, kar kalikar bwe iaikuj in ejjeļo̧k “aō kōttōpar” ijello̧kūn wōt kalōk aelōn̄ eo An, eļan̄n̄e jaab “iban bōki” (Josep Smith—Bwebwenato 1:46). Ilo jinoin bwebwenato in ilo 1832, Josep ej kōmeļeļeik, “Ikar … pukōt pileej ko n̄an bōk m̧weiie im jab kōjparok kein [eo] bwe ij aikuj kalimjek wōt aiboojoj eo an Anij.”11 Āinwōt juon uwaak, eaar jiron̄ eō, iaar etal ilo jem̧ļo̧k in kajjojo iiō ium̧win emān iiō ko m̧ae iien eaar pojak n̄an bōk pileij ko (lale Joseph Smith—Bwebwenato 1:53–54).

Josep ekar kōnono kake menin ke ekar bōk peleij ko jān Moronai ilo 1827, ekar barāinwōt bōk ruo dōkā kōjerbali n̄an ukōti. E im ro m̧ōttan rekar likūt ilo bwebwenato in dōkā ko, kōmeļeļeiki er āinwōt remouj ak rekileer ilo lali, likūt ilo pileij ko rejelpa ak kōnno ko āinwōt mejān erre ko raan kein, im ekkejel ippān juon pileij brass ekilep.12 Ilo wāween kar kōmeļeļeiki, bōlen menin ekar lōn̄ uwaan. Jinen Joseph Smith ekar ba bwe ekar kōjenolo̧k dōkā kein jān pileij brass ko bwe en em̧m̧an an kōjerbali.13

Jeje ko ilo Book of Mormon rej ņae etan dōkā kein “rukook” im kōmeļeļe bwe er “kar kōpooji jān jinoin, im kar lilaļtak jān epepen n̄an epepen, kōn un in n̄an ukōt kajin ko,” ko kar “oņaake im kōjparok er jān pein Irooj” (Mosaia 28:14‒15, 20).

Bok in ej barāinwōt kwaļo̧k elmen an kar Irooj leļo̧k “ruo dōkā” n̄an ļeo jein Jared, kōn juon kallim̧ur bwe renaaj jipan̄ epepen ko ilju im jekļaj n̄an bar kōro̧o̧ltok naan ko an. “Kwonaaj jeje Iaar pukwōje,” Irooj ekar ba n̄an e, “kōn menin Inaaj kōm̧m̧an ilo iien Aō make n̄an ro nejin armej.” Deka kein, Irooj ej kōmeļeļeik, “renaaj kōļapļo̧k n̄an mejān armej men kein ko kwonaaj jeje” (Ether 3:24, 27).

Pija
Detail from a page of the original Book of Mormon manuscript containing the departure of Lehi’s family from Jerusalem in what is today 1 Nephi 2.

Meļeļe ko jān juon peij in Bok in Mormon eo kein kajuon ej kitbuuj em̧m̧akūt eo an baam̧le eo an Liai jān Jerusalem im rainin ej 1 Nipai 2. Josep Smith ekar kōlaajrak Bok in Mormon eo n̄an jejjo rijeje ro, ekitbuuj Oliver Cowdery, eo ekar rijeje eo an jeje kein.

Pija eo Eaorōk M̧weiin Church History Library; PIJA N̄AN KŌM̧ANM̧ANĻOK N̄AN KALIKARĻOK

Jān iien eo Josep Smith ekar kamōj an kōlaajrake ukook eo an Bok in Mormon n̄an scribe ro ilo lukwōlpen 1829 eo, meļeļe eo an rilolo ekar lukkuun ļapļo̧k an alikkar ilo jeje ko. Bok in Mormon eo ej kitbuuj juon kanaan kar leļo̧k n̄an Josep eo ilo Ijip eaar kwaļo̧k bwe ej juon iaan ro ineen “juon rilolo eo ejenolo̧k” ej bōktok bar juon ineen “n̄an jeļā eo kōn bujen ko” me Anij ekar kōm̧m̧ani ippān ro jibūer im jim̧aer (2 Nipai 3:6, 7).

Ilo bar juon bwebwenato in Bok in Mormon, Alma eo Edik eaar leļo̧k n̄an rukook ro nejin Hilamōn. “Kōjparok kein ukook,” Alma ej kapilōk e, kōnono kōn ruo deka ko ilo silver bow ko. Ak Alma ekar barāinwōt kouti juon kanaan ej waļo̧k n̄an an kōnono kōn juon deka emake iaan: “Im Irooj Eaar ba: Inaaj kōpooj n̄an karejera Gazelem, juon dekā, eo enaaj eromaakļo̧k ilo marok n̄an meram” (Alma 37:21, 23).

Kar kile, mekarta kar letok ilo peļaakin jeje ko “rukook ro” (elōn̄ļo̧k jān juon), kanaan in ej kōnono kōn leļo̧k n̄an rikarejera ilju im jekļaj “juon dekā” (juon wōt), eo enaj romaakļo̧k jān marok n̄an meram.”14 Rikwojarjar ro M̧okta rekar tōmak bwe rikarejar in kar kanaan kake ekar Josep Smith.15

Ilo m̧ool, kam̧ool in bwebwenato in ej kwaļo̧k bwe ilo kakkobaba n̄an dekā kein ruo an rilolo kar jeļā kaki āinwōt “rukook ro,” Josep Smith ekar kōjerbal juon iaan dekā an rilolo ilo an ukōte Bok in Mormon eo, emakijkij an likūti ippān dekā eo juon ilowaan juon at bwe en maron̄ kōjparoke jān meram in al. Ekkar n̄an armej ro m̧ōttan Josep, ekar kōm̧m̧ane menin bwe en em̧m̧an an lale naan ko ioon dekā eo.16

Jān 1833, Josep Smith im ro m̧ōttan rekar jino kōjerbal naan in baibōļ in “Urim im Tumim” n̄an kōnono kōn jabdewōt dekā ej bōk revelesōn ko rekwojarjar, ekoba jim̧or rukook ro an RiNipai im dekā eo an rilolo im emake iaan.17 Naan in ejjab lukkuun jejjet, eo ekar kapen meļeļe n̄an jeļā wāween eo im ejejjet eo im Josep Smith ekar ukōte Bok in Mormon. Ilo kakkobaba n̄an kōjerbale rukook ro, ekkar n̄an Martin Harris, Josep ekar barāinwōt kōjerbal juon iaan dekā eo an rilolo bwe en em̧m̧an ilo tōre eo Bok in Mormon ej ukook. Meļeļe ko jet rej kapene bwe Josep ekar jeniji kein jerbal in ukook eo an.18

Ālkin an Bok in Mormon eo Kar Diwōjtok ilo Jeje

Ālkin an diwōjtok Bok in Mormon eo ilo M̧aaj 1830, Josep Smith im rijeje ro an rekar jino jerbale ta eo jejeļā kake bwe kiiō Josep Smith ej juon Ukook eo an Baibōļ eo, juon kanaan ekāāl jān King James Version.19 Jān bwebwenato in an Josep, ilo an kar kōjerbal rukook ro an RiNipai n̄an jerbal in ukook kein, ekar jab juon ļōmņak em̧m̧an kōnke men kein rekar jab pād ippān .

Bwebwenato an Josep ej kōmeļeļe bwe “kōn jeļāļo̧kjeņ an Anij, [pileej ko im kein ukook ko] raar pād wōt ilo oņaake eo ilo peiū, m̧ae iien eo iaar kōttōprake kaki ta eo kar aikuj jān peiū. Ke, ekkar n̄an karōk ko, rilotok eo eaar bar kūr n̄an eō, iaar liļo̧ki n̄an e; im repād ippān ilo kōjparok eo an n̄an rainin” (Josep Smith—Bwebwenato 1:60).

Āinwōt an Būreejtōn Brigham Young (1801–77) kar kōmeļeļeki, “Josep ekar bar kōro̧o̧lļo̧k U[rim im] T[umim] ippān pileej ko ke e[kar dedeļo̧k an ukook.”20

Pija
Bust portrait of Joseph Smith. He is depicted wearing a dark suit, white shirt with a high collar and white tie.

N̄an taujin membōr ro tōre eo ej mour im millien membōr ro jān tōre eo ekar mej, Josep Smith kar kile āinwōt juon rikanaan, rilolo, im rikwaļo̧k revelesōn.

Josep Smith, kar leļo̧k n̄an David Rogers, pija eo eaorōk m̧weiin Community of Christ Library-Archives, Independence, Missouri

Josep ekar wōr ippān dekā ko jet an rilolo, ak ilo naan ko an Elder Orson Pratt (1811–81), juon membōr in Doulul eo an Jon̄oulruo Rijilōk ro im tokālik Rijeje Bwebwenato an Kabun̄ in, Josep ekar barāinwōt wōr eļap jeļāļo̧kjeņ ippān iien eo kōn meļeļe ilo jetōb. Ilo juon kweilo̧k ilo Juun 28, 1874, ekar pād Būreejtōn Brigham Young im ebar lōn̄ Ritōl ro an Kabun̄ in, Elder Pratt ekar ba n̄an jarlepju eo kōn an kar pād “elōn̄ iien ko” ke Josep Smith “ekar ukōte Kallim̧ūr Ekāāl.” Ekar jab elolo kein jerbal in ukook ilo tōre eo jerbal in ukook ej bōk jikin, ekar etale etke Josep “ekar jab kōjerbal Urim and Tumim, āinwōt an kar ukōte Bok in Mormon eo.”

Ilo an Elder Pratt kar alooje an Rikanaan eo ukook, “Josep, āinwōt eļan̄n̄e ej riiti ļōmņak ko an, ekar reilōn̄ļo̧k im kar kōmeļeļeiki bwe Irooj ekar leļo̧k n̄an e Urim im Tumim eo ke ekar jab imminenene ilo im̧we ko an Jetōb. Ak kiiō emōj an meļeļe im jeļā kōn jerbal eo an Jetōb, im ekar jab aikuj jipan̄ ilo ien an ukook.”21

Brigham Young ekar jiron̄ļo̧k jarlepju eo kōn ļōmņak ko an kōn an bōke juon dekā an rilolo. “Ijjab [j]eļ[ā] n̄e inaaj bar aikuji bar juon,” ekar ba.22 Enaan eo an Brigham ekar kwaļo̧k an meļeļe bwe dekā ko an rilolo ro rekar jab aorōk n̄an erom juon rilolo.

Ilo Oktoba 25, 1831, Josep Smith ekar pād ilo juon kweilo̧k ilo Orange, Ohio. Ilo kweilo̧k in, ļeo jatin Hyrum ekar ba ekar “ļōmņak bwe meļeļe ko kōn itok eo an Bok in Mormon eo ekar jelet Josep make n̄an Elder ro im kwaļo̧k bwe aolep armej ren jeļā n̄an er make.” Ekkar n̄an minit in kweilo̧k eo, Josep “ekar ba kōņaan eo an make n̄an kwaļo̧k n̄an laļ in aolepān wāween ko kōn itok eo an Bok in Mormon” im “bwe ekar wōr an jeļā n̄an kōnono kōn men kein.”23 An wōr eļap jeļāļo̧kjeņ ippān kōn jerbal eo an āinwōt rilolo, im an tōmak bwe dekā ko an rilolo rekar jab aorōk n̄an revelesōn, bōlen ekar inepata bwe armej remaron̄ lukkuun ļōmņak wōt kōn wāween an bok in kar waļo̧k im jidik wōt aer ļōmņak kōn bok in make.

Unleplep eo elukkuun aorōk ilo an Josep Smith kar ukōte Bok in Mormon eo ej bwe emōj an kar kōm̧m̧ane “jān menin letok im kajoor eo an Anij.”24 Bok in make, ekar katakin ritōl ro an Kabun̄ in, “ekar bok eo ejim̧we tata iaan jabdewōt bok ioon laļ in im ej dōkā in jabōn em̧ an kabun̄ in ad,” im jabdewōt eo ej pokake katak ko an, armej ro renaaj kōnono jāne naaj “epaakeļo̧k [An]ij … jān [j] ān bar jabdewōt bok.”25

Kakeememej ko

  1. Lale Katak im Bujen ko 115.

  2. Preface to Book of Mormon, ca. Aug. 1829, in Documents, Volume 1: July 1828–June 1831, vol. 1 of the Documents series of The Joseph Smith Papers (2013), 93. Barāinwōt lale “Naan in Kam̧ool eo an Rikam̧ool ro Jilu,” Bok in Mormon.

  3. Lale Exodus 4:1‒5, 17, 20‒21; 7:8‒21; 8:16‒19; 9:22‒26; 10:12‒15; 14:15‒18; 17:1‒13; Bōnbōn 17:1‒10; 20:7‒11; Hibru 9:4.

  4. Lale Bōnbōn 21:7‒9; Jon 3:14‒15.

  5. Lale Exodus 28:12; 35:9, 27; 1 Samuel 23:9‒12; 30:7‒8.

  6. Lale Exodus 28:30; Livitikōs 8:8; Bōnbōn 27:21; Duteronomi 33:8; 1 Samuel 28:6; Ezra 2:63; Nihimaia 7:65.

  7. N̄an meļeļe ko reļļapļo̧k kōn 19th-century religious culture, lale Journals, Volume 1: 1832–1839, vol. 1 of the Journals series of The Joseph Smith Papers (2008), xix; im Revelations im Translations, Volume 3: Printer’s Manuscript of the Book of Mormon, vol. 3 of the Revelations im Translations series of The Joseph Smith Papers (2015), xv–xvi; Dallin H. Oaks, “Recent Events Involving Church History and Forged Documents,” Ensign, Oct. 1987, 68–69.

  8. Lale ennaan eo an Joseph Smith Sr., āinwōt an kout ilo Francis W. Kirkham, A New Witness for Christ in America: The Book of Mormon, vol. 2 (1959), 366; bar lale Lucy Mack Smith, “Lucy Mack Smith, History, 1844–1845,” book 3, peij 10, josephsmithpapers.org/paperSummarylucy-mack-smith-history-1844-1845. Martin Harris ekar keememej mālijjon̄e maron̄ eo an Josep kōm̧m̧an bwe en pukōt piin eo ibulōn juon kōro̧ro in wijooj (lale “Mormonism—No. II,” Tiffany’s Monthly, July 1859, 164).

  9. Lale, n̄an m̧akūtkūt, Josep Smith—Bwebwenato ilo Bōōr eo Eļap Wōnāān.

  10. Lale Katak im Bujen ko 130:10‒11. Bar lale naan ko jinoin im kiiō ej Katak im Bujen ko 8, n̄an leļo̧k n̄an Oliver Cowdery ilo an kōņaan in jipan̄ Josep Smith ukōt Bok in Mormon eo (Revelation, Apr. 1829–B, in Documents, Volume 1: July 1828–June 1831, 44–47).

  11. Joseph Smith, “History, ca. Summer 1832,” in Histories, Volume 1: 1832–1844, vol. 1 of the Histories series of The Joseph Smith Papers (2012), 14.

  12. Lale Josep Smith—Bwebwenato 1:35; Joseph Smith, “Church History,” in Histories, Volume 1: 1832–1844, 495; Martin Harris, in “Mormonism—No. II,” 165–66; “Lucy Mack Smith, History, 1844–1845,” book 5, pages 7–8, josephsmithpapers.org.

  13. Lale, n̄an m̧akūtkūt, “Lucy Mack Smith, History, 1844–1845,” book 5, josephsmithpapers.org.

  14. Meļeļe, oktak in ekar kōtarpo rikōnono ro. Lale, n̄an m̧akūtkūt in, Bruce R. McConkie, Mormon Doctrine, 2nd ed. (1966), 307–8; Joseph Fielding McConkie and Robert L. Millet, Doctrinal Commentary on the Book of Mormon, 4 vols. (1987–92), 3:278; and Matthew B. Brown, All Things Restored: Confirming the Authenticity of LDS Beliefs (2000), 62.

  15. Lale William W. Phelps, Funeral Sermon of Joseph and Hyrum Smith, Church History Library, Salt Lake City; Orson Pratt, “Explanation of Substituted Names in the Covenants,” The Seer, Mar. 1854, 229; William W. Phelps, letter to Brigham Young, Apr. 10, 1854, in Brigham Young, Office Files, 1832–1878, Church History Library, Salt Lake City. and Revelations and Translations, Volume 2: Published Revelations, vol. 2 of the Revelations and Translations series of The Joseph Smith Papers (2011), 708–9.

  16. N̄an meļeļe ko reļļapļo̧k kōn ukook eo, lale “Book of Mormon Translation,” epād ilo lds.org/topics/book-of-mormon-translation. Bar lale Russell M. Nelson, “A Treasured Testament,” Ensign, July 1993, 61–65; Neal A. Maxwell, “By the Gift and Power of God,” Ensign, Jan. 1997, 36–41.

  17. Wilford Woodruff, n̄an m̧akūtkūt eo, ņae etan ruo dekā ko ekar loi ilo Nauvoo a Urim and Tumim (Wilford Woodruff journal, Dec. 27, 1841, Church History Library). Bar lale Revelations and Translations, Volume 3: Printer’s Manuscript of the Book of Mormon, xix.

  18. Lale Revelations and Translations, Volume 3: Printer’s Manuscript of the Book of Mormon, xviii–xix.

  19. N̄an juon tukadu in meļeļe jān jinoin in kijejeto in, lale Documents, Volume 1: July 1828–June 1831, 150–52.

  20. Minutes, Apr. 17, 1853, Church History Library.

  21. “Two Days’ Meeting at Brigham City, June 27 and 28, 1874,” Millennial Star, Aug. 11, 1874, 498–99.

  22. Minutes, Sept. 30, 1855, Church History Library.

  23. Minutes, Oct. 25–26, 1831, in Documents, Volume 2: July 1831–January 1833, vol. 2 of the Documents series of The Joseph Smith Papers (2013), 84.

  24. Preface to Book of Mormon, ca. Aug. 1829, in Documents, Volume 1: July 1828–June 1831, 93. Bar lale “Naan in Kam̧ool eo an Rikam̧ool ro Jilu,” Bok in Mormon.

  25. Josep Smith, in Wilford Woodruff journal, Nov. 28, 1841, Church History Library; ak introduction to the Book of Mormon.

  26. David Whitmer, An Address to All Believers in Christ (1887), 32.

  27. N̄an eļapļo̧k meļeļe kōn ro̧o̧ltok eo an Oliver Cowdery n̄an Kabun̄ in m̧okta jān mej eo an, lale Scott F. Faulring, “The Return of Oliver Cowdery,” in John W. Welch and Larry E. Morris, eds., Oliver Cowdery: Scribe, Elder, Witness (2006), 321–62.

  28. Lale Minutes, Sept. 30, 1855, Church History Library, Salt Lake City; “David Whitmer,” The Historical Record, Oct. 1888, 623; Maria L. Cowdery Johnson to David Whitmer, Jan. 24 1887, Community of Christ Library-Archives, Independence, Missouri; and Franklin D. Richards, Journal, Mar. 9, 1882, Church History Library.

  29. Minutes, Apr. 17, 1853, Church History Library.

  30. Minutes, Sept. 30, 1855, Church History Library.

  31. Lale Zina Young to Franklin D. Richards, July 31, 1896, in Journal History of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, July 31, 1896, 4, Church History Library.

  32. Lale B. H. Roberts, A Comprehensive History of the Church, 6:230–31; Joseph Fielding Smith, Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. (1954–56), 3:225; Bruce R. McConkie, Mormon Doctrine, 2nd ed. (1966), 818–19.

Josep im kōrā eo pāleen, Emma Hale Smith, rekar jokwe ilo juon em̧ ilo tōre in epād io̧ļap in ukook eo an Bok in Mormon. M̧wiin juon po ie im turear in m̧wiin ekar tokālik kakkobaba eo eaorōk.

Pija eo Eaorōk M̧weiin Church History Library

Meļeļe ko jān juon peij in Bok in Mormon eo kein kajuon ej kitbuuj em̧m̧akūt eo an baam̧le eo an Liai jān Jerusalem im rainin ej 1 Nipai 2. Josep Smith ekar kōlaajrak Bok in Mormon eo n̄an jejjo rijeje ro, ekitbuuj Oliver Cowdery, eo ekar rijeje eo an jeje kein.

Pija eo Eaorōk M̧weiin Church History Library; PIJA N̄AN KŌM̧ANM̧ANĻOK N̄AN KALIKARĻOK

Membōr ro an Kabun̄ in ilo aolep bwebwenato in Kabun̄ kar pukōt n̄an meļeļe bwebwenato eo im̧aantata an Josep Smith im an loe im ukōte pileij gold ko. Pija in jān artist C. C. A. Christensen ilo 1886 ej bōk jikin an Josep Smith bōk pileij ko jān enjeļ Moronai.

Enjeļ Moronai ej Leļo̧k Pileij ko n̄an Josep Smith, jān C. C. A. Christensen

Ilo 1883, The Contributor, juon māākjiin ej kadiwōjtok ilo jeje jān Kabun̄, meļeļe ko raorōktata Rikam̧ool ro Jilu an Bok in Mormon eo. Armej ro Rekwojarjar rekar kile jerbal eo eļap im kajjojo em̧m̧aan rekar kōm̧m̧ane ilo aer jipan̄ Josep Smith ukōt im kadiwōjtok ilo jeje Bok in Mormon eo.

Pija eo Eaorōk M̧weiin Church History Library