Ang mga Mata sa Buta Makakita
Ni Elder Lynn G. Robbins
Sa Kapangulohan sa Seventy
Mahimo natong ikonsiderar ang pagtungha sa Basahon ni Mormon isip usa ka milagrusong pagpahiuli sa espirituhanong panan-aw.
Sa ibabaw: detalye gikan sa Si Propeta Isaias nga Nanagna sa Pagkatawo ni Kristo, ni Harry Anderson
Si Isaias nanagna nga sa ulahing mga adlaw ang Ginoo mopadayon sa paghimo og “usa ka kahibulongan nga buhat ug usa ka katingalahan,” ug siya nanagna sa pagtungha sa Basahon ni Mormon, nagpahayag nga “ang mga mata sa buta makakita gikan sa kadulum ug gikan sa kangitngitan” (Isaias 29:14, 18).
Usa ka “Makahahadlok nga Kahimtang sa Pagkabuta”
Sa mga adlaw sa dayon na ang mahimayaong Unang Panan-awon, ang relihiyusong kadasig sa Manchester, New York, USA, makalibug kaayo. Sa mga pulong ni Joseph Smith, “Hilabihan ang kalibug ug kagubot taliwala sa nagkalain-lain nga mga tinuohan, nga kini dili mahimo alang sa usa ka batan-on nga tawo … aron pagkab-ut sa usa ka piho nga paghukom kinsa ang tinuod ug kinsa ang sayop” (Joseph—Kasaysayan 1:8).
Ang Basahon ni Mormon nagpasabut niini nga kalibug sa wala pa ang Pagpahiuli isip usa ka “makahahadlok nga kahimtang sa pagkabuta … tungod sa yano ug bililhon nga mga bahin sa ebanghelyo sa Kordero nga gitipigan nianang salawayon nga simbahan” (1 Nephi 13:32; empasis gidugang).
Paglabay sa mga siglo, ang tin-aw nga espirituhanong panan-aw nga gihatag sa Biblia nahanap tungod kay ang yano ug bililhon nga mga bahin nawala, usahay sa wala tuyoa nga sayop nga pagkahubad ug usahay tinuyo pinaagi sa dinautan nga pag-usab, “nga sila unta makatuis sa matarung nga mga pamaagi sa Ginoo, nga sila unta makabuta sa mga mata ug makapatig-a sa mga kasingkasing sa mga katawhan” (1 Nephi 13:27; emphasis gidugang).
“Kaniadto Buta Ako apan Karon Makakita na Ako,” (Juan 9:25)
Usa sa labing komon sa mga milagro sa Manluluwas mao ang pagpahiuli sa panan-aw ngadto sa mga buta.1 Ang labaw ka importante nga misyon ug milagro sa Manluluwas, bisan pa, mao ang pag-ayo sa espirituhanong pagkabuta. “Ako mianhi niining kalibutana,” miingon Siya, “aron kadtong mga dili makakita managpakakita” (Juan 9:39).
Gamit ang pasumbingay ni Isaias ug panan-awon ni Nephi sa espirituhanong pagkabuta sa ulahing mga adlaw, mahimo natong makonsiderar ang pagtungha sa Basahon ni Mormon isip usa ka milagrusong pagpahiuli sa espirituhanong panan-aw.
“Ni ang Ginoong Dios motugot nga ang mga Hentil magpabilin hangtud sa hangtud hangtud niana nga makahahadlok nga kahimtang sa pagkabuta. …
“… Ako magmaloloy-on sa mga Hentil niana nga adlaw, hangtud nga Ako modala ngadto kanila, sa akong kaugalingon nga gahum, daghan sa akong ebanghelyo. …
“Kay, tan-awa, miingon ang Kordero: Ako magpakita ngadto sa imong mga binhi, nga sila mosulat sa daghan nga mga butang diin Ako mangalagad ngadto kanila, … [ug] kini nga mga butang pagatagoan, modangat ngadto sa mga Hentil, pinaagi sa gasa ug gahum sa Kordero.
“Ug diha kanila mahisulat ang akong ebanghelyo, miingon ang Kordero, ug ang akong lig-on nga sukaranan ug ang akong kaluwasan.
“… Kini nga katapusan nga talaan … motukod sa kamatuoran sa nahauna. … Silang duha pagatukuron ingon nga usa” (1 Nephi 13:32, 34–36, 40–41; emphasis gidugang)—nagtambayayong aron matabangan kita nga makita ang kamatuoran.
Ang duha “pagatukuron ingon nga usa” mao ang paagi nga ang duha ka mata makakita o molihok. Tungod kay aduna koy glaucoma, kinahanglan kong mobutang og makaluwas sa panan-aw nga milagrong eye drop sa duha ka mata kaduha sa usa ka adlaw aron malikayan ang pagkabuta. Sa wala pa madiskubrihe sa mga doktor nga duna koy glaucoma, hanap na ang akong usa ka mata. Mapasalamaton kaayo ko sa modernong medisina ug nga ako dili buta. Mapasalamaton usab ko alang sa akong ikaduha nga maayong mata, nga mipahiangay tungod sa pagkahanap sa panan-aw sa pikas. Ang duha ka mata nga pasumbingay adunay lawom ug personal nga kamahinungdanon ngari kanako.
Daghang siyentipikanhong pag-analisar nagpasabut sa bintaha sa duha ka mata batok sa usa. Akong tukion ang unom niadto nga mga bintaha ug ang ilang espiritwal nga pagkasusama sa Basahon ni Mormon isip ikaduhang saksi ni Jesukristo sa pagpahiuli sa espirituhanong panan-aw ngadto sa kalibutan.
1. Ang Duha ka Mata Makadugang sa Gilapdon sa Makita ug Mas Makapaklaro
Ang mga tawo adunay maximum nga gilapdon sa panan-aw nga mga 190 degrees sa duha ka mata, gibana-bana nga 120 ka degrees ang nagsapaw o makita sa duha ka mata. Gawas sa nagsapaw nga panan-aw, ang kada mata usab adunay panan-aw sa kangilitan [peripheral field] nga lahi sa kada mata.2
Human sa mga siglo nga ang yano ug bililhon nga mga butang nawala, ang Biblia dili na kaayo hingpit og panan-aw. Ang pagtungha sa Basahon ni Mormon uban sa hingpit nga panan-aw niini wala lamang midugang sa gilapdon sa espirituhanong panan-aw apan naghatag usab sa gikinahanglan kaayo nga kaklaro sa nagsapaw nga bahin sa duha ka espirituhanong mga mata, o ang binocular field of vision [ang makita sa duha ka mata]—sa kasulatan gitawag nato kini og balaod sa duha ka mga saksi (tan-awa Mateo 18:16; Ether 5:4; D&P 6:28).
Ang nagsapaw nga bahin sa panan-aw, o binocular summation, nagdugang sa abilidad sa pagkakita sa hanap nga mga butang.3 Makakita kita sa mga butang nga mas klaro samtang ang managlahi nga panan-aw nga makita sa kada mata gihiusa ngadto sa usa ka panan-aw, naghatag kanato og panag-abot sa visual axis [pag-focus sa panan-aw] visual axis4 ug sa ingon nagwagtang sa “kalibug ug kagubot” nga nakapadismaya kaayo sa batan-on nga si Joseph (tan-awa sa Joseph Smith—Kasaysayan 1:8).
Ang kamatuoran nga ang duha ka mata mas maayo kay sa usa maoy usa ka malukpanon ug tataw nga kamatuoran nga si Isaias wala nay mapilian pa nga mas maayo nga pasumbingay nga masabtan sa tibuok kalibutan: “ang mga mata sa buta makakita” (Isaias 29:18). Kami nanghinaut nga kadtong kasamtangang makakita gamit ang usa lang ka espirituhanong mata, ang Biblia, makaamgo sa kaalam sa dili pagsalikway sa Basahon ni Mormon isip ikaduha nga saksi ni Jesukristo nga wala pa gani nila masulayi. Ilang madiskubrehan nga ang “sungkod ni Juda” ug “sungkod ni Jose” (Ezequiel 37:19) nagkahiusa sama sa duha ka mata nga hingpit ug klaro nga nagkauyon—usa ka makaabli sa mata nga kasinatian!
2. Stereopsis—Paglikay sa Pagpanglingla
“Ang panan-aw sa duha ka mata [binocular vision] … makapahimo sa mga tawo nga lakangan ug likayan ang mga babag nga mas paspas ug mas sigurado” tungod sa mas tukma nga depth perception [pag-ila sa giladmon o gibag-on].5 Usa ka ehemplo niining mas maayo nga depth perception gihulagway diha sa 3-D nga kaklaro sa stereoscope nga imahe kay sa yano nga litrato (tan-awa sa imahe 2A).
Sa gingharian sa mga hayop, ang duha ka mata naghatag sa potensyal nga biktima og stereopsis, o tukma nga depth perception, ug ang abilidad sa pag-ila sa 3-D nga mga kalainan, sa ingon nagtabang niini “nga makaila sa takuban sa [usa ka potensyal nga manunukob]”6 (tan-awa sa imahe 2B).
Litrato sa bitin © iStock/Thinkstock
Ang Basahon ni Mormon naghatag sa kalibutan og susama nga proteksyon pinaagi sa pagpahiuli sa kaklaro ug balaanong depth perception ngadto sa nagsapaw nga espirituhanong panan-aw, nagtugot kanato nga makalikay sa pagpanglipat ug pagpanglingla ni Satanas. Abtik siyang misugod sa paglibug pinaagi sa pagtuis sa kahulugan sa daghang mga tudling sa biblia. Ang Basahon ni Mormon mibuntog niini nga pagtuis pinaagi sa tin-aw kaayo nga pagpanghimatuod, “ngadto sa pagsupak sa sayop nga mga doktrina” (2 Nephi 3:12) ug nga “mobuak sa kinahiladman sa tanan nga mga kaigmat ug sa mga laang ug sa mga pagpanghaylo sa yawa” (Helaman 3:29).
Si Presidente Ezra Taft Benson (1899–1994) mipakigbahin niining makahupay nga saad sa Basahon ni Mormon: “Adunay gahum niana nga basahon nga mosugod sa pagdagayday diha sa inyong mga kinabuhi sa higayon nga sugdan ninyo ang tinuoray nga pagtuon sa basahon. Makaplagan ninyo ang mas dako nga gahum sa pagpakigbatok sa pagsulay. Makaplagan ninyo ang gahum sa paglikay sa paglingla. Makaplagan ninyo ang gahum nga magpabilin sa higpit og pig-ot nga dalan.”7
3. Pagkakita luyo sa mga Babag
Ang panan-aw sa duha ka mata nagtabang sa usa ka tawo sa pagtan-aw pa og dugang, o sa tibuok, nga butang luyo sa usa ka babag. Kini nga bintaha gipasabut ni Leonardo da Vinci, kinsa mitimaan nga ang nagbarug nga kolum nga nag-ali sa usa ka butang mahimong mosalipud sa parte o tibuok butang gikan sa wala nga mata apan kana nga butang mahimong makita gihapon sa tuo nga mata8 (tan-awa sa imahe 3).
Usa ka espirituhanong ehemplo niini makita sa mga pulong sa Manluluwas ngadto sa mga Judeo: “Ug ako adunay ubang mga karnero nga dili sakop niining torila; kinahanglan nga pagamandoan ko usab sila ug sila magapatalinghug sa akong tingog; ug usa ra unya ang panon ug usa ang magbalantay” (Juan 10:16).
Tungod kay si Jesus wala mopaila niadtong uban nga mga karnero, ang mga Judeo wala makasabut sa Iyang pamahayag. Hinoon, uban sa dugang nga panglantaw gikan sa Basahon ni Mormon, ang nakatago nakita na: “Ug sa pagkatinuod Ako moingon nganha kaninyo, nga kamo mao sila kinsa Ako miingon: Ako adunay lain nga karnero nga wala niini nga pundok; kanila usab Ako kinahanglan modala, ug sila maminaw sa akong tingog; ug adunay usa ka pundok, ug usa ka magbalantay” (3 Nephi 15:21). Ang resulta mao ang usa ka tin-aw nga panan-aw nga walay sayop nga pagsabut kon unsa ang gipasabut sa Manluluwas—wala nay babag nga mga ilusyon.
4. Ang mga Bintaha sa Kangilitan sa Kada Mata
“Ang panan-aw sa kangilitan usa ka bahin sa panan-aw nga anaa sa gawas sa pinakasentro sa gitutukan.”9 Sa laing pagkasulti, kita makabantay sa mga butang diha sa atong panan-aw nga wala gayud nato tutuki. Kabahin niana nga dapit sa panan-aw—nga anaa sa gawas sa dapit nga makita og dungan sa duha ka mata, o stereoscopic nga panan-aw—lahi sa kada mata (tan-awa sa imahe 1).
Mapasalamaton kaayo kita alang sa Biblia ug sa talagsaon ug maanindot nga gihatag niini kanato—ang labing importante, ang kasaysayan sa kinabuhi ug pagpangalagad ni Jesukristo.
Kita mapasalamaton usab kaayo sa Basahon ni Mormon ug sa 20/20 nga tin-aw nga panan-aw nga gihatag niini kanato, nga nagklaro sa doktrina ni Kristo ug nagpadayag sa Iyang mga pagtulun-an pinaagi sa mga propeta sa karaang Amerika ug sa Iyang personal nga pagbisita ug pagpangalagad sa mga Nephite.
Sama sa duha ka mata nga balaanong giparis, ang Biblia ug ang Basahon ni Mormon naghingpit sa usag usa, miresulta sa usa ka maanindot nga talan-awon sa duha ka mata, ingon man ang mga talan-awon nga lahi sa matag usa.
5. Pagwagtang sa Atong Blind Spot [Dili Makita nga Dapit]
Kitang tanan adunay blind spot sa atong panan-aw nga sayon ra kaayo nga mahibaloan. Guniti ang paghulagway sa lingin ug bitoon (imahe 4) diretso sa inyong atubangan sa gilay-on sa gituyhad nga bukton. Piyunga ang inyong wala nga mata ug itutok ang inyong tuo nga mata direkta sa gamay nga lingin. Samtang ang inyong tuo nga mata nagtutok sa lingin, hinay-hinaya pagpaduol ang hulagway nganha kaninyo. Dapit sa mga tunga-tunga, ang bitoon mawala gikan sa kangilitan nga panan-aw.
Nasurprisa? Wala mo kahibalo nga duna moy blind spot? Sama nga ang inyong ikaduhang mata mipahiangay alang niini nga blind spot, ang Basahon ni Mormon naghatag og samang benepisyo sa Biblia.
Ug sama nga ang bitoon nawala sa inyong panan-aw, si Herodes wala makakita sa bitoon sa Betlehem ug kinahanglan nga mangutana sa mga Mago sa “panahon kanus-a mipakita ang bitoon” (Mateo 2:7). Kadto anaa sa iyang espirituhanong kangilitan nga blind spot. Kadto lamang nangita sa bitoon ang nakamatikud niini.
Karon adunay daghan, sama ni Herodes, kinsa mobalibad sa pagpangita ug pagtan-aw sa mga butang sa Espiritu. “Alaot ngadto sa mga buta nga dili makakita” (2 Nephi 9:32). Ang garbo usab ang hinungdan nga ang mga Judeo “[mibiay-biay] sa kayano sa mga pulong, ug … pagkabuta midangat [ngadto kanila] pinaagi sa pagtan-aw lapas sa tumong” (Jacob 4:14).
Usa sa mga ligdong nga-panabut sa Basahon ni Mormon mao ang usa ka pasidaan mahitungod sa malukpanong blind spot sa garbo, “usa ka sala nga daling makita sa uban apan kita dili dali nga moangkon.”10 Sama kini sa baho nga gininhawa—klaro sa tanan gawas sa nakasala.
“Sa konseho sa wala pa dinhi sa yuta, ang garbo mao ang nakapapukan ni Lucifer.”11 Kadto “ang garbo … sa mga Nephite, [nga] nakapamatuod sa ilang kalaglagan” (Moroni 8:27). Ang mga mapasigarbuhon ang masunog ingon sa dagami sa diha nga ang Dios mohinlo sa yuta pinaagi sa kalayo (see Malachi 4:1; 3 Nephi 25:1).
Sa sinugdanan sa higpit ug pig-ot nga dalan adunay gibutang nga usa ka tataw nga “pasidaan”: “PAGLIKAY sa garbo, tingali kamo mahisama sa mga Nephite sa karaan” (D&P 38:39; empasis gidugang). Ang makaguol nga kasulian mao nga ang “PAGLIKAY” nga timaan mismo kasagaran nga anaa sa blind spot sa mga mapahitas-on. Busa, “Himoa siya kinsa [mapasigarbuhon] sa pagkat-on og kaalam pinaagi sa pagpaubos sa iyang kaugalingon ug pagtawag diha sa ngalan sa Ginoo nga iyang Dios, ug nga ang iyang mga mata unta mabuka nga siya unta makakita” (D&P 136:32).
6. Ang Koneksyon sa Mata ug Utok
Kini nga equation (tan-awa sa imahe 5) eksakto, gayud nga tan-awon, apan dili hingpit ang kaeksakto niini. Sa pagkatinuod, ang sistema sa pang-imahe sa utok nagsulti kanato unsay nakita sa atong mga mata. Ang utok momugna sa atong mga damgo inig kagabii ug mohubad unsay atong makita inig ka adlaw. Ang pagkakita wala magpasabut kinahanglan dayo kang motuo. Sama pananglit, “Bisan tuod daghang milagro ang iyang gihimo [ni Jesus] sa ilang atubangan, ngani wala sila mosalig kaniya” (Juan 12:37). Ang mga mata lamang dili paigo aron sa pag-ugmad og pagtuo o tinud-anay nga pagkakita.
Sama nga ang utok nakig-alayon sa mga mata, ang Espiritu nakig-alayon sa mga kasulatan, nga nagtabang kanato nga makakita sa espirituhanong paagi. Ang pagbasa lamang sa mga kasulatan dili igo aron makamugna og espirituhanong panan-aw tungod kay “ang tawo nga kalibutanon dili magadawat sa mga igatudlo sa Espiritu sa Dios: kay alang kaniya kini mga binuang: ug siya dili arang makasabut niini, tungod kay kini ugod kinahanglan mang pagatugkaron sa espirituhanon nga paagi” (1 Mga Taga-Corinto 2:14).
Aron ang Basahon ni Mormon molihok isip usa ka espirituhanong mata, kinahanglan gayud kitang modawat ug matinud-anong mosunod sa pagdapit ni Moroni diha sa Moroni Moroni 10:3–5. Kini usa ka pagdapit nga adunay saad nga ang Dios “mopakita sa kamatuoran niini nganha kaninyo, pinaagi sa gahum sa Espiritu Santo” (bersikulo 4; empasis gidugang).
Pagsaksi ug Pasalamat
Aron makalikay sa espirituhanong pagkabuta, ang mga anak nga lalaki ni Lehi mirisgo sa ilang kinabuhi aron sa pagkuha sa mga palid nga tumbaga (tan-awa sa 1 Nephi 3–4). Kon wala ang mga palid, sila “mokunhod unta tungod sa pagkawalay pagtuo” (Mosiah 1:5). Karon, salamat sa printing press ug digital nga mga himan [gamit], aduna kitay mas sayon ug mas paspas nga access sa mga kasulatan. Kini gamay ra og kalainan ngadto ni Satanas, bisan pa niana, kon napugngan ba niya ang katawhan sa pagkuha niini—iyang estratehiya sa Dark Ages [Karaang Kapanahunan]—o motintal sa katawhan sa dili pagbasa niini—iyang estratehiya sa ulahing mga adlaw. Bisan asang paagi, ang iyang “mga gabon sa kangitngit [malampusong] … nakapabuta sa mga mata … sa mga katawhan … nga sila mamatay ug malaglag” (1 Nephi 12:17; empasis gidugang).
Sama sa akong inadlaw nga patulo sa mata, pinaagi lamang sa “kanunay nga paggunit sa gunitanan nga puthaw” (1 Nephi 8:30; empasis gidugang) nga kita makalikay nga mabutaan sa mga gabon sa ulahing mga adlaw nga maliputon kaayo ug nagkaylap. Bisan kanus-a nga ang usa ka tawo nahimong dili aktibo o mobiya sa Simbahan, hapit masigurado nga kanang tawhana mihunong sa pagbasa sa Basahon ni Mormon.
Ang Basahon ni Mormon: Lain nga Tugon ni Jesukristo mao gayud ang usa ka kahibulongan nga buhat ug usa ka katingalahan. Kini mao ang ikaduhang saksi ni Jesukristo ug sa Iyang mahimayaon nga ebanghelyo, nagtanyag sa tanan sa mga bintaha sa ikaduha nga mata.
Unta kita sa kanunay naggunit sa gunitanan nga puthaw nga kita usab mahimong takus sa pagdayeg sa Manluluwas ngadto sa Iyang mga disipulo: “Bulahan gayud ang inyong mga mata kay makakita man kini” (Mateo 13:16).