Walay Neutral nga Dapit: Sa Unsang Paagi nga ang Media Nakaimpluwensya Kanato
Ang tagsulat nagpuyo sa Utah, USA.
Ang atong responsibilidad dili ang paglikay gayud sa media o ang pagsalikway lang sa negatibo nga media pero ang pagpili og nindot ug makapadasig nga media.
Sa atong moderno, puno sa teknolohiya nga kalibutan, kanunay kitang giataki og mga opsyon: tan-awa kini, basaha kana, paminaw niini. Ang atong katilingban nalukop sa media ug kalingawan, ug ang impluwensya niini sa atong mga gituohan, mga hunahuna, ug mga aksyon lisud mabantayan pero gamhanan. Ang mga butang nga atong gitugutan nga mopuno sa atong hunahuna moresulta sa pag-impluwensya sa atong pagkatawo—mahimo kita kon unsay atong gihunahuna. Ang akong graduate studies midala nako sa usa ka eksplorasyon bahin sa impluwensya sa media, ug ang bug-at nga konklusyon nga akong nakita mao nga ang media nga atong gipili nga gamiton dili malikayan nga makaapekto nato, sa positibo o sa negatibo nga paagi.
Si Elder David A. Bednar sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mipasabut: “Ang teknolohiya dili ingon nga maayo na gayud o dautan. Hinoon, ang mga katuyoan nga matuman pinaagi sa teknolohiya mao gayud ang kinadak-ang mga timailhan sa kamaayo o kadautan.”1 Ang atong buluhaton dili ang pagsalikway sa teknolohiya pero ang paggamit hinoon niini sa mga paagi nga makapalambo sa atong kinabuhi.
Magamit nato ang gahum sa media alang sa atong kaayohan, aron mas mapalambo ang atong mga hunahuna ug mga pamatasan pinaagi sa:
(1) Pag-ila sa atong pagkadali nga maimpluwensya sa media ug sa pag-ila kon sa unsang paagi kini nakaimpluwensya nato.
(2) Pagtino ug pagpili sa mga opsyon sa positibo nga media.
Sa Unsang Paagi nga ang Media Makaapekto Kanato?
Walay usa nga dili maimpluwensyahan sa media. Dili kita makapaabut nga magpatuyang diha sa media nga gitumong aron makaapekto nato sa mental ug emosyonal nga paagi nga wala ang impluwensya niini nga motunhay diha sa atong alimpatakan bisan kon dugay nang nahuman ang salida, nasira ang libro, o nahuman ang kanta. Kadtong nagtuo nga ang media dili makaapekto nila kasagaran mao ang mga tawo nga labing apektado tungod kay ilang gilimud ang impluwensya ug sa ingon wala mapanalipdi batok niini. Sa samang paagi nga ang tubig magpadayon sa pagsulod agi sa buslot sa usa ka sakayan, ato mang ilhon ang buslot o dili, mao usab ang media nga magpadayon sa pag-impluwensya sa atong mga hunahuna ato mang atubangon ang impluwensya niini o dili.
Ang pangkalingawan nga media makaimpluwensya sa atong mga hunahuna samtang modangup kita niini alang sa kahupayan gikan sa mga stress sa atong inadlaw nga kinabuhi. Kasagaran magtinguha kita og kalingawan isip temporaryo nga konsuwelo gikan sa atong inadlaw nga mga kasamok, pinaagi man sa mga salida, mga libro, telebisyon, mga magasin, o musika. Bisan kon modangup kita sa pangkalingawan nga media aron morelaks, kinahanglan nga dili gayud nato ipaubos ang atong mga sumbanan. Niana mismong panahona nga kinahanglan gayud kitang magbantay kon unsay atong tugutan nga isulod sa atong mga hunahuna.
Aron hingpit nga malingaw sa kasinatian sa kalingawan, ang ubang tawo normal ra nga modawat bisan unsa nga mga mensahe nga itanyag sa matang sa media ug sa ingon motugot sa gisugyot nga mga panglantaw nga moimpluwensya sa ilang mga panghunahuna. Ang mga kritiko sa pelikula mihulagway sa paggamit niini nga konsepto sa pelikula:
“Ang kamatuoran nagdepende sa sayo ug giganid nga makapakumbinsir nga pag-establisar sa usa ka kahibulongan o katingalahan nga kahimtang, lahi nga panahon, o dili kasarangan nga mga karakter, aron maapektuhan kita sa tibuok nga diwa, dagan, ug kahimtang sa pelikula. Kon ang tighimo og pelikula hanas sa pagmugna niining paghulagway sa kamatuoran, andam kitang mouyon sa paghikling sa atong dili pagtuo, ug biyaan ang atong pagkamaduha-duhaon ug mohunong sa pagpangatarungan bahin niini samtang mosulod kita sa hinimo-himo nga kalibutan sa pelikula.”2
Kon atong ihikling ang atong dili pagtuo, malagmit mas bukas kita ngadto sa mga mithi, mga gilauman, ug mga gituohan nga gihulagway sa media. Sa ingon, ang media dili nato mabantayan nga moimpluwensya sa atong mga hunahuna. Apan niining impluwensya anaa ang peligro sa pagdawat sa mga panglantaw nga mahimong wala mahisubay sa mga baruganan sa ebanghelyo.
Si Elder Jeffrey R. Holland sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles mihatag og pagtagad sa gamit sa pangkalingawan nga media sa dihang miingon siya, “Nahibalo ba mo nga ang orihinal nga kahulugan sa pulong nga kalingawan mao ang ‘usa ka lingaw-lingaw sa hunahuna nga gituyo aron sa paglingla’?”3 Usahay, magtinguha kita og lingaw-lingaw. Modangup kita sa media aron makalikay kita sa mga problema sa tinuod natong kalibutan, ug magdepende kita niini aron patuohon kita sa bisan unsa nga itanyag niini. Kon mas katuohan ang matang sa media, bisan unsa pa katinuod o kasayop, mas malingaw kita niini.
Ang social psychologist nga si Karen E. Dill miingon: “Kon hatagan nato og hingpit nga pagtagad ang kalibutan sa fiction, ang atong kinaiya ug mga gituohan mausab aron mas mahiuyon sa mga ideya ug mga gipangangkon nga nahitabo sa sulod sa istorya. Atong ihikling ang atong dili pagtuo ug sa pagbuhat sa ingon, atong gibuksan ang atong kaugalingon sa pagdawat sa dili boluntaryong paagi sa sistema sa pagtuo nga gidrama diha sa fictional nga kalibutan ug sa pagbuhat niadtong mga gituohan ug mga ideya. Daghang higayon nga unsay atong makita diha sa screen mag-awhag og kausaban o tubag nga wala nato damha. Niining paagiha gihulma sa kalibutan sa pantasya sa media ang atong mga reyalidad.”4
Pinaagi sa pagtugot sa media nga tumanon ang katuyoan niini sa paglingaw nato, mahimo natong ilisan ang atong ordinaryo nga mga proseso sa paghunahuna sa pangatarungan pinaagi sa mga hunahuna nga gisugyot sa media, nga sa katapusan moresulta sa mga kausaban sa atong mga gituohan ug mga pamatasan. Si Elder David B. Haight (1906–2004) sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles miingon, “Ingon nga ang hunahuna moresulta sa binuhatan, ang pagkakita [exposure] moresulta sa pagbuhat kon unsay giamumahan diha sa hunahuna.”5
Aron pabiling dunay kontrol sa impluwensya sa media sa atong kinabuhi, gikinahanglan nga mopili kita sa makapadasig nga media ug moila nga dali kitang maimpluwensya sa media. Ang media makaapekto sa atong mga hunahuna ug sa ingon makaimpluwensya sa atong mga lihok. Ang tambag ni Haring Benjamin magamit nato karon: “Magbantay sa inyong mga kaugalingon, ug sa inyong mga hunahuna, ug sa inyong mga pulong, ug sa inyong mga buhat” (Mosiah 4:30).
Unsaon Nato Pagpili sa mga Opsyon sa Positibo nga Media?
Pinaagi sa pagsabut sa impluwensya sa media sa atong kinabuhi, mahunahunaon natong atubangon ang mga opsyon nga anaa nato. Ang atong mga pagpili makahimo sa dakong kalainan sa pagtino sa atong kasensitibo ngadto sa Espiritu ug sa kamaayo nga naglibut nato. Ang matag desisyon nga atong himoon mas makapaduol o makapalayo nato sa atong Amahan sa Langit.
Ang Kristiyanong tagsulat nga si C. S. Lewis misulat: “Ang atong paglulinghayaw, bisan ang atong pagdula, usa ka mahinungdanon kaayong butang. Walay neutral nga dapit sa universe: matag gamayng luna, matag gamayng oras, giangkon sa Dios ug giangkon usab ni Satanas.”6
Ang atong responsibilidad dili ang paglikay gayud sa media o ang pagsalikway lang sa negatibo nga media pero ang aktibong paglibut sa atong kaugalingon sa nindot ug makapadasig nga media. Swerte lang, sa kalapad sa gitanyag sa media, dunay daghang maayo ug nindot, diin ang tradisyunal nga mga mithi gipatunhay ug gitahud. Dunay daghan kaayong mga libro, mga salida, mga kanta, ug dugang pa nga mga mensahe sa paglaum ug kalipay, gugma ug kamabination, kamaya ug pagpasaylo.
Si Elder M. Russell Ballard sa Korum sa Napulog Duha ka mga Apostoles miingon: “Tungod sa katalagsaon sa gidak-on niini, ang media karon nagpresentar og dako ug klaro nga mga opsyon. Katugbang sa makadaot ug matugtanong bahin niini, ang media nagtanyag og daghan nga positibo ug mapuslanong kaayohan. … Sa ingon ang pinakadako nga hagit mao ang pagpili sa maalamong paagi unsay atong paminawon ug unsay atong tan-awon.”7
Tingali ang salida sa telebisyon o libro nga sa makausa atong gikalingawan mas nahimo nang imoral pero maglisud kita og hunong niini, o tingali usa ka bag-ong salida popular kaayo o makapadani ug wala kitay nakita nga dautan sa pagtan-aw niini. Hinoon, ang pagkompromiso sa atong sumbanan bisan og gamay lang mas makapasayon sa hingpit nga pagtugyan sa atong kaugalingon sa pagpatuyang diin lisud na alang nato ang pagpabalik sa atong kaugalingon. Pero pinaagi sa pagtakda og mga sumbanan alang sa atong kaugalingon nga motugot lamang og nindot nga media sa atong kinabuhi, gitugutan nato ang atong kaugalingon nga mas madawaton sa Espiritu.
Mahimo natong sundon ang talagsaon nga tambag nga gihatag ni Susanna Wesley niadtong 1725 ngadto sa iyang anak nga si John, ang nagtukod sa Methodism: “Imo bang hukman ang pagkanaay balaod o pagkawalay balaod sa kalingawan, [sa kainosente sa kadautan sa mga lihok? Hunahunaa kini nga lagda.] Bisan unsay makapahuyang sa inyong pangatarungan, makapaluya sa kalumo sa inyong konsyensya, mopahanap sa inyong pagtan-aw sa Dios, o mokuha sa inyong pagkalingaw sa espirituhanong mga butang; sa ato pa, bisan unsay makapadugang sa kalig-on ug awtoridad sa inyong lawas labaw sa inyong hunahuna; kanang butanga sala nganha ninyo, bisan unsa pa kini kainosente tan-awon.”8
Ang Gahum sa Pagpili
Pinaagi sa pagpili nga moapil sa media nga makapaawhag sa moralidad, atong gidapit ang Espiritu ug gitugutan ang atong kaugalingon nga malig-on. Ang ebanghelyo ni Jesukristo nagtudlo kanato nga gihatagan kita og gahum nga mobuhat alang sa atong kaugalingon (tan-awa sa 2 Nephi 2:26). Ang pagtinguha niadtong mga butang nga “mahiyason, matahum, o maayo og dungog o dalaygon” (Mga Artikulo sa Hugot nga Pagtuo 1:13) mobukas sa atong kasingkasing ug hunahuna sa paghangup sa mga hunahuna ug mga kinaiya nga mogiya kanato sa matarung nga mga pamatasan. Niini nga mga paningkamot, mapanalanginan kita og proteksyon batok sa mga impluwensya sa kaaway (tan-awa sa Helaman 5:12).
Ang dagkong kalamboan sa teknolohiya sa media nga gipanalangin sa Ginoo kanato miabut uban sa responsibilidad nga mopili kita kon unsaon paggamit niadtong mga teknolohiya. Pinaagi sa pagtuon ug kasinatian, nakita nako kon unsay epekto sa media, mopili man kita sa pag-ila niini o dili. Anaa kanato ang mga opsyon nga makapakunhod sa moralidad o sa nindot ug makapadasig. Aduna kitay kapilian—pero ang mas importante, aduna kitay gahum sa pagpili.