2017
Elder Robert D. Hales: Hō’ē orara’a hanahana
Ei ha’amana’ora’a :Elder Robert D. Hales


Elder Robert D. Hales: Hō’ē ’orara’a hanahana

« Auē, ’āhani e reo tō’u ’e e pū mai tō te melahi ’ia ti’a iā’u ’ia parau i te mau ta’ata ato’a ē, ’ua ti’afa’ahou [Iesu Mesia] ’e tē ora nei ’oia; e Tamaiti ’oia nā te Atua, te Fānau Tahi a te Metua, te Mesia i fafauhia mai, tō tātou Tāra’ehara ’e te Fa’aora; tei haere mai i te ao nei nō te ha’api’i i te ’evanelia nā roto i te hi’ora’a. Nō ’outou ’e nō’u te ti’ara’a mau o tāna misiōni hanahana ’ia haere mai iāna ra, ’e e arata’i ’oia ia tātou i roto i te ora mure ’ore ra ».1

Hōho’a
Robert D. Hales and his wife, Mary

Tāpo’I : Hōho’a nā Stuart Johnson, Deseret News

I te taime ’a tāvini ai Elder Robert D. Hales ’ei pairati manureva tama’i i roto i te nu’u tama’i reva Marite i te mau matahiti 1950, ’ua tāpe’a mai te mau melo nō tāna pupu i te hō’ē parau tumu nō te fa’auru ia rātou i roto i tā rātou ’ohipa.

« Te parau tumu nō tā mātou pupu—tei piahia i ni’a i te ’ao’ao o tō mātou manureva— ‘Ho’i mā te hanahana’», o te parau ïa ’a Elder Hales i te mau taea’e o te autahu’ara’a i te matahiti 1990, e ’episekōpo Fa’atere Rahi ’oia i taua taime ra. « ’Ua riro teie parau tumu ’ei fa’aha’amana’o-tāmau-ra’a ia mātou i tō mātou hina’aro tu’utu’u ’ore ’ia ho’i i tō mātou tahua taura’a mā te hanahana i muri a’e i te hōro’ara’a i tō mātou pūai ato’a nō te fa’aoti hope roa i te mau tuha’a ato’a o tā mātou ’ohipa ».2

Hōho’a
Robert D. Hales as pilot with plane; as businessman

E parau pinepine nā Elder Hales te ho’ira’a mā te hanahana, ’ua ti’aturi ’oia ē, e nehenehe te mau tamari’i pā’āto’a a te Metua e tauturuhia i ni’a i tō rātou ’ē’a mure ’ore, nā roto i te fa’a’ohipara’a i teie parau tumu i roto i tō rātou orara’a. Nō te mea ho’i ē, e misiōni te mau mahana tāta’itahi o te orara’a, ’ua ha’api’i mai ’oia ē, « tītauhia ia tātou ’ia ha’amana’o ē, o vai tātou ’e tā tātou ’ōpuara’a mure ’ore ’ia ‘ho’i mā te hanahana’, ’e tō tātou ’utuāfare, i mua i te aro ’o tō tātou Metua i te Ao ra ».3

I roto i tāna mau hōpoi’a ’ei tāne fa’aipoipo ’e ’ei metua tāne, ’ei ra’atira ’ohipa, ’e ’ei huimana fa’atere rahi nō Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te Mau Mahāna Hōpe’a Nei hau atu i te 40 matahiti te maoro, ’ua ha’amana’o ’o Elder Hales ē, o vai ’oia, ’e ’ua ha’a mai te au i te reira. ’E nā roto i tōna fa’aro’o, te ha’apa’o, te itoito ’e te tāvinira’a, ’ua fa’a’ite ’oia i te hōho’a nō te parau tumu o tāna pupu i roto i te roara’a o tōna orara’a.

Te hō’ē ’utuāfare here te tahi ’e te tahi

Hōho’a
Robert D. Hales with his parents and siblings; as a child

’Ua fānauhia ’o Robert Dean Hales i te ’oire nō New York Marite, i te 24 nō ’ātete 1932, te toru ’oia o nā tamari’i e toru tei fānauhia e J. Rulon Hales ’e e Vera Marie Holbrook Hales. ’Ua pa’ari ’o Robert piri atu ia Long Island i roto i te hō’ē ’utuāfare fa’atumuhia i ni’a i te ’evanelia. ’Ua tāvini tōna nā metua i roto i te mau pi’ira’a rau o te ’Ēkālesia, ’oia ato’a ’ei mau misiōnare titi, ’e i te mau sābati ato’a, e rātere te ’utuāfare e 20 maire (32km) te ātea nō te haere i te pāroita nō Queens.

« E ’utuāfare here mātou te tahi ’e te tahi », te ha’amana’o ra ’o Elder Hales. ’Ua parau ’oia nō tōna fare i te na’ina’ira’a « hō’ē vāhi nehenehe nō te tupu i te pa’ari », ’e nō tōna ’utuāfare, « hō’ē puna nō te pūai ».4

’Ua riro te mau hi’ora’a maita’i tei fa’a’itehia e tōna nā metua ’ei mau ha’amana’ora’a tei arata’i i tōna orara’a.5 « ’Ua ora rāua i te ’evanelia, ’ua tuatāpapa i te mau pāpa’ira’a mo’a, ’e ’ua fa’a’ite i te ’itera’a pāpū nō ni’a i te Atua te Metua ’e tāna Tamaiti ’o Iesu Mesia », tē nā reira ra ’o Elder Hales. « ’Ua fa’a’ite ato’a rāua i te ’itera’a pāpū nō ni’a i te peropheta Iosepha Semita ».6

I tōna tamari’iri’ira’a, ’ua ha’api’i mai ’oia ē, « te tāviri nō te ha’apūaira’a i tō tātou mau ’utuāfare o te vaira’a mai ïa te Vārua ’o te Fatu i roto i tō tātou mau fare ».7

Tōna metua vahine, tei tāvini hau atu i te 30 matahiti i roto i te Sōtaiete Tauturu, ’ua ha’api’i ia Robert i te here ’e te tāvinira’a, ’a arata’i ai ’oia ia Robert nā muri iho iāna nō te tāvini i tei veve ’e tei nava’i ’ore.8 Tōna metua tāne, e ta’ata rima’i ’aravihi i New York City, ’ua ha’api’i ia Robert i te mau ha’api’ira’a e vai i te vaira’a nō ni’a i te autahu’ara’a ’e te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai. I te hō’ē taime, ’ua arata’i ’oia ia Robert i te anavai nō Susquehanna, i reira tō Iosepha Semita ’e tō Olive Kaudere fāri’ira’a i te autahu’ara’a a Aarona nā roto mai ia Ioane Bāpetizo. I te tahi atu taime, ’ua arata’i ’oia ia Robert i roto i te uru rā’au mo’a.

« ’Ua pure ’āmui māua i roto i te uru rā’au ’e ’ua fa’a’ite i tō māua hina’aro ‘ia ha’apa’o maita’i i te autahu’ara’a tā māua i mau », tāna ïa ha’amana’ora’a. « I muri a’e, ’ua peni o pāpā i te hō’ē hōho’a o te vāhi i pure ai māua ’e ’ua hōro’a mai i te reira hōho’a nā’u ’ei ha’amana’ora’a i tā māua mau fafaura’a i rave ’āmui i taua mahana ra. Tē tārere nei te reira i roto i tō’u piha tōro’a i teie mahana, ’e te riro nei ’ei ha’amana’ora’a i te mau mahana ato’a nō taua ’ohipa mo’a ra ’e i te mau fafaura’a i ravehia e au ’e tō’u metua tāne i te tino nei ’e tō’u Metua i te Ao ra ».9

Hōho’a
Robert D. Hales as young baseball player; in Dodgers uniform

E ha’uti ’āpa’ira’a pōpō i tōna ’āpīra’a, i muri a’e ’ua ha’uti ’o Robert i te tuatoru ’e i te tuarua, ’e i te matahiti 2007, nāna i tāora i te pōpō mātāmua nō te hō’ē ha’utira’a rahi.

Hōho’a nā Sonja Eddings Brown

I tōna taure’are’ara’a, e mea au nā Robert te ha’uti ’āpa’ira’a pōpō [baseball], i te hope’a ’ua ha’uti nō te fare ha’api’ira’a teitei nō Utaha. I roto i te pere’o’o nō te ho’ira’a i te fare i muri a’e i tāna ha’utira’a mātāmua i rāpae i te ’oire ’e te pupu nō te fare ha’api’ira’a tuatoru, ’ua hepohepo roa te hō’ē pīahi nō te piha toru i te tahi mau huru ’e te ta’ira’a reo o tōna mau hoa ha’uti. Nō te fa’aitoito ia Robert, ’ua pāpa’i tōna pāpā i te hō’ē hōho’a nō te hō’ē ta’ata fa’ahoro pua’arehenua, nāna.

« ’A pāpa‘i noa ai ’oia mā te tai’o ato’a i te mau pāpa’ira’a mo’a, ’ua ha’api’i mai au e nāhea ’ia riro ’ei ta’ata ha’apa’o maita’i i roto i te autahu’ara’a—nō te pāruru ’e nō te aro nō te bāsileia ’o te Atua. ’Ua riro te mau parau a te ’āpōsetolo Paulo ’ei arata’i nō’u » (a hi’o Ephesia 6:13–17).

’A feruri ai ’oia i ni’a i taua ha’api’ira’a ra e rave rahi matahiti i muri iho, ’ua ha’api’i mai ’o Elder Hales, « mai te mea e ha’apa’o maita’i tātou i roto i te autahu’ara’a, e hōro’ahia mai teie ha’ana tāma’i ia tātou ’ei hōro’a nō ’ō mai i te Atua ra. E hina’aro tātou i teie ha’ana tāma’I ! » 10

’Ua ha’api’i mai ’o Elder Hales i te tahi atu ateributi faufa’a nā roto mai i te hi’ora’a maita’i ’o tōna pāpā.

« ’Ua ha’api’i mai au i te auraro i te ti’ara’a vahine nā roto mai i te aupurura’a here a tō’u pāpā i tō’u māmā, tō’u tuahine, ’e tōna mau tuahine », tē nā reira ra ’oia. I te ro’ora’ahia te metua vahine ’o Elder Hales i te ma’i ha’aparuparu, ’ua riro « te aupurura’a here a tōna metua tāne nō tōna hoa here » i roto i nā matahiti e piti hope’a o tōna orara’a ’ei hi’ora’a e ’ore roa e mo’ehia iāna. « ’Ua parau mai ’oia iā’u ē, e aufaura’a na’ina’i roa te reira nō te rahira’a e hau atu i te pae ’ahuru matahiti o te here itoito o tō’u metua vahine nōna ».11

Tāna mauha’a rahi a’e

’A ho’i mai ai ’oia i te fare nā te fare ha’api’ira’a tuarua mai i te matahiti 1952, ’ua fārerei ’o Robert i te hō’ē tamāhine ’o Mary Crandell te i’oa, nō tae noa mai ra tōna ’utuāfare i New York nā California mai. ’Ua au ’oi’oi rāua te tahi ’e te tahi.

« I muri a’e i tō’u fārereira’a iāna, ’āita vau i haere nā muri iho i te tahi atu ta’ata », te parau ïa a Elder Hales.12

I te hopera’a te tau māhanahana, ’ua ho’i rāua to’opiti ato’a i Utaha nō te ha’api’ira’a. ’Ua haere ’o Robert i te fare ha’api’ira’a teitei nō Utaha, ’āre’a rā ’o Mary ’ua haere ïa i Brigham Young University, ’āita rā rāua i vaiiho i te āteara’a ’ia fa’ata’a ’ē ia rāua. I muri noa iho i te hopera’a te matahiti ha’api’ira’a, ’ua fa’aipoipohia rāua i roto i te hiero nō Roto Miti i te 10 nō tīunu 1953. I roto i nā matahiti e pae i muri mai, ’ua ha’amaita’ihia rāua i te fānaura’a e piti tamaiti, ’o Stephen ’e ’o David.

Hōho’a
Robert and Mary Hales on wedding day; Robert and Mary with their sons

I muri a’e i tō Robert fāri’ira’a i tāna parau tu’ite nō te ’āparaura’a ’e te putura’a faufa’a, ’ua tomo ’oia i roto i te nu’u fa’ehau nā te reva ’ei pairati manureva tama’i. I te hopera’a tāna tau fa’ehau e māha matahiti i muri iho, ’ua fa’anu’u ’oia i tōna ’utuāfare mai Floride haere atu i Massachusetts nō te haere fa’ahou i te ha’api’ira’a fāito master nō te fa’atere i te ’ohipa putura’a faufa’a. ’A rohi itoito ai ’oia i te fare ha’api’ira’a Harvard Business, ’ua pi’ihia ’oia ’ei peresideni pupu peresibutero. O te reira ana’e te taime i roto i tōna orara’a ’a uiui ai ’oia ’iho, e fāri’i ānei ’oia i te hō’ē pi’ira’a a te ’Ēkālesia.

« E nehenehe au e fifi i roto i tā’u ha’api’ira’a mai te mea ē, e riro mai au ’ei peresideni pupu peresibutero », tāna i parau ia Mary.

’Ua pāhono atu ’o Mary nā roto i te mau parau tei tauturu iāna i te toe’a o tōna orara’a : « Bob, e mea au a’e nā’u hō’ē ta’ata itoito tei mau i te autahu’ara’a i te hō’ē ta’ata e parau tu’ite master tāna nō Harvard ». I muri iho, ’ua tu’u ’o Mary i tōna nā rima ’ati a’e ia Robert ’e nā ’ō atura, « E rave tāua to’opiti ».13

’E ’ua nā reira rāua.

I te po’ipo’i a’e, ’ua patu ’o Mary i te hō’ē papa’i i te hō’ē tuha’a o te tahua raro o tō rāua piha, ’ia roa’a te hō’ē vāhi nō Robert nō te rave i tāna ’ohipa ha’api’ira’a mā te ha’afifi-’ore-hia.

« ’Ua tu’u vau iā’u iho i roto i te rima o te Fatu ’a rave ai au i taua fa’aotira’a ra » ’ia fāri’i i te pi’ira’a, ’ua parau ’o Elder Hales e 30 matahiti i muri mai. « E ’ohipa pa’ari roa taua fa’aotira’a ra ’ia rave i taua taime ra, e i muri iho e rave rahi matahiti, ’ua fāri’i au i te pi’ira’a ’ia tāvini ’ei tauturu i te Tino ’Ahuru ma Piti, ’e ’ia vaiiho i tō’u tōro’a ’ohipa putu faufa’a i muri ».14

E rave rahi matahiti i muri iho, i muri a’e i te vaira’a tōna ’utuāfare i roto i te fifi ’ore i te pae moni, ’ua ’ōpua ’o Elder Hales e ho’o mai i te hō’ē perēue moni rahi nō Mary. I tōna anira’a i te mana’o ’o Mary nō ni’a i tāna ’ōpuara’a, ’ua ui mai ra ’o Mary, « tē ho’o ra ānei ’oe i te reira nō’u ’e ’aore rā, nō ’oe ? »

’Ua pi’i ’o Elder Hales i tāna uira’a « ’ei ha’api’ira’a mo’e-’ore-hia ». ’Ua parau ’oia ē : « Te aura’a, tē ui ra ’o Mary ē, ‘te ’ōpuara’a o teie tao’a hōro’a, nō te fa’a’ite ānei i tō ’oe here iā’u ’e ’aore rā, nō te fa’a’ite iā’u ē, e ta’ata ’imi ora maita’i roa ’oe, ’e ’aore rā, nō te fa’a’ite i te hō’ē mea i tō te ao nei ?’ ’Ua feruri hōhonu vau i tāna uira’a ’e ’ua ’ite a’era vau ē, e mea iti tō’u ferurira’a nō ni’a iāna ’e tō māua ’utuāfare, ’e e rahi a’e nō ni’a iā’u ».15

’Ua ’ite ’o Elder Hales ē, tāna vahine o tāna ïa mauha’a rahi roa a’e.16 ’Ua parau ’oia ē, « E’ita vau e riro mai teie ’āhiri ’aita ’oia », « ’Ua here roa vau iāna. E mau hōro’a nō te vārua tōna. ’Ua tuatāpapa ’āmui māua i te mau pāpa’ira’a mo’a, ’e e rave rahi mau parau tumu tā’u i ha’api’i, ’ua tae mai ïa nō te mea ’ua tuatāpapa ’e ’ua pure ’āmui māua. Nō reira vau i riro ai mai teie ».17

’Ua fa’ariro ’o Elder Hales i tō rāua autā’atira’a pupu ’ei tumu nō te rahira’a o te mau mea tāna ’e ’o Mary i rave fa’aoti i roto i te orara’a. « ’Ua riro tāmau noa māua ’ei pupu, ’e e vai noa mai te reira te huru. Tē mana’o nei au ē, te fa’aro’ora’a i tā’u vahine, i muri a’e i te fa’aro’ora’a i te Vārua Maita’i, ’ua riro ïa ’ei fa’aurura’a hau roa i te faufa’a i roto i tō’u orara’a ».18

Hōho’a
Robert D. Hales with Mary in front of temple; with Mary and President and Sister Kimball

« E fāri’i ’oe e rave rahi misiōni »

I muri a’e i te fāri’ira’a ’o Robert i tāna parau tu’ite MBA i te matahiti 1960, ’ua tae ’oi’oi mai te mau rāve’a ’ohipa. I roto i nā 15 matahiti i muri iho, ’ua tāvini ’oia ’ei ra’atira nō te mau taiete fa’ahiahia i roto i te fenua Marite. Nā roto i tāna ’ohipa putu faufa’a maita’i roa, ’ua ti’a iāna ’e tōna ’utuāfare ’ia rātere nā roto e rave rahi mau ’oire i Marite ’oia ato’a i te fenua Peretāne, Helemani ’e i Pāniora. Nā roto i teie mau rāterera’a, ’ua tae ato’a mai te mau pi’ira’a fa’atere i roto i te ’Ēkālesia, ’o tā Robert i fāri’i mā te hina’aro mau.

’Ua tāvini ’oia i roto i te mau peresidenira’a ’āma’a i Paniora, Helemani, ’e i te fenua Marite i Georgia ’e i Massachusetts. ’Ua tāvini ’oia ’ei ’episekōpo i Frankfurt, Helemani, ’e i Massachusetts ’e Illinois, Marite. ’Ua tāvini ’oia ’ei melo ’āpo’ora’a teitei i London, Peretāne, ’e i Boston, Massachusetts, i reira ato’a ’oia i te tāvinira’a i roto i te peresidenira’a titi. I Minnesota ’e Louisiana, Marite, ’ua tāvini ’oia ’ei ti’a retiōni.

I te matahiti 1975, tei roto ’oia i te hō’ē ’āpo’ora’a fa’atere nō te ’ohipa putu faufa’a, ’ua fāri’i ’o Robert i te hō’ē parau fa’ata’ara’a ē, tei te niuniu te peresideni Marion G. Romney (1897–1988), te tauturu piti i roto i te Peresidenira’a Mātāmua i taua taime ra. I te pāhonora’a ’o Robert i te niuniu, ’ua pi’i mai te peresideni Romney iāna ’ia tāvini ’ei peresideni misiōni. ’Ua fāri’i ’o Robert i te pi’ira’a, terā rā, nā mua ’a ti’a ai iāna ’ia rave i tāna mau ’ohipa i muri iho i taua matahiti ra ’ei peresideni misiōni nō London Peretāne, ’ua fāri’i ’oia i te hō’ē atu pi’ira’a nā Roto Miti mai, te reira, nā te peresideni Spencer W. Kimball (1895–1985).

« E fifi ānei nō ’oe mai te mea ē, e ani atu mātou ia ’oe ’ia tāvini hau atu i te toru matahiti ? » ’Ua ani te peresideni Kimball. I muri a’e ’ua pāhono ’o Robert ē, ’aita e fifi, ’ua pi’i a’era te peresideni Kimball iāna ’ei tauturu nō te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti ʼāpōsetolo.

« ’Ua parau mai ra te peresideni Kimball iā’u ē, ’ua ’ite ’oia ē, ’ua ’ino’ino ri’i au i te mea ē, ’ua hina’aro vau e haere i rāpae ’ei peresideni misiōni », ’ua parau ’o Elder Hales. Terā rā, ’ua tāmarū te peresideni iāna, « ’eiaha e ha’ape’ape’a nō te reira ; e fāri’i ’oe e rave rahi misiōni ».19

Hō’ē matahiti i muri mai, ’ua pi’ihia ’o Elder Hales i roto i te Pupu Hitu ’Ahuru mātāmua. I roto i te reira ti’ara’a, e toru matahiti i muri a’e, ’ua pi’i-fa’ahou-hia ’oia ’ia tāvini ’ei peresideni misiōni nō London Peretāne, ’e ’ei ta’ata fa’atere nō te ārea nō Europa, te ’ohipara’a i pīha’i iho ia Elder Thomas S. Monson nō te ha’amau i te ’evanelia i roto i te mau fenua tei ’ōpanihia i te ’Ēkālesia, ’e nō te fa’ahaere i te ’ohipa hāmanira’a o te hiero i Helemani hitia ’o te rā.20

« Hō’ē o te mau ’oa’oara’a rahi o tā’u ’ohipa tāvinira’a i roto i te ’Ēkālesia, ’ua tupu te reira i roto i nā matahiti mātāmua e toru ’a ti’a ai au ’ei hui mana fa’atere rahi, ’a tauturu ai au i te fa’anahora’a e 27 ’āmuira’a ārea », ’ua parau ’o Elder Hales. « E mea au roa nā’u ’ia rātere nā muri iho i te mau melo o te Peresidenira’a Mātāmua, te mau ’āpōsetolo, te mau hui mana fa’atere rahi, ’e te tahi atu mau ti’a fa’atere, ’e te mātau-maita’i-ra’a ia rātou ’e tā rātou vahine fa’aipoipo. Te hi’ora’a i te mau peropheta, te mau hi’o, ’e te mau heheu parau, ’ia fa’a’ite i te ’itera’a pāpū nō te parau mau o te ’evanelia i te feiā mo’a i roto i terā rā ’e terā fenua, ’ua riro ïa ei ’ohipa fa’ahiahia mau ».21

I te matahiti 1985, ’ua pi’ihia ’o Elder Hales ’ei ’episekōpo fa’atere rahi nō te ’Ēkālesia. Tōna ’ite nō te ’ohipa, tāna fa’aterera’a maita’i ’e te huru fa’aaura’a, ’e tōna here i te ta’ata, ’ua fa’ariro iāna ’ei ta’ata tano maita’i nō te reira pi’ira’a.

Hōho’a
Robert D. Hales with Mary and others at Freiberg temple dedication

’Ua tauturu te ’episekōpo fa’atere rahi i te fa’aineinera’a i te hō’ē hiero i Helemani hitia o te rā. ’Ua ’āmui atu ’oia ’e ’o Mary Hales (rōpu) i te pāpa’i hōho’a fare (’aui haere i te ’atau) Emil Fetzer, Elisa Wirthlin, Elder Joseph B. Wirthlin, Frances Monson, ’e ’o Elder Thomas S. Monson i te matahiti 1985 nō te ha’amaita’ira’a hiero.

’Ua tāvini te peresideni Henry B. Eyring, tauturu mātāmua i roto i te Peresidenira’a Mātāmua , i roto i te ’episekōpora’a fa’atere rahi i pīha’i iho ia Elder Hales. ’Ua pi’i ’oia ia Elder Hales, e ta’ata putu faufa’a pa’ari, te ha’eha’a ’e te ha’apa’o, tei aroha i te ta’ata, ’e ’ua ’ite nāhea ’ia tūra’i ’ia tupu te ’ohipa. « ’Ua ta’ita’i ato’a mai ’oia i te reira huru i roto i te fa’aterera’a o te ’Episekōpora’a Fa’atere Rahi », ’ua parau te peresideni Eyring.22

« ’Aita ’oia e rave ha’avarevare », ’ua parau tāna vahine, ’o Mary. « E māfatu vi’ivi’i ’ore tōna ’e e hina’aro noa e rave i te ’ohipa maita’i ».23

I roto i te mau parau ha’api’ira’a tā Elder Hales i fa’a’ite pāpū ’ei ’episekōpo fa’atere rahi, o te mau parau tumu tōtauturu ïa. Pinepine ’oia i te parau ē, « ’a fa’ateitei mai ’oe iā’u, e nā’u e fa’ateitei ia ’oe, ’ei reira tāua e haere ’āmui ai i ni’a », mā te fa’ahiti i te hō’ē o tāna mau maseli au roa.24

’Ua pure ’oia ’ia « ’ite te feiā mo’a ē, tei ia tātou te mana ’e te hōpoi’a nō te tauturu i te feiā nava’i ’ore, ’ei mau melahi utuutu nō te Fatu ra ia Iesu Mesia, ē ’ia herehia tātou nō te mea ’ua here tātou, ’ia tāmarūhia nō te mea e ’ā’au aroha tō tātou, ’ia fa’a’orehia te hapa nō te mea ’ua fa’a’ite tātou i te ’aravihi ’ia fa’a’ore i te hapa ».25

Te mau ha’api’ira’a ’e te ’itera’a pāpū

I te pāturu-ra’a-hia ’o Elder Hales i roto i te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti ʼāpōsetolo e iva matahiti i muri a’e, i te 2 nō ’ēperēra 1994, ’ua ’ite ’oia i te teimaha o tōna pi’ira’a ’āpī.

« E ono ’ahuru ma hō’ē matahiti tō’u i teie nei ’e e tamaiti fa’ahou vau », tāna i parau i roto i tāna a’ora’a mātāmua i te ’āmuira’a rahi ’ei ’āpōsetolo. « Tē pārahi nei i ni’a nei te mau ta’ata tei riro ’ei mau ’āpōsetolo ’e i roto i te Peresidenira’a Mātāmua nō te āfara’a o tō’u matahiti te maoro ».

’Ua parau ’oia ē, te rirora’a ’ei ’āpōsetolo nā Iesu Mesia, o te hō’ē ïa ravera’a—« e ravera’a nō te tātarahapa ’e te ha’eha’a, ’ia hi’o i roto mai tei ha’api’ihia ia tātou, ’e ’ia ani ’ia fa’a’orehia te hapa ’e te pūai nō te riro, mai tei tītauhia iā’u ia riro mai ». ’Ua ani ’oia i te mau pure a te feiā mo’a ’ia ti’a iāna « ’ia fa’atupu i te pūai pae vārua e tītauhia nō te fāri’i i tō’u reo ’e i tō’u ’itera’a pāpū nō ni’a i te Fatu ia Iesu Mesia, ’ia ō i roto i te ’ā’au o te feiā o te fa’aro’o mai ».26

Nō te roara’a hau atu e 20 matahiti, ’ua puta roa te ’itera’a pāpū ’o Elder Hales nō ni’a i te Fa’aora ’e tōna ’itera’a pāpū nō ni’a i te ’evanelia, i roto i te māfatu ’o te feiā mo’a i te mau mahana hope’a nei nā te ao ato’a nei. I roto i tāna mau a’ora’a, tē vai ra te mau tumu parau nō ni’a i te ’utuāfare ’e te fa’aro’o, te mau tāmatara’a ’e te ’itera’a pāpū, te here ’e te fa’a’oroma’i, te tāvinira’a ’e te ha’apa’o, te parau ti’a ’e te ti’amāra’a.

Nō te ha’api’i i te parau nō te fa’a’ohipara’a i te ti’amāra’a mā te pa’ari, ’ua fa’a’ite mai ’o Elder Hales i te hō’ē ’ā’amu nō ni’a i te hō’ē hoa tei tāvini i pīha’i iho iāna i roto i te nu’u tama’i nā te reva.

Tē fa’aha’amana’o ra ’oia ē, « ’A ha’api’i ai au ’ia riro ’ei pairati manureva tama’i… ’ua ha’api’ipi’i au e fa’aoti ē, e aha te taime e ’ōu’a ai i rāpae i te manureva ’ia pura ana’e mai te mōrī fa’aara, ’e ’ia ha’amata vau ’ia ’ore e roa’a fa’ahou ’ia fa’atere te manureva ». « Tē ha’amana’o nei au i te hō’ē hoa ’aita i rave i teie mau fa’aineinera’a. E ’imi ’oia i te hō’ē rāve’a nō te haere i rāpae i te mātini ha’api’ipi’ira’a, ’e i muri iho e haere atu ai e ha’uti i te hui pōpō [golf] ’e ’aore rā, e haere e ’au. ’Aita ’oia i ha’api’i noa a’e i tāna mau arata’ira’a nō te mau taime rū ! Tau ’āva’e i muri mai, ’ua tupu te auahi i roto i tōna manureva, ’e ’ua pātia te manureva i raro mā te auahi ura. ’Ua ’ite tōna hoa ’āpī a’e i te mōrī fa’aara, e nō te mea, ’ua ha’api’i ’oia e aha te pāhonora’a nō taua huru taime ra, ’ua ’ite ’oia ē, e aha te taime e ’ōu’a ai i rāpae i te manureva ’e ’ia hōhora i te fare ’āmarara. Tō’u rā hoa, tei ’ore i ineine nō te rave i te reira fa’aotira’a, ’ua vai noa ïa i roto i te manureva ’e ’ua pohe i roto i taua perehīra’a ra.

Tē parau fa’ahou ra Elder Hales ē, te ’itera’a e aha te ’ohipa e rave, ’e nāhea ’ia rave, i te taime ’a tupu mai ai te hō’ē mā’itira’a faufa’a rahi, e nehenehe te reira e hōro’a mai i te mau hope’ara’a mure ’ore.27

« ’Ei tamaiti nō New York, ’ua pa’ari au ’ei hō’ē o nā melo e piti ’e ’aore rā, e toru ana’e o te ’Ēkālesia i roto i te hō’ē ha’api’ira’a tuatoru i rotopū i te tahi tau tauatini. I roto i te hō’ē putuputura’a nō te 50ra’a o te matahiti, ’ua ha’amana’o te hō’ē hoa tō’u i te huru o tō’u orara’a i tā’u mau parau tumu faufa’a ’e tō’u mau ti’aturira’a. ’Ua ’ite a’era vau ē, ’āhani au i rave hō’ē hape nō te parau pa’ari ’e ’aore rā, i ’ōfati i te ture mōrare, tōna aura’a ra, e’ita ïa e ti’a iā’u ’ia parau fa’ahou ē, ‘teie tā’u e ti’aturi’, e ’ia ti’aturihia ’e tō’u mau hoa.

« E’ita tā tātou e nehenehe e fa’a’ite i te ’evanelia maoti e te ha’apa’o ra tātou i te reira ».28

I roto i te mau matahiti hope’a o te tāvinira’a a Elder Hales, ’ua fa’aitoito ’oia i te feiā mo’a ’ia ora mā te ti’amā i « te hōro’a fa’ahiahia o te Vārua Maita’i ».29 ’Ua fa’aitoito ato’a ’oia i te mau melo o te ’Ēkālesia ’ia ha’amaita’i i tō rātou ti’ara’a pipi nā roto i te rirora’a ’ei mau keretetiano maita’i a’e, te roa’ara’a te itoito keretetiano, ’e te ti’a-pāpū-ra’a i te mau vāhi mo’a.

« Teie te pi’ira’a a te Mesia i te mau keresetiano ato’a i teie mahana : ‘’A fa’a’amu i tā’u mau ārēnio… ’A fa’a’amu i tā’u mau mamoe’—fa’a’ite i tā’u ’evanelia i te feiā ’āpī ’e tei pa’ari, mā te fa’ateitei, mā te ha’amaita’i, mā te tāmāhanahana, mā te fa’aitoito, ’e mā te patu ia rātou, o rātou ihoa rā o tē mana’o nei ’e o tē ti’aturi ta’a ’ē nei i tā tātou e feruri nei », tāna ïa i ha’api’i.30

Hōho’a
Robert D. Hales visiting with Boy Scouts

Hōho’a nā Jeffrey D. Allred, Deseret News

Nō te feiā e « hina’aro nei ’ia pou mai tātou i raro i tō tātou vāhi teitei, ’e ’ia ’āmui atu ia rātou i roto i te mau mārōra’a ’evanelia i roto i te vari paruparu », ’ua a’o mai ’o Elder Hales i te feiā mo’a i te mau mahana hope’a nei ’ia pāhono nā roto i tō rātou ’itera’a pāpū ’e ’ia ti’a i pīha’i iho i te Fa’aora.

« E fa’a’ite tātou i tōna here, o te mana hō’ē roa e nehenehe e fa’aha’eha’a i te ’enemi, ’e e pāhono i tō tātou mau ta’ata fa’ahapa mā te fa’ahapa ’ore ia rātou. E ’ere te reira i te paruparu. E itoito keretetianote reira ».31

Mai te Fa’aora noa « i vahavahahia ’e ’aore i ha’apa’ohia e te ta’ata » (Isaïa 53:3; Mosia 14:3), e nehenehe ato’a te feiā mo’a i te mau mahana hope’a nei e fārerei i te ta’a ’ore, te tāhitohito ’e te pari ha’avare. « E ha’amaita’ira’a mo’a nō tātou ’ia ti’a i pīha’i iho iāna ! » ’Ua parau ’o Elder Hales.32

’Ia tāvini i te Fatu.

’Ia parau ana’e ’o Elder Hales nō ni’a i te tāvinira’a i te Fatu, ’ua ’ite maita’i ’oia i tāna e parau ra. Te mau fifi māfatu, te mau tāpū rārahi, ’e te mau fifi tāmau nō te ora maita’i tei tāpe’a iāna ’eiaha e paraparau i roto i te ’āmuira’a rahi nō ’ēperēra 2011, ’ua tītau te reira i te hō’ē hi’opo’ara’a i tōna tino, ’ua hōro’a ato’a mai rā te reira i te mau mana’o pae vārua.

’Ia ora mai ’oia i nā tāpūra’a rārahi i te matahiti 2000, ’ua parau ’oia i te feiā mo’a i te mau mahana hope’a nei : « I nā matahiti e piti i ma’iri a’e nei, ’ua hi’o vau i ni’a i te Fatu nō te ha’api’i mai iā’u i te mau ha’api’ira’a nō te tāhuti nei, nā roto i te mau taime o te mamae tino, te mana’o hepohepo, ’e te feruri-hōhonu-ra’a. ’Ua ha’api’i mai au ē, ’ua riro te mamae tāmau ’e te pūai roa ’ei rāve’a tāmā rahi o te fa’aha’eha’a ia tātou ’e e ha’afātata ia tātou i te Vārua ’o te Atua ».33

’Aita e tītauhia ia tātou ’ia fa’aruru i te mau tāmatara’a tātou ana’e nō te mea, e nehenehe tātou e ani i « te tauturu hope’a », te ha’api’ira’a ïa a Elder Hales.34 « E i te tahi taime, ’ia au i te hina’aro ’o te Fatu, ’ua fāri’i au i te tāmāhanahanara’a nā roto i te fāra’a mai te mau ve’a nō te ra’i mai, tei hōro’a mai i te tāmāhanahanara’a ’e i te fa’aitoitora’a i roto i tō’u mau taime fifi ».35

Noa atu ē, ’aita tātou i ’ite ē, ahea ’e ’aore rā, nāhea tā tātou mau pure i te pāhonohia mai, ’ua fa’a’ite pāpū mai ’o Elder Hales ē, e tae mai te mau pāhonora’a ’ia au i te fa’anahora’a a te Fatu ’e ’ia au i tōna taime. « E tīa’i paha tātou nō te tahi mau pāhonora’a e tae noa atu i muri a’e i te pohera’a… ’Eiaha tātou e fa’aea i te ti’aturi i te Fatu. E mea mure ’ore tāna mau ha’amaita’ira’a, e ’ere nō te hō’ē tau poto ».36

Hōho’a
Robert D. Hales and various Church leaders

« ’Ua ha’amaita’ihia vau ’ia rave i te ’ohipa i rotopū i te mau taea’e maita’i roa a’e e vai nei i ni’a i teie fenua ». ’Ua ti’a ato’a te mau parau tei fa’ahitihia ’a ha’amāuruuruhia ai ’oia ’ei ’episekōpo fa’atere rahi ’e ’ei ’āpōsetolo.

Hōho’a hōro’ahia mai e te mau ha’aputura’a a Deseret News

Hōho’a nā Stuart Johnson, Deseret News

Hō’ē pipi ha’apa’o maita’i

’Ei ’episekōpo fa’atere rahi, ’ua fa’a’ite ’o Elder Hales i te hō’ē ’itera’a pāpū i fa’aha’amana’o ia Alama tamaiti. ’Ua parau ’oia ē, « Auē, ’āhani e reo tō’u ’e e pū mai tō te melahi ia ti’a iā’u ’ia parau i te mau ta’ata ato’a ē, ’ua ti’a fa’ahou [Iesu Mesia] ’e tē ora nei ’oia ; e Tamaiti ’oia nā te Atua, te Fānau Tahi a te Metua, te Mesia i fafauhia mai, tō tātou Tāra’ehara ’e te Fa’aora ; tei haere mai i roto i te ao nei nō te ha’api’i i te ’evanelia nā roto i te hi’ora’a. Nō ’outou ’e nō’u te ti’ara’a mau o tāna misiōni hanahana ’ia haere mai iāna ra, ’e e arata’i ’oia ia tātou i roto i te ora mure ’ore ra ».37

I roto i tāna a’ora’a mātāmua i te ’āmuira’a rahi i muri a’e i tōna pi’ira’ahia i roto i te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti ʼāpōsetolo, ’ua fa’ahiti ’oia ia Moromona, mā te fa’ariro i te ’itera’a pāpū o taua peropheta tahito ra ’ei ’itera’a pāpū nōna iho ; « inaha, e pipi au nā Iesu Mesia, ’o te Tamaiti nā te Atua. ’Ua parauhia vau e āna ’ia a’o atu i tāna parau i tōna ra feiā, e tīa’i ia rātou i te roa’a i te ora mure ’ore ra » (3 Nephi 5:13).38

E māha ’ahuru matahiti te rirora’a ’ei hui mana fa’atere rahi, ’ua poro ’o Elder Robert D. Hales mā te itoito ’e te mana rahi i te mau parau a te Fa’aora nā roto i tāna mau a’ora’a ’e tōna orara’a hi’ora’a maita’i. ’E ’ua ha’amana’o ’oia i tāna iho parau a’o i roto i tōna orara’a ta’ata iho, orara’a ti’ara’a ta’ata rave ’ohipa, ’e te orara’a fa’aro’o : « Nā roto i te ha’apa’o-maita’i-ra’a ’e te tāpe’a-māite-ra’a e tae roa atu i te hope’a, e nehenehe tā tātou i te hō’ē mahana e ho’i atu ma te hanahana i mua i te aro ’o tō tātou Metua i te Ao ra ’e ’o tāna tamaiti ’o Iesu Mesia ».39

Nō te feiā mo’a tei ’ite i tōna fa’aro’o i roto i te Fa’aora, ’aita ’o Elder Hales i mo’e. ’Ua ho’i rā ’oia i te fare—’e ’ua rave ’oia mā te hanahana.

Fa’ata’ara’a

  1. Robert D. Hales, « ‘’O vai te Mesia i tā ’outou mana’ora’a ?’ ’O vai rā vau i tā ’outou nā paraura’a ?’ » Ensign, Me 1979, 79.

  2. Robert D. Hales, « Te autahu’ara’a a Aarona: Ho’i ma te Hanahana », Ensign, Me 1990, 39.

  3. I roto i te « Purera’a fa’ahanahanara’a i te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a mai o te autahu’ara’a a Aarona »,Ensign, Tiurai 1985, 75.

  4. I roto « Elder Robert D. Hales nō te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti », Ensign, Me 1994, 105.

  5. Hi’o Robert D. Hales, « Nāhea tā tātou mau tamari’i e ha’amana’o ai ia tatou ? » Ensign, Novema 1993, 8.

  6. Robert D. Hales, « Te māuruuru nō te maita’i ’o te Atua » Ensign, Me 1992, 64.

  7. Robert D. Hales, « Ha’apūai i te mau ’utuāfare : Tā tātou hōpoi’a mo’a », Liahona, Tiurai 1999, 38.

  8. Hi’o Robert D. Hales, « Te māuruuru nō te maita’i ’o te Atua », 63.

  9. Robert D. Hales, « Nāhea tā tātou mau tamari’i e ha’amana’o ai ia tatou ? » 8–9.

  10. Robert D. Hales, « ’A ti’a pāpū i te mau vāhi mo’a », Liahona, Me 2013, 48.

  11. Robert D. Hales, « Nāhea tā tātou mau tamari’i e ha’amana’o ai ia tātou ? » 9.

  12. I roto LaRene Gaunt, « Elder Robert D. Hales : ‘Ho’i mā te hanahana’ », Ensign, Tiurai 1994, 50.

  13. Hi’o Robert D. Hales, « Fa’aipoipora’a tiretiera— hō’ē ra’i i ni’a i te Fenua » (Brigham Young University devotional, Novema 9, 1976), speeches.byu.edu.

  14. I roto LaRene Gaunt, « Elder Robert D. Hales : ‘Ho’i mā te hanahana’ », 48.

  15. Robert D. Hales, « Te rirora’a ’ei mau ta’ata ’imi ora tārani i te pae tino ’e te pae vārua » Liahona, Me 2009, 8–9.

  16. Hi’o Robert D. Hales, « Māuruuru nō te maita’i ’o te Atua », 65.

  17. Robert D. Hales, « Te mau hōro’a o te Vārua », Ensign, Fepuare 2002, 19.

  18. I roto LaRene Gaunt, « Elder Robert D. Hales : ‘Ho’i mā te hanahana’ », 51

  19. Spencer W. Kimball, i roto LaRene Gaunt, « Elder Robert D. Hales : ‘Ho’i mā te hanahana’ », 52

  20. Hi’o LaRene Gaunt, « Elder Robert D. Hales : ‘Ho’i mā te hanahana’ », 52

  21. I roto « Elder Robert D. Hales nō te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti ’āpōsetolo », 105-06

  22. Uiuira’a ’e te peresideni Henry B. Eyring, Tiunu 11, 2015.

  23. I roto LaRene Gaunt, « Elder Robert D. Hales : ‘Ho’i mā te hanahana’ », 53

  24. Robert D. Hales, « Ravera’a i te mau mā’itira’a parau ti’a i te ma’ara’a purumu o te orara’a », Ensign, Novema 1988, 11.

  25. Robert D. Hales, « Parau tumu nō te tōtauturu nō te arata’i i tō tātou orara’a : Hō’ē fa’anahora’a mure ’ore nō te maita’i o te vārua ’o te ta’ata », Ensign, Me 1986, 30.

  26. Robert D. Hales, « Te poro’i hō’ē roa a Iesu Mesia », Ensign, Me 1994, 78–79.

  27. Hi’o Robert D. Hales, « I te autahu’ara’a a Aarona : Fa’aineine nō te ’ōpuaraa nō te hō’ē ’ahuru matahiti te maoro », Liahona,Me 2007, 48–49.

  28. Robert D. Hales, « ’Ahuru ture nō te arata’i i tō ’outou orara’a », Liahona, Fepuare 2007, 38–39.

  29. Robert D. Hales, « Te Vārua Maita’i », Liahona, Me 2016, 105.

  30. Robert D. Hales, « Te rirora’a ’ei keretetiano hau atu », Liahona, Novema 2012, 91.

  31. Robert D. Hales, « Itoito keretetiano : Te ho’o o te ti’ara’a pipi », Liahona, Novema 2008, 74, 72.

  32. Robert D. Hales, « ’A ti’a pāpū i te mau vāhi mo’a », Liahona, Me 2013, 50.

  33. Robert D. Hales, « Te fafaura’a o te bapetizora’a : ’Ia vai i roto i te bāsileia ’e nō te bāsileia », Liahona,Tenuare 2001, 6.

  34. Robert D. Hales, « Fa’aorara’a i te vārua ’e te tino », Liahona, Tenuare 1999, 19.

  35. Robert D. Hales, « Te fafaura’a o te bāpetizora’a », Liahona, Tenuare 2001, 6.

  36. Robert D. Hales, « Tāvini i te Fatu : ’Ia ha’apa’ohia tō ’oe hina’aro », Liahona, Novema 2011, 73.

  37. Robert D. Hales, « E aha te Mesia i tā ’outou nā mana’ora’a ? » New Era, ’Ēperēra 1987, 7.

  38. Robert D. Hale, « Te parau poro’i hō’ē roa a Iesu Mesia », 80; hi’o ato’a Robert D. Hales, « Itoito keretetiano », 75.

  39. I roto LaRene Gaunt, « Elder Robert D. Hales : ‘Ho’i mā te hanahana’ », 53