A Taura e dua na Gonetagane me Vakabula e Dua na Koro

Ena 100 na yabaki sa oti, ena Yatu Samoa Ena Wasa Pasifika, e dua na cauravou na yacana o Tom Fanene a dua na veivuke bibi ena dua na ituvaki ni bula kei na mate vei ira na lewe ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.

A vakaitikotiko o Tom ena dua na koro na yacana o Sauniatu, ka ra a tauyavutaka na Yalododonu Edaidai mai na vanua ko ya me vanua era vakasoqoni vata kina ka me itikotiko raraba. Me vakataki ira ga na Yalododonu ni Kalou ena veigauna kei na veivanua tale eso, era a sotava na veivakatovolei vakakina na cakamana ena nodra cakacaka vata me ra tara cake vata na matanitu ni Kalou. E dua na veivakatovolei a yaco mai ena 1918, ni sa yaco ki na koro e dua na matetaka levu.

Ena gauna ga sa yaco mai kina na tauvimate, sa veivakarusai dina, ka tete vakatotolo sara. Voleka ni o ira kece na 400 na lewenikoro era sa davo tauvimate tu ga e vale ena vuku ni ka oqo. E vica ga vei ira era a veilakoyaki rawa tiko: e dua na tagane qase kei Tom yabaki 12.

Ena vakabauta ga e ratou a vorata taumada kina na vuvale nei Tom na mate veitauvi ka ratou a raica kina na cakamana. A tauvimate tu ena vica na yabaki yani i liu na taci Tom tagane o Ailama. A tadra o tamadrau, o Elisala, ka soli kina vua na idusidusi matata me baleta na veika me qaravi Ailama kina: me vaqara e dua na vunikau wili-wili, ceuta eso na kulina, ka tukia me vakawai mai. A cakava oqo o Elisala ka kauta mai na kena wai kivei Ailama, ka a gunuva ka qai bula sara. A raica kina o Tom na sala e rawa ni veivuke kina na vakabauta me rawai kina na mate veitauvi.

Ena mate veitauvi levu ni 1918, a vakayagataka o Tom na nona vakabauta ka cakacaka vakaukauwa kina me qaravi ira na lewenikoro. “Ena veimataka au dau lako yani ki na veivale yadua meu laki veivakani ka vakasavasavataki ira na tamata ka raica o cei e sa mate,” e kaya o koya.

A tawani ira na vokete mai na dua na mataniwai ka kauta yani ki na veivale yadua. A kabata na veivuniniu, tomi niu, suaka, ka taya me tawani na waininiu me kau vei ira na tauvimate. A vakamatei ira kece na toa ena koro me ra supu me kedra na matavuvale yadua.

Ena gauna ni mate veitauvi levu oqo, e rauta ni dua na ikava vei ira kece na tamata e Samoa era a mate ena matetaka levu oqo. Eso talega na tamata ena koro nei Tom era a mate. A veivuke o Tom ena kedra keli na ibulubulu ka buluta e sivia e 20 vei ira, oka kina o tamana, o Elisala.

Ia me vakavinavinakataki na cakacaka kaukauwa kei na veikauwaitaki loloma nei Tom, e vuqa na tamata ena nona koro era a bula. A cakava o koya e dua na veisau levu kivei ira na tamata oya kei na kena tarai cake na matanitu ni Turaga mai Samoa. Sa “tura tiko na yavu ni dua na cakacaka cecere.”

Ena nomu sala ga vakai iko, o sa vakakina.

O ni na sega beka ni kacivi mo ni cakava na veimataqali veiqaravi a cakava o Tom, ia na ka dina, na cakacaka ena vakabauta ena veisala eso ena vakayaco veisau vakalevu sara vei iko, vei ira na tamata, kei na cakacaka ni kena tarai cake na matanitu ni Kalou.

O sa vakarautaka tiko e dua na ivakaraitaki ki na nomu matavuvale, itokani, kei ira tale eso ena nomu vakaraitaka na ivalavala dodonu, vosota, yalovinaka, kei na loloma. O sa qaravi ira tiko na tamata. O sa vakaitavi tiko ena vuli ivolanikalou kei na masumasu. O sa wasea tiko na dina ni kosipeli vakalesui mai i Jisu Karisito.

Ena yabaki sa oti, e vuqa vei kemuni o ni sa cakava tiko na veika oqo ena nomuni vosota tiko na revurevu ni mate veitauvi raraba. E rairai o se bera beka ni kau wai mai kei na niu ka qaravi ira bula e 400 na tamata, ia o iko o sa kauta vei ira na tamata na vakacegu, inuinui, reki, kei na sautu ena vuqa tale na sala.

Na nomu yabaki ni bula e sega soti ni uasivia na nomu vakabauta kei na nomu lomasoli mo cakacaka ka qaravi ira na tamata. Na ivakaraitaki mai na veigauna sa oti, me vakataki Tom Fanene, e rawa ni vukei iko mo raica ni sa gadrevi mo tura na yavu ni cakacaka cecere ni Kalou.