« 12. Paraimere », Buka arata’i rahi : Te tāvinira’a i roto i Te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a nei (2020).
« 12. Paraimere », Buka arata’i rahi.
12.
Paraimere
12.1
Te fā ’e te fa’anahonahora’a
Te Paraimere o te hō’ē ïa fa’anahonahora’a fa’atumuhia i ni’a i te ’utuāfare, pāturuhia e te ’Ēkālesia. E fa’anahonahora’a nā te mau tamari’i 18 ’āva’e e tae atu i te 11 matahiti. I te fare, e ha’api’i te mau metua i te ’evanelia i te mau tamari’i. I te fare purera’a, e pāturu te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua Paraimere i te mau metua nā roto i te mau ha’api’ira’a, te hīmene, ’e te mau ’ohipa ri’i.
12.1.1
Te mau fā
E tauturu te Paraimere i te mau tamari’i :
’Ia ha’api’i mai nō ni’a i te fa’anahora’a nō te ’oa’oa a te Metua i te ao ra ’e ’ia ’ite i tōna here.
’Ia ha’api’i mai nō ni’a ia Iesu Mesia ’e tāna ’ohipa i roto i te fa’anahora’a a te Metua i te ao ra.
’Ia ora i te ’evanelia.
’Ia fāri’i ’e ’ia ’ite i te fa’aurura’a a te Vārua Maita’i.
’Ia fa’aineine nō te rave ’e nō te ha’apa’o i te mau fafaura’a mo’a.
’Ia ’āmui atu i roto i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a.
12.1.2
Te parau tai’o a te Paraimere
E ha’amaita’ira’a mo’a ’ia ha’api’i i te mau tamari’i. ’Ua ha’api’i Iesu Mesia ē, « hi’o na i tā ’outou mau tamari’i ri’i » ’e « ’a fa’a’amu i tā’u mau ’ārenio » (3 Nephi 17:23 ; Ioane 21:15). Nā roto i te pe’era’a i teie mau anira’a, e here ’e e ha’api’i te feiā fa’atere o te Paraimere i te mau tamari’i mai tā te Fa’aora i rave.
Te parau tai’o a te Paraimere o te hō’ē ïa fa’aha’amana’ora’a i te mau ha’amaita’ira’a o te tāvinira’a i roto i te Paraimere :
« E te mau tamari’i ato’a nā ’oe ra, e ha’api’ihia ïa e te Fatu ; ’e e hau rahi tō te mau tamari’i nā ’oe ra » (Isaia 54:13 ; 3 Nephi 22:13).
12.1.3
Hōho’a
ītona, te mau arata’ira’a nō te fa’atanora’a
Te mau piha ha’api’ira’a
E fa’anahohia te mau piha ha’api’ira’a ’ia au i te matahiti ’e i te rahira’a ’orometua e vai ra. Te mau ’āmuira’a e mea iti te tamari’i ’aore rā, te mau ’orometua, e nehenehe e ’āmui e piti pupu matahiti ’aore rā, hau atu, i roto i te hō’ē piha ha’api’ira’a. I roto i te mau ’āmuira’a rahi, e nehenehe te feiā fa’atere Paraimere e fa’atupu hau atu i te hō’ē piha ha’api’ira’a nō te hō’ē pupu matahiti, ’e hau atu i te hō’ē piha ha’apa’ora’a tamari’i.
Mai te mea e nava’i te tamari’i, e vāhihia rātou i roto i te mau piha ha’api’ira’a ’ia au i tō rātou matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu, mai tei fa’a’itehia i ni’a i te tāpura i muri nei :
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
Piha i te 1 nō Tēnuare
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
2
Piha i te 1 nō Tēnuare
Piha ha’apa’ora’a tamari’i ri’i (e tomo te mau tamari’i i roto i te piha ha’apa’ora’a tamari’i i te 18 ’āva’e)
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
3
Piha i te 1 nō Tēnuare
Hihi mahana
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
4
Piha i te 1 nō Tēnuare
MTM 4
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
5
Piha i te 1 nō Tēnuare
MTM 5
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
6
Piha i te 1 nō Tēnuare
MTM 6
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
7
Piha i te 1 nō Tēnuare
MTM 7
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
8
Piha i te 1 nō Tēnuare
’Ā’au itoito 8
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
9
Piha i te 1 nō Tēnuare
’Ā’au itoito 9
Faito matahiti i te 31 nō Tītema o te matahiti nā mua atu
10
Piha i te 1 nō Tēnuare
’Ā’au itoito 10
Tei mātarohia, e fa’anu’u te mau tamari’i mai te Paraimere haere atu i roto i te Feiā ’Āpī Tamāhine ’aore rā, i te pupu diakono, i te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 12. E nehenehe rātou e fāri’i i te hō’ē Parau fa’a’itera’a nō te haerera’a i mua. E nehenehe e hāmani i teie mau parau fa’a’itera’a i roto i te fa’anahora’a rāve’a tauturu a te feiā fa’atere ’e te pāpa’i parau.
I roto te tahi mau tupura’a, e nehenehe te hō’ē tamari’i 11 matahiti ’aita i ineine nō te fa’aru’e i te Paraimere. E paraparau ’āmui te ’episekōpo, te mau metua, ’e te tamari’i nō ni’a i te taime.
E’ita te mau tamari’i e nehenehe e fa’aru’e i te Paraimere nā mua a’e i te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 12. E’ita ato’a paha te feiā ’āpī tamāroa e fa’atōro’ahia ’ei diakono nā mua a’e i te reira taime.
12.2
’Āmuira’a i roto i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a
Tē ani nei te Atua i te mau ta’ata ato’a ’ia haere mai i te Mesia ’e ’ia tauturu i roto i tāna ’ohipa nā roto i :
Te orara’a i te ’evanelia a Iesu Mesia.
Te ha’apa’ora’a i te feiā nava’i ’ore.
Te anira’a i te mau ta’ata ato’a ’ia fāri’i i te ’evanelia.
Te tāhō’ēra’a i te mau ’utuāfare nō te tau a muri atu.
E tauturu te Paraimere i te mau tamari’i, te mau ’utuāfare, te feiā fa’atere, ’e te mau ’orometua ’ia rave fa’aoti i teie ’ohipa. Nō te mau ha’amāramaramara’a hau atu nō ni’a i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a, ’a tuatāpapa i te pene 1.
12.2.1
Te orara’a i te ’evanelia a Iesu Mesia
12.2.1.1
Te mau ’ohipa a te mau metua ’e te feiā fa’atere
E hōpoi’a nā te mau metua ’ia ha’api’i i tā rātou mau tamari’i i te ’evanelia ’e ’ia tauturu ia rātou ’ia ora i te reira (hi’o Te Ha’api’ira’a Tumu ’e te mau Fafaura’a 68:25–28). E pāturu te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua ha’api’i o te Paraimere i te mau metua i roto i teie hōpoi’a mai teie i muri nei :
E ha’apāpū ē, e ha’amaita’i te mau ha’api’ira’a, te taime hīmenera’a, ’e te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i a te Paraimere i te mau tamari’i ’e tō rātou ’utuāfare.
E tauturu i te mau tamari’i ’ia fa’aineine nō te bāpetizora’a ’e te ha’amaura’a.
E tauturu i te mau tamāroa ’ia fa’aineine nō te fa’atōro’ara’a i te autahu’ara’a.
E tauturu i te mau tamari’i ’ia fa’aineine nō te fāri’i i te hō’ē parau fa’ati’a tā’ōti’ahia nō te hiero, ’e i te mau ’ōro’a o te hiero.
E ha’api’i i te mau tamari’i nō ni’a i te mau ha’amaita’ira’a nō te fa’a’itera’a i te ’evanelia, tae noa atu i te tāvinira’a ’ei misiōnare rave tāmau.
E ti’a i te feiā fa’atere ’ia ’ite pāpū i te mau tamari’i ’aita tō rātou ’utuāfare e pāturu ia rātou i te orara’a i te ’evanelia.
E tūtava te mau metua ’e te feiā fa’atere ’ia riro rātou ’ei mau hi’ora’a maita’i nō te mau tamari’i. E arata’i rātou i te mau tamari’i i roto i tā rātou mau tauto’ora’a ’ia riro hau atu mai ia Iesu Mesia te huru. E riro te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e a te feiā ’āpī ’ei rāve’a nō te tauturu i te mau tamari’i o te mau matahiti 8–11 (hi’o ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org).
12.2.1.2
Te ha’api’ira’a mai i te ’evanelia
E fa’aitoito te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua o te Paraimere i te mau tamari’i ’e tō rātou mau ’utuāfare ’ia ha’api’i mai i te ’evanelia i te fare. E tuatāpapa teie feiā fa’atere ’e te mau ’orometua i te ’evanelia ’e e fa’a’ite atu i te mau tamari’i i te mau mea tā rātou i ’apo mai. E ani rātou i te mau tamari’i ’ia fa’a’ite atu i te ’ēkālesia i te mau mea tā rātou i ha’api’i mai i te fare.
Te mau putuputura’a Paraimere i te sābati. E tauturu te mau putuputura’a Paraimere i te sābati i te mau tamari’i ’ia fa’aoti i te mau fā o te Paraimere (hi’o 12.1.1). Nā te hō’ē melo nō te peresidenira’a o te Paraimere e arata’i i te ’ōmuara’a. Nā te arata’i hīmene e arata’i i te taime hīmenera’a. Nā te mau ’orometua e ha’api’i i te mau tamari’i i te taime ha’api’ira’a.
E fa’aterehia te mau putuputura’a Paraimere nō te mau tamari’i 3–11 matahiti i te mau sābati ato’a, e 50 minuti te maoro, ’āre’a te feiā pa’ari ra, tei roto ïa i tā rātou mau piha ha’api’ira’a. Teie te tārena :
Tuha’a o te putuputura’a
Roara’a
Tuha’a o te putuputura’a
’Ōmuara’a (pure, pāpa’ira’a mo’a ’aore rā, Hīro’a fa’aro’o, ’e a’ora’a)
Roara’a
5 minuti
Tuha’a o te putuputura’a
Taime hīmenera’a
Roara’a
20 minuti
Tuha’a o te putuputura’a
Fa’ata’ara’a i roto i te mau piha ha’api’ira’a
Roara’a
5 minuti
Tuha’a o te putuputura’a
Ha’api’ira’a ’e pure hope’a
Roara’a
20 minuti
I roto i te mau pāroita e mea rahi te tamari’i, e nehenehe te feiā fa’atere nō te Paraimere e vāhi i te mau tamari’i i roto e piti pupu. Hō’ē pupu tei roto i te piha ha’api’ira’a, te piti o te pupu tei roto ïa i te taime hīmenera’a. I muri iho e taui nā pupu e piti. Nā te feiā fa’atere e fa’atano i te taime mai tei hina’arohia.
E 50 minuti te maoro te piha ha’apa’ora’a tamari’i 18 ’āva’e e tae atu i te 3 matahiti. E hōro’a te Hi’o na i tā ’outou mau tamari’i ri’i i te mana’o nō te hō’ē tārena. E nehenehe te mau tamari’i e ha’amata i te haere i roto i te piha ha’apa’ora’a tamari’i ’ia ti’ahia tō rātou 18 ’āva’e te pa’ari.
Fa’anahora’a a te mau tamari’i i te purera’a ’ōro’a E tupu te fa’anahora’a a te mau tamari’i i te purera’a ’ōro’a i te mau ārea ’āva’e hope’a o te matahiti. E vauvau mai te mau tamari’i i te mau mea tā rātou i ha’api’i mai i te fare ’e i te fare purera’a i roto i te matahiti. E tauturu rātou i te ’āmuira’a ’ia tūtonu i ni’a i te Metua i te ao ra, te Fa’aora, ’e tā rāua mau ha’api’ira’a.
Nā te peresidenira’a Paraimere ’e te arata’i hīmene e fa’anaho nā roto i te pure i te fa’anahonahora’a. Nā te ’episekōpora’a e hōro’a i te arata’ira’a. E nehenehe te mau tamari’i e hīmene, e hōro’a i te a’ora’a, e fa’a’ite i te mau ’ā’amu, te mau pāpa’ira’a mo’a, ’aore rā, te mau ’itera’a pāpū.
E nehenehe te fa’anahonahora’a e rave i te tā’āto’ara’a ’aore rā, i te hō’ē tuha’a o te taime purera’a i muri a’e i te ’ōro’a mo’a. Te mau ’āmuira’a e mea iti te tamari’i, e nehenehe rātou e ani i te mau melo o te ’utuāfare o te mau tamari’i ’ia ’āmui ato’a i roto.
Nō te huru mo’a o te purera’a ’ōro’a, e’ita e ti’a ’ia fa’a’ohipahia te mau hōho’a, te mau ’ahu ta’a ’ē, ’aore rā, te mau fa’a’ite’itera’a roro uira.
Putuputura’a fa’aineinera’a nō te hiero ’e nō te Autahu’ara’a. Tei te mau metua te hōpoi’a mātāmua ’ia ha’api’i i tā rātou mau tamari’i nō ni’a i te hiero ’e te autahu’ara’a. Nō te pāturu ia rātou, e fa’anaho te peresidenira’a Paraimere i te hō’ē rurura’a fa’aineinera’a nō te hiero ’e nō te Autahu’ara’a i te matahiti tāta’itahi. Nā te ’episekōpora’a e hōro’a i te arata’ira’a. Nō te mau tamari’i i roto i te piha ha’api’ira’a ’Ā’au Itoito 10 te rurura’a. E anihia te mau metua ’ia haere mai. Teie i muri nei te mau fā o teie rurura’a :
E tauturu i te mau tamari’i ’ia hāro’aro’a i te mau fā, te mau hōpoi’a, ’e te mau ha’amaita’ira’a o te autahu’ara’a.
E tauturu i te mau tamari’i ’ia ’āmui atu i roto i te ’ohipa hiero ’e te ’ā’amu ’utuāfare ’e ’ia fa’aineine nō te rave ’e nō te ha’apa’o i te mau fafaura’a mo’a.
E tauturu i te mau tamāroa ’ia fa’aineine nō te fāri’i i te Autahu’ara’a a Aarona.
E tauturu i te mau tamari’i ’ia fa’aineine nō te fāri’i i te hō’ē parau fa’ati’a tā’ōti’ahia nō te hiero.
E nehenehe te reira rurura’a e fa’atupuhia i te taime nō te Paraimere i te sābati, i te tahi atu taime i te sābati, ’aore rā, i te hō’ē taime ta’a ’ē. Nā te hō’ē melo nō te ’episekōpora’a e arata’i. Tītauhia i te hō’ē a’e melo o te peresidenira’a Paraimere ’ia tae mai.
Mai te mea ’aita i rahi te tamari’i i roto i te hō’ē ’āmuira’a, e nehenehe e fa’atupu i te rurura’a i raro a’e i te arata’ira’a a te peresidenira’a titi. E putuputu ’āmui mai te tahi mau pāroita ’aore rā te tā’āto’ara’a i roto i te titi.
Hi’o Fa’aineinera’a nō te hiero ’e nō te autahu’ara’a i ni’a ChurchofJesusChrist.org nō te mau ha’amāramaramara’a hau atu.
12.2.1.3
Tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i
E nehenehe te mau tamari’i e ha’amata i te haere i te mau ’ohipa ri’i a te Paraimere, ma te ha’amata i te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 8.
E fa’anaho te feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i o te Paraimere i te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i ’o tē fa’atupu i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a. E ti’a i te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i ’ia patu i te mau ’itera’a pāpū, e ha’apūai i te mau ’utuāfare, ’e e hōro’a i te mau rāve’a nō te ha’amaita’i ia vetahi ’ē. E ravehia te reira i roto e maha tuha’a o te tupura’a o te ta’ata iho : i te pae vārua, te pae tōtiare, te pae tino, ’e te pae o te ferurira’a.
E ravehia te mau ’ohipa ri’i a te Paraimere i te mau taime ta’a ’ē atu i te sābati ’aore rā, i te mau pō monirē. E tauturu te feiā fa’atere pa’ari ’ia ha’apāpū ē, e mea pāruruhia te mau ’ohipa ri’i (hi’o safety.ChurchofJesusChrist.org ; hi’o ato’a 20.6.20). E tītauhia ’ia tae mai e piti a’e ti’a fa’atere ta’ata pa’ari i roto i te mau ’ohipa ri’i ato’a (hi’o 12.5.1).
E nehenehe e fa’atano i te mau arata’ira’a i muri nei i te mau huru o te fenua iho :
E fa’atupuhia te mau ’ohipa ri’i a Paraimere e piti taime i te ’āva’e mai te mea e nehenehe. E nehenehe e fa’arahi atu ’aore rā, e fa’aiti mai i te fa’atupura’a i te reira. E feruri te feiā fa’atere i te huru orara’a o te ’utuāfare, te āteara’a ’e te ha’amāu’ara’a, ’e te pārurura’a.
Te ti’ara’a mau, e fa’anahohia te mau tamari’i i roto i te mau pupu matahiti. Te tanora’a mau, e fa’ata’a-’ē-hia te mau tamāroa ’e te mau tamāhine ’ia putuputuhia. Terā rā, e nehenehe rātou e ’āmui nō te tahi mau ’ohipa ri’i ’aore rā, i te mau vāhi e mea iti te mau tamari’i.
E nehenehe te feiā fa’atere e mā’iti e fa’anaho ’e ’e fa’atupu i te mau pūhapara’a tāmahana i te matahiti nō te mau tamari’i Paraimere e 8–11 matahiti. ’Aita e fa’ahepohia te reira mau pūhapara’a.
Nā te moni pāroita e ’aufau i te mau tauiha’a ’e te mau ’ohipa ri’i ato’a, e tae noa atu i te mau pūhapara’a tāmahana fa’ahepo-’ore-hia. ’Eiaha ’ia rahi roa te mau ha’amāu’ara’a ’e te mau rāterera’a.
E ha’apāpū te ’episekōpora’a ē, e rava’i ’e e mea ’aifāito te faufa’a moni ’e te mau ’ohipa ri’i nā te mau tamāroa ’e nā te mau tamāhine o te Paraimere. E hōro’ahia te faufa’a moni ’ia au i te rahira’a o te tamari’i.
Nō te tahi atu mau ha’amāramaramara’a, hi’o ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org. Hi’o ato’a JustServe.org, i te vāhi tē vai ra. E hōro’a mai teie mau rāve’a tauturu i te mau mana’o nō te tāvinira’a ’e te ’ohipa ri’i.
12.2.1.4
Te fa’ahotura’a iāna iho
I roto i tā rātou mau tauto’ora’a nō te riro hau atu mai te Fa’aora te huru, e anihia i te mau tamari’i—ha’amata i te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 8—’ia ha’amau i te mau ’ōpuara’a nō te tupu i te rahi i te pae vārua, i te pae tōtiare, i te pae tino, ’e i te pae o te ferurira’a (hi’o Luka 2:52). Nā roto i te tauturura’a a te mau metua, e ’imi te mau tamari’i i te fa’aurura’a nō te ’ite e aha te ’ohipa e rave. E hāmani rātou i te mau fa’anahora’a, e ha’a i ni’a i tā rātou mau fa’anahora’a, ’e e feruri i ni’a i te mau mea tā rātou i ha’api’i mai. E pāturu te feiā fa’atere mai te mea e hina’arohia. Teie rā, ’eiaha rātou e tāpa’o i te mau ’ōpuara’a ’aore rā, te haerera’a i mua o te mau tamari’i.
Ma te ha’amata i te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 8, e fa’aitoitohia te mau tamari’i ’ia rave hō’ē a’e ’ōpuara’a i roto i nā tuha’a tāta’itahi e maha, i te matahiti tāta’itahi. E nehenehe rātou e fa’a’ohipa i te Tupura’a o te ta’ata iho : Buka tauturu nō te mau tamari’i nō te ha’amau ’e nō te pāpa’i i tā rātou mau ’ōpuara’a.
E fāri’i te mau tamari’i i te mau rāve’a tāmau nō te tāvini ia vetahi ’ē i roto, ’e nā muri i tō rātou ’utuāfare, ’e i roto i te mau ’ohipa ri’i a te Paraimere. E ’itehia te mau mana’o nō te tāvinira’a i ni’a ChildrenandYouth.ChurchofJesusChrist.org. I te vāhi tē vai ra, e hōro’a mai te JustServe.org i te mau rāve’a nō te tāvini i roto i te ’oire.
12.2.3
Te anira’a i te mau ta’ata ato’a ’ia fāri’i i te ’evanelia
E nehenehe te mau tamari’i e ani i te mau ta’ata ato’a ’ia fāri’i i te ’evanelia nā roto i te mau rāve’a e rave rahi. ’Ua tāpurahia i raro nei te tahi o te reira mau rāve’a :
Fa’a’ite i te hō’ē hi’ora’a maita’i ’ei mau pipi nā Iesu Mesia.
Fa’a’ite atu i tō rātou ’itera’a pāpū i te mau hoa ’e i te mau melo o te ’utuāfare.
E aupuru i te mau melo paruparu.
E ani i te mau hoa ’ia haere mai i te purera’a, i te mau ’ohipa ri’i, ’aore rā, i te mau bāpetizora’a ’aore rā, ’ia ha’api’ihia nā te mau misiōnare.
E ani i te mau hoa ’ia ’āmui mai i roto i te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e te feiā ’āpī. E tāpiri atu te feiā fa’atere i te mau metua o teie mau tamari’i nō te tauturu ia rātou ’ia hāro’aro’a i te fa’anahora’a ’e ’ia fa’aoti e nāhea rātou ’e tā rātou mau tamari’i ’ia rave i te reira.
E ani i te mau hoa ’e te mau melo o te ’utuāfare ’ia haere mai i te fa’anahora’a matahiti a te mau tamari’i i roto i te purera’a ’ōro’a.
12.2.4
Te hō’ēra’a te mau ’utuāfare nō te tau a muri atu
E nehenehe te mau tamari’i e tauturu ’ia hō’ē te mau ’utuāfare nō te tau a muri atu nā roto i te mau rāve’a e rave rahi. ’Ua tāpurahia i raro nei te tahi o te reira mau rāve’a :
E fa’atura i tō rātou mau metua ’e e fa’a’ite i te hō’ē hi’ora’a o te orara’a mai te Mesia te huru i roto i tō rātou ’utuāfare.
E fa’aineine ’ia roa’a tō rātou iho ’utuāfare mure ’ore.
E tītau ’ia riro ’ei ta’ata ti’amā nō te fāri’i i te hō’ē parau fa’ati’a tā’ōti’ahia nō te hiero i te matahiti tano.
E fa’aineine nō te fāri’i i te mau ’ōro’a, tae noa atu i te fa’aipoipora’a mure ’ore.
Ha’api’i mai nō ni’a i tō rātou mau ’utuāfare fēti’i ’e te mau tupuna (hi’o My Family: Stories That Bring Us Together (Tō’u ’utuāfare : Te mau ’ā’amu e tāhō’ē ia mātou).
’Imi i te mau tupuna e hina’aro i te mau ’ōro’a hiero (hi’o FamilySearch.org).
E fa’aineine nō te ’āmui atu i roto i te mau bāpetizora’a ’e te mau ha’amaura’a nō te feiā pohe.
E ’āmui atu i roto i te ’ohipa fa’ahorora’a i’oa (indexation) ’e te hō’ē melo o te ’utuāfare (hi’o FamilySearch.org/indexing).
12.3
Feiā fa’atere nō te Paraimere o te pāroita
12.3.1
’Ēpisekōpora’a
Nā te ’episekōpo te hōpoi’a nō te Paraimere. E nehenehe ’oia e hōro’a i teie hōpoi’a i te hō’ē o tōna nā tauturu. E putuputu tāmau te ’episekōpo ’aore rā, tōna tauturu ’e te peresideni o te Paraimere.
E pāhono vitiviti te ’episekōpo ’e tōna nā tauturu i te mau anira’a a te peresidenira’a o te Paraimere nō te feiā e pi’ihia ’ia tāvini i roto i te Paraimere. E ’ohipa te ’episekōpora’a ’e te peresidenira’a nō te tāpe’a tāmau noa i te mau ’orometua ’e te feiā arata’i hīmene. Mai te mea e nehenehe, te mau melo i roto i teie mau pi’ira’a, e tāvini rātou i te roara’a e tano nō te ha’amau i te mau autā’atira’a here ’e te ti’aturi ’e te mau tamari’i. E tauturu te reira autā’atira’a nō te ha’amaita’i i te mau ’itera’a pāpū i roto i te ’ā’au o te mau tamari’i.
E haere tāmau te ’episekōpo ’e te tōna nā tauturu i roto i te purera’a a te Paraimere. E ha’api’i ato’a mai rātou i te i’oa o te tamari’i tāta’itahi i roto i te pāroita ’e e hāro’aro’a i tō rātou huru orara’a.
12.3.2
Hōho’a
ītona, te mau arata’ira’a nō te fa’atanora’a
Peresidenira’a o te Paraimere
Nā te ’episekōpo e pi’i ’e e fa’ata’a i te hō’ē tuahine pa’ari nō te tāvini ’ei peresideni nō te Paraimere. Mai te mea ’ua nava’i te rahi o te ’āmuira’a, e ani ’oia ’ia pi’ihia hō’ē ’aore rā, e piti vahine ta’ata pa’ari ’ei nā tauturu nōna (hi’o pene 30). E feruri te ’episekōpora’a i tāna anira’a ’e e fa’ahaere i te mau pi’ira’a.
E fāri’i rātou i te ha’api’ipi’ira’a ’e te pāturura’a tāmau mai roto mai i te peresidenira’a o te Paraimere titi.
I roto i te hō’ē ’āmuira’a na’ina’i roa, e nehenehe ’o te peresideni Paraimere ana’e te ta’ata fa’atere ’e te ’orometua. I roto i teie huru tupura’a, e ’ohipa ’oia ’e te mau metua nō te fa’anaho i te mau ha’api’ira’a, te taime hīmenera’a, ’e te mau ’ohipa ri’i. E ara ato’a ’oia ’ia tae mai e piti a’e ta’ata pa’ari ha’apa’o i roto i te mau putuputura’a ’e te mau ’ohipa ri’i. Mai te mea e rahi tano noa te ’āmuira’a, e nehenehe e fa’a’īhia te tahi atu mau pi’ira’a mai teie te huru : te mau tauturu, te fa’atere hīmene, te mau ’orometua ’e te feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i, te pāpa’i parau, ’e te feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i.
I roto i te hō’ē ’āma’a ’aita e peresideni Paraimere, e nehenehe te peresideni o te Sōtaiete Tauturu e tauturu i te mau metua ’ia fa’anaho i te ha’api’ira’a nō tā rātou mau tamari’i e tae atu i te taime e pi’ihia ai te peresideni o te Paraimere.
Teie te mau hōpoi’a a te peresideni o te Paraimere : E tauturu tōna nā tauturu iāna.
E tāvini ’oia ’ei melo nō te ’āpo’ora’a pāroita (hi’o 7.4).
E fa’atupu tāmau ’oia i te mau putuputura’a nā te peresidenira’a o te Paraimere ’e e fārerei i te ’episekōpo ’aore rā, i tōna tauturu i fa’ata’ahia.
E hāpono ’oia i te mau anira’a i te ’episekōpora’a nō te mau tāne ’e te mau vahine pa’ari e tāvini i roto i te Paraimere.
E fa’anaho ’e e arata’i i te ha’amatara’a o te mau putuputura’a Paraimere i te sābati.
E aupuru i te mau tamari’i tāta’itahi, i te mau ’orometua, ’e i te feiā fa’atere i roto i te Paraimere.
E ha’api’i i te feiā fa’atere ’e i te mau ’orometua o te Paraimere i tā rātou mau hōpoi’a, ’e e pāturu ia rātou i roto i te reira mau hōpoi’a nā roto i te arata’ira’a ia rātou i roto i tō rātou mau pi’ira’a (hi’o Te ha’api’ira’a mai tā te Fa’aora [2016], 38).
E tauturu i te feiā fa’atere ’e i te mau ’orometua o te Paraimere i te taime ha’api’ira’a, te hīmenera’a, ’e te tauira’a.
E hāhaere nā roto i te mau piha ha’api’ira’a ’e e fa’anaho ’ia nehenehe i te mau ’orometua ’ia tae i te mau putuputura’a a te ’āpo’ora’a ’orometua.
E tauturu i te vauvau atu i te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e te feiā ’āpī i te mau tamari’i e ti’ahia te matahiti i te 8 ’e i tō rātou mau metua. E nehenehe teie e tupu i roto i tō rātou fare ’aore rā, i roto i tā rātou piha ha’api’ira’a (hi’o 12.5.7).
E ti’a’au ’oia i te mau parau ha’aputuhia, te mau parau fa’a’ite, te tāpura ha’amāu’ara’a ’e te faufa’a moni a te Paraimere.
12.3.3
Hōho’a
ītona, te mau arata’ira’a nō te fa’atanora’a
Pāpa’i parau
Mai te mea e ’āmuira’a rahi, e hōro’a te peresideni Paraimere i te ’episekōpora’a ra i te i’oa o te hō’ē vahine pa’ari nō te tāvini ’ei pāpa’i parau. Teie i muri nei tāna mau hōpoi’a :
E tauturu i te peresidenira’a o te Paraimere ’ia fa’aineine i te mau tāpura ’ohipa nō te mau putuputura’a a te peresidenira’a. E ’āmui atu ’oia i roto i teie mau putuputura’a, e pāpa’i i te mau nota, ’e e hi’opo’a i te mau fa’auera’a ’ohipa.
E ’ohipa i pīha’i iho i te mau ’orometua ’e i te feiā fa’atere nō te tāpe’a i te mau parau tāpa’ora’a i te taera’a mai.
E ha’apāpū ē, ’ua ’ite te peresidenira’a o te Paraimere i :
Te mau tamari’i ’āpī ’e i te mau rātere.
Te mau tamari’i e tomo mai i roto i te ha’apa’ora’a tamari’i ’e te mau tamari’i e fa’aru’e atu i te ha’apa’ora’a tamari’i nō te tomo i roto i te piha Hihi mahana.
Te mau tamari’i e ti’a ’ia bāpetizohia.
Te mau tamāhine e nu’u i roto i te Feiā ’Āpī Tamāhine ’e te mau tamāroa e fa’atōro’ahia ’ei diakono.
E fa’aue i te mau tamari’i e hōro’a i te mau pure, te mau pāpa’ira’a mo’a, ’e te mau a’ora’a i roto i te ’ōmuara’a o te mau putuputura’a Paraimere i te sābati (i raro a’e i te fa’aterera’a a te peresidenira’a). E fa’a’ara ato’a ’oia i te mau metua.
E tauturu i te peresidenira’a o te Paraimere ’ia fa’aineine i te tāpura ha’amāu’ara’a, te mātutura’a nō te mau ha’amāu’ara’a, ’e hi’opo’a i te mau mātēria a te mau tamari’i ’e a te feiā ’āpī.
12.3.4
Te arata’i hīmene ’e te fa’ata’i piāna
E ha’api’i te fa’atere hīmene ’e te fa’ata’i piāna i te mau tamari’i i te ’evanelia a Iesu Mesia nā roto i te hīmene i roto i te taime hīmenera’a. E ha’apūai te hīmene i te tuatāpapara’a hepetoma o te Mai, pe’e mai. E nehenehe e fa’a’ohipa i teie mau rāve’a tauturu i muri nei :
Tītauhia i te ’episekōpora’a ’ia hōro’a i te parau fa’ati’a nō te fa’a’ohipa i te tahi atu huru hīmene i roto i te Paraimere.
Mai te mea ’aita e fa’ata’i piāna ’aore rā, ’aita e piāna, tē vai ra te fa’ata’ira’a upa i ni’a i te tahua ’itenati nō te Vaira’a hīmene. E nehenehe ato’a te mau tamari’i e hīmene ma te upa ’ore.
E nehenehe te fa’atere hīmene e tauturu i te hīmenera’a nō te ha’apa’ora’a tamari’i, ’ia anihia mai ’oia. E nehenehe e pi’i i te tahi atu fa’atere hīmene mai te mea e tītauhia.
E ’ohipa te fa’atere hīmene ’e te peresidenira’a o te Paraimere nō te tauturu i te mau tamari’i ’ia fa’aineine nō te fa’anahora’a matahiti a te mau tamari’i i roto i te purera’a ’ōro’a (hi’o 12.2.1.2).
Hi’o Taime hīmenera’a i ni’a ChurchofJesusChrist.org nō te mau mana’o ’e te mau rāve’a tauturu hau atu.
12.3.5
Te mau ’orometua ’e te feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i
E ani te peresidenira’a o te Paraimere i te ’episekōpora’a i te mau tāne ’e te mau vahine ’ia tāvini ’ei mau ’orometua Paraimere ’e ’ei feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i. E feruri te ’episekōpora’a i teie mau anira’a ’e e rave i te mau pi’ira’a. E pi’ihia teie mau melo nō te ha’api’i i te mau piha matahiti ta’a maita’i o te mau tamari’i.
E ha’api’i te mau ’orometua Paraimere ’e te feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i i roto i te Mai, pe’e mai—Nō te Paraimere (3–11 matahiti) ’e ’A Hi‘o na i tā ’Outou mau Tamari’i ri’i (ha’apa’ora’a tamari’i). E pe’e rātou i te mau parau tumu i roto i Te Ha’api’ira’a mai tā te Fa’aora ’e te pene 17 o teie buka.
’Ia ha’api’i ana’e te mau ta’ata pa’ari i te mau tamari’i i roto i te mau fa’anahora’a a te ’Ēkālesia, e tītauhia e piti a’e ta’ata pa’ari ha’apa’o i reira. Teie nā ta’ata pa’ari, e nehenehe e piti vahine, e piti tāne, ’aore rā, e nā ta’ata fa’aipoipohia. Mai te mea ’aita e nehenehe, e ’āmui te feiā fa’atere i te mau piha ha’api’ira’a. E ti’a i te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua ’ia fāri’i i te ha’api’ipi’ira’a i ni’a ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org (hi’o 12.5.1).
’Eiaha te feiā ’āpī e ha’api’i i roto i te Paraimere, noa atu ’ei mau ta’ata mono.
E pārahi noa te feiā fa’atere o te Paraimere ’e te feiā fa’atere ha’apa’ora’a tamari’i i pīha’i iho i te mau tamari’i e hope noa atu te Paraimere, tae noa atu i te taime hīmenera’a ’e te mau taime tauira’a. I roto i te taime hīmenera’a, e ’āmui te mau ’orometua i tā rātou piha ha’api’ira’a. E fa’aea noa te mau ’orometua i pīha’i iho i te mau tamari’i na’ina’i i muri a’e i te Paraimere e tae atu i te taime e haere mai ai te hō’ē melo o te ’utuāfare e ti’i ia rātou.
E haere te mau ’orometua ’e te feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i i te mau putuputura’a toru ’āva’e a te feiā fa’atere (hi’o 13.5.2).
12.3.6
Hōho’a
ītona, te mau arata’ira’a nō te fa’atanora’a
Feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i
E fa’anaho te feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i o te Paraimere i te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i nō te mau tamari’i e ha’amata i te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 8 (hi’o 12.2.1.3). E fa’atumu te tāvinira’a ’e te mau ’ohipa ri’i i ni’a i te ’ohipa nō te fa’aorara’a ’e te fa’ateiteira’a. E mea ’ārearea te reira ’e te fa’aitoito. E patu te reira i te ’itera’a pāpū, e ha’apūai i te mau ’utuāfare, ’e e ha’amaita’i i te tupura’a o te ta’ata iho.
E nehenehe te mau ’orometua Paraimere e riro ’ei feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i i te Paraimere. E nehenehe ato’a te tahi atu mau melo e riro ’ei feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i i te Paraimere, tā te peresidenira’a o te Paraimere e ani, ’e tā te ’episekōpora’a e pi’i. E piti a’e ti’a fa’atere e tae mai i te ’ohipa ri’i tāta’itahi. Teie nā feiā fa’atere, e nehenehe e piti vahine, e piti tāne, ’aore rā, hō’ē nā ta’ata fa’aipoipohia. Tītauhia i te feiā fa’atere ’ia rave i te ha’api’ipi’ira’a i ni’a ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org (hi’o 12.5.1).
12.4
Hōho’a
ītona, te mau arata’ira’a nō te fa’atanora’a
Pāpa’i parau nō te Paraimere o te titi
E pi’i te peresidenira’a titi i te hō’ē vāhine pa’ari nō te tāvini ’ei peresideni nō te Paraimere o te titi. Mai te mea e titi rahi, e ani ’oia hō’ē ’aore rā, e piti vahine ta’ata pa’ari nō te tāvini ’ei tauturu, ’e hō’ē atu nō te tāvini ’ei pāpa’i parau. Nā te hō’ē melo o te peresidenira’a titi ’aore rā, hō’ē melo ’āpo’ora’a teitei e pi’i ’e e fa’ata’a i teie mau vahine. Nō te mau ha’amāramaramara’a nō ni’a i te mau hōpoi’a a te peresidenira’a ’e te pāpa’i parau o te Paraimere titi, hi’o 5.4.1 ’e 5.4.4.
Na te hō’ē tauturu i roto i te peresidenira’a titi te hōpoi’a nō te Paraimere i roto i te titi. Tei iāna ato’a te hōpoi’a nō te ’ohipa a te peresidenira’a o te Paraimere titi. E ha’api’i ato’a ’oia i te mau ’episekōpo i tā rātou hōpoi’a nō te Paraimare.
E fa’ata’a te peresidenira’a titi i te hō’ē melo nō te ’āpo’ora’a teitei nō te ’ohipa i pīha’i iho i te peresidenira’a o te Paraimere titi. E tāvini ’oia i roto i te tōmite o te Autahu’ara’a a Aarona–Feiā ’Āpī Tamāhine o te titi (hi’o 29.3.9).
12.5
Te mau arata’ira’a ’e te mau fa’aturera’a hau atu
12.5.1
Pārurura’a i te mau tamari’i
’Ia ’ohipa ana’e te mau ta’ata pa’ari ’e te mau tamari’i i roto i te mau fa’anahora’a a te ’Ēkālesia, e tītauhia e piti a’e ta’ata pa’ari ha’apa’o i reira. E tītauhia paha ’ia ’āmui i te mau piha ha’api’ira’a nō te fa’atupu i te reira.
Tītauhia i te mau ta’ata pa’ari ato’a e ha’a i pīha’i iho i te mau tamari’i ’ia rave i te ha’api’ipi’ira’a nō te pārurura’a i te mau tamari’i ’e i te feiā ’āpī i roto i te roara’a hō’ē ’āva’e o tō rātou pāturura’ahia (ProtectingChildren.ChurchofJesusChrist.org). E rave fa’ahou rātou i te reira ha’api’ipi’ira’a i te mau toru matahiti ato’a.
12.5.2
Mau tamari’i e mau hina’aro ta’a ’ē tō rātou
Mai te mea e ma’i maoro tō te hō’ē tamari’i, e huma, ’aore rā, e hina’aro ta’a ’ē, e paraparau te feiā fa’atere o te Paraimere i te mau metua ’e i te ’episekōpora’a. E fa’anaho ’āmui rātou nō te pāturu i te ’utuāfare ’e nō te tauturu i te tamari’i ’ia ’āmui mai i roto i te Paraimere.
Te mau tamari’i huma, e haere iho ā rātou i roto i tā rātou piha Paraimere. Mai te mea e tītauhia, e nehenehe e pi’i i te tahi atu mau ’orometua.
Te mau tamari’i huma ’aore rā, e mau hina’aro ta’a ’ē tō rātou, e fa’aoti rātou i tā rātou Paraimere i te ’ōmuara’a o te ’āva’e Tēnuare o te matahiti e ti’ahia ai tō rātou matahiti i te 12. E riro te tahi mau tamari’i i te ’ore e fa’aoti i te Paraimere ’ia au i teie tārena. E ’ohipa ’āmui te ’episekōpo ’e te mau metua nō te fa’aoti e aha te mea maita’i a’e nō te tamari’i tāta’itahi.
E ha’amana’o te ’episekōpora’a ’e te peresidenira’a o te Paraimere i te fa’aurura’a maita’i a te mau tāne ti’amā e tāvini i roto i te Paraimere. E nehenehe te mau tāne e tāvini ’ei mau ’orometua, ’ei feiā fa’atere nō te ha’apa’ora’a tamari’i, ’ei fa’atere hīmene ’e ’ei fa’ata’i piāna, ’e ’ei feiā fa’atere nō te ’ohipa ri’i a te Paraimere.
12.5.4
Pārurura’a i te piha haumitira’a
E fa’aitoito te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua i te mau metua ’ia ’āfa’i i tā rātou mau tamari’i i te piha haumitira’a hou te Paraimere. I roto i te Paraimere, nā te hō’ē metua ’aore rā, te ta’ata ha’apa’o, e ’āfa’i i te hō’ē tamari’i na’ina’i i te piha haumitira’a. ’Eiaha te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua e ’āfa’i i te mau tamari’i i te piha haumitira’a.
12.5.5
’Ohipa ha’utira’a teata ta’ata ora
E ha’apa’o maita’i te feiā fa’atere ’e te mau ’orometua ’ia ha’uti teata ta’ata ora ana’e rātou i te mau ’ohipa mo’a i roto i te Paraimere. ’Eiaha e fa’ahōho’a i te Metua i te ao ra ’e i te Vārua Maita’i. E nehenehe te mau tamari’i e fa’ahōho’a i te Fa’aora i roto ana’e i te hō’ē ha’utira’a nō te fānaura’a. Nō te mau arata’ira’a hau atu, hi’o 20.6.15.
12.5.6
Hōho’a
ītona, te mau rāve’a tauturu fa’ahepo-’ore-hia
Te mau tāpe’a rima nō te MTM
’Ia ha’amata te mau tamari’i i te piha ha’api’ira’a MTM 4, e nehenehe te peresidenira’a o te Paraimere ’aore rā, tō rātou ’orometua Paraimere, e fa’aha’amana’o i te mau tamari’i ’ia « mā’iti i te maita’i » ’e e hōro’a ia rātou i te hō’ē tāpe’a rima MTM matie.
12.5.7
Te fa’a’itera’a i te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e te feiā ’āpī
I te ’ōmuara’a o te matahiti tāta’itahi, e haere te ’episekōpo, hō’ē o tōna nā tauturu, ’aore rā, te peresidenira’a o te Paraimere, e fārerei i te ’utuāfare ’aore rā, i te piha ha’api’ira’a a te tamari’i tāta’itahi o te ti’ahia te matahiti i te 8 i roto i te matahiti. E fa’a’ite rātou i te mau tamari’i ’e tō rātou mau metua i te fa’anahora’a a te mau tamari’i ’e te feiā ’āpī. E fāri’i te tamari’i tāta’itahi i te tāpa’o nō te rirora’a ’ei melo, ’e te hō’ē hōho’a o te Tupura’a o te ta’ata iho : Buka tauturu nō te mau tamari’i.