Fesoasoaniga mo Suesuega
Faafanua 9: O le Lalolagi o le Feagaiga Tuai


Faafanua 9

O le Lalolagi o le Feagaiga Tuai

Ata
faafanua 9 o le Tusi Paia

Matu

Kaukasa

Sami Kasapaio

Mauga o Ararata?

Sami Uliuli

Uraru

Sa Horī

Teroi

Sa Hetī

Uro?

Arana (Patanarama)

Asuria

Karekemisa

Mesopotamia

Nineva

Vaitafe o Eufirate

Asura

Akata

Laufanua Laugatasi o Turu

Susana (Susa)

Vaitafe o Tikariso

Papelonia

Roto

Kitimo (Kuperu)

Papelu (Senara)

Suria

Kafatori (Kereta)

Elama

Saitonu

Foinie

Tamaseko

Papelonia

Turo

Toafa Arapi

Uro?

Sami o Kinereta (Sami o Kalilaia)

Mekito

Sami Tele po o i Luga (Sami Metitirani)

Ierusalema (Salema)

Sami i Lalo (Fagaloa Peresia)

Kanana

Sami Oona (Sami Mate)

Peresepa

Gutu o le Naila

Kosena

Mitiana

Toafa o Lipua (Futu)

Onu

Esiokape

Aikupito

Naila

Mauga o Sinai? (Horepa)

Sami Ulaula

Kilomita

0 100 200 300 400

A E I O U F G L

1 2 3 4

●1

●2

●3

●4

●5

●6

●7

●8

●9

●10

●11

●12

●13

●14

●15

●16

●17

  1. O le Mauga o Ararata O le tulaga faatalatuu o le mea sa tuta ai le vaa o Noa (Kene. 8:4). E le iloa le tulaga tonu.

  2. O Uro O le uluai nofoaga o Aperaamo, o iinei sa toeitiiti ona avea o ia ma tagata e osi aʼi le taulaga, sa ia vaai i le agelu a Ieova, ma maua le Urima ma le Tumena (Kene. 11:28–12:1; Ape. 1; 3:1). (Ia matau foi le isi tulaga atonu o le tulaga o Uro i Mesopotamia i matu.)

  3. O Papelonia, Papelu (Senara) Sa muai faatoaina e Kuso, le atalii o Hamo, atoa ma Nimarota. O le eria lenei o le pogai o Sa Iareto i ona po o le Olo o Papelu i eleele laugatasi o Senara. Mulimuli ane sa avea ma laumua o le itumalo o Papelonia ma le afioaga o tupu o Papelonia, e aofia ai Nepukanesa o le sa ave faatagataotauaina Iutaia e toatele i lenei aai ina ua maeʼa le faaumatiaga o Ierusalema (587 T.L.M.). Sa tumau Iutaia i le nofopologa i Papelonia i tausaga e 70 seia oo i ona po o le Tupu o Kuresa, o le sa faatagaina le toe foi atu o Iutaia i Ierusalema e toe fauina le malumalu. O le perofeta o Tanielu sa nofo iinei i lalo o Nepukanesa, Pelesara, ma Tariu Ⅰ (Kene. 10:10; 11:1–9; 2 Tu. 24–25; Iere. 27:1–29:10; Eseki. 1:1; Tani. 1–12; Ominae 1:22; Eteru 1:33–43).

  4. Susana (Susa) O le aai laumua o le Malo o Peresia i lalo o nofoaiga o Tariu Ⅰ (o Tariu le Sili), Asueru, ma Aretaseta. O le afioaga o le Masiofo o Eseta, o lona lototele ma faatuatua sa faasaoina ai Iutaia. O Tanielu sa auauna iinei atoa ma Neemia mulimuli ane (Nee. 1:1; 2:1; Ese. 1:1; Tani. 8:2).

  5. O le Fanua Laugatasi o Turu O Sataraka, Mesako, ma Apeteniko sa lafoina i se ogaumu aasa ina ua latou mumusu e ifo i se tupua auro ua ta e Nepukanesa; sa faasaoina i latou e le Alo o le Atua, ma sa latou toe o mai, mai le ogaumu e lei afaina (Tani. 3).

  6. O Asuria O Asura o le uluai laumua o Asuria, ona mulimuli ane lea ma Nineva. O tupu Asuria o Salemanesa Ⅴ ma Sarekona Ⅱ sa faatoilaloina le Malo i Matu o Isaraelu ma ave faatagataotauaina ituaiga e 10 i le 721 T.L.M. (2 Tu. 14–15, 17–19). Sa lamatia Iutaia e Asuria seia oo i le 612 T.L.M., ina ua faatoilaloina Asuria e Papelonia.

  7. O Nineva O le laumua o Asuria. Sa osofaia le laueleele o Iutaia e Asuria i le nofoaiga o Esekia ma le auaunaga o le perofeta o Isaia. O Ierusalema, le aai laumua o Iuta, sa faasaoina faavavega ina ua taina e se agelu 185,000 fitafita Asuria (2 Tu. 19:32–37). Sa poloaiina e le Alii le perofeta o Iona na te valaau atu i lenei aai ina ia salamo (Iona 1:2; 3:1–4).

  8. O Arana Sa nofo Aperaamo iinei i ni nai tausaga ae lei alu i Kanana. Sa tumau iinei le tamā ma le uso o Aperaamo. O Repeka (o le ava a Isaako), ma Rasela, Lea, Pila, ma Selepa (o ava a Iakopo), sa o mai mai lenei eria (Kene. 11:31–32; 24:10; 29:4–6; Ape. 2:4–5).

  9. Karekimisa Sa iu le pule o Aikupito i Kanana ina ua faatoilaloina iinei Farao o Neko e Nepukanesa (2 No. 35:20–36:6).

  10. O Saitonu Sa faatuina lenei aai e Saitonu, o le atalii o le atalii o Hamo, ma o le aai Sa Kananā pito i matu (Kene. 10:15–20). O le nofoaga lea o Iesepela, o le sa amataina le tapuaiga faaPaala i Isaraelu (1 Tu. 16:30–33).

  11. O Turo Sa avea lenei aai ma uafu ma maketi taua i Suria. O Hiramo le Turo sa ave laau arasi ma le auro ma tagata faigaluega e fesoasoani ia Solomona i le fauina o lona malumalu (1 Tu. 5:1–10, 18; 9:11).

  12. O Tamaseko Sa faasaoina Lota e Aperaamo e latalata iinei. Sa avea ma aai sili o Suria. O le nofoaiga o le Tupu o Tavita, sa faatoilaloina ai le aai. Sa faauuina e Elia Asaeli e avea ma tupu i luga o Tamaseko (Kene. 14:14–15; 2 Samu. 8:5–6; 1 Tu. 19:15).

  13. O Kanana Sa foaiina atu lenei laueleele ia Aperaamo ma lana fanau e fai mo latou e faavavau (Kene. 17:8).

  14. O le Mauga o Sinai (Horepa) Sa fetalai atu le Alii ia Mose mai le laau mu (Esoto 3:1–2). Sa tuuina atu ia Mose le Tulafono ma Poloaiga e Sefulu (Esoto 19–20). Sa fetalai atu le Alii ia Elia i le leo filemu ma le itiiti (1 Tu. 19:8–12).

  15. O Esiokape Sa faia e le Tupu o Solomona se “fua” i Esiokape (1 Tu. 9:26). Masalo o lenei uafu sa tuta atu ai le tupu fafine o Seepa, ina ua na faalogo i le tala ia Solomona, ina ia vaai atu ia te ia (1 Tu. 10:1–13).

  16. O Aikupito Sa malaga Aperaamo iinei ona o le oge tele i Uro (Ape. 2:1, 21). Sa taʼu atu e le Alii ia Aperaamo e aoao atu i tagata Aikupito mea sa Ia faaalia atu ia te ia (Ape. 3:15). O uso o Iosefa sa faatauina atu ai o ia i le nofopologa (Kene. 37:28). Sa avea Iosefa ma pule i le maota o Potifara iinei. Sa lafoina o ia i le falepuipui. Sa ia faamatalaina le miti a Farao ma sa tuuina atu ia te ia le tulaga o le pule i Aikupito. Sa aumaia faatasi Iosefa ma ona uso. Sa siitia Iakopo ma lona aiga iinei (Kene. 39–46). Sa nonofo le fanau a Isaraelu i Kosena i lo latou nonofo le tumau i Aikupito (Kene. 47:6).

    Sa fanafanau Isaraelu ma sa “faasilisili ona toatele”; ona tuuina lea i le nofopologa e tagata Aikupito (Esoto 1:7–14). Ina ua uma ni mala sa faatagaina e Farao Isaraelu latou te o ese mai Aikupito (Esoto 12:31–41). Sa ave Ieremia i Aikupito (Iere. 43:4–7).

  17. O Kafatori (o Kereta) O le laueleele anamua o Sa Minoa.