Kosoi en Limpoak Kin Wiawi Wasaht
Kitail en esehla kosoia oh rong Sapwelime limpoak wasaht, nan atail mongiong kan oh nan imwatail kan, oh nan atail pwukoah kan en rongamwahu o, kemwekid kan, sawas akan, oh papah kan.
Neitail serihn Praimeri kan koulki, “Kosoi en Limpoak Kin Wiawi Wasaht.”1
Mie ehu pak ih kiong Sister Gong kisin locket ehu. Ih intingi iong ie dot-dot, dot-dot, dot-dot-dash. Koaros me ese code en Morse pahn kak kasawihada lepin inting kat I, I, U. Ahpw ih kapatahiong ehu code. Ni lokaiahn Mandarin Chinese, “ai” wehwehki “limpoak.” Eri, ni code-riau, inting o kosoia “I poakepoake iuk.” Susan, ai mwohnlimpoak, “I, ai (爱), U.”
Kitail kin kosoia limpoak nan songesongen lokaia tohto. Mie me indahng ie me aramas kin kosoiki lokaia 7,168 [isikid epwiki weneisek waluh] kei me mie ansouet.2 Nan Mwomwohdiso wet kitail kin kosoiki kosoi 575, [limepwiki isihsek limau] me kileledier, ni songesongen lokaia kei. Kitail pil kin kosoipene ni ngoang, ni mwohmw, oh pepehm sang ni mahlen de sansal kan, koul, kahlek, sain kan, oh mwomwen amw-mwekid en loale-liki.3
Rahnwet, kitail kosoia mahsen siluh en limpoak nan rongamwahu: lokaia en soanamwahu oh wahu, lokaia en papah oh tohnmetei, oh lokaia en momourki inou kan.
Keieu, mahsen en rongamwahu en soanamwahu oh wahu.
Sang ni soanamwahu oh wahu, Sister Gong peki rehn seri kan oh me pwulopwul kan, “Ia mwomwen amwail ese me amwail pahpa oh nohno oh pil amwail peneinei poakohng kumwail?”
Nan Guatemala, seri kan kosoia, “Ai pahpa oh nohno kin dodohk laud pwe irahn kamwenge aht peneinei.” Nan North America, seri kan kosoia, “Ai pahpa oh nohno kin wadek ong ie soai kan oh kosoneiong ie nan ai peht o nihpwong kan.” Nan Sahpw Sarawi o, seri kan kosoia, “Ai pahpa oh nohno kin sinsile ie pwe ien insenamwahu.” Nan Ghana, West Africa, seri kan kosoia, “Ai pahpa oh nohno kin sewesekin ie nei pwuken Serih kan oh dahme Me Pwulopwul kan men wiahla ehu rahn.”
Emen seri kosoia, “Mendahte ah kin inenen pwangada sang ah dodohk rahn o pwon, ai nohnou kin kohdo likio pwe en mwadong ong ie.” Ah nohnohu sengiseng ansou e rongada me ah meirong en rahn akan inenen katapan. Serepein pwulopwul men kosoia, “Mendahte ngehi oh ai nohnohu sohte kin pwungpene ekei ansou, ih kopworopworki ai nohnohu.” Ah nohnohu pil sengiseng.
Ekei pak kitail anahne ese me kosoiepen limpoak me wiawi wasaht mie me rong oh perenikihda.
Sang ni soanamwahu oh wahu, atail kamadipw sarawi oh tuhpene teikan kin poahsonki Sises Krais. Kitail kin kosoia duwen Tomwpen dihp en Sises Krais ni wahu, me ong pein kitail oh e mehlel, kaidehn tomw ehu me sohte sansal. Kitail kahdanki sapwellimen Sises Krais Mwomwohdiso kapwurpwurdo wet ni mware, Mwomwohdiso en Sises Krais en Souleng en Imwin-Rahn Akan. Kitail kin dodohngki kapakap ni lokaia wahu ansou me kitail kin kapakap ong Samatail Nanleng oh wahu soanamwahu ansou me kitail kin kosoieng emen emen. Ni atail pohnese Sises Krais me wia poahsoan en inou kan en tehnpas sarawi, kitail kin katikala atail inda “kokohla ni tehnpas sarawi” oh tohto ong “kokohdo rehn Sises Krais nan tehnpas en Kauno.” Ehu ehu inou kin mwengininginki, “Kosoi en limpoak kin wiawi wasaht.”
Towe kapw kan kin kosoia me lepin lokaia kan en Mwomwohdiso ekei pak anahne en kawewehdi. Se kin kouruhrki aht kin medewe me “stake house” kak wewehki uduken kou me wia ehu mwengehn soutik iouen, “ward building” kak wewehki imwen wini; opening exercises kak lukeiong kitail en wia moange, pwopwe,pwukie, oh patehn neh nan en mwomwohdiso wasahn peidi en sidohsahn kan. Ahpw, menlau, kitail koaros nantiheng wehwehki oh kadek pene ni atail pahn esehla lokaiahn limpoak kapw pwukat. Ni ah wia towe mehlel kapw men nan mwomwohdiso, mie me indahiong me ah urohs ko inenen mwotomwot. Ni ah sohte insensuwedkihla, e sapeng, ni mehlel, “Ai mohngiong et apwtehn weliakapwala; menlau kanengamahiong ai urohs kat en esehla.”4
Lepin kosoi kan me kitail kin dodohngki kin kak kahreiong atail karanihla de dohsangala ekei Souleng kan oh kompokepahtail kan. Ekei pak kitail kin kosoia duwen dodohk en misineri, dodohk en tehnpas sarawi, sawasepen aramas oh dodohk en sawas ni mwohmw kei me kak kahrehieng mehteikan en kamehlele me kitail kin medewe me kitail kin pein wia dodohk pwukat. Kitail nantiheng kosoi ansou koaros ni soanamwahu oh wahu en kaping ansou koaros ong sapwelimen Koht dodohk oh lingan oh pil wiewia mwahu, mahk, oh lingan en Sises Krais oh Sapwelime tomw en tohnmetei o.5
Keriau, mahsen en rongamwahu en papah oh tohnmetei.
Ni atail kin pwurehng tuhpene ni wasahn kaudek kan nan ehu ehu wihk pwehn wauneki oh kapingki rahn en Sapad, kitail kak kasalehda atail poadidieng atail inou kan ong Sises Krais oh ong emen emen sang atail pwukoah kan nan Mwomwohdiso, kehmpoakepahtail kan, kousoan kan , oh pwukoahn papah.
Ansou me I peidek rehn kaun akan en Mwomwohdiso kan dahme kin kapwunodih irail, irail koaros kosoia, “Ekei nait towe kan sohte kin men alehda pwukoah en Mwomwohdiso.” Pwukoah pwe en papah Kauno oh mehteikan nan Sapwelime Mwomwohdiso kiong emen emen ansou mwahu en kalaudehla limpoak, koahiek, oh karakarahkla. Ni ansou me kitail kin kasarawihla, kitail kak alehdi sapwellimen Kauno kamarain pwe en pwokada oh kakehlaka mehteikan oh pein kitail. Ni mehlel, wekiwekideklahn ansou kan oh irair kan nan atail mour kan kak kaluwete atail koahiek en papah, ahpw kopworopworiki me kaidehn pein inengitail. Iangahki Nahnmwariki Pensamin, kitail kosoia, “Ma mie rehi ih pahn kihwei”6 oh kihwei wen me kitail kak.
Kaun akan en steik oh ward kan, kitail wia atail pwukoah. Ni atail kin ekerada ( oh pil mweidala) riatail souleng kan me kin papah nan sapwelimen Kauno Mwomwohdiso, kitail menlau wia met ni wahu oh kamarain. Sewese emen emen en alehdi pepehm en kaping oh me irail kak pweida. Menlau kin ale kaweid sang oh rong irail kaun en lih akan. Kitail en tamataman, nin duwen Preseden J. Reuben Clark ah padahngki, nan sapwelimen Kauno Mwomwohdiso kitail kin papah wasa kitail alehdi pwukoah ie, “wasa ehu me sohte me kin rapahki de soikala.”7
Ansou me ngehi oh Sister Gong pwopwoudauh, Elder David B. Haight kaweidki: “Ansou koaros kin kolokol ehu pwukoah doadoahk nan Mwomwohdiso. Ahpw mehlel ni ansou en apwal kan,” e kosoia, “ke anahne kehn Sapwelimen Kauno limpoak ong irail kan me ke papah oh ong pein kowe ni ahmw pahn papah.“ I inouki me limpoak mie wasaht, wasahu, oh wasa koaros ni atail pahn sapengki ei ong kaun en Mwomwohdiso kan ni amwail pahn papah Kauno nan Sapwelime Mwomwohdiso sang Sapwelime Ngehn oh atail inou sarawi kan.
Sapwelimen Kauno Mwomwohdiso kopwurpwurdo wet kak wia wasahn kamarainih aramas nan kousoan en Zion ehu. Ni atail kin pwongih, papah, pereperen, oh esehla Sapwelime limpoak, kitail katengei kitaildi nan Sapwelime rongamwahuo. Kitail kak sohte pwungkipene kahpwal akan en koapwerment de nan kousoan akan ahpw kitail kin ehupene ni atail kin koul pene nan pwihn en koul en ward. Kitail kin apwalihada ehupene oh uhweng kelehpwla ni atail kin sawas sang nan atail mongiong kan nan imwen emen emen oh kousoan kan.
Ni ansou me towe kan kin pwarek steik preseden kan, I kin kehn arail limpoak loal ong toweh kan nan soangen irair koaros. Ni aht tang oh daulih imwen towe kan nan ah steiko, emen steik preseden intingihdi me mendahte ma kitail mihmi nan imwatail me mie wasahn pampap de ihmw me taht ki pwehl, sawas sang Mwomwohdiso wia mehkot mwahu ehu me iangahki tohnmetei. Ahpw, e kasawih ni keneinei, ansou me kitail kin ehupene papah oh tohnmetei nan rongamwahu wet, kitail kin diarada sapwung malaulau oh meleilei kin laudla. Ma kitail kin mweidohng Ih, Sises Krais pahn ketin sewesei kitail kosoiahwei duen Sapwelime limpoak wasaht.
Nan summer et, aht peneinei tuhwong towe mwahu kei en Mwomwohdiso oh kompokepaht kan nan Loughborough oh Oxford, England. Tuhpene katapan pwukat katamandohng ie mwomwen en ward kemwekid en tuhpene oh papah kan ahr kak kawada ehupene kapw de tengeteng nan rongamwahu. Erein ansou ehu I pehmadahr me, nan wasa tohto nan Mwomwohdiso, ma kemwekid en ward ekis tohtohla, mehlel me kosondier oh wiawiher ki kahrepen rongamwahu, kak kihpene kitail koaros ni ehupene laud oh miniminpene.
Emen sehrmen en palien kemwekid kan en ward oh iengehkan kak apwalih emen emen aramas oh kousoan en Souleng kei. Arail koamwoakid me kosoandi mwahu kan kin sewese aramas kehn me re kesempwal, wia towe mehlel, oh lukehng en wia pwukoah anahn ehu mie. Koamwoakid pwukat kin kihpene soangen aramas tohto, wiahda mehn ketemen poatoapoat, oh kak wiawi ni pweitikitik de sohte pweipwei. Koamwoakid kaperen en rongamwahu kan pil kin luke mehn impatail kan oh koampoakepahtail kan.
Ehupene oh papah kin pak tohto doadoahk pene. Kumwail me pwulopwul kan ma kumwail udahn men esehla aramas emen, ah kumwail en sawas pene oh doadoahk pene ni amwail pahn wia pwukoahn papah.
Ni mehlel, sohte emen aramas de peneinei ehu me unsek. Kitail koaros anahne sawas mwahu pwe kitail en kak kosoiwei ni limpoak wasaht. “Limpoak Unsek Kin Kasorehla Masepwehk.”8 Pwoson, papah, oh tohnmetei kin kiheng kitail en karanihalala atail Sounkomour o. Ma laudlahn limpoak, pwoson, oh sohte medewe kowe kelehpw nan atail papah oh tohnmetei kin mihmi Reh, ih laudlahn atail kak tepida wehwehki sapwellimen Sises Krais tomwpen limpoak oh mahk ong kitail.
Oh met kitail pahn uhd kosoia mahsen en rongamwahu en momourki inouo.
Kitail mih nan mwehi en medewehte-pein-ih ehu. Inenen laud me “ih pilada pein ngehi.” Met duwehte atail kamehlele kitail ese me keieu mwahu ong pein-insenetail oh mwomwen atail pahn kadoahke.
Ahpw ni imwilahu e sohte mehlel. Sises Krais pein kasalehda duwen mehlel wet, me manaman oh wereilahr.
“Pwe aramas emen me men doarehla eh mour, e pahn pwupwusang; a mehmen me men tounmeteikihla eh mour, pwehki ngehi, e pahn diar.
“Pwe da katepehiong aramas emen [de lih], ma e alehdi kepwe koaros en sampah pokon, e ahpw pahn pwupwusang eh mour?”9
Sises Krais ketin kasalehda ahl me mwahu ehu—ehupene kan me poahsoandahr pohn inou sarawi, me kehlail sang sahl kan en mehla. Atail inou kan ong Koht oh emen emen kak kamwahuihla oh kasarawihla atail ehupene kesempwal akan. Ni mehlel, E ketin mwahngih kitail ni mehlel oh poakohng kitail laudsang atail ese pein kitail de poakohng pein kitail. Ni mehlel, ansou me kitail kin inoukihda pein kitail ni unsek, kitail kak mwahulahsang mahso. Sapwelimen Koht manaman oh eripit kak kapai kin kitailda kisakis mwahu koaros, nan Ah ansou oh mwohmw.
Generative artificial intelliegence (AI) wiadahr doadoahk laud nan kawehwehn lokaia. Ansou ko nekier me computer kak kawehwehdi lepin kosoi apwal me iei “Pwe ngehn me peik, a paliwar me luwet” duwehte “Wain o mwahu, ahpw uduk o ohlahr.” Ni kapwuriamwei, karasaras kapwkapwurupwurieng kan en ehu lokaia kin padahkiong computer ehu lokaia mwahusang padahkiong computer kosonned kan en grammar.
Me duwehte, pein atail kaweid, irair kopwurupwurieng kan kak wia atail ahl en ngehn en koledi lokaia kan en rongamwahu en soanamwahu oh wahu, papah oh tohnmetei, oh momourki inou kan.
Eri, iawasa oh ia mwomwen Sises Krais ah kin mahsen ong uhk ni limpoak?
Iawasa oh ia mwomwen ahmw kin rongada me Sapwelime kosoi en limpoak kin wiawi wasaht?
Kitail en esehla kosoi oh rong Sapwelime limpok wasaht, nan atail mongiong kan oh nan ihmwatail kan, oh nan atail pwukoah kan en rongamwahu o, kemwekid kan, sawas akan, oh papah kan koaros.
Nan sapwelimen Koht pilahn, emen emen kitail pahn wekila ehu rahn sang mour wet ong mour teio. Ansou me kitail pahn tuhwong Kauno, I kak medewe Ah pahn kosoia, ki lepin kosoi en kaweid oh inou, “Kosoi en limpoak kin wiawi wasaht.” Ni lengileng sarawi en Sises Krais, ahmen.