2013
Ko Hono Fakaleleiʻi Ange Hoʻo Ngaahi Lotu Fakatāutahá
Sune 2013


Naʻa Nau Lea Kiate Kitautolu

Fakatupulaki Hoʻo Ngaahi Lotu Fakafoʻituituí

Mei ha lea ʻi ha fakatahaʻanga lotu ʻi he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí–Hauaiʻi ʻi he ʻaho 5 ʻo Fēpueli, 2008. Te ke maʻu ʻa e tatau kakato ʻo e lea ko ʻení ʻi he lea faka-Pilitāniá kapau te ke ʻalu ki he devotional.byuh.edu.

ʻĪmisi
ʻEletā Kevin W. Pearson

Ko e hā ha meʻa ʻe fakahā atu ʻi haʻo fanongo ki hoʻo ngaahi lotu fakafoʻituituí ʻo kau kiate koé mo ho vā fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní?

Ko e fakaafe fakalangi ko ia ke lotu ki he Tamaí ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisi, ko e fekau ia ʻe taha ʻoku lahi taha hono hiki ʻi he folofola kotoa kuo tohí, pea ko e tefitoʻi founga lahi taha ia ʻo e lotu fakafoʻituituí. Ka ʻoku ʻi ai hotau tokolahi ʻoku tau faingataʻaʻia ʻi heʻetau feinga ke ʻai e lotu fakafoʻituituí ke mahuʻingamālie mo maʻu ai ha fakahā.

ʻOku ou tui ko e lotú fakafoʻituituí e taha ʻo e faingataʻa lahi taha ʻoku fehangahangai mo e kāingalotu ʻo e Siasí, kae tautautefito ki he toʻu tupú mo e kakai lalahi kei talavoú. Pea koeʻuhi ʻoku nau faingataʻaʻia ʻi he lotú, ʻoku nau faingataʻaʻia fakalaumālie ai.

ʻOku hoko ʻetau ngaahi lotu fakafoʻituituí ko ha meʻa ke ne tala hotau ivi fakalaumālié pea mo e tuʻunga moʻui lelei fakalaumālié. Kuó u ako ʻi heʻeku hoko ko ha tamai, taki lakanga fakataulaʻeiki, mo ha palesiteni fakamisioná ʻoku lava ʻe heʻete fakafanongo lelei ki he lotu ʻa ha taha kehé ʻo tala e anga ʻo ʻene fetuʻutaki mo e ʻOtuá.

Ko e hā ha meʻa ʻe fakahā atu ʻe haʻo fanongo ki hoʻo ngaahi lotu fakafoʻituituí ʻo kau kiate koe mo ho vā fetuʻutaki mo e Tamai Hēvaní?

Ko e Tefitoʻi Moʻoni ʻo e Lotu Fakafoʻituituí

Ko e lotú ko ha fakatau folofola ia ki he ʻOtua ko e Tamai Taʻengata ʻa hotau laumālié—ʻo ʻikai kiate Ia, kae kiate Ia. ʻOkú Ne ʻofa haohaoa ʻiate kitautolu taki taha, pea fonu ʻi he ʻaloʻofá mo e mahinó. ʻOkú Ne ʻafioʻi ʻa e meʻa kotoa pē kiate kitautolú. ʻOkú Ne ʻafioʻi ʻa e meʻa ʻoku tau fie maʻú, neongo ʻoku tau sio pē ki he meʻa ʻoku tau fie maʻú. ʻOkú ne maʻu ha mālohi mo e ivi ʻoku taʻe-fakangatangata ke poupouʻi hake mo tataki kitautolu. ʻOkú Ne hōifua maʻu pē ke fakamolemoleʻi kitautolu mo tokoniʻi kitautolu ʻi he meʻa kotoa pē.

Te tau lava ʻo fefolofolai mo e Tamai Hēvaní ʻaki hotau leʻó pe ʻi he ngaahi fakakaukau mo fakahā mei hotau ʻatamaí mo e lotó. ʻOku totonu ke molumalu ʻa e ngaahi lotu fakafoʻituituí, pea hoko ko ha ngaahi fakahā toputapu ʻo e fakafetaʻi mo e houngaʻiá, tautapa fakamātoato mei he lotó koeʻuhi ko ha ngaahi fie maʻu mo e ngaahi holi, anga fakatōkilalo, vete e ngaahi angahalá ʻi he loto fakatomala mo kole ke fakamaʻa ʻi he fakamolemole, tautapa ki ha fakafiemālie, fakahinohino mo maʻu fakahā. ʻOku faʻa fakatupu ʻe he ngaahi tautapa ko ʻení ʻa ʻetau fakahā hake hotau laumālié ki heʻetau Tamai Hēvani ʻofá.

ʻOku faʻa hoko ʻa e lotú ko ha fetuʻutaki nounou pē, pea ʻoku toe lava foki ke hoko ia ko ha fetalanoaʻaki ʻoku hokohoko atu taʻetuku ʻi he ʻahó mo e pō kotoa (vakai, ʻAlamā 34:27).

ʻOku ʻAonga ʻa e Lotu Fakafoʻituituí

ʻOku kau ʻi he palani fakalangi ʻa e Tamai Hēvaní, ʻa e fie maʻu ke mavahe fakasino mo fakalaumālie mei Hono ʻaó. ʻOku ʻaonga pea ʻoku mahuʻinga e hoko ʻa e lotú ko ha fehokotakiʻanga fakalaumālie ʻi he ʻOtuá mo e tangatá. ʻOku ʻikai lava ha foki ki he Tamaí taʻe kau ai e lotú. Ka ʻikai fai ha lotu, ʻoku ʻikai lava ke maʻu ha tui feʻunga ke mahino mo tauhi e ngaahi fekaú. Ka ʻikai e lotú, he ʻikai ke maʻu ʻa e mālohi fakalaumālie ko ia ʻoku fie maʻu ke fakaʻehiʻehi ai mei he ʻahiʻahí pea ikunaʻi ʻa e ngaahi siví mo e faingataʻá. Ka ʻikai fai ha lotu, he ʻikai lava ke maʻu e fakatomalá, fakamolemolé mo e mālohi ʻo e Fakaleleí ke fakamaʻá. ʻOku lava ke fakahoko ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he mālohi ʻo e lotu fakafoʻituituí.

ʻOku fakafaingamālieʻi ʻe he lotú ʻa e maʻu fakahā fakafoʻituituí mo e ngaahi meʻafoaki fakalaumālie mei he Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e fetuʻutakiʻanga fakalaumālie ia ʻoku ʻomi ki he fānau kotoa ʻa e “ʻOtuá pea lava ke tau fetuʻutaki maʻu pē ki heʻetau Tamai Taʻengatá, mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá mo e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e lotú ko ha fakamoʻoni mālohi lahi ki hono moʻoni ʻo e ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá. ʻOku mahuʻinga ʻaupito ʻa e lotu fakafoʻituituí ke mahino kiate kitautolu ʻa e ʻOtuá mo hotau tuʻunga fakalangí.

Fakatupulaki Hoʻo Ngaahi Lotú

Teuteu ki he Lotú

ʻOku tau faʻa ʻuluaki fai ʻetau ngaahi lotu fakafoʻituituí ʻi he hengihengí ki muʻa ʻoku teʻeki ke tau ʻā leleí pe fuoloa ʻa e poʻulí ʻi he taimi ʻoku tau fuʻu ongosia ai ke tau fai ha lotu leleí. ʻE lava ʻe hotau tuʻunga ongosia fakaesino, fakaʻatamai, mo fakaelotó ʻo taʻofi kitautolu mei haʻatau fai ha lotu ʻoku mahuʻingamālié.

Ko e lotú ko ha ngāue fakalaumālie ʻoku toki fai hili ha teuteu fakaʻatamai mo fakalaumālie. Kapau ʻoku ʻikai te tau fakamoleki ha taimi ke fakavaivaiʻi kitautolu pea fakakaukauʻi fakalelei e meʻa te tau kole ki he ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻe ʻikai te tau maʻu hono moʻoni ʻo e sīpinga fakalangi kuo fokotuʻu ke tāpuakiʻi kitautolu.

Fokotuʻu ha taimi feʻunga ke ke fetuʻutaki fakalelei ai ʻi he loto-fakatōkilalo ki he Tamai Hēvaní e ngaahi holi taupotu taha ʻo ho lotó. Fakaafeʻi e Laumālie Māʻoniʻoní ke tokoni atu ke ke ʻilo e meʻa te ke lotuá. ʻOku tokoniʻi au ʻe heʻeku lotu ʻaki hoku leʻó ke fakataumuʻa ʻeku lotú ki ha meʻa pau. peá u fanongo ki hoku leʻó kae ʻikai tuku hoku ʻatamaí ke hē hē noaʻia holo pē.

ʻOku ou fie fokotuʻu atu ke mou fili ha taimi mo ha feituʻu ʻa ia te mou lava ai ʻo fakalaulauloto lelei ki hoʻomou moʻuí mo hoʻomou ngaahi fie maʻú. Fakakaukau ki homou tuʻunga fakalangí mo homou vā fetuʻutaki ki he ʻOtuá. Feinga ke mou sio loto ki he Tamai Hēvaní ʻi hoʻomou teuteu ke fakataufolofola kiate Iá. Fakakaukau ki he Fakamoʻuí ʻa ia te mou lotu ʻi Hono huafá. Kapau te mou fai ia, ʻe tokoniʻi kimoutolu ke mou nofotaha mo teuteu ke mou lotu ʻi he loto fakatōkilalo mo houngaʻia.

Moʻui Tāú

ʻE ʻikai te tau lava ke ongoʻi fiemālie ʻi he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní kapau ʻoku ʻikai te tau maʻa fakaeangamaʻa. ʻOku lava ʻe he ponokalafí, ngaahi maumau-fono fakasekisualé, mo e ngaahi fakafiefia ʻi ha faʻahinga pē ʻa ia ʻoku manuki ki he angamaʻá pe fakaʻaiʻai ʻa e anga taʻemaʻá, ke fakaʻauha ʻetau falala ki he lotú pea taʻofi ʻetau maʻu ʻa e ngaahi ueʻi fakalaumālié. Neongo iá, manatuʻi, ko Sētane toko taha pē te ne tala atu kiate kimoutolu ʻe ʻikai lava pea ʻoku ʻikai totonu ke mou lotu. ʻOku fakalotolahiʻi maʻu pē kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke tau lotu, neongo haʻatau faingataʻaʻia ke talangofua mo ʻai ke tau moʻui taau fakafoʻituituí.

Lotu mo ha Taumuʻa

ʻOku mahuʻinga ʻa e lotú ki he maʻu fakahaá. ʻOku ʻomi ʻe he ngaahi fehuʻi fakalaumālié ha tuʻunga, mo ha taumuʻa, mo ha ʻuhinga lahi ange ki heʻetau ngaahi lotú. ʻE lava ke mou fakakaukau ki he ngaahi fehuʻi te mou faí, kapau ʻoku mou fie maʻu ha fakahā fakafoʻituitui lahi ange ʻi hoʻomou ngaahi lotú. ʻOku faʻa fai mai ʻa e fakahaá ko hono tali ʻo ha fehuʻi. ʻOku fie maʻu ʻe he founga ʻo e maʻu fakahaá ke tau fakatotolo ʻi he folofolá, pea fakalaulauloto ki ai mo fakahoko ia ʻi heʻetau moʻuí. Kapau te tau fai ia, ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke tau fakakaukauʻi ha ngaahi fehuʻi ʻoku fakalaumālié.

Fakatatau Ho Lotó ki he Finangalo ʻo e Tamaí

Naʻe tuʻo lahi ʻa e fekau ʻe he Fakamoʻuí “kuo pau ke mou lotu maʻu ai pē ki he Tamaí ʻi hoku hingoá” (3 Nīfai 18:19). ʻI he ʻetau lotu ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku ʻuhinga ia “ko ʻetau fakakaukaú ko e fakakaukau ia ʻa Kalaisí, pea ko ʻetau fakaʻamu, ko e fakaʻamu ia ʻa Kalaisí. … ʻOku tau kolea e ngaahi meʻa, ʻoku lava ke foaki mai ʻe he ʻOtuá. ʻOku lahi ha ngaahi lotu ʻoku ʻikai tali mai koeʻuhí he naʻe ʻikai fai ia ʻi he huafa ʻo Kalaisí; pea ʻoku ʻikai te nau fakafofongaʻi ʻEne fakakaukaú, ka ʻoku tupu ia mei he loto siokita ʻo e tangatá;” (Bible Dictionary, “Prayer”). ʻOku fakafofongaʻi ʻe he sīpinga lotu ko ʻení ha ʻamanaki taʻeʻaonga, ka ʻoku ʻikai ko e tui.

Ko e lotú ʻoku ʻikai ko ha founga ia ʻo e aleaʻi ʻo ha meʻa. Ko e founga ia ʻo hono ngaohi ke faitatau ha ngaahi meʻa. ʻOku ʻikai te tau fakalotoʻi ʻa e ʻOtuá ke fai ki heʻetau fakakaukaú. ʻOku ʻikai ko e lotú ke liliu ʻa e ngaahi tuʻunga ʻoku tau ʻi aí, kae lahi angé ki hano liliu kitautolu. Ko e fekumi ki Hono finangaló mo kolea ʻEne tokoní, ke fai ʻa e meʻa ʻoku tau fie maʻu ke faí. Ko e taimi ko ia ʻoku fakatatau ai hotau lotó ki he finangalo ʻo e Tamai Hēvaní, ʻe tafe taʻe tuku mai ʻa e ngaahi talí mo e mālohi fakalaumālié ki heʻetau moʻuí. Te tau lava ʻo lotu ʻi he tuí ʻi heʻetau muimui ki he sīpinga ko ʻení.

Naʻe ʻAfio Mai ʻa e Tamai Hēvaní ki Heʻeku Ngaahi Lotú?

Naʻe fanauʻi mai homa foha fika nima ko Penisimaní ʻi he taʻu ʻe 20 siʻi kuo hilí. Naʻe ongoʻi ʻe hoku uaifí ʻoku ai ha meʻa ʻoku fehalaaki ʻi he mata ʻo Penisimaní. Naʻá ma talanoa ki hama kaumeʻa ofi mo e mataotao ki he matá ʻi homau uōtí, pea naʻá ne fakapapauʻi mai ʻoku moʻoni ʻa e meʻa naʻá ma hohaʻa ki aí, ʻo fakahā mai ʻoku maʻu ʻe Penisimaní ko e faʻahinga kanisā ia ʻo e matá ʻoku hāhāmolofia. Naʻe fakamamahi ʻaupito ʻa e ongoongó.

Naʻe ʻosi mei ai ha ngaahi uike siʻi, pea fai ʻa e ʻuluaki tafa ʻo e ngaahi tafa lahi naʻe fai ki hono matá. Naʻá ma talanoa mo e tangata faitafá ki muʻa pea toki fai ʻa e tafá, peá ma fakahā ange kiate ia ʻokú ma tui te ne ʻiloʻi ʻe lava ʻo fakamoʻui ʻa e mata ʻo Penisimaní, pea ʻoku ʻikai fie maʻu ke toʻo ia. Naʻe ʻaukai mo lotu ʻa e kau mēmipa kotoa ʻo homa fāmilí mo ha kāingalotu tokolahi koeʻuhi ko homa fohá, pea naʻa mau tui lahi ʻe fakamoʻui ʻa Penisimani.

Naʻe foki mai ʻa e toketā faitafá ʻi he ʻosi ha houa ʻe taha ʻo ne fakamahinoʻi mai kuo fakaʻauha ʻa e mata ʻo Penisimaní ʻe he ngaahi selo ʻo e foʻi ngungú, pea ʻoku ʻasi foki ʻi hono mata ʻe tahá ha ngaahi foʻi ngungu ʻoku fie maʻu ke fai leva hano faitoʻo. Naʻá ku fakalongolongo ʻo ʻikai toe lea. Naʻe fonu hoku lotó ʻi he mamahi mo e taʻetui, peá u hū atu mei he fale mahakí ki he hahau pongipongi ʻo Seni Felenisisikoú, pea kamata ke u lue ʻi he halá, mo tangi mamahi.

Ne u fai ʻa e meʻa kotoa pē naʻe akoʻi ke u faí. Naʻa mau lotu pea mau ongoʻi mālohi ke fili ʻa e toketā ko ʻení. Naʻa mau ʻaukai mo lotu pea mau ongoʻi fakapapau ʻe fakamoʻui homa foha kei valevalé ʻi he tui mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ka naʻe ʻikai tokoni mai ʻa e ʻEikí. Naʻe hangē ʻemau tuí ko ha ʻamanaki kuo taʻeʻaongá. Naʻe kamata ke u fehuʻia ʻa e meʻa kotoa pē naʻá ku tui ki aí. Naʻá ku ongoʻi kuo lavakiʻi au pea u ʻita. Naʻe lōmekina hoku lotó ʻi he mamahí.

ʻOku ʻikai te u pōlepole ʻi heʻeku talanoa mo e Tamai Hēvaní ʻi heʻeku lue atu mo tangi ʻi he pongipongi ko iá. Naʻe ʻosi ha taimi lahi, peá u toki lava ʻo mapukepuke hoku lotó. Ne u manatuʻi ha fakalea ʻo ha foʻi hiva ʻa e Palaimelí. “ʻE Tamai Hēvani, ʻokú ke ʻi hena? Pea ʻokú ke fanongo mo tali ʻa e lotu ʻa e fānau valevalé?” Koeʻuhí kuo ʻikai te ke fanongo mai kiate au pe mahalo ʻoku ʻikai te ke tokanga moʻoni mai kiate au mo hoku fohá. (“A Child’s Prayer,” Children’s Songbook, 12.)

Naʻe hoko mai he taimi ko iá ha ʻaloʻofa ongongofua kiate au. Naʻá ku ongoʻi ʻa e ngaahi lea ko ʻení ʻi hoku ʻatamaí mo hoku lotó: “ʻE Kēvini, ko hoku foha foki ia.” Naʻe ʻikai ha fakaveiveiua ʻi he ueʻi fakalaumālie ko iá. Naʻe mahino kiate au ʻi he mōmēniti ko iá, naʻe teʻeki ke mahino kiate au ʻa e taumuʻa ʻo e lotú. Naʻá ku pehē pē, koeʻuhi ʻoku ʻi ai haʻaku taumuʻa māʻoniʻoni, te u lava ʻo ngāue ʻaki ʻa e lakanga fakataulaʻeikí mo e ʻaukaí mo e lotú ke liliu e finangalo ʻo e ʻOtuá.

Ko ʻeku fuofua ʻiloʻi kakato ʻeni ʻi heʻeku moʻuí, ʻoku ʻikai ko au ʻoku pulé. Naʻá ku ʻiloʻi ʻoku fie maʻu ke u fakavaivai ki he finangalo ʻo e Tamaí. ʻE ʻikai te u lava ʻo maʻu ʻa e meʻa ʻoku ou fie maʻú, ʻi he taimi mo e founga ʻoku ou fie maʻu ai iá, koeʻuhi pē ko ʻeku tauhi ʻa e ngaahi fekaú. ʻOku ʻikai ko e taumuʻa ʻo e lotú ke fakahā ki he Tamai Hēvaní ʻa e meʻa ke faí, ka ko ha feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻokú Ne finangalo ke u faí mo ʻiloʻi. ʻOku fie maʻu ke fakatatau hoku lotó ki Hono finangaló.

Naʻe pau ke mau fekuki ʻi ha taʻu ʻe ono kehe mo e ngaahi faingataʻa lahi ʻi heʻemau fefaʻuhi mo e tuʻunga naʻe ʻi ai homa fohá, ke fakahaofi hono mata ʻe tahá pea mo ʻene moʻuí. Ka naʻá ku ʻiloʻi heni, naʻe ʻafioʻi ʻe he Tamai Hēvaní pea ko Ia ʻoku pulé. Pea neongo pe ko e hā ha meʻa ʻe hokó, ka kuó Ne ʻafio mai mo tali ʻeku lotú. ʻOku lolotonga ngāue fakafaifekau taimi kakato he taimí ni ʻi Sipeini homa foha ko ʻeni ne hoko ha mana ʻi heʻene moʻuí.

ʻOku ou maʻu ha fakamoʻoni fakapapau ʻi heʻeku moʻuí, ko e ʻOtuá ʻa ʻetau Tamai Hēvani ʻofá pea ʻokú Ne ʻafio mai mo tali ʻetau lotú. ʻI he hoko atu hoʻomou ako mo ʻiloʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e lotu fakafoʻituituí ʻo hangē ko hono akoʻi ia ʻe he Fakamoʻuí, ʻe hoko ai e lotú ko ha tupuʻanga ʻo e mālohi fakalaumālie lahi mo e fakahā ʻi hoʻo moʻuí.

Tā fakatātaaʻi ʻo e ʻatá ʻe Les Nilsson