2019
Lēsoni ʻe tolu ʻi he ʻOfá, Fiefiá, mo e Nongá
ʻEpeleli 2019


Lēsoni ʻe tolu ʻi he ʻOfá, Fiefiá, mo e Nongá

Mei ha lea ʻi ha fakatahaʻanga lotu, “Happiness, Deceit, and Small Things,” naʻe fai ʻi he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí he ʻaho 5 ʻo Tīsema 2017.

ʻE lava ke ʻi ai ha faikehekehe lahi ʻi hoʻo moʻuí ʻi haʻo muimui he ngaahi sitepu ʻe tolu ko ʻení mo tokoni ke ke ongoʻi e fua ʻo e Laumālié.

ʻĪmisi
bowl of fruit

Ne u fakakaukau lahi ki hoku kahaʻú ʻi heʻeku kei ako ʻunivēsití. ʻI he aʻu ki hoku kahaʻú—ʻuhinga ki he taimi ne ʻosi ai ʻeku ako ʻunivēsití—ne u ako ha ngaahi lēsoni mahuʻinga ʻe tolu naʻá ne liliu lahi ʻeku moʻuí. ʻOku ou fie vahevahe e lēsoni ʻe tolu ko ʻení mo koe mo fakatauange he ʻikai fuoloa pehē hangē ko aú peá ke toki ako kinautolú. Te nau lava ʻo tokoni atu ke ke maʻu ha fiefia lahi ʻi hoʻo moʻuí—kae mahulu angé ko hoʻo maʻu ʻa e hakeakiʻí mo hoʻo Tamai Hēvaní.

1. Fekumi ki he Fiefiá, Nongá pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Ne u fetaulaki mo hoku uaifi ko Melinitaá ʻi he taʻu hono ua ʻeku ʻi he ʻunivēsití, hili nai ia ha māhina ʻe ono mei heʻeku foki mai mei he ngāue fakafaifekaú. Ne u ʻilo he taimi pē ko iá ʻoku ou fie mali mo Melinitā. Ka naʻe ʻikai maʻu ʻe Melinitā ʻa e aʻusia tatau. Naʻe ʻosi ha taʻu ʻe nima peá ne toki maʻu ha tali ʻe “SAI PĒ” kapau ʻe mali mo aú.

Lolotonga e taʻu ʻe nima ko iá, ne u aʻusia ai ha taha ʻo e ngaahi faingataʻa lahi ange ʻo ʻeku moʻuí. Ne u ʻilo e tokotaha ʻoku totonu ke u mali mo iá, pea naʻe ueʻi au ʻe he Laumālié he meʻa tatau, ka ne hangē pē he ʻikai lava ke u aʻusia e taumuʻa ko iá.

Hili ha taimi nounou mei heʻeku fakaʻosi akó, ne fili ʻa Melinitā ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau—pea kiate au ne u pehē, ko e ʻai ke mavahe meiate au. Ne ʻi ai ha ngaahi taimi lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú ne u lotomamahi ai koeʻuhí ne tukutaha ʻeku tokangá ki he meʻa ne ʻikai ke u maʻú. Ka neongo ia, ne u ako e folofolá mo lotu fakaʻaho, tokoni ʻi he Siasí, mo tulifua ke fakahoko e ngaahi meʻa naʻá ne ʻomi e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻeku moʻuí.

ʻI ha pongipongi Sāpate momoko ʻaupito ʻe taha ʻi Miniapolisi, Minesota, USA, lolotonga haʻaku fakaʻuli ki ha fakatahaʻanga ʻa e Siasí, ne u fakakaukau ʻo pehē, “ʻOku totonu ke u lotomamahi ʻaupito he taimí ni. Hangē ʻoku ʻikai hoko ha meʻa ia fakatatau mo ʻeku fie maʻú. Ka ʻoku ʻikai ke u lotomamahi au. ʻOku ou fuʻu fiefia ʻaupito!”

Sai, ko e hā kau ka fiefia ai kapau ne u lolotonga foua ʻa e meʻa, naʻá ku pehē ko ha ʻahiʻahi faingataʻá?

ʻOku maʻu ʻa e talí ʻi he Kalētia 5:22–23: “Ka ko e fua ʻo e Laumālié, ko e ʻofa, mo e fiefia, mo e melino, mo e kātaki fuoloa, mo e angavaivai, mo e angalelei, mo e tui, mo e angamālū, mo e taʻekonā.”

Koeʻuhí ne u fakahoko e ngaahi meʻa naʻá ne ʻomi e Laumālié ki heʻeku moʻuí, ne u ongoʻi ai e ʻofa ʻa e ʻOtuá. Naʻá ku ongoʻi fiefia mo nonga. ʻE lava ke u faingataʻaʻia ʻi ha taimi fuoloa mo kei fiefia pē.

ʻOku ʻikai maʻu ʻa e ʻofa, fiefia, mo e nonga ʻi heʻetau moʻuí, mo hotau ngaahi fāmilí, mo ʻetau nofo-malí mei he nofo ʻi ha fuʻu fale lahí, maʻu ha meʻalele fakaʻofoʻofa, tui e vala ʻo e kuongá, lavameʻa he ngāue maʻuʻanga moʻuí, pe ko ha meʻa ʻo e ngaahi tuʻunga kehe ʻoku pehē ʻe he māmaní ʻokú ne ʻomi ʻa e fiefiá. Ko hono moʻoní, koeʻuhí ko e ongo ʻo e ʻofa, fiefia mo e nonga ʻoku maʻu mei he Laumālié, ʻoku ʻikai fie maʻu ia ke nau fehokotaki mo hotau ngaahi tūkunga fakatuʻasinó ka tau toki ongoʻi kinautolu.

Kātaki ka ke feinga ke mahino kiate koe ʻoku ʻikai ke u pehē te tau fiefia maʻu pē pe he ʻikai uesia ʻe hotau ngaahi tūkunga fakatuʻasinó ʻetau fiefiá. Ko hono moʻoní, kapau he ʻikai ke tau ʻahiʻahiʻi ʻa e koná, he ʻikai ke tau ʻilo ʻa e melié (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 29:39; vakai foki, Mōsese 6:55).

ʻOku fie maʻu ke tau faingataʻaʻia ha ngaahi taimi ʻe niʻihi. ʻIkai ngata aí, ʻoku ʻi ai ha ngaahi tūkunga fakatuʻasino mo fakaeongo ʻe niʻihi te nau lava ʻo fakatupu hatau faingataʻaʻia lahi mo fakafaingataʻaʻiaʻi ʻetau ongoʻi e Laumālié. Ka ʻo kapau ʻoku tau feinga ke maʻu e Laumālié ʻi heʻetau moʻuí mo tau falala ki he ʻOtuá, ko hono fakalukufuá, ʻe lava ke tau fiefia.

ʻOku ou fakamoʻoni mei heʻeku aʻusia fakatāutahá ʻoku moʻoni ʻeni. Talu mei heʻeku aʻusia lolotonga e kei ngāue fakafaifekau ʻa Melinitaá, kuó u fakatokangaʻi kapau ʻoku ou fai e ngaahi meʻa ʻokú ne ʻomi ʻa e Laumālié ki heʻeku moʻuí, kau ai ʻeku fili ke tui mo tali ʻe hoko e ngaahi meʻá fakatatau mo e finangalo ʻo e ʻOtuá, mo ʻeku fiefia maʻu pē (vakai, Sēkope 3:2).1

2. ʻOua Naʻá Ke Moʻulaloa ki he Ngaahi Fakakaukau Halá

ʻĪmisi
bowl of fake fruit

ʻOku ʻomi e Sētane ha ngaahi fakakaukau hala ki he ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku fai ʻe he ʻOtuá, ko haʻane feinga ke tau puputuʻu mo kākaaʻi kitautolu. Neongo e feinga ʻa Sētane ke fakalotoʻi kitautolú, ʻoku akoʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí “[he ʻikai] tupu ʻi he ʻakaú koví [ha] fua lelei” (3 Nīfai 14:18). Koeʻuhí ko ha ʻakau kovi ʻa Sētane, he ʻikai ke ne lava ʻo fakatupu ʻiate kitautolu ʻa e ongoʻi “ʻofa, mo e fiefia, mo e melino, mo e kātaki fuoloa, mo e angavaivai, mo e angalelei, mo e tui, mo e angamalū, mo e taʻekona” (Kalētia 5:22–23). Ka ʻoku loto ʻa Sētane ke ne fakatupu ʻiate kitautolu ʻa e lotomamahí (vakai, 2 Nīfai 2:27).

Ko e hā leva e meʻa ʻoku fai ʻe Sētané? ʻOkú ne feinga ke kākaaʻi kitautolu.

ʻOku ʻi ai haku kaungāmeʻa, ko ha taha ʻo e kakai filí, naʻe kākaaʻi. Naʻe ngāue fakafaifekau hoku kaungāmeʻá pea naʻe hoko ko ha faifekau tuʻukimuʻa. ʻI he taimi ne foki mai ai mei he ngāue fakafaifekaú, naʻá ne loto ke fai e ngaahi meʻa kotoa pē kuó ne ʻomi ʻa e Laumālié ki heʻene moʻuí mo fakamālohia ia lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú. Pea naʻá ne fai ia ʻi ha vahaʻa taimi.

Ka naʻá ne sio ki hono ngaahi kaungāmeʻa, kuo ngāue fakafaifekau hanau tokolahi, ne nau omi ki he lotú he Sāpate kotoa pē ka ʻi tuʻa he lotú ʻoku nau moʻui pē ʻo hangē ko e māmaní. Ne nau ngali fiefia. Ne nau fakahoko ha ngaahi meʻa “fakafiefia”. Pea hangē ne ʻikai fie maʻu ʻi heʻenau tōʻonga moʻuí ha ngāue lahi hangē ko iá.

Ne māmālie ʻene tuku e fanga kiʻi meʻa iiki naʻá ne maʻu mei ai e mālohi fakalaumālie lolotonga ʻene ngāue fakafaifekaú. Naʻá ne kei maʻu pē ʻene fakamoʻoní, ka naʻá ne talamai kuó ne aʻu ki ha aofangatuku, “Kapau te u ʻalu pē au ki heʻeku ngaahi fakatahaʻanga ʻi he Lotú, te u Sai pē au—ʻoku ou ʻi he hala totonú pē.” Ka neongo iá, naʻá ne pehē, “Ne u vaivai fakalaumālie.”2 ʻI heʻene moʻui he tōʻonga moʻui ʻa e māmaní, ne takiekina e fili hala ʻe tahá ki ha fili ʻe taha, pea ʻikai fuoloa kuó ne feitama.

Ne iku kotoa atu ki ai ʻene ngaahi fili taʻemāʻoniʻoní. Naʻe ʻikai ke fiefia, pea naʻá ne ʻilo ia. Meʻa mālié, naʻe fakatokangaʻi ʻe hoku kaungāmeʻá naʻe kākaaʻi ia, peá ne fakatomala ai.

ʻOku fakamamafaʻi mai ʻe heʻene talanoá, naʻa mo hotau niʻihi lelei tahá ʻoku kei kākaaʻi pē. ʻIkai ngata aí, ʻoku fakamahinoʻi mai ʻe heʻene talanoá kuo pau ke tau maluʻi maʻu pē kitautolu mei he kākaá. Te tau ikunaʻi ʻeni ʻaki hono fai e fanga kiʻi meʻa iiki ʻokú ne ʻomi ʻa e Laumālie ki heʻetau moʻuí.

ʻOku ou fiefia ke lipooti atu he ʻahó ni ʻoku fiefia hoku kaungāmeʻá, pea ʻokú ne feinga ke tauhi e ngaahi fekaú, pea ʻoku faitōnunga fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻi he ongoongoleleí.

ʻOku hoko mai e ngaahi fakatauele ʻa Sētané ʻi ha ngaahi founga kehekehe. Te u lave atu pē ki hanau niʻihi.

ʻOku feinga ʻa Sētane ke fakalotoʻi kitautolu ke fakamuʻomuʻa e ngaahi meʻa fakamāmaní ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié. ʻE lava ke tau ʻilo e taimi ʻoku hala ai e ngaahi meʻa ʻoku tau fakamuʻomuʻá ʻi heʻetau ʻilo e lahi ʻo e taimi ʻoku tau pehē ai, “ʻOku ou fuʻu femoʻuekina pē pe fuʻu helaʻia he taimí ni ke.” Fakafonu e sētesí: ʻalu ki he temipalé, ngāue fakaetauhi, ako pe fakalaulauloto ki he folofolá, fakahoko hoku uiuiʻí, pe fakahoko ʻeku lotú.

Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻoku tau ongoʻi femoʻuekina aí ko e feinga mālohi ʻa Sētane ke ne maʻu ʻetau tokangá. ʻOkú ne fakaʻaongaʻi e ngaahi telefoni toʻotoʻó ʻi hotau nimá, letiō ʻi heʻetau kaá, ko e televīsone ʻi hotau ʻapí, pea mo ha ngaahi meʻa kehe ke ne maʻu ʻetau tokangá he meimei taimi kotoa pē. Ko hono olá, ʻoku tau ongoʻi femoʻuekina ange ai he tuʻunga totonu ʻoku tau ʻi aí.

Ko e ola ʻe taha ʻo e fakahohaʻa ko ʻení ko e fakaʻau ke siʻisiʻi ange ʻetau maʻu ha faingamālie ke fakalaulaulotó. ʻOku feinga ʻa Sētane ke ne maʻu ʻetau tokangá koeʻuhí ʻokú ne ʻilo ʻoku iku e fakalaulaulotó, tautautefito ki he folofolá, ki ha fakaului mo ha fakahā ʻoku lahi angé.

ʻOku haʻu foki e ngaahi fakatauele ʻa Sētané ʻi he foʻi fakakaukau ʻoku mahuʻinga ange ʻetau fakafōtungá ʻi he ngaahi ueʻi hotau lotó. ʻI he taimi ʻoku siʻi ai e meʻa ʻokú ne ueʻi kitautolu ki hono fai ʻo e ngaahi meʻa fakalaumālié, ʻoku tau tōnounou ai ke aʻusia e fiefia ʻo e ongoongoleleí. Ko hono ikuʻangá, ʻe kamata ke hangē ʻoku fakaongosia hono tauhi e ngaahi fekaú, pea ʻoku ʻilo ʻe Sētane kapau ʻokú ne lava ʻo fakatupu e ongo ko ʻení ʻiate kitautolu, ʻoku ʻi ai e faingamālie te tau siʻaki ai e ngaahi meʻa ʻoku tau ʻilo ʻoku totonu ke tau faí.

ʻOku kākaaʻi foki kitautolu ʻe Sētane ke tau tui ʻoku maʻu ʻa e fiefiá mo e nekeneká ʻi ha moʻui ʻoku faingofua pe mei he fakafiefia he taimi kotoa peé. ʻOku ʻikai. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai ha fiefia pe nēkeneka taʻe te tau ikunaʻi ha meʻa (vakai, 2 Nīfai 2:11, 23).

Ko e founga kākā fakaʻosi ʻa Sētane te u lave ki aí ko ʻene feinga ke fakalotoʻi kitautolu ko e fiefiaʻangá ʻa e fai angahalá mo hono ngaahi fakahōhōloto fakataimí. Kuo ʻilo eni ʻe Sētane ʻoku ʻi ai ha ngaahi ongo pau ʻe lava ke ne (1) fakatupu ʻiate kitautolu ha fakakaukau ko e fua ʻo e Laumālié ʻoku tau ongoʻí, (2) fakapūlouʻi ʻe tau holi ki he ngaahi fua ko iá, pe (3) ongoʻi ko ha ngaahi talifaki ʻoku tali pē.

Hangē ko ʻení, ʻe lava ke ʻahiʻahiʻi kitautolu ʻe Sētane ke tau fekumi ki he holi fakaekakanó ke ne fetongi e ʻofá. ʻE lava ke ne fakataueleʻi ʻaki kitautolu ʻa e loto vēkeveké kae ʻikai ko e fiefia taʻengatá. ʻOkú ne feinga ke tohoakiʻi ʻetau tokangá kae ʻikai ʻomi kiate kitautolu ʻa e melinó. Te ne ʻai kitautolu ke tau fie māʻoniʻoni, mamahi, mo tonu fakapolitikale ʻo fetongi ʻaki ʻa e taʻesiokitá, talangofua maʻu peé, mo e fakakaukau fakalaumālié. ʻE lava ʻe heʻene ngaahi ʻahiʻahí ʻo fakatupu ha puputuʻu ʻiate kitautolu, ʻa ia te ne ala tataki kitautolu ke tau fakakaukau ʻe maʻu ʻa e fiefiá mei hono maumauʻi e ngaahi fekaú.

3. Fakahoko e Fanga Kiʻi Meʻa Īkí

Ko e fanga kiʻi meʻa īkí ʻokú ne ʻomi ʻa e Laumālié ki heʻetau moʻuí, fakamamaʻo kitautolu mei hono kākaaʻí, kae mahuʻinga tahá ko ʻene tokoni ke tau maʻu ʻa e mālohi ke tauhi ʻaki e ngaahi fekaú mo maʻu e moʻui taʻengatá. Naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he kaumātuʻa ʻo e Siasí ʻi Ketilani ʻOhaioó: “Ko ia ʻoua naʻá [mou] fiu ʻi he faileleí, he ʻokú [mou] ʻai ʻa e tuʻunga ʻo ha ngāue lahi. Pea ʻoku tupu mei he ngaahi meʻa īkí ʻa e ngaahi fuʻu meʻa lalahí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:33).

Ko e hā ʻoku fuʻu mahuʻinga ai e fanga kiʻi meʻa īkí? Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Fakamoʻuí he veesi hono hokó, “ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ʻa e loto mo e ʻatamai fie faí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:34). Ko e hā naʻe fakafehokotaki ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa hono fai ʻo e fanga kiʻi meʻa īkí ki he loto mo e ʻatamai fie ngāué? Koeʻuhí ʻi hono fai maʻu pē ʻo e fanga kiʻi meʻa īkí, ʻoku tukulolo ai hotau lotó mo e ʻatamaí ki he ʻOtuá, ʻa ia ʻokú Ne fakamaʻa mo fakamāʻoniʻoniʻi kitautolú (vakai, Hilamani 3:35).

ʻOku liliu tahataha ʻe he fakamaʻa mo e fakamāʻoniʻoniʻi ko ʻení hotau natulá, koeʻuhi ke tau hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí. ʻOku tupu foki heni ʻetau ongoʻi ngofua ange e ngaahi ueʻi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ʻokú ne fakasiʻisiʻi hono malava ko ia ke kākaaʻi kitautolú.

ʻI hoku taʻu fakaʻosi he ako māʻolungá, naʻe akoʻi au ʻe heeku tamaí ʻi ʻapi ʻi he seminelí. Koeʻuhí ko e kaveinga he taʻu ko iá ko e Tohi ʻa Molomoná, naʻe fakakaukau ʻeku tangataʻeikí ke ma lau fakataha ia, ʻi he veesi ki he veesi, mo aleaʻi ʻa e meʻa ne ma akó. ʻI heʻema laú, ne ʻeke mai ʻe heʻeku tangataʻeikí ha ngaahi fehuʻi ne tupu ai haʻaku fakakaukau fekauʻaki mo e meʻa ne ma laú, pea te ne fakamatalaʻi e ngaahi meʻa ne ʻikai mahino kiate aú. ʻOku ou kei manatuʻi pē ʻeku ako fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo ʻeku ʻilo naʻá Ne ʻaʻahi moʻoni ki he kakai Nīfaí pea ʻe lava foki ke fakamolemoleʻi moʻoni ʻeku ngaahi angahalá koeʻuhí ko ʻEne Fakaleleí.

ʻOku ou muimuiʻi ʻeku fakavaʻe ʻi he folofolá ki he ngaahi taimi ne ma ako fakataha ai ia mo ʻeku tangataʻeikí. Ne u ongoʻi ha meʻa lolotonga ʻema laukongá. Pea mahalo ko e meʻa tepuú, ne liliu e ngaahi meʻa ne u holi ki aí, ngaahi meʻa naʻá ne fakaʻaiʻai aú, mo e ngaahi ngāué. Ne u loto ke u hoko ko ha taha lelei ange. Ne kamata ke u ʻiloʻi e ngaahi meʻa ne kākaaʻi ai aú. Ne lahi ange ʻeku toutou fakatomalá. ʻI he fakaʻosinga hoku ʻuluaki taʻu he ʻunivēsití, ne u lau fakaʻaho ʻa e folofolá.

ʻI he taimi ko ʻení, naʻe kole ʻe Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni (1899–1994) ki he kau mēmipa ʻo e Siasí ke nau lau fakaʻaho e Tohi ʻa Molomoná mo fakaʻaongaʻi e meʻa ne nau akó.3 ʻIkai ngata pē he ngaahi meʻa kehe ne u laú, ne pau ke u lau mo ha konga ʻo e Tohi ʻa Molomoná.

ʻĪmisi
fruit and scriptures

Ne u ako ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú e founga ke ako moʻoni mo keinanga ai ʻi he folofolá. Ne ʻikai ngata pē heʻeku ongoʻi e Laumālie Māʻoniʻoní lolotonga ʻeku laukongá, ka naʻe kamata ke u ongoʻi ha fiefia ʻi heʻeku fekumi ʻi he folofolá ki ha ngaahi tali ki heʻeku ngaahi palōpalemá mo ia ʻa ʻeku kau fie fanongó

Hili ʻeku ngāue fakafaifekaú, ne hoko atu ʻeku keinanga fakaʻaho ʻi he folofolá. Koeʻuhí ne fakaafeʻi mai ʻe he tōʻonga moʻui ko ʻení ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻeku moʻuí, ne u maʻu ai ʻEne fakahinohino ke tokoni ke u fakaʻaongaʻi lelei ange hoku taimí. Ko hono olá, ne lelei ange ʻeku akó mo e ngāué. Ne faingofua ange ʻeku fai ha ngaahi fili leleí. Ne lahi ange ʻeku lotú mo e fakamātoato hono fua hoku ngaahi fatongiá. Naʻe ʻikai fakaleleiʻi ʻe he keinanga fakaʻaho he folofolá ʻeku ngaahi palopalemá kotoa, ka naʻe faingofua ange ʻa e moʻuí.

Naʻe fakahoko ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008) ha pole ʻi ʻAokosi ʻo e 2005 ke lau pe toe lau e Tohi ʻa Molomoná kimuʻa he fakaʻosinga ʻo e taʻú.4 Koeʻuhí ne u ʻosi lau fakaʻaho e Tohi ʻa Molomoná, ne u ʻosi aʻu au ki he tohi ʻa ʻEtá pe Molonaí. Ne u pehē ai lolotonga haʻaku taumātaʻu hili ia ha uike ʻe taha pe ua, kuó u ikunaʻi e pole ʻa Palesiteni Hingikelií.

Ka naʻe haʻu ha faiako fakaʻapi faivelenga ʻo ʻaʻahi mai ki homau fāmilí. Naʻá ne ʻeke mai pe kuó u fēfē hake mo e pole ʻa Palesiteni Hingikelií.

Ne u talaange ne u monūʻia hono tomuʻa lau e Tohi ʻa Molomoná kimuʻa he pole ʻa Palesiteni Hingikelií. Ne u fakahā ange leva ai, ʻi haʻaku kiʻi fie māʻoniʻoni, kuó u fakakakato e ngāué.

Meʻamālié, ne ʻikai ke ma maʻu tatau mo e faiako fakaʻapí. ʻI heʻene fakatonutonu au ʻi ha anga-vaivaí, naʻe fanafana mai ʻa e Laumālié ʻoku tonu ʻeku faiako fakaʻapí.

Ko ia naʻe pau ai ke u toe lau ha vahe ʻe ua he ʻaho ke u ʻosiki ʻi he fakaʻosinga ʻa e taʻú. ʻI heʻeku fakalahi hoku taimi lau e Tohi ʻa Molomoná, ne u fakatokangaʻi ha mālohi lahi ange ʻi heʻeku moʻuí. Ne u fiefia ange. Ne lelei ange ʻeku vakai ki he ngaahi meʻá. Ne lahi ange ʻeku toutou fakatomalá. Ne u loto ke u ngāue fakaetauhi mo fakahaofi e niʻihi kehé. Naʻe siʻisiʻi ange ai ʻeku fakahehema ki he ngaahi fakatauele mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻa Sētané. Ne lahi ange ʻeku ʻofa ki he Fakamoʻuí.

Naʻe ui au ʻi Nōvema ʻo e taʻu ko iá ko ha pīsope ʻi homau uōtí. Naʻe teuteuʻi au ki he uiuiʻi ko ʻení ʻi heʻeku fakakakato e pole ʻa Palesiteni Hingikelií. Talu mei ai mo ʻeku fakatokangaʻi ko e lahi ange ʻeku femoʻuekina ʻi he ngāué pe lotú, ko e lahi ange ia ʻeku fie maʻu ke ako e folofolá, tautautefito ki he Tohi ʻa Molomoná.

Te ke lava ʻo maʻu e ngaahi tāpuaki mo e mālohi tatau ʻi ho moʻuí kapau te ke keinanga fakaʻaho foki mo koe ʻi he folofolá. ʻOku ou palōmesi atu kapau te ke keinanga fakaʻaho ʻi he folofolá, tautautefito ki he Tohi ʻa Molomoná, te ke fakaafeʻi ai ʻa e Laumālié ki hoʻo moʻuí pea ʻe fakanatula pē hoʻo lotu fakaʻahó, fakatomala maʻu peé, pea faingofua ange ke ke ʻalu he uike kotoa ki he lotú mo maʻu e sākalamēnití.

ʻOku ou fakamoʻoni atu, te ke lava ʻo maʻu ʻa e ʻofá, fiefiá, nongá, mo e nekeneká neongo pe ko e hā e ngaahi tūkunga ʻokú ke ʻi aí. ʻOku ou fakamoʻoni foki kuo faingofua ange ʻeni koeʻuhí ko e feilaulau ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku hoko e ngaahi meʻa lelei kotoa pē koeʻuhí ko Ia (vakai, Molonai 7:22, 24).

Ngaahi Fakamatalá

  1. ʻI he taimi ʻoku tau tuʻu ʻaliʻaliaki ai he tui kia Kalaisí, te tau lava ʻo keinanga he ʻofa ʻa e ʻOtuá neongo pe ko e hā e tūkunga ʻoku tau ʻi aí.

  2. ʻOku ʻi he tokotaha haʻana e talanoá ʻa e ngaahi fakamatala mo e lea ʻo e ʻinitaviú.

  3. Vakai, Ezra Taft Benson, “A Sacred Responsibility,” Ensign, May 1986, 77–78; vakai foki, “The Book of Mormon—Keystone of Our Religion,” Ensign, Nov. 1986, 4–7.

  4. Vakai, Gordon B. Hinckley, “First Presidency Message: A Testimony Vibrant and True,” Ensign, Aug. 2005, 2–6.