Li k’anjel re li santil ochoch ut li resilal li junkab’al: Tz’ape’k sa’ junajil ut k’irtesink

Li wank sa’ junkab’al a’aneb’ xkomoneb’ li numsihom li jwal naxk’e xsahil qach’ool a’ut jwal kaw li naru nawan qe. Naab’al qe laa’o qak’ulum junaq li jachok-ib’ sa’ li qajunkab’al. Jun li jachok-ib’ chanchan ajwi’ a’an kik’ulman rik’ineb’ wiib’ li ninqi winq re lix k’ojob’ankil wi’chik lix Iglees li Jesukristo sa’eb’ li roso’jik li kutan a’in. Laj Parley ut laj Orson Pratt ras riitz’ineb’ rib’, jalb’ileb’ xch’ool sa’ xtiklajik li Iglees, ut k’ojob’anb’ileb’ jo’ apostol. Sa’ junjunq ke’xk’ul lix yalb’al lix paab’aaleb’ a’b’an ke’xq’ax ru rik’ineb’ lix nawomeb’ xch’ool. Sa’ wiib’al naab’al li ke’xmayeja ut ke’tenq’an chi naab’al xb’aan li yaal.

Jalam-uuch

Laj Parley Pratt

Sa’ xq’ehil lix wanjikeb’ laj santil paab’anel aran Nauvoo, lix wanjikeb’ kixpo’ rib’, ut kiraqe’ rik’in jun pleetik sa’ 1846. Ke’xjach rib’ chiru naab’al li hoonal. Sa’ jun sut, laj Parley kixtz’iib’a jun li hu re laj Orson re xyiib’ankil li ch’a’ajkilal, a’b’an laj Orson moko kisumen ta. Laj Parley kixk’e rib’ chi tz’eqok, kixk’oxla naq maajun wa chik te’raatina rib’ wi laj Orson ink’a’ naraatina.¹

Jalam-uuch

Laj Orson Pratt

Naab’al chihab’ chik chirix a’an, sa’ li po marzo re 1853, laj Orson kirab’i resil lix puktesinkil jun li tasal hu chirixeb’ li ralaj xk’ajol laj William Pratt, li xb’een xe’toon aj America reheb’ li asb’ej a’in. Laj Orson ki’ok chi yaab’ak “jo’ jun ch’ina k’uula’al” naq yoo chirilb’al b’ayaq li muqb’il b’ihomal re li resilal li junkab’al. Li raam kiq’una ut kiraj xyiib’ankil lix ch’a’ajkilal rik’in li ras.

Laj Orson kixtz’iib’a re laj Parley: “Anajwan, at inrarookil was, maa’ani chik junaq sa’ xyanqeb’ li ralal xk’ajoleb’ li qaxe’toonil, laj William Pratt, li taaraj ta raj xsik’b’aleb’ li ralaj xk’ajoleb’ jo’ laa’o.” Laj Orson a’an jun reheb’ li xb’een li kixtaw ru naq eb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan teneb’anb’il sa’ qab’een xsik’b’aleb’ ut xch’utub’ankileb’ li resilal li junkab’al re xb’aanunkileb’ li k’ojob’anb’il k’anjel chi uuchilej choq’ reheb’ li qaxe’toonil. Lix hu naxye: “Naqanaw naq lix Dioseb’ li qana’ qayuwa’ xk’ehom li ruq’ arin. … Nawaj xpatz’b’al xkuyb’al inmaak xb’aan naq jwal xinb’ay chatz’iib’ankil. … Nawoyb’eni naq taakuy inmaak.”² Us ta wankeb’ lix nawom xch’ooleb’ jwal kaw, lix rahomeb’ choq’ reheb’ lix xe’toonil kitenq’an reheb’ chixk’irtesinkil lix ch’a’ajkilaleb’, xyiib’ankil jun li toch’ol, ut xsik’b’al ut xk’eeb’al li kuyuk maak.³

Naq li Dios nokoxb’eresi chixb’aanunkil k’a’ruhaq, wankeb’ naab’al li rajom sa’ xk’a’uxl. Li k’anjel re li santil ochoch ut re li resilal li junkab’al moko ka’ajwi’ ta choq’ reheb’ li kamenaq, narosob’tesiheb’ ajwi’ li yo’yookeb’. Choq’ re laj Orson ut laj Parley, ke’junajiman chirib’ileb’ rib’. Li k’anjel re li santil ochoch ut li resilal li junkab’al kixk’e li wankilal re xk’irtesinkil li naraj k’irtesiik.

Jo’ komon re li Iglees, chi yaal tz’aqal naq teneb’anb’il sa’ qab’een xb’aan li choxa xsik’b’aleb’ li qaxe’toonil ut xch’utub’ankil resilaleb’ li qajunkab’al. A’in moko ka’ajwi’ ta junaq xnumsinkil li hoonal, xb’aan naq li k’ojob’anb’il k’anjel re li kolb’a-ib’ aajel ru choq’ reheb’ chixjunileb’ li ralal xk’ajol li Dios.⁴ Tento taqanaweb’ ru li qaxe’toonil li kamenaqeb’ ut ink’a’ ke’xk’ul li k’ojob’anb’il k’anjel re li kolb’a-ib’. Naru naqab’aanuheb’ li k’ojob’anb’il k’anjel chi uuchilej sa’eb’ li santil ochoch, ut eb’ li qaxe’toonil naru neke’xsik’ ru xk’ulub’ankil.⁵ Nokob’oqe’ ajwi’ chixtenq’ankileb’ li komon re li qateep ut re li oqech rik’ineb’ lix k’ab’a’eb’ lix junkab’al. K’a’jo’ xnimal ru tenq’ank sa’ xtojb’al rixeb’ li kamenaq rik’in li k’anjel re li santil ochoch ut li resilal li junkab’al.

A’b’an, naq nokotz’aqon sa’ li k’anjel re li santil ochoch ut li resilal li junkab’al anajwan, nawan qak’ulub’ re xk’ulb’aleb’ li osob’tesihom re “k’irtesiik” yeechi’inb’il xb’aaneb’ li profeet ut eb’ li apostol.⁶ Eb’ li osob’tesihom a’an k’a’jo’ ajwi’ xninqaleb’ ru xb’aan toj b’ar nawulak, lix tuqulal ru, ut li k’a’ru chaab’il naxb’aanu sa’ li qayu’am sa’ ruchich’och’. Eb’ li osob’tesihom a’an naxk’ameb’ chaq a’in:

• Jun xnimal xtawb’al ru li Kolonel ut lix mayej aj tojol-ix;

• Jun xnimal rochb’eenihom li Santil Musiq’ej⁷ re tookawuuq ut toob’eresiiq sa’ li qayu’am;

• Jun xnimal qapaab’aal, li nokoxtenq’a naq li qajalajik chiru a’an naniman ut nanajto’ li roq;

• Jun xnimal qaseeb’al ut xwaklijik qach’ool re tzolok ut xjalb’al qak’a’uxl,⁸ xb’aan naq naqataw ru aniho, b’ar noko’chal chaq, ut jun qilob’aal saqen wi’chik ru chirix b’ar yooko chi xik;

• Jun xnimal eek’ahom re chaab’ilo’k, aj santob’resinel, ut aj tuqub’anel sa’ li qaam;

• Jun xnimal sahil ch’oolej sa’ xk’ab’a’ naq nokoru chireek’ankil chi nim lix rahom li Qaawa’;

• Xninqal osob’tesihom choq’ re li qajunkab’al, a’yaal jo’ chanru wanko anajwan, jo’ chanru xoowan chaq, malaj jo’ chanru toowanq malaj jo’ chanru xpaaltil li resilal li qajunkab’al;

• Jun xnimal rahom choq’ reheb’ li qaxe’toonil ut li qajunkab’al yo’yookeb’, re naq ink’a chik taqeek’a naq sa’ junesal wanko;

• Jun xnimal wankilal re xtz’ilb’al rix li k’a’ru aajel ru re k’irtesiik ut chi jo’kan, rik’in xtenq’ li Qaawa’, k’anjelak chiruheb’ li kristiaan;

• Jun xnimal xkolb’al qix chiruheb’ li aaleek ut lix k’iijik lix wankil li xik’ na’ilok qe; ut

• Jun xnimal qatenq’ahom re xk’irtesinkil li aamej toch’b’ileb’, yot’b’ileb’, malaj lub’jenaqeb’ ut re xk’irtesinkileb’ li kristiaan rahob’tesinb’ileb’.⁹

Wi ak xattijok re xk’ulb’aleb’ li osob’tesihom a’in, tz’aqon sa’ li k’anjel re li santil ochoch ut re li resilal li junkab’al. Naq taab’anu, laa tij te’sumeeq. Naq b’aanunb’il li k’ojob’anb’il k’anjel choq’ reheb’ li kristiaan kamenaqeb’, eb’ li ralal xk’ajol li Dios sa’ li ruchich’och’ te’k’irtesiiq. Xb’aan a’an naq li Awa’b’ej Russell M. Nelson, sa’ li xb’eenil li raatin jo’ Awa’b’ej re li Iglees, kixye: “Lee loq’onihom sa’ li santil ochoch ut sa’ li k’anjel nekeb’aanu aran choq’ reheb’ lee xe’toonil texrosob’tesi rik’in xnimal k’utb’esinb’il na’leb’ ut tuqtuukilal, ut tixkawresi lee teneb’ankil chi wank sa’ li b’e reheb’ li sumwank.”¹⁰

Jun li profeet numenaq kixye ajwi’ li profeetil aatin chirixeb’ li osob’tesihom choq’ reheb’ li yo’yookeb’ jo’ ajwi’ choq’ reheb’ li kamenaq.¹¹ Jun aj choxahil k’amol esil kixk’ut chiru laj Esekiel jun li k’utb’esinb’il matk’ re jun li santil ochoch rik’in jun kawil roq ha’ na’el chaq chi sa’. Kiyehe’ re laj Esekiel:

“Li ha’ a’in na’el … ut nakub’eek sa’ li yamyookil ch’och’ ut nokox’okaq sa’ li [atz’aminb’il] palaw … , [ut] naq nawulak aran, chaab’il ha’ chik nakanaak wi’ li palaw.

“A’ yaal b’ar toxwulaq li roqha’ a’in, taawanq xyu’am … Xb’aan naq li ha’ a’in tixki’ob’resi li remrem aj ha’, ut yalaq b’ar toxnume’q li ha’ a’in wanq yu’amej xb’aan.”¹²

Wan wiib’ xjalanil li ha’ a’in. Xb’een, us ta li ch’ina roq ha’ moko kaw ta li roq, kik’i toj reetal naq kiwulak jo’ jun li roq’ ha’ jwal kaw li roq, kik’i ut kichamo’ chi us a’ yaal lix k’iijik li roq. Chanchan a’an nak’ulman rik’ineb’ li osob’tesihom li nak’ulman sa’ li santil ochoch naq eb’ li kristiaan neke’tz’ape’ sa’ junajil jo’ junkab’al. Naq eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tz’ap’ek sa’ junajil neke’xjunajiheb’ ru li junkab’al, nak’ulman jun li k’iik chi ixb’ej ut chi uub’ej chiruheb’ li tasal tenamit.

Xkab’, li roq ha’ narak’ob’resi chixjunil li k’a’ru naxch’e’. Jo’kan ajwi’, li osob’tesihom wankeb’ sa’ li santil ochoch wankeb’ lix wankilal re k’irtesink. Eb’ li osob’tesihom wankeb’ sa’ li santil ochoch neke’ru chixk’irtesinkileb’ li aamej, eb’ li yu’amej, ut eb’ li junkab’al.

Jalam-uuch

Laj Todd, li ralal li xBetty

Tink’ut xjalam-uuchil cheru. Sa’ 1999, jun li saaj aj Todd xk’ab’a’ kilukta xb’aan naq kich’oqe’ jun li rich’mul sa’ li rulul. Us ta laj Todd ut lix junkab’al a’aneb’ li komon re li Iglees, moko mas ta neke’wulak, ut maajun reheb’ a’an xyalomeb’ li rosob’tesihom li santil ochoch. Li q’ojyin sa’ lix raqik lix yu’am laj Todd, lix na’, xBetty, kichunla sa’ li ch’aat chixk’atq, kixchap li ruq’ ut kixye re, “Todd, wi tz’aqal yaal naq tento tatxik, tz’aqal ninye aawe naq taab’anumanq laa wuuchil sa’ li santil ochoch.” Sa’ li kutan jun chik, eb’ laj b’anonel ke’xye naq kikam li rulul laj Todd. Eb’ laj cho’onel ke’xnumsi li raam laj Todd choq’ re jun chik li yaj, jun li chaab’il kristiaan aj Rod xk’ab’a’.

Wiib’ oxib’ po chik chirix lix numsinkil li raam, laj Rod kixnaw ani lix junkab’al li kristiaan kik’ehok re li raam ut ki’ok chixtz’iib’ankileb’. Maare wiib’ chihab’ chik chirix a’an, lix na’ laj Todd, xBetty, kixb’oq laj Rod chirochb’eeninkil naq xko’o sa’ li santil ochoch sa’ xb’een sut. Laj Rod ut li xBetty ke’ril rib’ sa’ xb’een sut sa’ kristiaanil sa’ li choxahil na’ajej re li Santil Ochoch re San Goerge, Utah.

B’ab’ay chik li hoonal chirix a’an, kikam lix yuwa’ laj Todd—xb’eelom li xBetty. Wiib’ oxib’ chihab’ chik chirix a’an, li xBetty kixb’oq laj Rod chixk’eeb’al ruuchil lix yum kamenaq chixk’ulb’al lix k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch. Laj Rod kixb’aanu rik’in b’antioxihom, ut li k’anjel re uuchilej kiraqe’ sa’ li na’ajej re li tz’ape’k sa’ junajil re li Santil Ochoch re San George, Utah. Li xBetty kitz’ape’ sa’ junajil rik’in lix b’eelom kamenaq, rik’in xwiq’ib’ankil rib’ chiru li artal chiru li rimam, li kik’anjelak choq’ uuchil. Chirix a’an, rik’in xya’al ru sa’ xko, kixb’oq laj Rod re naq tixjunaji rib’ rik’ineb’ a’an sa’ li artal. Laj Rod kixwiq’ib’ rib’ rik’ineb’ a’an, jo’ ruuchil lix yum, laj Todd, b’ar wi’ naq li raam toj yoo chi eek’ank rik’in laj Rod. Laj k’ehol re li raam laj Rod, aj Todd, kitz’ape’ sa junajil rik’ineb’ lix na’ xyuwa’ chiru li junelik q’e kutan. Lix na’ laj Todd kixb’aanu li k’a’ru kixyeechi’i re li ralal ak kamenaq chaq junxil.

Jalam-uuch

Laj Rod ut li xKim sa’ xkutankil lix sumlajikeb’

A’b’an li seraq’ moko naraqe’ ta aran. O’laju chihab’ chik chirix xk’ulb’al jun ak’il raam, laj Rod ok re chi sumlaak ut kixpatz’ we naq laa’in tinb’aanu lix tz’apb’aleb’ sa’ junajil sa’ li Santil Ochoch re Provo, Utah. Sa’ lix kutankil li sumlaak, kin’aatinak rik’in laj Rod ut li rixaqil, xKim, sa’ jun li na’ajej chixk’atq li na’ajej re li tz’ape’k sa’ junajil, b’ar wi’ ke’oyb’eniik xb’aaneb’ lix junkab’al ut eb’ li ramiiw. Chirix naq kin’aatinak rik’in laj Rod ut li xKim, kinpatz’ re ma wan junaq lix patz’om.

Laj Rod kixye, “Hehe’. Li junkab’al li kik’ehok re li waam wankeb’ arin ut neke’raj xnawb’al aawu.”

Kisach inch’ool naq kixye we ut kinpatz’ re, “Ma wankeb’ arin? Anajwan?”

Laj Rod kisumen, “Hehe’.”

Kin’el chaq sa’ xxuk li na’ajej ut kinb’oqeb’ li junkab’al re naq te’elq chaq sa’ li na’ajej re li tz’ape’k sa’ junajil. Li xBetty, lix ko’, ut lix hi’ ke’xjunaji rib’ qik’in. Laj Rod kixk’e xsahil xch’ool li xBetty rik’in jun xq’alunkil ut kixb’antioxi re naq kiwulak ut chirix a’an kixpatz’ we. Laj Rod kixye: “Betty, a’an a’in li Elder Renlund. A’an laj b’anonel ki’ilok re li raam laa yum chiru k’iila chihab’.” Kinume’ sa’ xjunpak’al li na’ajej a’an ut kinixq’alu. Chiru wiib’ oxib’ k’asal chik, kiqaq’aluhatq qib’ ut naab’al li xya’al uhej re sahil ch’oolejil kiwan.

Naq xnume’ lix nimal xsahil qach’ool, koonume’ sa’ lix na’aj li tz’ape’k sa’ junajil, b’ar wi’ laj Rod ut li xKim ke’tz’ape’ sa’ junajil chiru li hoonal a’in ut chiru li junelik q’e kutan. Laj Rod, li xKim, li xBetty, ut laa’in naru naqajultika xyaalal naq li choxa jwal nach’ kiwan, naq sa’ li kutan a’an ke’wan jalaneb’ chik li kristiaan qik’in li ak xq’axomeb’ chaq li tz’apleb’ t’ikr re li yu’am a’in.

Li Dios, rik’in lix seeb’al maak’a’ roso’jik, naxtz’apeb’ sa’ junajil ut naxk’irtesiheb’ li kristiaan ut eb’ li junkab’al us ta neke’xnumsi rahilal, tz’eqok, ut ch’a’ajkilal. Wan naq naqajuntaq’eeta li eek’ahom naqak’ul sa’eb’ li santil ochoch rik’in reek’ankil junaq xtoch’om li choxa.¹³ Sa’ li kutan a’an sa’ li Santil Ochoch re Provo, Utah, kijultiko’ we li yaal a’in re laj C. S. Lewis: “[Eb’ li wan li kamk sa’ xb’eeneb’] neke’xye chirix li rahilal yal nanume’, “Maajun li sahil ch’oolejil taachalq tixk’e ruuchil,” ink’a’ neke’xk’e reetal naq li choxa, naq taqataw, taasutq’iiq ut tixq’ajsi li aakanak jo’ jun li loq’alil. … Jo’kan ut eb’ li osob’tesinb’ileb’ te’xye, “Maajun wa wanjenaqo sa’ junaq chik na’ajej li ink’a’ ta raj sa’ li choxa.” ”¹⁴

Li Dios tooxkawob’resi, tooxtenq’a, ut tooxchap sa’ ruq’;¹⁵ ut tixsantob’resi choq’ qe li chamal rahil ch’oolej.¹⁶ Naq naqach’utub’eb’ li resilal li qajunkab’al ut nokoxik sa’ li santil ochoch xb’aaneb’ li qaxe’toonil, li Dios naxk’e naab’aleb’ re li osob’tesihom yeechi’inb’il xb’aan sa’ junpaat sa’ xka’pak’alil li ramleb’ t’ikr. Jo’kan ajwi’, laa’o osob’tesinb’ilo naq naqatenq’aheb’ li kristiaan sa’ li qateep ut li qa’oqech chixb’aanunkil ajwi’ a’an. Eb’ li komon najt wankeb’ chiru junaq li santil ochoch neke’xk’ul ajwi’ li osob’tesihom a’in naq neke’tz’aqon sa’ li k’anjel re li resilal li junkab’al, naq neke’xch’utub’ xk’ab’a’eb’ lix xe’toonileb’ re naq te’b’aanumanq li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch.

A’b’ana, li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixye: “Naru naqeek’a naq musiq’anb’ilo chiru chixjunil li kutan xb’aan lix numsihomeb’ jalan chik li kristiaan sa’ li santil ochoch ut chirix li resilal li junkab’al. A’b’anan, tento taqab’aanu k’a’ruhaq ajwi’ laa’o re reek’ankil tz’aqal li sahil ch’oolejil qajunes qib’.” Chirix a’an kixye, “Nekexinb’oq chixtz’ilb’al rix rik’in tijok k’a’ru li mayej—jwal us wi’chik wi a’an jun li mayej re hoonal—naru nekeb’aanu re k’anjelak chi us sa’ li k’anjel re li santil ochoch ut re li resilal li junkab’al.”¹⁷ Naq nakak’ulub’a lix b’oqom li Awa’b’ej Nelson, taataw, taach’utub’, ut taalaq’ab’ aawib’ rik’in laa junkab’al. Jo’kan ajwi’ te’ok chi k’ulunk li osob’tesihom choq’ aawe ut laa junkab’al jo’ li nima’ yeeb’il resil xb’aan laj Esekiel. Taataw xk’irtesinkil li k’a’ru naraj xk’irtesinkil.

Laj Orson ut laj Parley Pratt a’aneb’ ke’yalok re li k’iraak ut li tz’ape’k sa’ junajil li nachal rik’in li k’anjel re li santil ochoch ut re li resilal li junkab’al sa’ xtijlajik li k’ojlajik a’in. Li xBetty, lix junkab’al, ut laj Rod ke’xyal ajwi’ a’an. Laa’at ajwi naru taayal a’an. Rik’in lix tojb’al rix li maak kixb’aanu, li Jesukristo naxyeechi’i li osob’tesihom a’in reheb’ chixjunil, choq’ reheb’ li kamenaq jo’ ajwi’ li yo’yo. Sa’ xk’ab’a’eb’ li osob’tesihom a’in, naqak’e reetal naq, jo’ jun jaljookil ru aatin, “Maajun wa wanjenaqo sa’ junaq chik na’ajej li ink’a’ ta raj sa’ li choxa.”¹⁸ Ninch’olob’ xyaalal a’an sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.