Eb’ lix wankil li tijonelil
Aajel ru xnimankil ru li santil tijonelil li nekek’am, re taa’uxq lix k’anjel li Qaawa’ sa’ lee junkab’al ut sa’ lee b’oqb’al sa’ li Iglees.
Ex was wiitz’in raarokex inb’aan, ak xqab’i jun k’utb’esinb’il aatin sa’ xtz’uumal re li Awa’b’ej Russell M. Nelson. Ak xqab’i xninqal ru ch’olob’ank chirix xb’aaneb’ li Elder Christofferson ut Rasb’and, ut xb’aan li Awa’b’ej Eyring. Li k’a’ru toj taayeemanq, ut xkomon chik li aatin xb’aan li Awa’b’ej Nelson, tixk’e chik eena’leb’ chirix k’a’ru teeb’aanu laa’ex, li nekexjolomink re ut li nekexk’amok re li tijonelil re li Qaawa’, sa’ lee k’anjel. Re eetenq’ankil sa’ a’an, tinnumsi wi’chik eerik’in junjunq li xb’eenil na’leb’ li b’eresinb’il wi’ li tijonelil li nekek’am.
I. Li tijonelil
Li Tijonelil re Melkisedek a’an li choxahil wankilal k’eeb’il xb’aan li Dios re taa’uxmanq lix k’anjel re “xk’eeb’al chi uxmank lix ... yu’am chi junelik li winq” (Moises 1:39). Sa’ 1829, a’an kik’ojob’aak sa’ xb’een laj Jose Smith ut laj Oliver Cowdery xb’aaneb’ lix apostol li Kolonel, laj Pedro, laj Santiago, ut laj Jwan (chi’ilmanq Tz. ut S. 27:12). Q’axal nim xloq’al ut xwankilal a’an, chi ink’a’ nokoru chixch’olob’ankil.
Lix laawil li tijonelil, a’an li wankilal chixb’eresinkil chan ru taak’anjelamanq lix wankil li tijonelil. Chi jo’kan, naq eb’ li apostol ke’xk’ojob’ li Tijonelil re Melkisedek sa’ xb’een laj Jose ut laj Oliver, ke’xk’e ajwi’ reheb’ li laaw re xb’eresinkil lix k’anjelankil (chi’ilmanq Tz. ut S. 27:12–13). A’ut ink’a’ ke’k’ojob’aak chixjunileb’ lix laawil li tijonelil sa’ li kutan a’an. Lix tz’aqalil lix laawil ut li na’leb’ li aajeleb’ ru choq’ re lix “k’ojlajik li tz’aqal ru li kutan” a’in (Tz. ut S. 128:18) ke’k’eeman “chi junjunqil li raqal” (raqal 21). Ke’k’ehe’ xkomoneb’ chik li laaw sa’ li santil ochoch re Kirtland wuqub’ chihab’ chik chirix a’an (chi’ilmanq Tz. ut S. 110:11–16). Eb’ li laaw a’in ke’k’ehe’ re xb’eresinkil lix wankil li tijonelil sa’ xkomoneb’ chik li k’anjel li yookeb’ chaq chi k’utb’esiik sa’eb’ li kutan a’an, jo’ li kub’iha’ choq’ reheb’ li kamenaq.
Li Tijonelil re Melkisedek maawa’ jun reetalil li xnimal qu, chi moko jun k’ab’a’ej. A’an jun li choxahil wankilal li k’uulanb’il re taa’oksimanq choq’ re lix k’anjel li Dios choq’ reheb’ li ralal xk’ajol. Junelik tento taajultiko’q qe naq eb’ li winq li xe’k’uluk re li tijonelil maawa’eb’ “li tijonelil.” Ink’a’ us aatinak chirix “li tijonelil ut eb’ li ixq.” Naru naqaye “eb’ li xe’k’uluk re li tijonelil ut eb’ li ixq.”
II. Jun k’anjel re rilb’aleb’ li komon
Anajwan chiqak’oxla k’a’ru naraj li Qaawa’ Jesukristo rik’ineb’ li xek’uluk re lix tijonelil—chan ru naq tento taqak’ameb’ li aamej rik’in a’an.
Li Awa’b’ej Joseph F. Smith kixye: “Yeeb’il chi yaal naq li Iglees k’uub’anb’il chi tz’aqal re ru. Li ch’a’ajkilal nachal naq eb’ li ch’uut a’in moko aj’ookeb’ ta ru chirix li teneb’ank li wank sa’ xb’eeneb’. Naq neke’ajsiik ru chi tz’aqal chirix li k’a’ru teneb’anb’il sa’ xb’eeneb’, q’axal wi’chik naq te’xb’aanu lix k’anjeleb’ chi anchaleb’ xch’ool, ut q’axal wi’chik naq kawaq ut naq taawanq xwankil lix k’anjel li Qaawa’ sa’ li ruchich’och’.”1
Li Awa’b’ej Smith kixye ajwi’:
“Eb’ li k’ab’a’ej re nimank-u ... li k’amb’il xb’aaneb’ li jar opiis ut k’anjel re li santil tijonelil, tento naq ink’a’ taak’oxlamanq naq a’aneb’ k’ab’a’ej li xe’chal chaq rik’ineb’ li winq; maawa’eb’ re rutz’u’ujinkil qib’, chi moko a’aneb’ reetalil li awa’b’ejink, a’aneb’ b’an reetalil naq xaqab’anb’ilo chi k’anjelak chi tuulan qach’ool sa’ xk’anjel li Qaawa’, a’an li naqaj k’anjelak chiru. ...
“... Yooko chi k’anjelak re xkolb’aleb’ li aamej, ut tento taqeek’a naq a’in li xnimal ru k’anjel li k’eeb’il sa’ qab’een. Chi jo’kan, tento taawanq qach’ool chixmayejankil chixjunil, wi taa’ajmanq, choq’ re lix rahom li Dios, lix kolb’aleb’ li winq, ut re taaq’axoq-u lix awa’b’ejihom re li Dios sa’ xb’een li ruchich’och’.”2
III. Eb’ li opiis re li tijonelil
Sa’ lix Iglees li Qaawa’, jalan jalanq xk’anjeleb’ li jar opiis sa’ li Tijonelil re Melkisedek. Li hu Tzol’leb’ ut Sumwank na’aatinak chirixeb’ li taqenaqil aj tij jo’ “xaqxookil awa’b’ej malaj moos sa’ xb’eeneb’ li jar oqech li jek’inb’ileb’ sa’ jalaneb’ chik li na’ajej” (Tz. ut S. 124:134). Na’aatinak ajwi’ chirixeb’ li xb’eenil jo’ “xaqxookil aj k’anjel chiru [lix Iglees li Qaawa’]” (Tz. ut S. 124:137). Anajwan tink’e chik li na’leb’ chirixeb’ li k’anjel a’an.
Jun taqenaqil aj tij nab’eresin ut nak’anjelak sa’ li musiq’ejil k’a’aq re ru (chi’ilmanq Tz. ut S. 107:10, 12). Jo’kan ajwi’, jo’ kixye li Awa’b’ej Joseph F. Smith, “Rik’in naq k’ojob’anb’il jo’ taqenaqil aj tij, tento taareek’a naq teneb’anb’il chixk’utb’al rik’in xb’aanuhom chiru li tiix ut li saaj li k’a’ru tento taa’uxq, ut tixxaqab’ rib’ chi wank jo’ aj k’utul re li tiikilal, ink’a’ ka’ajwi’ rik’in aatin, q’axal wi’chik b’an rik’in b’aanuhom—naq tixk’e re li saaj li chaab’ilal nachal rik’ineb’ li chihab’, ut chi jo’kan taawanq a’an choq’ jun chaab’il wankil sa’ xyi li tenamit li wan wi’.”3
Chirix lix k’anjel li xb’eenil, li Elder Bruce R. McConkie, re lix Molameb’ li Kab’laju, kixk’ut: “Jun xb’eenil a’an aj k’anjenel re li Qaawa’ Jesukristo. ... Taqlanb’il chi xaqliik sa’ xna’aj ut choq’ ruuchil laj eechal re ... sa’ k’anjelak chiruheb’ li ras riitz’in. A’an lix taql li Qaawa’.”4
Li Elder McConkie kixye naq ink’a’ us li na’leb’ naq “ka’ajwi’ xb’eenil” junaq. “Li junjunq xb’eenil sa’ li Iglees wan li tijonelil rik’in jo’ chanru li Awa’b’ej re li Iglees ,” chan. “K’a’ru jun xb’eenil? A’an aj k’aak’alenel, jun aj k’aaka’lenel li na’ilok reheb’ lix karneer li Chaab’il aj K’aak’alenel.”5
Sa’ li xnimal ru k’anjel a’in re k’anjelak chiruheb’ lix karneer li Chaab’il aj K’aak’alenel, maak’a’ xjachb’al ru li ropiis li taqenaqil aj tij rik’in li xb’eenil sa’ li Tijonelil re Melkisedek. Sa’ li xnimal ru tasal 107 re li hu Tzol’leb’ ut Sumwank, li Qaawa’ naxye, “Eb’ li taqenaqil aj tij jo’ chanru xk’anjelil li Tijonelil re Melkisedek xk’ulub’eb’ k’anjelak sa’ li xaqxookeb’ wi’, chi b’eresinb’ileb’ xb’aan li awa’b’ejil, sa’ xk’anjelankil li musiq’ejil k’a’aq re ru, ut jo’kan ajwi’ sa’ ropiis li xb’eenil [malaj sa’eb’ li opiis re li Tijonelil re Aaron]” (Tz. ut S. 107:10; chi’ilmanq ajwi’ raqal 12).
Li na’leb’ q’axal aajel ru choq’ reheb’ chixjunil li xe’k’uluk re li tijonelil, a’an li k’utb’il xb’aan li profeet aj Jakob sa’ lix Hu laj Mormon. Chirix naq a’an ut laj Jose li riitz’in ke’xaqab’aak choq’ aj tij ut aj tzolonel chiru li tenamit, a’an kixye, “Ut kiqanimob’resi ru li qopiis choq’ re li Qaawa’, rik’in xk’ulb’al li teneb’ank sa’ qab’een, chi sumenb’il lix maakeb’ li tenamit sa’ xb’een li qajolom wi ta ink’a’ xqak’ut li raatin li Dios chiruheb’ chi yalb’il anchal qaq’e” (Jakob 1:19).
Ex was wiitz’in, li qateneb’ankil jo’ aj k’amol re li tijonelil tento taqil chi tiik qajolom. Eb’ li ruchich’och’il ch’utam maare naru neke’k’ojob’aak xch’ool rik’in yal xb’aanunkil li k’aynaq wi’ li ruchich’och’, naq neke’xye raatineb’ ut neke’xb’aanu xk’anjeleb’. A’b’anan laa’o li xook’uluk re lix tijonelil li Dios, wan qik’in li choxahil wankilal li toj reetal nab’eresink re ani taa’ok sa’ lix choxahil awa’b’ejihom li Dios. Wan qe li ajom ut li teneb’ank li ch’olob’anb’il xb’aan li Qaawa’ sa’ li k’utb’esinb’il aatin sa’ xtiklajik li Tzol’leb’ ut Sumwank. Tento taqach’olob’ chiru li ruchich’och’:
“Re naq li junjunq chi winq taa’aatinaq sa’ lix k’ab’a’ li Dios li Qaawa’, a’an ajwi’ laj Kolol re li ruchich’och’;
“Re naq li paab’aal taanimanq ajwi’ sa’ li ruchich’och’;
“Re naq lin sumwank li junelik nakana taaxaqab’amanq;
“Re naq lix tz’aqalil lin evangelio taaruuq taajultikaaq xb’aaneb’ li q’uneb’ xmetz’ew ut li moko nim ta xna’leb’eb’ toj sa’ xmaril li ruchich’och’ ” (Tz. ut S. 1:20–23).
Re xtz’aqob’resinkil ru li choxahil taqlahom a’in, tento toowanq chi tiik chi paab’ank sa’ “xnimob’resinkil ru” li qab’oqb’al ut k’anjel sa’ li tijonelil (chi’ilmanq Tz. ut S. 84:33). Li Awa’b’ej Harold B. Lee kixch’olob’ k’a’ru xyaalal xnimob’resinkil ru li tijonelil: “Naq naxk’ul junaq li tijonelil, na’ok choq’ aj k’anjenel chiru li Qaawa’. Tento tixk’oxla lix b’oqb’al jo’ wan sa’ xtaql li Qaawa’. A’in xyaalalil xnimob’resinkil ru li tijonelil.”6
Chi jo’kan, ex was wiitz’in, wi ta li Qaawa’ ajwi’ tixpatz’ eere naq teetenq’a junaq reheb’ li ralal malaj lix rab’in—ut xb’aanu a’in rik’in xtz’uumaleb’ re lix moos—ma teeb’aanu? Ut wi nekeb’aanu, ma texk’anjelaq jo’ lix k’anjenel, “sa’ xtaql li Qaawa’,” ut teekanab’ eerib’ chiru re texxtenq’a jo’ kixye?
Wan jun chik li na’leb’ kixk’ut li Awa’b’ej Lee chirix xnimob’resinkil ru li tijonelil: “Naq nakawil k’a’ruhaq chiru jun kaxlan lem, nak’utun chi nim wi’chik chiru li nak’utun chiru lix naq’ aawu; nimob’resinb’il xb’aan li lem. Anajwan, … wi wan ani nanimob’resink ru lix tijonelil—naq naxk’e chik xnimal ru chiru li k’oxlanb’il xb’aan a’an, ut chiru li k’oxlanb’il xb’aan anihaq chik—chi jo’kan naq nakanimob’resi ru laa tijonelil.”7
A’in jun esilal chirix jun aj k’amol re li tijonelil li kixnimob’resi ru lix k’anjel sa’ li tijonelil. Xwab’i a’in rik’in li Elder Jeffrey D. Erekson, li x’ochb’eenink we sa’ jun ch’utub’aj-ib’ re oqech sa’ Idaho. Naq kiwan choq’ xb’eenil, toja’ xsumla, neb’a’ chi us ut nareek’a naq ink’a’ taaruuq chixchoyb’al li tzolok sa’ universidad, jo’kan naq laj Jeffrey kixk’e xch’ool naq tixkanab’ tzolok, ut tixk’ul jun li chaab’il trab’aaj li yeechi’inb’il re. Junjunq kutan chirix a’an, kinume’ li awa’b’ej re lix molameb’ li xb’eenil sa’ li rochoch. “Ma nakataw ru lix wankil lix laawil li tijonelil li wan wik’in?” kixpatz’ li awa’b’ej re lix molameb’ li xb’eenil. Naq laj Jeffrey kixye naq naxtaw ru, li awa’b’ej kixye re naq chirix rab’inkil naq taaraj xkanab’ankil li universidad, li Qaawa’ kireek’asi, naq aj’o ru chiru q’ojyin, re tixk’e re laj Jeffrey li aatin a’in: “Jo’ awa’b’ej sa’ laa molam re xb’eenil, ninye aawe naq maakanab’ li universidad. A’in jun esil choq’ aawe, k’eeb’il xb’aan li Qaawa’.” Laj Jeffrey kikana sa’ li universidad. Naab’al chihab’ chik chirix a’an xinnaw li ru naq ak us x’el sa’ lix k’anjel, ut xwab’i a’an xyeeb’al re jun ch’utam re li tijonelil, “Li na’leb’ a’an xjal chi us lin yu’am.”
Jun aj k’amol re li tijonelil kixnimob’resi ru lix tijonelil ut lix b’oqb’al, ut rik’in a’an “kijalman chi us” lix yu’am jun chik li ralal li Dios.
IV. Li tijonelil sa’ li junkab’al
Toj anajwan, yookin chi aatinak chirix lix k’anjel li tijonelil sa’ li Iglees. Anajwan tin’aatinaq chirix li tijonelil sa’ li junkab’al. Nintikla rik’ineb’ li laaw. Li na’leb’ naq lix wankil li tijonelil ka’ajwi’ naru chi k’anjelamank chi b’eresinb’il xb’aan li ani nak’amok re lix laawil li k’anjel a’an, k’a’jo’ x’aajelil ru sa’ li Iglees, a’ut ink’a’ yoo chi aatinak chirix xk’anjelankil lix wankil li tijonelil sa’ li junkab’al.8 Jun li yuwa’b’ej li xk’uluk re li tijonelil najolomink re lix junkab’al rik’in lix wankil li tijonelil li wank rik’in. Ink’a’ na’ajman ru naq tixk’ul xb’eresinkil malaj xliceens rik’ineb’ lix laawil li tijonelil re xk’eeb’aleb’ xna’leb’ li komon sa’ lix junkab’al, re xb’eresinkil li ch’utam re li junkab’al, re xk’eeb’al li osob’tesink re li rixaqil ut reheb’ li ralal, malaj re xk’eeb’al li osob’tesink re xk’irtesinkileb’ li ani wankeb’ sa’ lix junkab’al, malaj anihaq chik.
Wi eb’ li yuwa’b’ej te’xnimob’resi ru lix tijonelil sa’ tz’aqal lix junkab’al, k’a’jo’ wi’chik naq tixk’am chi uub’ej lix k’anjel li Iglees chiru yalaq chik k’a’ru te’ruuq chixb’aanunkil. Eb’ li yuwa’b’ej li neke’k’amok re li tijonelil tento te’xpaab’eb’ li taqlahom re taawanq rik’ineb’ lix wankil li tijonelil re rosob’tesinkileb’ li komon sa’ lix junkab’al. Eb’ li yuwa’b’ej tento ajwi’ naq te’xwaklesi li rahok chirib’ileb’ rib’ sa’ lix junkab’al, re naq eb’ li komon sa’ li junkab’al te’raj xpatz’b’al re lix yuwa’ naq taarosob’tesiheb’. Ut eb’ li na’b’ej ut yuwa’b’ej tento raj naq te’xwaklesi xch’ooleb’ li wankeb’ sa’ li junkab’al re te’xk’ul rosob’tesihom li tijonelil.
Ex yuwa’b’ej, k’anjelanqex chi “junaqik eewankil” rik’in eerixaqil, jo’ naxye li jek’inb’il aatin chirix li junkab’al.9 Ut ex yuwa’b’ej, naq nak’eeman eere xk’anjelankil lix wankilal ut lix chaab’ilal li tijonelil li xek’ul, teeb’aanu “rik’in li q’unb’esink ch’oolej, rik’in li najtil oyb’enink, rik’in li q’unal ch’oolej ut li tuulanil, ut rik’in li rahok chi moko pak’b’il ta” (Tz. ut S. 121:41). Li taqenaqil eetalil a’in chirix xk’anjelankil lix wankil li tijonelil, q’axal aajel ru sa’ li junkab’al. Li Awa’b’ej Harold B. Lee kixye li aatin a’in naq ok re choq’ Awa’b’ej sa’ xb’een li Iglees: “Maab’ar chik wan xch’ina usal lix wankil li tijonelil li xek’ul, chiru naq wan jun li ch’a’ajkilal sa’ lee rochoch, jun nimla yajel, malaj junaq nimla na’leb’ li tento xk’uub’ankil. ... Rik’in li wankilal re li tijonelil, a’an ajwi’ lix wankil li Nimajwal Dios, wan li wankilal chixb’aanunkil li sachb’a-ch’oolej wi jo’kan naraj li Qaawa’, a’ut re roksinkil li tijonelil a’an, tento naq qak’ulub’aq xk’anjelankil. Wi ink’a’ naqataw ru li na’leb’ a’an, ink’a’ nokoru chixk’ulb’al li osob’tesink li nachal rik’in xk’amb’al li xnimal ru tijonelil a’an.”10
Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, aajel ru xnimankil ru li santil tijonelil li nekek’am, re taa’uxq lix k’anjel li Qaawa’ sa’ lee junkab’al ut sa’ lee b’oqb’al sa’ li iglees.
Ninch’olob’ xyaalal laj Eechal re li tijonelil. rik’in lix rahilal a’an, lix mayej re xtojb’al rix li maak, ut lix waklijik chi yo’yo, chixjunileb’ li winq te’xk’ul li wankilal sa’ xb’een li kamk ut te’ruuq chixtawb’al li junelik yu’am. Chiqajunqal us naq toowanq chi tiik chi paab’ank ut chi yalb’il qaq’e sa’ xb’aanunkil li jachal naqatz’ak sa’ lix nimal ru k’anjel li Dios, li qaChoxahil Yuwa’, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.