Ni karokoa Itingaun Itiua

Kairua bon bwaai aika a riiriiki n te maiu. N reiakinaki ni katang biaano ma te konabwai e bon kaangaanga n aki karaoan teuana tengaa te kairua—ke tao e mirion. N reiakina te taetae n iabatera, temanna e riai ni kaitara ma te maama ni karaoan tenga te kairua—ke tao e mirion. E ngae ngke te tia takakaro ae te kabanea ni korakora e aki toki ni karaoa te kairua.

“Te tokanikai,” are e atongaki, “tiaki n ae a na akea te kabwaka, ma te waaki man te kabwaka nakon te kabwaka n aki bua te ungannano.”¹

Ma ana kukune ibukin wiikin te taura, e taku Thomas Edison, I aki kabwaka 1,000 te tai. Wiikin te taura bon te kukune ma 1,000 te mwaneka.”² C. S. Lewis e aranii kairua “bwa kanikina inanon kawai nakon te tokanikai.”³ N ae kantaningaaki, kairua n tatabeua ake ti karaoi a riki bwa te reirei inanon te wanawana, bitakin baika a taraa ni kabwaka a na riki bwa te reirei.

Ana onimaki Nibwaai ae aki nanokokoraki e buokia man te kabwaka teuana nakon teuana ni karokoa are e karekei bwaatua buraati n te kabane. Mote 10 ana tai ni kakataaki mwaain ae e karekea te tokanikai n te kabane ni birinako mai Aikubita ma tibun Iteraera.

Ti na bae ni miimi—ngkana Nibwaai ma Mote a karaoa ana mwakuri te Uea, bukin tera te Uea e aki mena irarikiia ao ni buokiia ni karekea te tokanikai n aia moan kakatai? Bukin tera E anganiia te kariaia—ao bukin tera E anganiira te kariaia—bwa ti na rinanon te kaangaanga ao ni kabwaka n ara kakatai n aki tokanikai? Ibuakon mwaitin kaekaan te titiraki anne ao ni kakawaki, aikai tabeua:

• Te moan, e ataia te Uea bwa ni kabane bwaai aikai a na angani[ira] te kataneiai, ao bon ibukin kabwaia[ra].”⁴

• Te kauoua, ni kariaira ni “katoonga maona, bwa [ti] aonga n ataia bwa a na kakawakina ae raoiroi.”⁵

• Te kateniua, ni kakoaua bwa “ana bwai Iehova te bo ni buaka,”⁶ ao bon tii man Ana akoi are ti kona ni kakoroa bukin Ana mwakuri ao n riki n Ai arona.⁷

• Te kaaua, ni buokiira ni karikirakea ao ni karekei mwaitin anuan Kristo ake aki kona ni “kaitiakaki” ma tii rinanon “te kakaitara”⁸ ao “inanon te nenikanaiai ae te karawawataki.”⁹

Ngaia are ribuakon te maiu ae kaonaki ni bwaai aika tutuki ao te aki tau, ti bane ni kakaitau n anganaki riki ara kauoua n tai.

N 1970, n aron ae ataein te reirei ae boou i BYU, I iira te moan kooti iaon kakawakin te physics are e anga reirei iai Jae Ballif, te burobeetia ae bane arona. Imwiin banen te kooti aei n tatabeua, e na iai te ukeuke ae e na anga. Ngkana e karekea te C ataein te reirei ao ni kan karekea te bwii ae nakoraoi, Burobeetia Ballif e kariaia ataei bwa a na ukeuke iaon te bwai are a reiakinaki iai. Ngkana e karekea te B ataein te reirei iaon ana kauoua ni kakatai ao n aki naba rauaki iai, e kona n ira te ukeuke te kateniua n tai ao te kaaua, ao ai arona naba. Ni kariaiakaki n anganaki au kauoua n tai ae mwaiti, e buokai n rikirake riki ao n te kabane I a karekea te A iaon te physics.

Bon te burobeetia ae tuai n ataaki ae wanawana man tangira are e anaaki nanona ao ni kaungaia ana ataei bwa a na teimatoa ni kataia—n iangoa te kabwaka kanga te aomata ae ko reiakinaki irouna, tiaki te karawawata, ao n aki maaka te kabwaka ma n reiakinaki mai iai.

N te tai ae nako I tareboonia te mwaane aei 47 te ririki n nako imwiin anaakin au kooti iaon ana physics. I titirakinna bukin tera e kariaia ana ataei aika karako aia atatai bwa a na katamaroa aia bwi. Ana kaeka: “I kan mena ibuakoia ataei ao ni buokiia bwa a na tokanikai.”

Ngkai ti riingaki ao ni kakaitau n anganaki riki ara kauoua n tai n ririmwiin ara kairua, ke kabwakan ara iango, ti miimi n ana akoi te Tia Kamaiu n anganiira ara kauoua n tai n tokanikai iaon te bure, ke kabwaka n te nano.

Akea ae e tangira riki tokanikaira nakon te Tia Kamaiu. E kariaira bwa ti na anaa ao ni kateimatoaira ni iriira Ana ukeuke. N riki n Ai arona e kainnanoa anganakira ara kauoua n tai inanon korakaira ni katoa bong ma te aro n aomata, n aron kauarerekean tangiran te amwarake, n reiakina te taotaonaki n nano ao te kabwarabure, n tokanikai iaon te taningaroti, n totokoa te bure ni karaoan ae aki kantaningaaki, n arana riki tabeua. Ngkana aomata ni kabane a karaoa te kairua, mwaitira kabwaka ae a na kairiira ni karokoa akea anuara n aomata ma a bon tabu? Tengaa? Kanga taraan ae e mirion.

N ataia bwa te kawai ae eti man irariki e kabwarikoi kariiri ao kakaitara ao kabwaka a riiriiki ni katoa tai ibukira, te Tia Kamaiu e kaboomwii n anganiira riki ara tai n aron ae kona n riki bwa ti na tokanikai iaon kataakira n te rabwata. Te kakaitara are E kariaia e kona n taraa n aki kona n taobaraaki ao ni kuri ni kaangaanga ni kaitaraaki, ma E aki kona ni kitaniira n akea te kantaninga.

Ni kateimatoa ni kakorakora ara kantaninga ngkai ti kaitarai kaangaanga n te maiu, ana akoi te Tia Kamaiu e tatauraoi ao iai n taainako. Ana akoi “nanona te buoka ke te korakora, … te mwaaka ni kona ni kariaia mwaane ao aine n taua ni kamatoa te maiu ae akea tokina ao te karietataaki imwiin tiaia ni kamanenai oin aia konabwai aika raraoi.”¹⁰ Ana akoi ao matana n tangira e memena iaora ni kabuta mwanangara ae bwanin ngkai E anainanora, kabebetei rawawaatara, kakorakoraira, kawakiniira, kamanoira, kamarurungiira, ke tao e “buoki[ia] ana aomata,” e ngae ngkai a bwaka inanon te kawai ae eti man irariki.¹¹

Te rairannano bon ana bwaintangira te Atua ae tatauraoi n taainako are e kariaira ao n anganiira te kona ni waaki man te kabwaka nakon te kabwaka n aki bua te ungannano. Te rairannano tiaki Ana babaire n tania n te tai are ti kabwaka iai. Te rairannano bon Ana babaire, n ataakina bwa ti na bon karaoia. Aio te euangkerio n rairannano, ao ngkai e kabwarabwara Beretitenti Russell M. Nelson, “te kaetieti ae ti na reiakinna ni maiura ae bwanin.”¹²

N te kaetieti ni maiura ae bwanin ibukin te rairannano, te toa bon ana kawai te Uea ni katauraoi ae reitinako ibukira ni kariniira inanon Ana kabwarabure. Ngkana ti butimwaaia ma te nano ae uruaki ao te tamnei ae raraoma, E anganiira kabwaraan ara bure ni katoa wiiki ngkai ti rikirake man te kabwaka nakon te kabwaka ni kawain ara berita. Bwa “e ngae ngke a bure, e onrake nanou n te nanoanga ibukiia.”¹³

Ma mwaitira te tai ae E na kabwarai iai ara bure? Manra Ana taotaonaki n nano n te tai ae maan? N te tai teuana Betero e titirakina te Tia Kamaiu, “Te Uea, tao ti iraua ana bure tariu nako iu aika N na kabara? tao tokiu itiua?”¹⁴

N au katautau, n ana iango Betero itiua te mwaiti ae tau ni katuruturua burababan te kakabwarabure n te tai ae mwaiti ao te akoi anne e riai n iai tiana. N te kaeka, te Tia Kamaiu e tuanga Betero bwa e na aki warekia—n aki katea tian te kabwarabure.

“E taku Iesu nako ina, I aki taku nakoi im ba tokina itua, ma tokim itingaun itiua.”¹⁵

N ae mataata, te Tia Kamaiu e aki katea te mwaiti ae 490. Anne e kabotauaki n taekinaki bwa butimwaean te toa iai tiana mai ieta ae 490, ao ngkanne, iaon 491 te tai, te tia kairiiri mai i karawa e raoiakinna ni kangai, “I kabwara au bure, ma e a bane tain am beeba n rairannano—man te tai aei ao waaki nako, an bon tiiku i bon iroum.”

Te Uea e kamanena te numera ae itingaun itiua ma te kabootau ibukn Ana Mwakuri ni Kamaiu, Ana tangira ae akea tiana, ao Ana akoi ae akea tiana. “Eng, ao N na kabwarai aia bure au botanaomata n aron katoa tain aia rairannano ibukin aia bure nakoiu.”¹⁶

Tiaki nanon anne ae e riki te toa bwa te kariaia nakon te bure. Anne bukina teuana te Uea e karina te taeka aei n ana Boki Moronaai: “Ma ngkana aki toki n rairinanoia ma n ukoukora kabwaran aia bure, ma nanoia raoi, a bon kabwaraki aia bure.”¹⁷

Te nano ae koaua e kaotia ma te konabwai ae koaua ao te bitaki ae koaua. “Te bitaki” bon oin te taeka te Kairi nakon Koroboki aika Tabu e kamanenaakii ni kabwarabwara nanon te rairannano: “Bitakin te iango ao te nano are e uota te katei ae boou nakon te Atua, ibukin temanna, ao te maiu n ae bwanin.”¹⁸ Te aekaki ni bitaki anne e riki man rikiraken te tamnei. Tokanikaira, ngkanne, e aki waaki man te kabwaka nakon te kabwaka, ma te rikirake man te kabwaka nakon te kabwaka n aki bua te ungannano.

Ni kaineti ma te bitaki, iangoa te ataibwai aei: “Bwaai ake aki bitaki a teimatoa n tiku n aroia.” Taekan te koaua anne e aki nanonaki bwa e na uruana rabakaum ma bon wanawanan Beretitenti Boyd K. Packer, are e reitia imwiina, “Ao ngkana tiaki bitiira—e toki rikirakera.”¹⁹

Ibukina bwa tiaki tangiria bwa e na toki rikirakera ni karokoa are ti riki n Ai aron ara Tia Kamaiu,²⁰ ti riai n reitinako n teirake ni katoa tai are ti bwaka iai, ma nanora ni kateimatoa rikirakera ao te rikirake n aki tabe ma mamaarara. Inanon mamaarara, E kakoaua nakoira, “E a tau au akoi i roum: ba e kakoroaki raoi mwaakau n te mamara.”²¹

Tii n taraakin te bwai n arona ae bwanin ti kona ni kinaa rikirakera n te rabwata. N aron naba anne, rikirakera n te tamnei e taneiai n aki mataata tii rinanon uringakin bwaai aika riki ngkoa. Ti na wanawana ngkana ti iangoira n taai aika a nako n te kawai are ti na ataa rikirakera ao ni kaungai nanora ni anainanora ni “waaki nako man teimatoa i nanon Kristo, ma te kaantaninga ae tamaroa ma ni kororaoi.”²²

I kakaitau n aki toki ibukin te akoi ma te tangira, te taotaonaki n nano, aia taotaonaki n nano n te tai ae maan ara Karo ake i Karawa ao te Tia Kamaiu, are e kariaira n anganiira ara tai n rairinanora ao ni bitaki ni mwanangara n oki nakon Mweengaia. N aran Iesu Kristo, amen.