Mwichenapen Mwichefen
Ew Pwapwa Tekia
April 2024 mwichenap


Ew Pwapwa Tekia

Amwo sipwe kutta me kuna ewe pwapwa a kon tekiata ewe a feito seni ach fang manauach ngeni Sam won Nang me Noun Achengicheng.

Ngang a fen wor rei ewe watten kinisoun feioch ne kapas non mwichenap ren ukukun 30 ier. Non ena fansoun, a chommong aramas non fonuen fonufan ra fen eisiniei kapaseis mi wewe ngeni ekkei afanafan. Kukuto ei, ew me nein ekkewe kapaseis a men chok soun pwata. A kan iei usun: “Elter Uchtdorf, ngang mi auseningoch ngeni om we afanafan nge … use rongorong usun pekin sepenin?”

Iwe, mwirin ikenai, menip usap chiwen rong ena kapaseis non pwan ekkoch fansoun.

Usun “ewe Pwapwan Mworokun non Kuchu mi Tinen Akkar”1

Mi weires sipwe nuku pwe 120 chok ier a no nupwen Wilbur me Orville Wright ra akkewin su me changeno won piien Kitty Hawk, North Carolina. Ruanu mwochomochen sai won sepenin non ena ranin December a siwini fonufan me suki ewe asamen ngeni ew kewe watten pekin forutan mettoch non uruon fonufan.

Wawan sepenin mi efeiengaw non ekkena ranin nom. Ekkewe pwipwi ir mi sinei usun. Me pwan semer we, Milton. Ennetin, i a nuokusuti an epwe turuseni me ruemon noun kewe att non ew efeiengawen changen sepenin iwe ra pwon ngeni pwe resap chiwen changepok me ruemon.

Me rese fori—tiwenon chok ew fansoun. Fisu ier mwirin ena ran non Kitty Hawk, Milton Wright a fang an mumuta me katon atun Wilbur me Orville ra chang me ruemon epwe keran ina akkaewin. Mwirin Sotiw, Orville a pesei seman we epwe fiti an we aewin me saingon sepenin an epwe kuna ifan usun won unukapan.

Nupwen ewe sepenin a changeta seni ewe pun, ewe 82 ierin Milton a wesen meseik ren ewe pekin sai ese chiwen mefi nuokus. Orville a takir nupwen seman we a puchor ren pwapwa, “Atekiatai, Orville, Atekiatai!”2

Ei mwan a usui chok!

Meni ewe popun ua kapas usun pekin sepenin fan chommong pwe ngang mi ekis sinei usun met ekkewe Wrights ra mefi. Ngang pwan ua “pichiseni manamanen efien fonufan me changefetan non kuchu won sepenin.”3

An ekkewe pwipwi Wright aewin sai, minne a fis 37 chok ier me mwen uputuwei, a awora sukkun assam ren sai, amwarar, me ennetin pwapwa non manauei.

Nge, inamo ena pwapwa mi amwarar, mi pwan wor ew sokkun pwapwa mi kon tekia. Ikenai, ai upwe appiru an Milton Wright puchorun pwapwa, “Atekiatai, Orville, atekiatai,” ua mochen kapas usun ei pwapwa ekon tekia—ian a feito me ia, ifa usun a tonong non netipach, me ifa usun sipwe mefi non watten ukukun.

Ewe Unusen Popun Fisitan Aramas

Mi fat pwe meinisin ra mochen repwe pwapwa.4 Nge inamo, mi pwan fat pwe esap meinisin ir mi pwapwa. Tipengawan, pwe usun me ren chommong aramas, a weires repwe kuna pwapwa.5

Pwata a ina? Ika pwapwa ina ewe mettoch kich aramas sia kon mochen, pwata sise seroch ne kuna? Ai upwe apasa sefani ew konun country, meni sia fen kutta pwapwa non ekkewe neni meinisin mi mwan.6

Ian Sia Tongeni Kuna Pwapwa Me Ia?

Me mwen sipwe porous ren ifa usun sipwe kuna pwapwa, mut ngeni ei upwe affata pwe pekin netipengaw me ekkoch weiresin ekiek me netip ir mi ennet, me ponuwan esap chok “Achocho ne ekis pwapwa.” Ai popun ikenai pwe usap ekisi ika poutano ekiekin osukosuken mokur. Ika ka weri ena sokkun weires, ua fituk ne netipeta, me ua sopweno ne uta unukum. Ren ekkoch aramas, kutta pwapwa mi pachenong ar kutta aninis seni soutipachem mi angangoch non pekin ekiek ekkewe ra aunusa manauer ne kaeo ar na sokkun angang. Sipwe kinisou ren ena sokkun aninis.

Manau esap chok ew tettenin memefoch. “Pun mi auchea epwe fis, pwe epwe wor ew apponu non mettoch meinisin.”7 Me ika Kot pwisin a kechiw, usun ekkewe pukefel ra apungano pwe I a fori,8 iwe ennetin en me ngang sipwe pwan kechiw. Memefin netipengaw esap ew esisinen nipwakingaw. Mwaren non ei manau, pwapwa me noninen opponu rese tongeni keimufesen.9 Usun chok ami meinisin, A fen fan chommong ai pwan mefi netipengaw, noninen, chou, me niemam.

Nge inamo, ua pwan pwisin mefi ewe ningen tinetan saram ewe a ourano ngun ren pwapwa a fokkun nap o weires ne amwochanong. Ua fen pwisin kuna pwe ei kinamwen epinukunuk a feito seni ach feino mwirin ewe Chon Amanau me fetan won Anan We.

Ewe kinamwe I a ngeni kich esap usun met ewe fonufan a ngeni kich.10 A och seni. E kon tekia me e kon pin. Jises a apasa, “Ngang ua fen feito pun oupwe kuna manau, me epwe nap rer manau.”11

Ewe kapas allimen Jises Kraist ina ennetin ewe porousochun pwapwa wachemuk”!12 Ina ew porousen epinukunuk ese wor nonnon. Ew porousen ekifengeni chou me appena osach.13 Porousen anapano saram. Porousen chenin nang, tekiatan weweoch, pwon mi pin mi kon tekia, tumun esemuch, me ning fochofoch!

Pwapwa ina ewe wesen popun an Kot we kokkot fan iten Noun semirit. Iei met oua foruta fan itan—“pwe [oupwe] tongeni mefi pwapwa!14 Oua foruta pokiten ei!

Samach non Nang ese opano ewe aanen pwapwa. Ese mwonomonono. Mi kawor ngeni Meinisin!15

Ina ew pwon ngeni ekkewe ra fetanei ewe aanen chon kuno, tapweno mwirin ekkewe afanafan me nenien appiru an ewe Chon Amanau, apwonueta An annuk, me asufonu ekkewe pwon mi pin ra fori ren Kot. Ena pwon mi amwarar!

A Pwan Wor Och Mettoch Kot Epwe Fang

Kich mi sinei ekkewe aramas ra apasa pwe ese auchea ngenir Kot ar repwe pwapwa, a naf ar pwapwa me nukun namanam.

Ua esinna me asufonu ekkei memmef. Samach non Nang achengicheng a mochen meinisin Noun semirit pwe epwe watte ukukun ar pwapwa, iwe I a ourano ei fonufan ren ningen murinon memef me pwapwa, “ar repwe och ngeni ewe mas me … apwapwai netip”16 Me rei, changen sepenin a wato watten pwapwa. Ekkoch ra kuna ei pwapwa non kon, non chunga, non urumot, ika non pukutan mettochun fonufan.

Nupwen ach afanafana an ewe Chon Amanau porousochun pwapwa, sise oturano och me nein ekkei popun pwapwa. Sia chok apasa pwe a pwan wor och mettoch Kot epwe ngeni kich. Ew tekian me auchean pwapwa—ew pwapwa a nap seni och mettoch ei fonufan epwe fang. Ina ew pwapwa a engino ngeni netipengaw, pwereni noninen, me ekisano ach mefi pos ren akanamon.

Pwapwan fonufan, ne anono ngeni, esap fochofoch. Ese tongeni. Ina ususun nonnomun mettochun fonufan ar repwe chinnapeno, ngaweno, mesino, ika winiti mi pwaseno. Nge pwapwa seni kot esemuch, pokiten Kot esemuch. Jises Kraist a feito epwe chunakicheta seni ei manau me siwini kiteter ren esap kiteter. I chok a wor ren ena manaman, me An chok pwapwa mi soposopono.

Ika en mi mefi pwe epwe or ei sokkun pwapwa non manauom, ua tingorei kemi oupwe poputa won ewe sai ne tapweno mwirin Jises Kraist me Aanan we. Ina ew sai ren unusen manau—me nuseni. Ouse mochen upwe apasa ekkoch eipweipwen nepoputan ei auchean sai ne kutta ennetin pwapwa.

Oupwe arap ngeni Kot17

Ami mi chechemeni ewe fefin non ewe Testamen Sofo ewe a engino ngeni semwenin fein seni cha non ukukun 12 ier?18 A fen nounano unusen met mi wor ren ngeni sou safei, nge a fen ngaweno. A rongorong usun Jises; An manamanen echikara a itefouno. Nge I a tongeni echikara? Me ifa usun epwe tongeni feino arap ngeni I? An semwen a fori epwe “nimengaw” anongonong won ewe annukun Moses, ina minne a namot ngeni i epwe towaweno seni ekkoch.19

An epwe feino ngeni I non fatafateno me tingor ren chikar ese tufich.

Nge, a ekieki, “Ika u chok attapa ufan we, upwe fakkun pochokuneta.”20

Nesoponon, an nuku a akkufu an nuokus. A engino ngeni an ekkoch esit me nikitu ne feino ngeni ewe Chon Amanau.

Amuchunon, a arap ngeni. A eitieu poun.

Me a chikar.

Esap kich meinisin sia ekkis usun ei fefin?

Meni epwe chommong popun sipwe pireir ach sipwe arap ngeni ewe Chon Amanau. Meni sipwe weri koput me kapung seni ekkoch. Non ach namanam tekia, meni sipwe pepeni ewe tufichin mettoch mi chok kukkun nge a watte auchean. Meni sipwe ekieki pwe nonnomuch we esap fich ngeni An echikar—me towawan nefinach a kon watte ika ach tipis a kon chommong.

Usun ei fefin, ua fen kaeo pwe ika sia arap ngeni Kot me eitieu pouch sipwe attapa, sia ennetin tongeni kuna chikar, kinamwe, me pwapwa.

Kutta

Jises a aitikich, “Kutta, iwe oupwe kuna”21

Ua nuku ei mecheresin kapas esap chok ew pwonen pekin ngun; ina ew kapas ennet.

Ika sia kutta popun sipwe song, tipemwaramwar, tipengaw ika anamon, sipwe pwan kuner.

Nge, ika sia kutta pwapwa—ika sia kutta popun sipwe apwapwai me pwapwa ne tapweno mwirin ewe Chon Amanau, sipwe kuner.

Sise kan kuna mettoch sise kukkuta.

En mi kutta pwapwa?

Kutta, me oupwe kuna.

Mwarefengeni An Emon me Emon Chou22

Jises a aiti kich, “Sipwe feioch ren ach fangeno nap seni ach sipwe angei.”23

Met epwe non ach kutta pwapwa, ewe ochun anen ach sipwe kuna pwapwa ina ach sipwe wato pwapwa ngeni ekkoch?

Pwi me fefinei, ami mi sinei me ngang mi sinei ei mi fokkun ennet! Pwapwa a usun ew nenien pinewa ika ew ruumen oil resap tongeni it.24 Ennetin pwapwa watteno nupwen sia aeafengen.

Ese namot och mettoch mi wachemuk ika weires.

Sia tongeni fori mettoch mi mecheres.

Usun iotek fan iten emon ren unusen netipach.

Awora ennetin kapasen mwareiti.

Anisi emon epwe mefi ketiw, sufon, auchea, me tong.

Afanafana ew uwokisin sa sani me met wewen ngeni kich.

Ika fen pwan chok ausening.

“Nupwen oua angang ngeni chiechiemi aramas oua chok angang ngeni ami Kot,”25 me Kot epwe eniwiniochu ami kirekiroch.26 Ewe pwapwa oua fang ngeni ekkoch epwe niwin ngeni kemi non “urenon feioch, kopwe angei, nap seni met ka fen fang.”27

“Iwe Met Sipwe Fori?”28

Fansoun ekkewe ran, wik, me maram, repwe feito, upwe tingorei kemi oupwe:

  • Awora ennetin fansoun, unusen achocho ne arap ngeni Kot.

  • Nikitu ne kutta fansoun epinukunuk, kinamwe, me pwapwa iteiten ran.

  • Wano pwapwa ngeni ekkoch unukumi.

Achengicheng pwi me fefinei, chienei achengicheng, nupwen oua kutta ewe kapasan Kot ren anononun wewe ren an Kot akkotun manau fochofoch, etiwa kapasen tingor, me chungu ne fetan non An napanap, oupwe mefi “ewe kinamwein Kot, minne a nuseni meinisin wewe,”29 inamo non ewe fansoun riaffou. Oupwe mefi ew ukukun watten an Kot tong epwe napeno non netipemi. Ewe kunokun ren saramen celestial epwe pwereni ewe kirochun om kewe sosot, me oupwe poputa ne kuna watten feioch me sokopaten minafon memef, unusoch, ningochun fonu. Oupwe mefi usun ngunumi a kekita seni weitien ei fonufan.

Me usun Milton Wright, meni oupwe sachetai nouwemi non pwapwa me puchor, “Atekiatai, Semei, atekiatai!”

Amwo sipwe kutta me kuna ewe pwapwa a kon tekiata ewe a feito seni ach fang manauach ngeni Sam won Nang me Noun Achengicheng. Iei ai ennetin iotek me efeioch non ewe it mi pin, Jises Kraist, amen.

Esinesin

  1. John Gillespie Magee Jr., “High Flight,” poetryfoundation.org.

  2. Nengeni Christopher Klein, “10 Things You May Not Know about the Wright Brothers,” History, Mar. 28, 2023, history.com.

  3. Magee, “High Flight.”

  4. Ru ngerou fopuku ier a no, Aristotle esinna pwe pwpwa ina ewe ew mettoch aramas meinisin ra kon mochen. Non noun we toropwe Nicomachean Ethics, i a aitikich pwe ewe watten och non manau ina ewe mettoch sia kutta pun sia sani (nap seni ach ekkewe mettoch sia kutta ach sipwe aponueta ekkoch mettoch). Pwapwa, nap seni meinisin, ina och mettoch sia kutta. “Sia mochen pwapwa faniten ren pusin pwapwa,” i a apasa, “me ese wor wewe ngeni pwan ew” The Nicomachean Ethics of Aristotle, won ewe epek. J. E. C. Weldon [1902], 13–14).

  5. See Harry Enten, “American Happiness Hits Record Lows,” CNN, Feb. 2, 2022, cnn.com; Tamara Lush, “Poll: Americans Are the Unhappiest They’ve Been in 50 Years,” Associated Press, June 16, 2020, apnews.com; “The Great Gloom: In 2023, Employees Are Unhappier Than Ever. Pwata?” BambooHR, bamboohr.com.

  6. Nengeni Wanda Mallette, Patti Ryan, and Bob Morrison, “Lookin’ for Love (in All the Wrong Places)” (1980).

  7. 2 Nifai 2:11.

  8. Nengeni John 11:35; Moses 7:28–37.

  9. Nengeni 2 Nifai 2:11.

  10. Nengeni John 14:27.

  11. John 10:10.

  12. Luke 2:10, Minafon Tettenin Kinikinin.

  13. Nengeni Matthew 11:28–30.

  14. 2 Nifai 2:25.

  15. Ika mi wor om ourek usun ika Semom won Nang epwe etiwok me mutata kopwe angei An pwapwa, ua tingoreok kopwe iotek ne annea an Kraist afanafan usun ewe at mi Mwonucheno (nengeni Luke 15:11–32). Non ena kapas monomon, sia kaeo ifa usun Samach non Nang a mefi usun Noun semirit me ifa usun I a awitiwiti me pwapwaiti ach niwin mwirin sia fen mwonucheno seni I! Seni ewe fansoun sia “ekiek sefan” (nengeni uwokisin 17) me poputani ewe sai ngeni imwach, I a kuna kich, pun I mi uta me katon me witiwit. Me met A awitiwiti? A witi kich! Nupwen sia arap ngeni I, I epwe apwapwai ach niwin me eita kich Noun.

  16. Doctrine and Covenants 59:18. Ei pwarata a pwan awewei, A apwapwai Kot ina minne i a fang ekkei mettoch meinisin ngeni aramas; pun iei popun ra foruta (verse 20).

  17. Ngeni ekkewe ra arap ngeni Kot, I a awora ei auchean pwon: Upwe arap ngonuk (Doctrine and Covenants 88:63; nengeni pwan James 4:8).

  18. Nengeni Mark 5:24–34.

  19. Nengeni Bible Dictionary, “Clean and unclean.”

  20. Mark 5:28.

  21. Matthew 7:7.

  22. Ren ach mwarei fengeni ach chou, sipwe “apwonueta ewe annukun Kraist” (Galatians 6:2; pwan nengeni Mosaia 18:8).

  23. Foffor 20:35.

  24. Nengeni 1 Kings 17:8–16.

  25. Mosaia 2:17.

  26. Non noun Toropwe ngeni ekkewe chon Rome, Paul a apasa pwe Kot “epwe niwini ngeni emon me emon pungun an foffor: ekkoch ra chok foffor murinno o ra kutta ewe ning me itoch me manau esemuch, manau fochofoch: … ning, sufon, me kinamwe, ngeni aramas meinisin mi angangoch” (Romans 2:6–7, 10).

  27. Luke 6:38. Ach ennetin manau me pwapwa esemuch epwe anongonong won ach umoumoch me kirekiroch ngeni ekkoch (nengeni Matthew 25:31–46).

  28. Luke 3:10.

  29. Philippians 4:7.