Kaonaki n te Maiu & te Korakora
E maeka te tia korokaraki i Texas, USA.
Tera te mwakuri, are ngkana ko teimatoa n iria ma te boaaki, e na buokiko ni karekea te marurung ae tamaroa, korakora, ao te kairaki?
Tamnein ubun te tai iroun choness/iStock/Thinkstock
Iangoia tabeua te tai bwa te rao e roko nakoim n ukoukora te reirei iaon aanga ni karekan te kaotioti ae kaineti nakon temanna. Ngkana ko anga te iango ae ti teuana, a na tera te iango anne?
Ngkai te Mataniwi ni Kabuta ae e boou, Unimwane Marion G. Romney (1897–1988) namakina te aki tau ni kakoroan nanon weteana ae kakawaki, ngaia are e kakaea buokana mai iroun raraona Unimwane Harold B. Lee (1899–1973) man te Kooram n Abotoro are Tengaun ma Uoman Te reirei are e anganaki n te bong anne e uaia ni kamimi ao e kaunga nanon Unimwane Romney. Unimwane Lee e taku: “Ngkana ko na riki bwa te Mataniwi ni Kabuta ae nakoraoi, ko riai ni karekea te ungannano. Ko na kainnanoia ni karekea te kaotioti. N na anganiko te mwakoro n reirei: Moantaai ni matu ao moantai n uti. Ngkana ko karaoia, rabwatam ao am iango a na motirawa raoi ao imwina man raun ingabongin aoan karangaina akanne, ko na karekei ota aika mwaiti ni kairaki ao iango man taai riki tabeua inanon te ngaina.”
Ririki ake imwina, n ururing rikaaki iaon bwaai akanne, e taekinna ngkanne Beretitenti Romney: “Man te bong anne, I karaoa nanon te reirei anne, ao I ataia bwa e mwakuri. N te tai are e reke iai au kanganga ae korakora, ke tabeua katabeau ni bwain nako te karikibwai ake I kantaningai ni karekei I karekea ana wirikiriki te Tamnei, I karekei n tainako ibuobuoki aika mwaiti n aoan te karangaina nakon taai akea tabeua n te ngaina.”1
Ngke I moan wareka te rongorongo aei, I bon kubanako naba n ana reirei Unimwane Lee are e anga. N na bon aki kona n reitaki ni katoa karangaina ma te kaotioti. E ngae n anne, I ataia ngkai bwa iai te reitaki ae ineti. I a tia naba n ataia bwa te taneiai n reitaki ni karekan te kaotioti n aron te tataro, kamatebwaian koroboki aika a tabu, te aki mamatam, te nakon te tembora, ao te mwakuri n ibuobuoki a anga riki te korakora ngkana I moantaai ni matu ao ni moantaai n uti.
Katoto man Koroboki aika a tabu
Mwane ao aine aika iai te ungannano irouia n roroia nako a tia n irii reirei mai karawa aikai ni kaineti ma te matu. “Abraham e moantaai n teirake n te moaningabong nakon te tabo are e tei iai imatan te Uea” (Karikanibai 19:27; e kairaki ma katuruturuana). “Moses e moantaai n teirake n te moaningabong, ao e ararake nako aon te maunga are Tinai, n ai aron ana taeka Iehova nako ina, ao e uoti baba ake atibu ake uoua i nanoni baina” (Te Otinako 34:4; e kairaki ma katuruturuana). “Ao Iotua e uti mwaaka, ao ibonga a tabeka ana ati Iehova” (Iotua 6:12; e kairaki ma katuruturuana).
E kanga ni moan waakina Ana bong te Uea inanon ana tai n tataekina te euangkerio n ana tai iaon te aba? Mareko, “Ngke e ingabong, e uti ngke e kiriaria te ngaina, ao e otinako, ao e nako n te tabo ae e rereua, ao E tataro iai” (Mareko 1:35). Nei Maria, temanna te reirei ae babane nanona, n iriiri Ana banna n katoto ao ni karaoan anne e reireiniira te reirei ae oomwaka. “Ao ni moan ni bongin te wiiki, ao e roko n te ne ni mate Nei Maria are te I-Maketara, ngke e a kan ngaina, ngke e ro, n te nne ni mate” (Ioane 20:1). Ni karangainan te moaningabong e riki bwa te moan aomata n noora te Uea ae manga uti.
Kakabwaia n te Moantaai n Uti
Taan kairiiri aika korakora n ara bong a kabongana naba aoan te karangaina n te moaningabong ni karekea te kaotioti. Tabeua te tai ae e nako I ongo bwa te membwa n te Moan Kooram n te Itingauan e taekinna n te maungatabu n te titeiki n ana maroro bwa ngaia e utiuti n te karangaina. Imwin te maroro, I taetae nakoina teutana iaon arona n utimwaaka n te karangaina, imwiina e titiraki bwa mwaitira man te Moan Beretitentii ao Kooram n te Tengaun ma Uoman aika a kakaraoa aekakin anne. E kaeka, “A bane ni karaoia!” Bon te tai ae korakora te bitaki inanona, ao te Tamnei e kakoaua nakoiu bwa te moantaai ni matu ao te moantaai n uti e bon koaua ae e reita karekean te kaotioti.
Kakabwaia ake raonna a beritanaki nakoia ake a ira ana reirei te Uea iaon te matu. Iangoia berita aika kamiimi aikai: “Katoka te matu ae abwabwaki riki nakon are e kainnanoaki, moantaai ni wene ni matu bwa ko aongaaki nimatutu; moantaai n uti, bwa e aonga rabwatam ao am iango ni kona ni karekea te maiu man kakorakoraaki” (taraa D&C 88:124; e kairaki ma katuruturuana). Invigorate nanona “ni kaonaki ma te maiu ao te korakora.”
Te tia rabakau n taai ake ngkoa Aristotle e taekinna tabeua raoiroina nakoia ake a kateimatoa utiutiia n te karangaina: “E kamarurung te utimwaaka imwain te ngaina, bwa te anua anne e karekea te marurung, kaubwai ao te wanawana.”2 N taai ake ngkoa te bwakuaku man te tautaeka man te U.S. ae Benjamin Frankline koreia imwiina bwa te iango are e kinaaki iai: “Moantaai ni matu ao moantaai n uti, e karekea te aomata bwa e na marurung, kaubwai, ao ni wanawana.”3 A mwaiti aomata ake a karimoa te marurung, kaubwai, ao te wanawana bwa bwaai aika a toka i eta ake a tatangiraki riki n te maiu.
Marurung
Te ririki i nuuka n te nakoa ae te mataniwi n aobitia i Amerika bon 55 te ririki.4 Tao kona kubanako ngkana ko kunea bwa te CEO n te bootaki ae kinaaki n te aonaaba bon te mwane ae 97 ana ririki? Ngkana tao ko reiakinna naba bwa e bon mwamwananga naba n te aonaaba n anga ana maroro, kataneiai nakoia taan kairiiri, marooro ma bwakuaku n te tautaeka, ao e intawiunaki irouia bootaki ni kareke rongorongo aika bubura n rorona aei? Tao ngkana arona bwa ana Kauoman ni Beretitenti a rang kakaonimaki n aia ririki ae 79 ao 87? Ao bon anne raoi te bwai ae riki ni kabanean ana tararua Beretitenti Gordon B. Hinckley (1910–2008) ngke e Beretitenti n te Ekaretia. N taraana ngkanne bwa te tai ae moantaai, ma tiaki tii te tia anganga, bon mai ibuakon waaki ake a kairi nakon te kabanea n abwabwaki mai iroua ara taan kairiiri n te Ekaretia.
Te Beretitenti ngkoa n te Brigham Young University beretitenti Ernest L. Wilkinson e kaotinano bwa kawakinan te moantaai n uti e irekereke ma aron te marurung Ngkana ti oki rikaaki nakon David O. McKay (1873–1970), Beretitenti n te Ekaretia n te tai anne, e taku: “Teuana bukina ae korakora, I kakoaua, bukina ngkai Beretitenti McKay e a tia ni maiu ni karekea te maiu ae tamaroa, bukina, korakorana n rorona ae e a kara bwa ngke te kairake ni mwane ngaia ao e karikirakea anuana ni moantaai ni matu ao n utimwaaka, n tainako imwain otin taai, ngke e itiaki ana iango ao rabwatana e korakora, ni karaoi mwakuri n te ngaina.”5
Te reitaki e a tia n reke imarenan kawakinan te tai n uti ae moantaai ao marurungin te kaburoro ao te namakin. Unimwane Russell M. Nelson man te Kooram n Abotoro are Tengaun ma Uoman e tia n taekinna bwa, “Nakoia naake a namakina te taenikai ao te bwarannano, taraai aoa ni karangainan te bong ibukin buokam.”6
Te Ataibwai
Te reitaki imarenan te baeten ni matu ao te wanawana bon tiaki tii te iango ni bwaai aika a na kona n riki Te kamatebwai are e karaoaki iroun te tia ukeuke n te Brigham Young University e taekinna bwa: “Ataein te reirei ake a matu ni bwakanakontai ao a matunako n te bong are imwiina e uarereke bwiin aia kekeiaki (GPAs) nakoia ataei ake anuaia a moantaai ni matu ao utiuti mwaaka. Bakanakon tai ni matu irouia ataein te reirei, bon uarereken aia bwi are e na reke. Mai ibuakon bwaai ake a irekereke n te kamatebwai, ni bongin te wiiki, ao n tain te wiikeente e korakora irekerekena ma mwiin aia bwi (GPA) ataein te reirei. Ni katoa aoa iaon mwaitiia ataei ake a mamatunako ni bongin te wiiki e irekereke ma 0.13 te bwi ae bwaka iaon te GPA (0.0-4.0 tikeera).”7
N te tai ae tibwa nako I karaoa te kakae iaoia ataein te reirei aika 203 Latter-day Saint iaon aia baeten ni matuia. Angiina ataei aikai a uti n 7:30 n te moaningabong ni bongin te reirei ao n tain te wiikente 9:15 n te moaningabong Aia tai ae a taneiai iai ni matu bon te nukanibong ni bongin te reirei ao 1:00 n te moaningabong n tain te wiikente. Ataei aikai a kaitara ma te kakae are i irekereke ma te tai are moantaai ma karekean te ataibwai. Tao karekean te kabanea n rietata ni bwi (GPA) bon mwiin te tai ae moantaai e rang ni beebete aron kakoauakina. Ti a tia n riki n ai aroia ataein Iteraera, ake a rawa n iriira ana bwainaoraki te Uea ibukin tenaakia n te naeta “ibukin beebeten arona”? (1 Nibwaai 17:41; taraa naba Ereman 8:14–15).
Iangoa ana reirei Beretitenti Boyd K. Packer, Beretitenti n te Kooram n Abotoro are Tengaun ma Uoman, e anga ae irekereke ma karekean te wanawana: “I reireiniia natira bwa a na karaoa aia kamatebwai ae moan te kakawaki ni moantaai n aoan te ingabong ngkana a itiaki nanoia ao a tauraoi, nakon ae a na kaintoaia n kuan te rabwata ao te iango n te bong. I a tia n reiakina mwaakan te taeka are, ‘Moantaai ni matu, moantaai n uti.’”8 Tao aio teuana bukina are a iria mitinare ake a bwanin aia tai n aia tai ae te moantaai ni matu ao ni moantaai n uti.
Kakabwaia Tabeua
N koroboki ma kainnabana, Barbara, Unimwane Joe J. Christensen, te membwa n te kaitingaun are e a tia ni kainaomataaki ma te karineaki e taekini kakabwaia aika a mwaiti nakoia ake a ira ana reirei te Uea iaon te matu “Iai bukina ae e rang n tamaroa n te tua are ko na moantaai ni matu ao ni moantaai n uti [taraa D&C 88:124]. … Te aonaaba bon te tabo ae moan te tamaroa riki ni karangainan te moaningabong. Te maiu e rang n rau riki. A mwaiti riki bwaai aika a kona ni katiaaki n te tai ae uarereke.”9 N tain te maroro n te bootaki n taromauri are e karaoaki n te Brigham Young University, Unimwane Christensen e kabwarabwara riki: “Tabeman mai iroumi a tuai ni karekea te motirawa are a kainnanoia. Tabeman a taneiai ni matu ni bwakanako n tai ao a matunako riki nakon am tititem are ko rang kainnanoia, are e karika te marena iaon tabeua kairiiri are kaineti nakoim are ko kona ni karekei.”10
Beretitenti Hinckley e karina teuana riki te berita nakon te ongotaeka: “Ngkana ko matu n te aoa 10:00 ao n uti n te aoa 6:00 n te ingabong., a na bane n nakoraoi bwai ibukim.”11
Irakin ana reirei te Uea iaon te matu e kona n tara n aron bwaai aika uarereke, ma “man karaoan bwaai aika uarereke ao e a kona iai te Uea ni karaoi bwaai aika korakora” (1 Nibwaai 16:29). Iai au koaua bwa irakin te tai are e moantaai e na uoti kakabwaia aika a bati nakon maiura, n ikotaki ma te kaotioti. E kamimi aron mwaitin riki are I kona ni katia n te ngaina ngkana I moantaai ni matu ao n utimwaaka. Kakabwaia man aei ni karaoana ibon iroum a mwaiti riki te mwakuri are e kainnanoia. Ngkana ti tokanikai n te moan buaka n te ngaina ni kan matunako riki, ti na tara ni kai tokanikai iaon te buaka inanon te ngaina. Tina tara riki ni kona ni kaonaki n te maiu ao te korakora.