2020
Olsem Wanem Lod I Mekem Wol I Rere from Restoresen
Jenuware 2020


Olsem Wanem Lod I Mekem Wol I Rere from Restoresen

Long plante wei, Lod i bin mekem wol i rere from Restoresen blong gospel blong Hem, blong i blesem wanwan man, woman, famli, komuniti, nesen, mo wol ia.

Pikja
Joseph kneeling

Ol Paoa blong Laet mo Tudak, i kam long Warren Luch, Jos Histri Miusiom i glad blong serem.

Lod i bin mekem wol ia i rere from Restoresen blong Gospel blong Jisas Kraes longtaem bifo we Papa mo Pikinini, Tufala i kamaot long Josef Smit long 1820. Wanem we i tru, i we, fasin blong Lod, blong mekem rere ol samting blong putumbak ful gospel blong Hem long ol las dei, i stat bifo oli bin krietem wol ia.

Long Oktoba 1918, wan revelesen, we oli save long hem olsem Doktrin mo Ol Kavenan seksen 138, we Presiden Joseph F. Smith (1838–1918) i bin kasem, yumi lanem se ol fas lida blong Jos Ia blong Jisas Kraes blong Ol Lata-dei Sent mo plante long “ol nara spirit we oli gud tumas … God i bin holemtaet olgeta blong oli kam long taem we evri wok blong God i kamtru, blong oli kam blong tekpat long wok blong putum fandesen ia blong wan bigfala wok blong ol las dei” (Doktrin mo Ol Kavenan 138:53; oli ademap italik).

Presiden Smit i bin luk se “oli bin stap tu long medel blong olgeta haeman mo olgeta bigfala man we Lod i bin jusum olgeta long stat” (Doktrin mo Ol Kavenan 138:55). Hem i ademap se “olgeta ia, wetem plante narafala moa, oli bin kasem ol fas lesen blong olgeta long wol blong ol spirit, mo oli bin rere blong oli kam long wol long stret taem blong Lod, blong wok long plantesen blong hem blong mekem wok blong sevem ol sol blong ol man” (Doktrin mo Ol Kavenan 138:56; oli ademap italik).

Afta long kriesen blong wol ia, “ol profet stat long taem we wol i bin stat” oli bin toktok, singsing, drim, mo profesae abaot fiuja taem ia we “evri samting bae i kambak” (Ol Wok 3:21; luk tu long Luk 1:67–75).

Taem hem i toktok stret abaot fas profet blong Restoresen blong Jos Ia blong Jisas Kraes, Presiden Brigham Yang (1801–77) i talem: “Ae blong Lod i stap long Josef Smit, mo long papa blong hem, mo long papa blong papa blong Josef, mo long olgeta long laen blong famli ia i gobak kasem Ebraham, mo stat long Ebraham i gobak long taem we bigfala wota i kavremap graon, stat long taem blong bigfala wota ia i gobak long Inok, mo stat long Inok i gobak long Adam. Hem i bin stap luklukgud long famli ia mo blad ia, taem blad ia i aot long spring blong hem i go kasem taem we man ia i bon i kam long wol. God i bin odenem finis Josef Smit long ol taem we oli no save finis blong hem i prisaed ova long las dispensesen ia.”1

Taem yumi stap selebretem 200 yia aniveseri blong Fas Visen long yia ia, bae i stret blong save tingbaot plante long ol woman mo ol man ova long plante handred yia, we oli bin kasem insperesen long Lod taem Lod i bin stap mekem wol ia i rere from Restoresen ia we i stat taem we, Papa mo Pikinini, Tufala i bin kamaot long yangfala Josef Smit, we i bin stap lukaotem fogivnes mo wan rod blong folem, long yia 1820.

Taem yumi lukluk i gobak long histri, bae yumi faenem plante niu samting we i bin hapen raon long wol, we oli stap mekem ol pipol oli rere, blong Jos Ia blong Lod i kambak long ol las dei.2

Niu Taem Ia blong Buk Ia we Oli Raetem

Wan long ol moa impoten wei we Lod i bin mekem wol ia i rere from Restoresen ia blong gospel blong Hem, i bin wan niu taem blong yusum buk we oli raetem; hemia i kamaot aot long fasin blong krietem mo yusum papires mo pajmen.3

Pajmen, oli mekem wetem skin blong animol, we oli bin stap yusum long taem bifo mo niu taem blong bifo, olsem wan samting blong stap raet long hem.4 Ol fasfala kopi blong Hibru Baebol (OlTesteman) mo plante impoten kopi afta, blong Baebol, oli bin holemtaet long ol pajmen.5

Papires, oli mekem aot long insaed blong branj blong papires plant; hem i wan nara samting we oli bin stap yusum bifo blong stap raet long hem. Ol fasfala kopi blong ol buk blong Niu Testeman, oli bin holemtaet long ol papires pepa.

Ol tul blong raet ia, oli bin mekem samting i kam isi komperem blong stap raet long ston, o ston tablet, blong olgeta we oli stap raet, blong oli raetem ol toktok blong God we ol profet mo aposol oli bin stap kasem tru long insperesen. Plante man blong raet bifo, oli bin yusum ol raeting tul ia blong kopi, pasem, mo holemtaet ol tabu raeting long plante kopi blong mekem se faea blong fet bae i neva save ded.

Eksampol. I no longtaem i pas, mi bin lanem se i bin gat “ova wan handred buk we oli raetem abaot Gospel blong Matiu; oli raetem long lanwis blong Ol Man Gris, mo i semmak wetem ol nara buk blong Baebol we oli bin raetem olgeta long ol taem bifo, long ol pajmen.6

Pikja
printing house

Pikja blong namba 16 senturi haos blong print, i kamaot long Getty Images

Niu Taem Ia blong Printim Buk

Olsem we mi bin tijim plante taem, Lod i bin givim insperesen blong wan niufala bigfala step blong mekem wol ia i rere from Restoresen blong gospel ia blong Hem we bae i sevem ol man; hemia i hapen taem wan man blong wokem aean, blong Jemani, Johannes Gutenberg, i bin jenisim ol teknoloji blong printim buk we oli bin statem long Jaena, blong mekem wan stoa blong printim buk long 1439 i go kasem 1440.7

Gutenberg i bin wan tul long han blong Lod blong mekem fet, andastaning, mo fet blong relijin i kam antap mo i go raon long wol.8 Wanem we hem i bin krietem, i statem wan niu taem blong printim samting we i jenisim wol blong oltaem; rod ia i mekem i isi blong serem ol aedia mo infomesen i go long plante ples, mo hemia i kam ol tul blong jenis i hapen.9

Ol man blong stadi oli ting se i gat samples 30,000 buk we oli bin stap long Yurop long taem we Gutenberg i bin pablisim Baebol long printing stoa blong hem. Long ol 50 yia ia afta hem i bin krietem hemia, i bin gat ova long 12 milian buk we oli bin faenem olgeta long Yurop.

Rifomesen blong Protestan i bin yusum kriesen blong Gutenberg blong mekem ol tingting blong olgeta i go evri ples, mo blong tekem Baebol i go long ol pipol olbaot nomo, hemia, folem sam rod we i no gat wan, long wan eli jeneresen, bae i save tingting long hem.

Niu Taem blong Rid mo Raet mo Translesen blong Baebol

Taem ia blong printim ol samting i kam antap bigwan; i kam antap tu from moa pipol i save rid mo raet, mo from ol pipol long Yurop oli tosta tumas blong wantem ridim ol tabu toktok blong ol skripja long stret lanwis blong olgeta.

Baebol long Latin lanwis, we oli transletem aot long lanwis blong Gris i go long lanwis Hibru long nambafaef senturi A.K.B., i bin ofisol Baebol blong Katolik Jos long Wes blong 1,000 yia.10 Blong plante handred yia, plante Man Yurop oli bin lanem abaot Baebol, tru long ol toktok we ol pris oli bin stap givim.

Be long namba 15 mo 16 senturi, olgeta we oli jenisim samting long relijin, oli bin krietem ol niu Baebol translesen long ol bigfala lanwis blong Yurop, olsem lanwis blong Ol Man Jemani, Itali, Inglan, Spen, mo Franis. Olgeta translesen ia, oli folem orijinol toktok long lanwis Hibru mo blong Gris—be i no Latin Baebol. Hemia i mekem se plante taosen pipol we oli stap rid, oli save gat eksperiens long ol stori mo ol tijing blong Baebol long stret lanwis blong olgeta.

Martin Luther, we i bon long 1483, i bin wan long olgeta lida ia we i pablisim Baebol long lanwis blong taem blong hem. Translesen blong hem, long lanwis Jemani, oli bin pablisim long 1534—wan yia we samting i jenis bigwan long histri blong Kristin fasin long Wes.11 Bilif blong Luther long paoa blong ol skripja, i bin help blong fidim wanem oli singaotem Rifomesen, o jenis. Ol man we oli jenisim ol samting, oli pus strong blong ful wol i mas gat edukesen blong mekem se evriwan i save gat janis blong ridim ol skripja olgetawan nomo.

Sam lida blong relijin, oli bin wari tumas se bae plante man tumas i ridim Baebol, mo bae i mekem olgeta oli gat ol krangke tingting, oli nomo ting hevi long atoriti blong Jos, mo bae i mekem ol faet i hapen insaed long ol sosaeti. Mekem se blong fesem hemia, oli sarem man long kalabus, oli kilim ol man, mo tu, oli kilimded plante we oli faenem olgeta oli stap transletem Baebol long mama lanwis blong olgeta, o oli stap talem se oli ona blong ol translesen ia blong ol skripja i go long ol mama lanwis ia.

William Tyndale, we i bon long 1494, i kamkamaot long taem blong bigfala wok blong Martin Luther long saed blong translesen blong Baebol long lanwis blong Jemani.12 Taem hem i bin wan yang man yet, Tyndale i bin gat tingting ia blong mekem wan niu mo moa gud Inglis vesen blong Baebol we i folem ol orijinol lanwis blong Hibru mo Ol Man Gris.

Samples long 1523, hem i askem help mo agrimen blong Katolik bisop blong London blong mekem wok ia, be oli sakemaot hem wantaem. From se oli bin pasem wan loa agensem fasin blong transletem Baebol long Oksfod long 1408, Tyndale i mas askem wan ofisol raet blong gohed blong mekem translesen, mo bae oli no spolem hem.

From se hem i putum tingting mo taem blong hem blong stap transletem Baebol long Inglis lanwis, Tyndale i statem wok blong hem long sikret, mo i bin finis blong transletem Niu Testeman long 1525. Oli printim translesen ia blong Tyndale long Koloni, Jemani, mo afta oli stap karem haed i go long Inglan; oli bin stap salem long ples ia long stat blong yia 1526.

Long en, Tyndale, semmak olsem ol nara man mo woman we oli kilimded olgeta from oli wantem ol pipol evri ples blong save ridim ol skripja long stret lanwis blong olgeta, oli bin fasem hem mo hangem hem long wan pos, long eli manis blong Oktoba 1536.13 Be Inglis translesen blong hem i bin laef i stap from se oli bin putum ol toktok mo sentens blong hem mo ol ful seksen blong translesen blong hem, i go insaed long King Jemes Vesen.14

King Jemes Vesen, oli bin pablisim long 1611, mo Jos blong Inglan i bin akseptem fulwan, mo afta long hemia, i bin lidim wok blong Putumbak gospel blong Jisas Kraes long plante defren wei.15 Hem i bin Baebol ia we oli bin ridim plante long taem we Josef Smit i bon i kam long wol ia long 1805. Long tetaem ia, plante famli, wetem famli blong Josef mo Lusi Mak Smit, oli bin onem wan Baebol mo oli bin stap ridim oltaem. Wanem we i tru, i we, plante pipol oli bin lan blong rid taem oli harem narawan i ridim long hom, mo taem olgetawan oli bin stadi long hem.

Pikja
Joseph reading the Bible

Ol Niu Taem blong Politik mo Komunikesen

Ol niu jenis long saed blong printim ol buk, translesen mo fasin blong rid mo raet, i mekem rod i rere blong ol niu tingting long saed blong politik mo teknoloji i swip raon long Yurop mo Ol Amerika, hemia bitwin namba 17 mo 19 senturi. Niu jenis long saed blong politik long Yurop mo Amerika i givim ol pipol moa bigfala fridom blong jusum stret relijin rod blong olgeta. Fridom blong relijin i bin wan long plante risal blong politik revolusen (niu taem o jenis blong politik) we i bin hapen long taem ia.

Lod tu, i stat blong “kapsaetem Spirit blong [Hem] long evri pipol” (luk long Joel 2:28; D&K 95:4), wetem tu olgeta we oli bin rere blong drim long wan niu wei blong transpot mo komunikesen teknoloji we bae i muvum Restoresen ia blong Hem i go hariap long wan bigfala wei.

Taem we Lod i bin stap resemap Profet blong Hem, Hem i bin givim insperesen long ol man mo ol woman blong oli inventem ol teknoloji, olsem ol kanal, ol telegraf, mo rod blong tren, mo ol stim enjin, blong mekem se gospel i save go aot i go long ful wol.

Long plante nara wei, Lod i bin mekem wol i rere from Restoresen blong gospel blong Hem, blong i blesem wanwan man, woman, famli, komuniti, nesen, mo wol ia.

Stap Lidim Smit Famli

Taem yumi stap tingting long wei we Lod i bin mekem wol ia i rere from Restoresen, oltaem, yumi mas tingbaot se plante long wanem Hem i bin mekem i kamtru, hem i tru long laef blong wanwan—ol man mo ol woman we oli nomol, we, long sam kes, oli bin mekem ol bigfala samting oli hapen.

Plante man, woman mo famli long ol kantri raon long wol, oli bin rere blong kasem mesej ia blong Restoresen. Hemia i tekem papa mo mama blong Profet, Josef mo Lusi Mak Smit; tufala ia oli fulap long Spirit, mo tufala i bin groap long wan kalja we i bin tijim tufala blong lavem Jisas Kraes, mo blong stap stadi long Baebol.

Blong plante yia, Josef mo Lusi i bin gat ol hadtaem long saed blong mane, helt mo nara samting long Niu Inglan ia, long Not Is kona blong Yunaeted Stet. Taem 1816 i kam, taem Hil Tambora long Indonesia i faerap, mekem se i gat jenis long weta long ful wol, mo mekem se kaekae long garen blong tufala i lus evriwan, Josef mo Lusi, tufala i nomo gat tumas joes; tufala i mas givap blong stap long Niu Inglan, mo mekem bigfala desisen ia we i nidim strong paoa long tingting, blong aot long sefti net blong ol famli, ol fren mo komuniti blong tufala.

Olsem we Buk 1 blong niu Histri blong Jos i talem: “Josef Senia i lavem waef mo pikinini blong hem bigwan, be hem i no bin save faenem wan wei blong putum kaekae long tebol mo givim ol nara samting blong laef long famli blong hem. Badlak mo ol invesmen we oli no karem frut oli mekem se famli ia i stap pua mo i no gat rus blong hem. Mebi, bae Niu Yok i defren.”16

Long plante wei, ol samting we oli no go gud long famli Smit long Niu Inglan i bin pusum olgeta i go long Wes Niu Yok, long wan ples we i gat fulap samting i stap hapen long saed blong relijin, mo i bin givim insperesen long Josef Smit Junia blong lukaotem Lod taem hem i bin stap lukaot blong kasem fogivnes mo faenem rod blong folem. Long ples ia nao, ol buk we oli wokem long gol oli bin stap haed long hem; oli wet long hem blong hem i faenem olgeta, transletem olgeta mo pablisim olgeta.

Pikja
family reading scriptures

Foto i kam long Famli blong Wendy Gibbs Keeler

Stap Luksave Han blong Lod long Laef blong Yumi

Olsem we Lod i bin mekem wetem ol taem ia we ol samting blong Smit famli i no bin go gud, Hem i save mekem kam strong, i save tijim yumi ol niu lesen, mo i save mekem yumi rere tru long ol samting we oli no stap go gud, mo oli slo, blong yumi kasem wan defren fiuja we yumi neva ting blong gat.

Taem yumi tingting long wei we han blong Lod i kamkamaot long laef blong Smit famli, yumi nid blong luksave se han blong Hem i stap kamkamaot tu long laef blong yumi wanwan. Blong stap lukaotem han blong Lod insaed long laef blong yumi, i nidim blong wan i save lisin long saed blong spirit, mo long plante taem, i nidim taem mo wan longfala lukluk long ol samting. Yumi glad tumas se, ol petriakel blesing, ol jenol blong wanwan, mo laef histri blong wanwan oli save stap olsem ol spaeglas blong save luk hao han blong Lod i stap kamkamaot insaed long laef blong yumi.

Insaed long wan revelesen we i kamaot long 1831, Lod i bin givim woning long wol: “Mo man i no save mekem God i kros long wan samting, o God i no save mekem kros blong hem i girap agensem wan man, be nomo, olgeta we oli no luksave han blong God long evri samting, mo oli no obei long ol komanmen blong hem” (Doktrin mo Ol Kavenan 59:21).

Tingting mo hat blong yumi, blong wantem obei ol komanmen blong Lod Jisas Kraes, speseli tufala hae komanmen ia blong lavem God mo neba blong yumi semmak olsem yumi lavem yumiwan bakegen, bae i kam antap moa taem yumi stap lukaotem mo luksave han blong Lod insaed long laef blong yumi, mo yumi lukaotem mo luksave han blong Hem we i stap mekem wol ia i rere from Restoresen blong Jos blong Jisas Kraes. Hem i “wan gudfala wok mo wan sapraes” (2 Nifae 25:17).

Naoia, Lod i stap mekem wol ia i rere from Seken Kaming blong Hem, semmak nomo olsem we Hem i bin mekem wol ia i rere from Restoresen blong gospel blong Hem we i no save finis. Bakegen, yumi save luksave han blong Hem long ol impoten taem blong jenis long histri, be tu, insaed long laef blong wanwan man mo woman.

Taem we Josef Smit i bin go long bus blong ol tri ia we, tedei, yumi talem se i tabu, hem i bin stap lukaotem blong kasem fogivnes mo blong save wanem rod blong folem long laef blong hem.17 Long wan wei, hem i bin stap mekem folem insperesen invitesen blong Lod we oli raetem long Gospel blong Matiu:

“Yufala evriwan we yufala i stap hadwok tumas, mo we yufala i stap karem ol hevi samting, yufala i kam long mi, nao mi bambae mi tekemaot ol hevi samting ya, mi mekem we yufala i spel gud.

“Yufala i mas putum yok blong mi long solda blong yufala, blong yufala i wok wetem mi, from we mi mi wan kwaet man, mo tingting blong mi i stap daon. Mo yufala i mas lan long mi, nao bambae yufala i save faenem pis long laef blong yufala.

“Yufala i mas mekem olsem, from we yok ya we mi bambae mi putum long yufala, wok blong hem i isi nomo, mo ol samting we bambae mi givim long yufala blong yufala i karem, oli no hevi” (Matiu 11:28–30).

Mi testifae se, long stat evriwan, han blong Lod i bin mekem wol ia i rere from Restoresen blong “tru, klin, mo simpol gospel” blong Jisas Kraes, from “ol doktrin blong Kraes we bae i sevem ol man” we oli stap naoia blong evriwan long ol pikinini blong God.18 Mi testifae tu se han blong Lod i stap long laef blong wanwan long yumi; Hem i stap invaetem yumi blong folem Hem, blong givim seves long ol narawan, mo blong lavem Hem taem Hem i stap mekem wol ia i rere from bigfala Seken Kaming blong Hem.

Ol Not

  1. Brigham Young, insaed long Teachings of Presidents of the Church: Joseph Smith (2007), 544; luk tu, Brigham Young, “Remarks,” Deseret News, Oct. 26, 1859, 266.

  2. Transpot, komunikesen, enjiniaring wok, mo ol progres long helt oli ol impoten pat blong wok blong Lod blong mekem yumi rere from Restoresen ia blong gospel blong Hem mo Jos blong Hem.

  3. Luk long L. D. Reynolds and N. G. Wilson, Scribes and Scholars: A Guide to the Transmission of Greek and Latin Literature, 4th ed. (2013).

  4. Eksampol: luk long Dikleresen blong Indipendens blong Yunaeted Stet, ol ofisol Loa blong Britis Palamen, Ol skrol blong Tora we oli yusum long ol haos blong prea blong Ol Man Jiu, mo long ol diploma blong sam yunivesiti.

  5. Luk long Timothy H. Lim and John J. Collins, The Oxford Handbook of the Dead Sea Scrolls (2010) and Bruce M. Metzger and Bart D. Ehrman, The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration, 4th ed. (2005).

  6. Thomas A. Wayment, The New Testament: A Translation for Latter-day Saints, A Study Bible (2019), 2.

  7. Luk long Diana Childress, Johannes Gutenberg and the Printing Press (2008).

  8. Eksampol, luk long M. Russell Ballard, “The Miracle of the Holy Bible,” Liahona, May 2007, 80–82.

  9. Luk long Elizabeth L. Eisenstein, The Printing Press as an Agent of Change (1980), 703.

  10. Luk long James Carleton Paget and Joachim Schaper, eds., The New Cambridge History of the Bible, Vol. 1, From the Beginnings to 600 (2013); luk tu, vols. 2–4.

  11. Translesen ia blong nambafo senturi, i kam ofisol vesen blong Katolik Jos, luk long Richard Marius, Martin Luther: The Christian between God and Death (1999).

  12. Luk long David Daniell, William Tyndale: A Biography (1994).

  13. Ded bodi blong Tyndale, oli bin bonem afta we i stap long pos ia.

  14. Inglis translesen blong William Tyndale, i nomata we oli no talemaot mo luksave, i stap insaed long King James Version blong Baebol blong 1611.

  15. Luk long David Norton, The King James Bible: A Short History from Tyndale to Today (2011).

  16. Luk long Saints, Vol. 1: The Standard of Truth, 1815–1846: The Story of the Church of Jesus Christ in the Latter Days (2018), 6.

  17. Luk long “First Vision Accounts,” Gospel Topics, topics.ChurchofJesusChrist.org.

  18. Luk long Joseph F. Smith, in M. Russell Ballard, “The True, Pure, and Simple Gospel of Jesus Christ,” Liahona, May 2019, 29.