iSoqosoqo ni Veivukei: Matailawalawa Vakalou ni Marama

“Kevaka ko na rawata rawa tiko mo caka dodonu, era na sega ni tarovi rawa na agilosi me ra mai nomu itokani.”

Na Bula nei Josefa Simici

Ena vulaitubutubu ni 1842, era a maqusa tiko kina na lewe ni Lotu e Nauvoo ena nodra tara tiko na Valetabu e Nauvoo. E rua vei ira na lewenilotu oqo o ya o Sarah Granger Kimball kei nona dauculaisulu o Margaret A. Cook, erau a qai veivosakitaka ena dua na siga, me rau sa duavata ena nodrau vukei ira era tara tiko na valetabu. E a kaya sara o Sisita Kimball me sa nona itavi na isulu ka me na qai cula kina o Sisita Cook na nodra sote na tagane. Erau sa nanuma sara na marama oqo me rau sureti ira na vo ni marama me ra mai duavata vata kei rau ka tauyavutaki e dua na isoqosoqo ni marama me vakatorocaketaki kina na nodra inaki ni cakacaka vinaka oqo. E nanuma lesu vakaoqo o Sarah Granger Kimball: “Keimami a mai sota na marama veiwekani vakaitikotiko oqo ena noqu varada ni vale ka bosea me keimami sa tauyavu. Au sa lesi sara meu veivosaki vata kei Sisata Eliza R. Snow ka kerea vua me na vola vei keimami e dua na neimami Lawatu kei na kena iDusidusi Vakalawa, ka me qai vakaturi cake yani kivei Peresitedi Josefa Simici ni bera na neimami bose ena siga Lotulevu ka tarava.”

Ena nona sa raica ka vakadikeva na Parofita na lawatu sa vakatututaki tiko yani kei na kena idusidusi vakalawa, sa kaya sara ni sa qai kena e vinaka duadua se qai bau raica ia a kaya: “ ‘E sega ni kena o ni vinakata dina oqo. Tukuna vei ira na marama sa vakadonuya na Turaga na nodra soli ka oqo, ka sa tiko vua e dua na nodra itavi e vinaka cake sara mai na volai ni Lawatu oqo. Au sa sureti ira taucoko me keimami mai bose vata kei ira na vica na turaga lewenilotu … ena yakavi ni Lotulevu mai oqo.’ ”¹

O koya gona, ena ika 17 ni Maji, era qai bose kina na Parofita, vata keirau o Elder John Taylor kei Willard Richards kei na 20 na yalewa ni yabaki ni bula kecega ena tabavale e cake ni Sitoa Vatu Damudamu. E a qai tauyavutaka na Parofita na iSososoqo ni Veivukei ni Marama e Nauvoo ka a qai vakavulici ira era tiko rawa ena inakinaki ni isoqosoqo vou oqo. Era qai digitaki Ema Simici na marama me peresitedi ni iSoqosoqo ni Veivukei, a qai digitaka o Ema e rua na nona daunivakasala. E a qai willika na Parofita e dua na ivakatakila a soli mai ena tinikarua na yabaki sa oti ka a digitaki Ema kina na Turaga me vakasokumuna kece na serenilotu me na tabaki vakaivola ka vakatikori koya me sa “marama digitaki” (V&V 25:3). E a tucake o Ema Simici ka vosa vei ira, ka vakamatatataka na cecere ni ituvatuva ni isoqosoqo: “Eda sa na vakarau vakayacora oqo e dua na cakacaka veivakurabuitaki. … Eda na sotava na veigauna duatani ka na bibi cake tikoga na itavi.”²

Na isevu ni peresitedi raraba ni iSoqosoqo ni Veivukei o Ema Simici, sa dau yalona dina tu me dau qaravi ira na tamata ka tara cake na matanitu ni Kalou, ka dua na gauna a cavuta kina ni sa gadreva me “dauveivakalougatataki kivei ira na tamata kecega era na sota kaya me qaravi ira.”³ Mai Niu Ioka, e a dau cula na nodra isulu na daukaulotu era laki kaburaka na kosipeli kivei ira na Leimani. Mai Kirtland, e a cakacaka vata kei ira na marama me ra vakasokomuni itutuvi, kakana, kei na isulu me nodra o ira na ilakolako ni iLawalawa kei Saioni me kauti ira na Yalododonu era vakaleqai tu mai Missouri. E a laki veivuke talega ki na vakarautaki na kedra kakana, nodra sitokini, tarausese balavu, kei na jakete o ira era tara tiko na Valetabu e Kirtland. E kauta e vuqa vei ira na tamata cakacaka ena valetabu me ra laki vakaicili ki nodratou vale ka rau sa moce ga ena fuloa kei Josefa. Ni se qai tekivu walega o Nauvoo, e a solia kece na nona gauna ka gugumatua sara ena nona qaravi ira era tauvi malaria era sa mai biri valelaca vakatikitiki toka mai nona vale ena bati ni Uciwai na Mississippi. Ena sala oqo kei na vuqa tale, sa mai vakarabailevutaka kina o koya na nodra veiqaravi na marama ena nona bula donuya. E nanuma lesu o Polly Angell ena gauna a raica kina na Parofita eso na ilawalawa marama era a cula tiko na ilati ni loma ni Valetabu e Kirtland, a kaya kina na Parofita: “Kemuni na marama, … ko ni sa dau veivukei dina. Ko ni sa dau totolo ka liu tikoga na marama ena cakacaka vinaka taucoko.”⁴

Mai na gauna a tekivutaki kina na iSoqosoqo ni Veivukei, era sa cokonaki vinaka tu ga na marama lewe ni Lotu, ena dua na kaukauwa ni caka vinaka. Ena dua na nodra soqoni ni oti toka e dua na macawa na kena tauyavu na iSososoqo ni Veivukei, e a soli vakasala kina o Lucy Mack Smith, na marama tinana na Parofita vei ira na marama lewenilotu ka sa mai voqa tu oqo kivei ira na milioni na marama lewe ni Lotu edaidai: “E dodonu me da veilomani, veikauwaitaki ki na tamata yadua ka veivakavulici, ka me da na laki tiko vata kina e lomalagi.”⁵

iVakavuvuli nei Josefa Simici

E a tauyavutaki na iSoqosoqo ni Veivukei, ena veiliutaki ni Matabete kei na kena ituvatuva, ka sa tiki bibi ni Lotu.

E nanuma lesu o Sarah Granger Kimball ni se bera ni laki tauyavutaka o Parofita Josefa Simici na iSoqosoqo ni Veivuke, a kaya vakaoqo: “Au na tauyavutaki ira na marama ena veiliutaki ni matabete ena ituvatuva ni matabete. … Ena qai taucoko na yavu ni Lotu me yacova ni ra sa tauyavutaki mada na marama.”⁶

Na ivola tukutuku kei Parofita ni 24 ni Maji, 1842, a vola kina na Parofita vakaoqo: “[Na] tauyavutaki ni [iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama] sa mai vakayacori rawa edaidai. Sa digitaki o Mrs. Ema Simici me kena peresitedi; o Mrs. Elizabeth Ann Whitney kei Sarah M. Cleveland sa rau nona daunivakasala; sa dauniyau o Miss Elvira [Cowles], ka sa kena vunivola o noda dauniserekali rogo ka kilailevu o Miss Eliza R. Snow.”⁷

E tukuna vakaoqo o Eliza R. Snow: “E a qai tucake o Peresitedi Josefa Simici. E a vosa sara me baleta na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama; ka kaya ni sa gagadre sara kina vakalevu, ka na rawa ni laki dulaki cake sara yani ki vua sa Cecere Sara ena kena iwalewale e vinakati kina.”⁸

E tukuna talega vakaoqo o Eliza R. Snow: “E a vakamamasu o [Josefa Simici] kivei ira na marama me ra vagumatuataka tiko na nodra vakabauta ka masulaka, ka vakabauti ira tiko na tagane yalodina ka sa vakatikori ira na Kalou me ra liutaki ira na Nona tamata; ka me da vakaiyaragitaka ka tokoni ira ena noda masu. … Kevaka me na vakarorogo tiko na iSoqosoqo oqo ki vua sa Cecere Sara, mai vei ira na iliuliu ni Lotu, ena soli vei ira na kaukauwa me ra liutaki ira na ranadi ena kedra maliwa.”⁹

“Ena dau vakasalataki tiko na iSoqosoqo oqo mai na veiliutaki sa tauyavutaka na Kalou—mai na nodra cakacaka o ira era sa lesi me ra veiliutaki—ia oqo au sa dolava na idola kivei kemuni ena yaca ni Kalou, ka na yaco na marau ki na isoqosoqo oqo, ka na sovaraki yani na vuku kei na kila ka mai na gauna oqo—sai koya oqo na itekitekivu ni veisiga vinaka cake ki na iSoqosoqo oqo.”¹⁰

Ena yaco ena iSoqosoqo ni Veivukei oqo me ra na cakava ga na veika sa dodonu o ira na marama, ena nodra qaravi o ira era vakaleqai.

“Oqo e dua na iSoqosoqo ni loloma, ni sa vaka ga na kemuni ituvaki; sa nodra ivakarau tu ni bula na marama me ra dauloloma ka lomavinaka. Ko ni sa mai vakatikori tu oqo ena dua na itavi mo ni na cakacakataka kina na yalo dauloloma sa solia e lomamuni na Kalou.”¹¹

“E kaya o Jisu, ‘Ia mo dou muri au, ka kitaka na ka au sa kitaka.’ [Raica na 2 Nifai 31:12.] Sai koya sara ga oqo na vosa bibi ka lagilagi me na cakacaka kina na isoqosoqo.”¹²

E tukuna vakaoqo o Willard Richards: “E a vosa o Peresitedi Josefa Simici ki na nodra soqoni na [iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama], me vakamatatataka kina na inaki tudei ni iSoqosoqo—sai koya o ya me na vakayaloqaqataki ira kina na tagane lewenilotu me ra vukei ira talega na dravudravua era vakaleqai tu—vakasaqarai o ira me ra lomani, ka cakava na veika me ra bula kina—ka veivuke yani ki na vakadodonutaki na itovo kei na vaqaqacotaki na veika kilikili ena loma ni itikotiko raraba.”¹³

“Au dau lakova a nodra veisureti, na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama, ka sa nodra inaki tudei na nodra vukei na dravudravua, na vakaloloma, o ira na yada kei na luveniyali, kei na vakayacori ni cakacaka vinaka kecega. … Era a lewevuqa sara era a tiko ena kena tauyavutaki na isoqosoqo, ka vakakina ena kena soqoni era tarava, ka so mai vei ira na neimami marama vuku, dauloloma, dauveikauwaitaki ka rokovi; ka keimami a vakacokotaki mai na neimami sa kila rawa na nodra ivakavuvuli savasava ni caka vinaka e vure mai na lomadra dauloloma ka dauveikauwaitaki, ka sa tu vei ira na ivurevure me ra veiqaravi kina, era na maqusa yani me ra laki vakacegua na tamata; era na laki vakania ka vakamarautaka e dua na yalo e tiko rarawa ka nuiqawaqawa voli; era na laki vakadula na tagi ni dua na gone sa tu luveniyali ka vakamarautaka na yalona e dua na yada.

“E sa laurai yadudua sara tikoga na nodra cakacaka ni loloma kei na caka vinaka o ira na marama; … ena loma ni nodra vakacacani, ni ra sa tagutuva laivi na tamata ca na kakana me ra vakani kina o ira na luvedra vakaloloma, ia era sa dau yalololoma tu ga kivua e dua na tamata sa oca, ka wasea na iotioti ni kedra kakana vei ira na walokai tu ena viakana, kei na nodra vo ni isulu e a butakoci, era sa veisoliyaka yani vei ira era gadreva cake vakalevu kei ira na vakaloloma; ia oqo era sa mai vakaitikotiko ena dua na vanua vinaka sara, ka ra sega kina na tamata ca vaka o ya, ka ra sa taukena na iyau era se bera mada ni bau taukena vakadua, keimami sa qai nuidei kina ena nodra cakacaka gugumatua oqo, era sa na ituvaki vinaka cake kina na nodra bula o ira na dravudravua, o ira na tamata tani kei ira na luveniyali.”¹⁴

Na iSoqosoqo ni Veivukei ena vakayaloqaqataki ira na marama me ra tamata bula vakalou ka me ra veivakavulici vakaira.

“Na iSoqosoqo ni Veivukei ni Marama e sega ni vukei ira walega na dravudravua, ia me vakabula na yalo ni tamata kecega.”¹⁵

“Kemuni na ganequ lomani, … keimami sa gdreva mo ni vakayacora na nomuni itavi, keimami na vakayacora vakakina na neimami itavi, ni keimami sa gadreva me keimami vakayacora na ivakaro ni Kalou ena veika kecega, ni sa soli mai lomalagi me neimami, ka lako bula voli ena vosa kecega sa lako mai na gusu ni Turaga. Me na lumuti kemuni na Kalou ena veivakalougatataki ka liutaki kemuni ena salatu kecega e dodonu, savasava, ka veivueti.” ¹⁶

“E sa cakava rawa na iSoqosoqo ni [Veivukei ] e dua na isausau vinaka: sa nodra ivakavuvuli me ra bula tiko vakalou. E lomani kemuni na Kalou, ka sa na yaga sara na nomuni masu ena vukuqu: me ra kakua ni guce ena nodra toro yani vua na Kalou ena vukuqu.”¹⁷

“Mo ni luvata laivi na ivalavala ca, kei na nomuni ivakaraitaki vinaka, ena vakayaloqaqataki ira na Qase ni lotu me ra caka vinaka.”¹⁸

E tukuna vakaoqo o Willard Richards: “E a wilika o Peresitedi Josefa Simici na ivakatakila kivei Ema Simici, mai na ivola ni Vunau kei na Veiyalayalati [V&V 25]; ka kaya ni sa dodonu vei Ema me … dau vakamacalataka na ivolanikalou vei ira na tamata kecega; ka vakavulici ira na marama ena itikotiko raraba; ka me sega walega ni vakalougatataki kina o koya, ia o ira talega na tamata.”¹⁹

E vakaraitaka o Eliza R. Snow: “me vaka ni sa gauna donu oqo kivua na [Parofita Josefa Simici], sa maqusa kina me vakasalataki ira na marama lewe ni iSoqosoqo, ka dusimaka vei ira na sala me ra vakatulewataki ira kina, me rawa kina ni ra cakacaka ga ena inaki ni Kalou… .

“Kevaka mo na bula rawata na ivakavuvuli kece oqo, sa na qai levu ka lagilagi na kemu isau ena matanitu vakasilesitieli! Kevaka ko na rawata tiko mo caka dodonu, era na sega ni tarovi na agilosi me ra mai nomu itokani. O ira na yalewa, kevaka era sa savasava ka dodonu, sa rawa me ra lako mai ena mata ni Kalou; ni sa sega tale ni dua na ka talei vua na Kalou ia na valavala dodonu ga, e dodonu mo tiko savasava, mo qai rawa kina ni cabe cake vua na Kalou: kevaka me da na laki tu e mata ni Kalou, e dodonu me da bula savasava tiko yani, me vakataki Koya ni sa savasava.”²⁰

Na iSoqosoqo ni Veivukei ena vakayaloqaqataki ira na marama me ra vakamuria na ivakaraitaki ni iVakabula ena bulataki na yalololoma kei na drotani mai na veileti.

“Kevaka sa vakayacora vei iko na Kalou na nona loloma veivueti, mo na lomani ira vakakina na tamata. … Eda sa solegi tu ena kocokoco; sa vakabekabei keda tiko na tevoro ni sa cecere sara na noda ivalavala dodonu, ena gauna sara ga eda vakalewa tiko kina na nodra caka cala na tamata. Eda na bula walega ni da qarava tiko na noda Kalou; na tamata kece me na vakayacora ga vakaikoya; ena sega ni rawa me dua e matataka tale e dua. E tau malua na vosa ni Turaga vei Pita, ‘ Ia ni ko sa saumaki tale, mo vakataudeitaki ira na wekamu.’ [Luke 22:32.] E dua tale na gauna, a kaya vua o Koya, ‘Ko sa lomani au?’ ia ni sa rogoca na vosa nei Pita, a kaya vua, ‘vakani ira na noqu lami.’ [Joni 21:15–17.] Kevaka era sa [lomana] na Turga o ira na marama, ia me ra vakani ira yani na lami, ka kakua ni vakarusai ira… .

“Kemuni na marama ni isoqosoqo, ena yaco beka vei kemuni na veileti? Au sega ni vinakata. E dodonu mo ni veivutuni, ka taura na loloma ni Kalou. Luvata laivi na vakadonui koya vakaikoya. Na ivakarau se ivakavuvuli vinaka duadua me ra tamata veivutuni kina o ira na dravudravua o ya me ra vukei ena nodra leqaleqa.”²¹

Oqo na itukutuku nei Parofita ka a vola o Eliza R. Snow: “E dina ga ni da veimaliwai tu kei ira na tawa kilikili, me kakua vei ira na caka dodonu tiko, ni ra vakacerecerei ira ga, me ra tagicaka ka vakalolomataki ira vakatawa kilikili, o ira sa vakaloloma tu—na ka oqo me na tukuni tiko yani ena veigauna e tarava me ra na dau doka tiko o ira na leweni isoqosoqo oqo, ni sai ira na tiki vinaka duadua ni itikotiko raraba. E kaya o koya ni rua tiko na nona vakatutu kivei ira na lewe ni isoqosoqo oqo, na kena dau qarauni vakavinaka sara na yame: e sega ni dua na mataisoqosoqo e sega ni rawa me yali mai kina na ka oqo. … Sa kena inaki me ra vakacokotaki rawa kina o ira era luluqa tu me ra lesu ki na salatu ni dodonu ka me ra wili vata kei ira na vinaka… .

“… Mo liaci iko mada—na yame sa dua na tiki ni yago e sega ni dau tarovi rawa—mo tarova na yamemu mai na veika e sega tu ni yaga—na veika lalai e dau cavuti ena kaburaki yani vakatotolo sara.”²²

“O ira na fokisi lalai era dau vakacacana na were ni veivaini—na veica lalai e levu sara na veika e vakacacana ena loma ni Lotu. Kevaka e yaco vei iko na yaloca, ka laki vakadewataka sara yani ki vua e dua, sa na yaco kina na veivakacacani.”²³

“Mo kakua ni vakamavoataka na yalona e dua na tamata. Kevaka me ra na vakayacora na lewe ni iSoqosoqo na itovo tawa kilikili, mo ni walia sara, ka mo ni taqomaka e yalomuni na veika ko ni dau vakayacora, ka me sa vakalou na itovo kecega ni tamata.”²⁴

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Raica na tabana e vii–xii, me ikuri ni veivuke.

Wilika na itukutuku nei Ema Simici ena ivakatekivu ni tabana e 517. Na cava o nanuma kina ni rawa vei ira na marama ni iSoqosoqo ni Veivukei me ra rawata rawa na veika e cecere sara? Ena sala cava beka dou sa vakalougatataki kina vakamatavuvale mai na nodra veiqaravi na marama ni iSoqosoqo ni Veivukei? Wilika na ivakasala nei Lucy Mack Smith ena boto ni tabana e 517. Ena sala cava beka era sa muria tiko kina edaidai na ivakasala oqo o ira na marama ni iSoqosoqo ni Veivukei?
E a tauyavutaka na Parofita Josefa Simici na iSoqosoqo ni Veivukei “ena veiliutaki ni matabete ena ituvatuva ni matabete” (tabana e 518). Ena vuku ni ka oqo era duatani kina vakacava mai vei ira na isoqosoqo ni veiqaravi tale eso? (Eso na kena ivakaraitaki, raica na tabana e 519.) Na cava o nanuma kina ni se bera ni “taucoko na vakayavutaki” ni Lotu me yacova ni sa qai laki tauyavutaki na iSoqosoqo ni Veivukei?
E vakatautauvatataki rawa vakacava na nodra itavi na marama ni iSoqosoqo ni Veivukei edaidai ki na itavi era a ciqoma na marama taumada mai vei Josefa Simici? (Eso na kena ivakaraitaki, raica na tabana e 519–22.) Wilika na ikarua ni parakaravu ena tabana e 520. Ena vukei keda beka vakacava na veiqaravi eda na vakayacora me da yaco me vakataka na iVakabula?
Wilika taucoko na imatai ni parakaravu ena tabana e 521. Na cava o nanuma ni ibalebale ni vakabula e dua na yalo ni tamata? Ena sala cava beka era vakayacora rawa kina na lewe ni iSoqosoqo ni Veivukei na nodra itavi, vakayago ka vakayalo?
Raica lesu taucoko na ikarua ni parakaravu ena tabana e 520 kei na ikava ni parakaravu ena tabana e 522. Na cava e rawa ni ra cakava na marama ni iSoqosoqo ni Veivukei me vakabulabulataki kina na cakacaka vinaka ena kedra maliwa na lewe ni matabete? Na cava e rawa ni ra cakava na lewe ni matabete me ra tokona kina na nodra cakacaka na marama ni iSoqosoqo ni Veivukei?
Wilika na iotioti ni parakaravu ena boto ni tabana e 523. Na cava eda vulica rawa mai na itukutuku oqo me baleta na itavi kei na madigi yadudua ni marama lewenilotu?
E sa veivunauci oti na Parofita me baleta na “noda vakalewa tiko na nodra caka cala na tamata” (tabana e 524). Na cava mo nanuma me ibalebale ni ka oqo? Ena rawa vakacava ki na itovo vakaoqo me na vakataotaka na nodra sasaga na iSoqosoqo ni Veivukei—se dua ga na kuoramu se ilawalawa ena Lotu? Me da na vakani ira vakacava na lami ni Turaga ka sega ni vakalewa tiko na nodra caka cala?

iVolanikalou Veisemati: Vakaibalebale 31:10–31; 1 Korinica 13:8; V&V 25:1–16; 88:125