Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu
Wase 47: ‘Vakacaucautaka na Tamata’: Ko Ira na Parofita ni Gauna Oqo Era Vakadinadinataki Parofita Josefa Simici


Wase 47

“Vakacaucautaka na Tamata”: Ko Ira na Parofita ni Gauna Oqo Era Vakadinadinataki Parofita Josefa Simici.

“Na Parofita o Josefa Simici … e a kacivi mai vua na Kalou ena Domona sara ga na Kalou me dolava na kosipeli ni itabagauna oqo ki vuravura taucoko ena iotioti ni gauna.” (Joseph F. Smith)

Na Bula nei Josefa Simici

Emuria na nodrau mate na Parofita ko Josefa Simici kei Hyrum na tuakana na nodratou suka lesu tale vakatotolo ki Nauvoo ko iratou eso na Lewe ni Kuoramu ni Lewe Tinikarua ka ratou a kaulotu voli ena vanua cokovata ko Amerika. Eratou kaciva e dua na soqoni ni Yalododonu na Le Tinikarua me vakayacori ena ika 8 ni Okosita 1844, ka vosa kina ko Brigham Young, na Peresitedi ni Kuoramu ni Le Tinikarua. Ena gauna e a vosa kina e a yaco e dua na ka veivakurabuitaki ka ra vakadinadinataka e lewe levu sara na Yalododonu. Na mana ni ka e yaco sai koya ni ko Peresitedi Young e a vosa me vakataki Josefa Simici sara ga. “Ke a tucake tale mai na mate ko Josefa ka qai vosa tale vei ira,” e vakananuma lesu ko George Q. Cannon,”na ka e yaco kina, ena sega sara ga ni veivakidacalataki vei ira, me vaka e a yaco vei ira era tiko rawa ena soqoni ko ya. Ni sa rogo mai na domo i Josefa, ia e sega walega ni domo i Josefa e rogoci; ia a kena irairai talega ena mata ni tamata kece ni sai Josefa ga e duri tu e matadra.” E levu cake tale na veika veivakurabuitaki ka mana e a yaco ena siga ko ya me ra raica na ivavakoso ko ya, keimami sa sega ni bau rogoca. E solia na Turaga vei ira na Nona tamata e dua na ivakadinadina ka sega ni rawa kina na vakatitiqa se ko cei na turaga esa digitaka ko Koya me liutaki ira.”1

Ni oti na soqoni oqo, era digidigi na Yalododonu me sa vakatulewa vei ira ko iratou na Lewe Tinikarua. E oti vakalailai e tolu na yabaki ena vula ko Tiseba 1847, e a tauyavutaki tale na Mataveiliutaki Taumada ka tokoni kina ko Brigham Young me Peresitedi ni Lotu.

Mai na gauna nei Brigham Young, ko ira kece na veiparofita, era vakatulewa ena Lotu, era vakadinadinataka na itavi uasivi nei Parofita Josefa Simici. E a digitaki ena Matabose mai Lomalagi ko Josefa Simici me parofita ka daurairai cecere ena gauna oqo. E a ka bibi sara na nona itavi, ka ra sa tukuna tu mai na parofita ni gauna makawa, oka kina ko parofita Josefa ni Veiyalayalati Makawa, o koya ka volitaki ki Ijipita. Ko Josefa ni Ijipita e a daurairai talega ka dau parofisaitaki Josefa Simici vakalevu.

“Ena vakatubura na Turaga na noqu Kalou e dua na Parofita; io sai koya na Parofita digitaki vei ira na vua ni toloqu. … Keirau na veiyacani; ia keirau na veiyacani talega kei tamana. Ena vakataki au ko koya ia na ka ena vakayacora na Turaga ena ligana, ena kauti ira mai kina na noqu tamata ki na bula ena kaukauwa ni Turaga” (2 Nifai 3:6, 15; raica talega 2 Nifai 3:6–22).2

Ena Tiseba 1834, e a solia kina vei Parofita Josefa ko Joseph Smith Sr. e dua na veivakalougatataki ka vakataudeitaka ni ko koya na daurairai e a parofisaitaka ko Josefa ni gauna makawa. “Au vakalougatataki iko ena veivakalougatataki nei tamamu ko Eparaama, Aisake kei Jekope ka vakakina na veivakalougatataki nei tamamu ko Josefa, na luvei Jekope. Raica e a vakaraici ira vinaka na nona kawa ena iotioti ni gauna … , e a vakasaqara vakayalomatua me kila se na lako mai vei na gonetagane ka na kauta mai na vosa ni Turaga, me na vakararamataki ira ka kauti ira mai ki na nona lomanibai na Kalou, ia na matana sa qai raici iko, na luvequ; e marau na utona ka mamau na yalona, ka kaya … ‘mai vei ira na noqu kawa, era veiseyaki kei ira na kai matanitu tani ena basika mai kina e dua na daurairai digitaki … na yalona e vakanananutaka vakalevu na yalomatua, na nona vuku ena maroroya ka tasereka na veika titobu baleta na Kalou kei na gusuna ena cavuta na nodra lawa na dodonu. … Ena tiko vei iko na idola ni cakacaka oqo vakatalega na veiliutaki ni Lotu oqo, ena gauna oqo ka tawamudu.”3

Mai vei Josefa Simici na daurairai digitaki ni gauna oqo, e a vakaraitaki vua na ivunau kei na cakacakatabu vakalotu ni veivakabulai ni kosipeli, ka vakaduri tale e vuravura na Lotu dina nei Jisu Karisito. Na nodra ivakadinadina na parofita ni gauna makawa kei na gauna oqo, era duavata, me ra kacivaka, ni ko Josefa Simici e vakayagataka na Kalou, me vakalesuya tale mai na taucoko ni kosipeli me ra vakalougatataki kina “na matavuvale kece e vuravura mai na tawamudu ki na tawamudu.”4

iVakadinadina nodra na Parofita ena Gauna Oqo

E a lesi taumada ko Josefa Simici ki na nona ilesilesi vakaparofita ni bera ni sucu.

Peresitedi Brigham Young: “A sa lewai ena matabose ni tawamudu ni sai koya, ni se bera sara ni vakadavori na yavu kei vuravura, ni ko [Josefa Simici] na tamata, me mai qarava na kena vakadewai vei ira na tamata na vosa ni Kalou, ena iotioti ni itabagauna ena vuravura oqo, ka soli kina vua na idola taucoko sara kei na lewa ni Matabete ni Luve ni Kalou. A sa dau wanonovi koya mai na Turaga ka vakakina vei tamana kei tamai tamana, kei ira na nodrau qase, me yacovi Eparaama yani, mai vei Eparaama ki na waluvu, mai na waluvu me yacovi Inoke, ka vakakina mai vei Inoke me yacovi Atama. A sa dau wanonova mai na vuvale oqori, kei na dra ka drodro voli mai na ivurevure ki na sucu ni tamata ko ya. [Josefa Simici] e a sa lesi mai na vuravura tawamudu me mai vakatulewa ena iotioti ni itabagauna oqo.”5

Peresitedi Joseph Fielding Smith: “Ko Josefa Simici, e a digitaki me tu ena ulu ni cakacaka ni Turaga ena iotioti ni gauna, ka lesi vua na nona cakacaka mai na nona sa kila mai liu na Tamada Tawamudu ena vanua tawamudu, ni se bera ni sucu. E a gole mai ena yalo i Ilaija me vakarautaka na sala baleta na nona lako mai na noda Turaga. Mai na gauna nei Atama e sega ni dua na parofita, vakavo ga na noda Dauveivueti, e soli vua e dua na itavi e cecere.”6

Peresitedi Ezra Taft Benson: “Me soli vei keda e dua na raivotu ni rabailevu ni nona itavi na parofita ena vuravura oqo e dodonu me da sarava mai na noda kila vinaka na tawamudu. E a tiko ena kedra maliwa era sa vakaturaga ka lagilagi sara ka vakamacalataki ira vakaoqo ko Eparaama:

“Koi au ko Eparaama. Raica sa vakatakila vei au na Turaga na agilosi kece era sa bula tu ni bera ni buli ko vuravura, ia eso vei ira era sa vakaturaga ka lagilagi sara. A sa raica na Kalou ni ra sa vinaka, a sa kaya vei au: i Eparaama; ko sa dua vei ira ko iko raica ko sa lesi tu ni bera ni ko sucu mai.’ (Abraham 3:22–23.)

“E vakatalega kina ko Josefa Simici. O koya talega e a tu ekea. O koya talega e a dabe ena matabose vata kei ira sa vakaturaga ka lagilagi sara. E vakatawana e dua na vanua kilai levu, dokai ka cecere, e a veivuke vakaidina ena kena tuvai kei na cicivaki ni cakacaka levu oqo ni Turaga, io me ra tucake tale mai na mate na tamata kecega ka rawata na bula tawamudu,’ na noda vakabulai kece na luvei Tamada.(Mosese 1:39). Na nona ilesilesi e sa yaco oti, ena qai yaco, na kena yaga, vei ira kece era sa lako oti mai ki vuravura, o ira kece era bula tiko ena gauna ko ya e vuravura kei ira na milioni era se bera ni sucu. …

“O Parofita Josefa Simici e a sega walega ni dua vei ira na vakaturaga ka lagilagi sara, ia e solia ka toso tikoga na nona solia na nona veiqaravi ena veika bibi e vuravura oqo e vakakina na siga oqo mai na matanitu mai cake. Baleta ena mata ni Turaga … e dua vata ga na parokaramu levu ka tawamudu ka vakaitavitaki kina o Parofita Josefa ena dua na itavi bibi ka vakayagataka na matabete tawamudu kei na kaukauwa ni Kalou.”7

Na Matai ni Raivotu nei Josefa Simici e yavu tudei ni noda dui ivakadinadina.

Peresitedi Joseph F. Smith: “Na ka levu taudua sa bau yaco ena vuravura mai na nona tucaketale na Luve ni Kalou mai na ibulubulu kei na nona lako cake na nodrau lako mai na Tamana kei na Luvena vua na cauravou ko Josefa Simici, me vakarautaka na sala ni kena vakadavori na yavu ni matanitu (ni Kalou)—sega ni matanitu ni tamata—ena sega tale ni tarovi se vakatoboicutaki.

“Niu sa ciqoma na dina oqo, au raica ni rawarawa meu ciqoma na veidina kece tale e tukuna se vakarota ena gauna ni nona itavi… e vuravura. E sega ni vakavulica e dua na ivunau e sega ni dina. E sega ni vakatovotovotaka e dua na ivunau e sega ni vakaroti vua me vakatovotovotaka. E sega ni tokona na cala. E sega ni vakacalai. E raica, e rogoca, e vakayacora na veika e vakaroti me cakava, ia, o koya gona e vakavatukanataki na cakacaka nei Josefa Simici ni Kalou e vakavuna ka sega ni ko Josefa Simici. Na Kalou e vakavuna ka sega ni tamata.”8

Peresitedi Heber J. Grant: “E dua vei rau e raica dina na Kalou ko Josefa Simici ka veivosaki dina kei koya ka vakatakilai Jisu Karisito vua na gonetagane ko Josefa Simici ko koya na Kalou, ka tukuna dina vei Josefa Simici ko Jisu Karisito ni na vakayagataki ko koya ena liga ni Kalou me tauyavutaka tale ena vuravura na kosipeli dina i Jisu Karisito … se na Lotu Momani, me vaka e kilai kina, e italanoa buli ga. Ia na Lotu Momani e sega ni italanoa buli, ia e kaukauwa ni Kalou ki na veivakabulai; na Lotu nei Jisu Karisito, tauyavutaki ena nona veiliutaki kei na vakatitiqa kece ni vuravura ena sega ni veisautaka rawa na yavu ni dina ka sema vata kei na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai.”9

Peresitedi Howard W. Hunter: “Au vakavinavinakataka na noqu lewena na lotu; kei na noqu ivakadinadina ni vakalou ka tekivu ena italanoa rawarawa nona e dua na cauravou, ena ruku ni vunikau, tekiduru, ka ciqoma na vulagi mai lomalagi—e sega ni dua ga na Kalou, ia, erau duidui, e lewe rua na tamata, na Tamana kei na Luvena, ka vakaraitaki tale ki vuravura na tamata e lewena na Le Tolu Vakalou. Na noqu vakabauta kei na noqu ivakadinadina e tekivu ena italanoa rawarawa ni kevaka e sega ni dina, ena lutu na vakasama ni Momani. Ke dina—kau wasea na noqu ivakadinadina ni dina—e sa dua na ka levu duadua me yaco ena isitori kece.”10

Peresitedi David O. McKay: “Na nodrau rairai na Tamana kei na Luvena vei Josefa Simici sa yavu ni Lotu oqo. Sa umani tu kina na dina ni kena kaukauwa kei na kena qaqa. Oqo na ka dina, kau sa vakadinadinataka. E dua ga na ivakatakila oqo sa mai sauma kece sara na taro ni veika ni vuravura oqo baleta na Kalou kei na kena ituvaki lagilagi. Ko sa kila beka na ibalebale ni ka oqo? Na veika baleta na Kalou sa vakatakilai mai. Sa matata vinaka na kena isema vei ira na luvena. Sa kilai levu tu ni sa lesi ira na tamata ena vuku ni nona kauwaitaka na kawatamata. Sa vakadeitaki tu na kena toso na cakacaka oqo. Sa vakamatatataki mai ena imatai ni raivotu lagilagi o ya na dina lagilagi oqo kei na so tale.”11

Peresitedi Ezra Taft Benson: “Na iMatai ni Raivotu nona na Parofita o Josefa Simici e ivakavuvuli rawarawa ki na Lotu. E kila na vuni meca na ka oqo ka sa tekivu valuta na dina nei Josefa Simici mai na siga e kacivaka kina na nodrau veisiko ko Tamana kei na Luvena. E dodonu mo ni dau solia tu ga na nomuni ivakadinadina, ni dina na iMatai ni Raivotu. E a raici rau na Tamana kei na Luvena ko Josefa Simici. Erau veivosaki kei koya me vaka na ka e tukuna. E dua na ka lagilagi taudua e yaco mai na gauna e tucaketale kina na noda Turaga. E dua na iliuliu, e sega ni vakatabakidua, ka sega ni rawa ni tukuna na nona ivakadinadina ni o koya na Kalou kei Jisu Karisito erau rairai vei Josefa Simici, e sega ni rawa ni dua na iliuliu dina se vakatawa ni sipi dina. Ke eda sa sega ni ciqoma e dua na ivakadinadina baleta na raivotu levu oqo eda sega ni rawa ni vakauqeta na vakabauta vei ira eda liutaki ira tiko.”12

Peresitedi George Albert Smith: “Ena gauna e a raici rau kina na Tamana kei na Luvena na parofita gonetagane ena veikau mai Palmyra, ka vakila ni rau a tamata dina, ka rau rawa ni rogoca ka sauma na veika e tukuna, e tekivutaka e dua na itabagauna vou ena vuravura oqo, ka vakadavora e dua na ituvatuva ni nodra vakabauta na luve ni tamata. Oqo era rawa ni masu vua na Tamada mai lomalagi ka vakila ni rawa ni rogoca ka sauma na nodra masu ka tiko e dua na isema mai na lomalagi kei vuravura.”13

O Parofita Josefa Simici e a vakavulici koya na Kalou kei ira na agilosi.

Peresitedi John Taylor: “O cei ko Josefa Simici? Na iVola i Momani e tukuna vei keda ni ko koya e vua ni toloi Josefa ka volitaki ki Ijipita, ia e a digitaki me vakataki Eparaama me vakayacora e dua na cakacaka e vuravura. E a digitaka na gonetagane oqo na Kalou. E sega ni vuli vinaka me kila na wilivola, se na matanivola, me vaka e kila ko vuravura, ia o koya e dua na tamata e titobu na nona vuku kei na kila ka, kau sa bau sotava vakadua ena noqu bula, kau sa goleva e drau vakadrau na udolu na maile, taleva e levu na vanua lelevu, veimaliwai kei ira na veimataqali tamata duidui na nodra ituvaki ni bula kei na nodra vakabauta, ia au sa bera ni bau sotava e dua na tamata vuku me vakataki koya. Ia, e kauta mai vei na nona vuku? E sega mai na ivola; sega mai na vuli ni tuva iulubale (logic), vuli ni ituvaki ni vuravura kei lomalagi (science), vuli ni vuna me tauri kina na dina (philosophy) ia e rawata mai na Nona ivakatakila na Kalou e vakaraitaki vua ena gaunisala ni kosipeli tawamudu.”14

Peresitedi Wilford Woodruff: “Au se sega ni wilika ena dua na vanua meu kila kina ena vuku ni kaukauwa vata ga e a vakaraitaki ena dua na itabagauna kivei ira na luve ni tamata, ka a vakaraitaki kivei koya na Parofita ni Kalou ena tauyavutaki ni Lotu oqo, ena gauna erau basika kina vei Parofita Josefa na Tamana kei na Luvena ena isau ni nona masu ia na gauna e tukuna kina ko Tamana, “Oqo na noqu Gone Toko; raici koya; rogoci koya; oqo e dua na ivakatakila bibi ka sa bera mada ni vakaraitaki ena kena iwalewale oqo ena dua na itabagauna e vuravura oqo ka a solia mai na Kalou me baleta na Nona cakacaka. Ena kena tuvanaki na veivakarautaki vua na Parofita ni Kalou na agilosi mai lomalagi. Era a nona qasenivuli ka ra nona dauveituberi ena veika kece sara e vakayacora kei na veika taucoko e cakava mai na ivakatekivu mai na siga ko ya ki na siga e vakamatei kina e a yaco mai na ivakatakila nei Jisu Karisito.”15

Peresitedi Lorenzo Snow: “Ko Josefa Simici ka digitaka na Kalou me tauyavutaka na cakacaka oqo e a dravudravua ka sega ni vuli vinaka ka lewena e dua na matalotu Vakarisito ka sega ni taleitaki vakalevu. E a dua ga na gonetagane lailai e dau dina ka sinai ena yalodina. … Me vakataki Mosese, e a vakila ni na sega ni rawata ka sega ni tiko vua na ivakatagedegede ni vuli e vinakati ena itavi, me tucake me dua me veisautaka na vakasama ni lotu, ena itutu e sega sara ga ni taleitaki vakalailai me valuta na vakasama kei na vakabauta ka sa bula tu mai vakabalavu ka vakadonui mai vei ira na tamata e titobu taudua sara na nodra vakasama ni talairawarawa, ia na Kalou e kacivi koya me sereki ira na dravudravua kei na yalodina ni veivanua kecega mai na nodra [ivesu] vakayalo ka vakayago talega. Ia na Kalou e yalataka vua ni ko cei ga ena ciqoma ka talairawarawa ki na nona itukutuku, ko cei ga e ciqoma na papitaiso, me bokoci kina na nona ivalavala ca ena inaki dina, e dodonu me ciqoma na ivakaraitaki vakalou, e dodonu me ciqoma na kosipeli vata ga kei na veivakalougatataki ka yalataki ka tauri mai na kosipeli, ka ra vunautaka na iApositolo makawa, ia na itukutuku oqo, na yalayala, me na soli vakaukauwa ena vanua cava ga, se vei cei ga, e dodonu me ra kauta kina na Qase ni Lotu, ko ira na italai digitaki ni Kalou. O koya gona e kaya ko Josefa Simici, na sega ni vuli vinaka, vakaitovo ena itovo ni tamata tawa vuli, gonetagane yalodina, yalorawarawa, ka sega ni dau kaukauti koya cake.”16

Peresitedi Harold B. Lee: “O Josefa Simici, na cauravou ka a sega ni vulica na cioloji ni gauna oqo, sega ni vuli ena vuli torocake ena nona gauna, … [e a] dua o koya e yalomatua kina ivakavuvuli kei na vakasolokakana ni Yalotabu, ke a sega ni rawa me tauyavutaka ko Josefa Simici na Lotu oqo. E a sega ni rawa ni kauta yani ki liu na cakacaka ni Turaga, na iVola i Momani. Era na vosa vakacacatakia Parofita Josefa Simici me vaka ni tamata ga. Era na taroga se a tekivu vakacava na Lotu oqo, ia na gauna qo sa ivakananumi tudei tu … na iVola i Momani duadua ga. O Josefa, na tamata e a sega ni rawa me kitaka na ka oqo; ia o Josefa a vakauqeti ena kaukauwa ni Kalou Cecere, rawata ka vakayacora kina na veiqaravi veivakurabuitaki ka kauta tani mai na vanua butobuto ka tu kina na Lotu me vakalesui tale mai na kosipeli i Jisu Karisito.”17

Peresitedi David O. McKay: “Au gadreva meu talanoataki Josefa Simici mada ena gauna oqo, sega ni baleta duadua ga ni o koya e dua na turaga qaqa, ia sa dua o koya e dauveiqaravi dina ni Turaga. Na bula qaqa nei Josefa Simici e umanaki tu kina na veivakauqeti vakalou. …

“ ‘A ra sa kurabui na kai Jutia ka kaya, e kila vakaevei na ivola na tamata oqo ni sa sega ni vakavulici?’ [Joni 7:15]. Ia e rawa beka ni da taleva na taro baleti Josefa Simici ni da vakasamataka na veika lagilagi sa vakayacora rawa ena loma ni gauna lekaleka ni [tinikava] walega na yabaki mai na gauna e a tauyavutaki kina na Lotu ki na gauna e a vakamatei kina; ni da vakasamataka na kena duavata sara na kosipeli e a vakalesui mai kei na kena mai na Lotu ena gauna makawa ka tuyavutaka o Jisu kei ira na nona iApositolo; ni da raica na nona rai vakatitobu me baleta na ivakavuvuli kei na ivunau; kei na noda raica na yavu cecere kei na dodonu ni Lotu ka a tauyavutaki ena yavu cecere ni nona veivakauqeti na Karisito ka vakatokayaca kina. Na isau ni vakatataro, e rawata mai vei o koya oqo na vuku? Ka sa toqai toka oqo ena kena sere vakaciriloloma:

“Praise to the man who communed with Jehovah!

Jesus anointed that Prophet and Seer.

Blessed to open the last dispensation,

Kings shall extol him, and nations revere.”18

Peresitedi Howard W. Hunter: “Eda vakalagilagi [ Josefa Simici] ena veika e rawata ni sega walega ni veivosaki kei Jiova ia kei ira talega eso tale na tamata mai lomalagi. E lewe levu era mai veisiko, soli idola, ka vakavulica na Parofita digitaki e vakatuburi ena gauna oqo. … Eda vakalagilagi Josefa Simici talega ena nona lewa matau kei na kila, me vakadewataka, ka me ciqoma e drau vakadrau na draunipepa ni ivolanikalou e vakatakilai. E vakatakilai mai vei koya. Mai vua e tauri vakacaca, ni levu taudua na draunipepa ni ivolanikalou lagilagi, e tasivi mai na dua tale na tamata ena vuravura oqo ena isitori.”19

E a kaciva na Kalou na Parofita o Josefa Simici me dolava na iotioti ni itabagauna oqo ka vakalesuya mai na taucoko ni Kosipeli.

Peresitedi Spencer W. Kimball: “Au vakadinadinataka ki na vuravura nikua, ni sivia e dua na senijiuri veimama na yabaki sa oti; e a vorolaki na ilati kaukamea; e tadola tale na lomalagi ka tekivu mai na gauna ko ya sa toso tu ga na ivakatakila.

“E cadra mai na siga vou ko ya, ni[dua] na yalo ena gagadre bibi, e masulaka na veituberi vakalou. E dua na vanua vunitaki, vakanomodi, e a laurai, lolou na duru, e dua na yalo e vakayalomaluataki, na vakamamasu e rogoci, ka dua na duru bukawaqa sa sivia sara na ramase ni matanisiga e vakararamataka na vuravura … ena sega ni tasogo tale na ilati ni lomalagi ki na tamata.

“E dua na gonetagane … , Josefa Simici, ena vakabauta sega ni vakatautauvatani rawa e mai tinia na dravuisiga ni ivakatakila, vorolaka na lomalagi kaukamea ka dolava tale na veitaratara. E tarai vuravura ko lomalagi, e vakayalia na butobuto na rarama, ka veivosaki tale vata kei na tamata na Kalou ka vakaraitaka na nona vosa vuni vei ira na nona italatala na parofita.’ (Emosi 3:7.) E dua na parofita vou e a tiko ena vanua ia mai vua e vakaduria kina na nona matanitu na Kalou me kua ni vakarusai se me biu vei ira eso tale na tamata—na matanitu e sa na duri tu ka tawamudu.

“Na tawamudu ni matanitu oqo, kei na ivakatakila e kauta mai, me mai bula voli, ka dina taucoko. Ena sega ni lako sobu tale na matanisiga; era na sega tale ni laurai na tamata kecega ni ra sega ni kilikili me ra veivosaki kei na nodra Dauveibuli. Ena sega tale ni vunitaka na Kalou mai vei ira na luvena e vuravura. Na vakatakila sa tu oqo, me mai tu vakadua.”20

Peresitedi Gordon B. Hinckley: “Na italanoa ni bula nei Josefa e italanoa ni dua na mana. E sucu ena dravudravua. E susugi cake ena dredre. E a vakatalai mai ena dua na vanua ki na dua tale na vanua, beitaki vakailasu, ka vesu vakatawadodonu. E a labati ni sa yabaki 38. Ia ena gauna lekaleka ni yabaki 20, ni se bera ni mate, e a rawata na veika e sega ni dua tale e rawata, ena nona bula taucoko. E a vakadewataka ka tabaka na iVola i Momani, na ivola e sa vakadewataki kina levu na veivosavosa me tekivu mai na gauna ko ya ka ra sa taurivaka e milioni e vuravura raraba me vosa ni Kalou. Na ivakatakila e taura kei na veivola tale eso e kauta mai era sa ivolanikalou talega vei ira na milioni oqo. Na isoqoni ni draunipepa e taura vakacaca me vakaruataki na levu ni draunipepa ni Veiyalayalati Vou ena iVolatabu ka lako kece mai vua e dua ga na tamata ena maliwa ni vica ga na yabaki. Ena gauna vata talega oqo e tauyavutaka e dua na isoqosoqo ka sa vorata na veileqaleqa kece kei na bolebole ka sa vinaka tu ga na kena liutaki na lewena e vuravura taucoko ena siga oqo me vaka ga na kena liutaka e 300 ena 1830. Era tiko ko ira era vakatitiqa ka ra saga vakaukauwa tiko me ra vakamacalataka ni isoqosoqo uasivi tu ga mai na gauna ko ya me yacova mai nikua. E sega ni vua ni gauna. E lako mai na ivakatakila mai vua na Kalou. …

“Ena maliwa ni 20 na yabaki ko ya ni bera na nona mate e a tauyavutaka ko Josefa Simici e dua na parokaramu me kauta na kosipeli ki na veivanua e vuravura. Au qoroya na doudou ni nona toso. Ena gauna mada ga e sa qai tekivu kina na Lotu, ena gauna e sotava tu kina na leqa bibi, era a kacivi na turaga me ra biuta na nodra itikotiko kei na matavuvale, me ra takosova na wasawasa, me ra kacivaka na vakalesui mai ni kosipeli i Jisu Karisito. Na nona vakasama na Parofita, na nona rai, e wavokita na vuravura taucoko.

“Ena noda soqoni ni Koniferedi Raraba ka dau vakayacori vakarua ena dua na yabaki era vakasoqoni vata na lewe ni lotu ena vualiku, seda kei na tokalau kei Sauca Amerika, yanuyanu mai Bolatagane kei Aferika, ena veimatanitu mai Iurope; ena veiyatuyanuyanu kei na yanuyanu lelevu ena Pasifika; kei na vanua makawa mai Esia. Sai koya oqo na mana ni raivotu nei Josefa Simici, na parofita ni Kalou. E dina o koya e dua na daurairai qaqa, e a raica na siga oqo kei na veisiga lelevu ena qai yaco mai, ni sa toso tiko na cakacaka ni Turaga e vuravura.”21

Peresitedi Joseph F. Smith: “Se cava tale na ka e cakava na Parofita o Josefa Simici se me a cakava me da kua ni guilecava na dina ni o koya na turaga mai na milioni na tamata ka tawana tu na vuravura oqo ena gauna ko ya … na turaga taudua, ka kaciva na Kalou me dolava na kosipeli ni itabagauna oqo ki vuravura taucoko ena iotioti ni gauna. Sai koya oqo na ka cecere me da vakasamataka, ni o koya e a kaciva na Kalou me vakaraitaka na kosipeli ki vuravura me kauta lesu mai na matabete tabu kivei ira na luve ni tamata, me tuvalaka na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai e vuravura, kauta lesu mai na veicakacakatabu vakalotu kece ni kosipeli, me ra vakabulai kina, e sega walega ko ira na bula ia ko ira talega na mate ia na Kalou taudua ga e a kacivi koya ki na itavi oqo. …

“… E a so tale na parofita, era parofita rogolevu, talega, ka ra veiqaravi vei ira na agilosi ka so era raica na qaqalo ni liga ni Kalou ka ra vakalougatataki ena levu se lalai na ivakatakila ni Kalou ia evei na ka sa yaco ka ko cei na turaga erau rairai vata mai vua vakatamata na Tamana kei na iVakabula ka rau vakaraitaki rau vua? Evei na tamata ko ya? E sega ni dua e katoni ena isitori, vakavo ga o Parofita Josefa Simici, ena gauna e sa gonetagane kina. E a gonetagane ga, me vakatautauvatataki kei na ka dina ni a vakamatei ni se qai yabaki 38.

“… E a veitalanoa kei rau na Tamana kei na Luvena, ka veivosaki kei ira na agilosi, o Parofita Josefa Simici, ka ra sikovi koya, ka solia vua na veivakalougatataki, na isolisoli kei na kaukauwa ka ra a se bera vakadua ni soli vua e dua na tamata vakavo ga na Luve ni Kalou. E sa sega ni dua mada na tamata, e bula e vura-vura, me soli vua na idola taucoko ni kosipeli kei na veitabagauna, me vaka e a soli vua na Parofita o Josefa Simici ena valetabu mai Kirtland ena gauna e a sikovi koya kina ekea na Luve ni Kalou, ko Mosese, Ilaisa kei Ilaija ia ena gauna sa tadola kina ko lomalagi kivei koya ka taura na idola ni kaukauwa kei na lewa, o koya, ka rawa ni vakadavora kina na yavu ni cakacaka ni Kalou, rabailevu ka titobu, me roboti vuravura, me ra kila na Kalou, na Nona kaukauwa kei na lagilagi.”22

Na cakacaka nei Josefa Simici e vakalougatataki ira na sa bula oti e vuravura, ko ira era bula tiko oqo kei ira era na qai sucu mai.

Peresitedi Joseph F. Smith: “Na cakacaka e a vakaitavi kina ko Josefa Simici e sega ni yalani ki na bula ga oqo, e baleta tale tikoga na bula e sa bera mai, kei na bula sa oti. E dua tale na kena ivakamacala oqo, e baleti ira tiko na sa bula oti e vuravura vei ira na sa bula tiko kei ira na qai mai bula e muri vei keda. E sega ni baleti ira ga na tagane ni rau a bula tiko vakayago, e baleti ira kece na matavuvale vakatamata mai na tawacava kina tawacava. … Ena sega walega ni vakatabakidua ki na dua ga na koro, dua na matanitu, se dua na vanua ia oqo ena tete yani ki na veivanua kece, veimataqali, duivosavosa kei ira na tamata ena vanua e vunautaki tiko kina na kosipeli ena gauna oqo.”23

Peresitedi Joseph Fielding Smith: “Ena gaunisala vata ga au kila kina ni ko Jisu e Karisito … ko ya ena ivakatakila ni Yalotabu … au kila kina ni o Josefa Simici e, e a, ka na Parofita tikoga ni Kalou me tawamudu.

“Au vakarokorokotaka ka doka na yacana tabu. Vata kei Peteriaki Hyrum Smith, na tukaqu, na tukaqu, e dregata na nona ivakadinadina ena nona dra mai na valeniveivesu e Carthage. Ia, koi au, e dua, au vinakata me vakayagataki au na Turaga me vakaraitaka ki na vuravura taucoko ni sa tu tale oqo na veivakabulai baleta ni sa vakatubura mai na Turaga e dua na daurairai qaqa ena siga oqo me vakaduria tale na nona matanitu e vuravura.

“Ena yalo ni ivakadinadina kei na vakavinavinaka, au tinia ena vosa veivakauqeti mai na Vunau kei na Veiyalayalati, “Raica sa levu ka bibi sara na ka a vakayacora ko Josefa Simici na Parofita ka nona Daurairai na Turaga, me vakabulai ira kina na kai vuravura, io a levu cake mai vei ira kecega na tamata; io, na ka oqo sa taravi Jisu walega kina.’ (V&V 135:3.)”24

Peresitedi Gordon B. Hinckley,ena nona vosa e Carthage, Illinois, ena ika 26 ni June, 1994 ena kena vakananumi na ika 150 ni yabaki ni nona vakamatei ko Parofita Josefa Simici: “E a tekivuna na cakacaka lagilagi oqo, o koya, ka vakamatei e Carthage, ka sa veivakurabuitaki ka lagilagi na kena tubu. … Na cakacaka lagilagi oqo ka tubu mai ena veikacivi vakaparofita ki na gonetagane mai Palmyra, e sa ‘ia me cila yani na nomuni lotu mai na butobuto loaloa; a sa kida mai; sa weweli me vaka na vula, sa serau tu me vaka na matanisiga; a sa rerevaki me vaka na ivalu sa vakadrotini (V&V 109:73). …

“Ena yakavi nikua me da tu vakadua, eke, ena vakarokoroko. Me da vakananuma na mana ni bula ka tekivu mai na delana drokadroka mai Vermont ka tini eke ena valeniveivesu e Carthage. E a sega ni balavu na bula ko ya. Ia, na vua ni bula ko ya, e sa dua na ka e sega ni vakamacalataki rawa.

“Na itavi bibi ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai e bibi cake mai na nodra bula na udolu vakaudolu era sa mate ena kena cicivaki na itavi. Era drau vakaudolu na ivakadinadina era sa gole yani ki vuravura me ra wasea na dina ni veikacivi vei Josefa Simici e dua na Parofita ni Kalou. Na matabete tabu, ka vakalesui mai vua e sa lutu me vaka na itutuvi vei ira na turaga, e sega ni wiliki rawa na kedra levu, yalodina ka bula savasava, ka ra sa vakaisulutaki ena kaukauwa vakalou oqo. Na iVola i Momani e sa lako yani ki vuravura me dua tale na ivakadinadina ni Turaga ko Jisu Karisito.

“Meu cavuta e dua na ka dina e tukuni ena gauna makawa ena duidui na gauna, ‘na nodra dra na mate ena vukui Jisu sa yaco me sore ni Lotu.’ Na ivakadinadina ka ra a dregati eke ena vanua sara ga oqo, ena rara oqo, ke da sota vata tiko kina ena bogi nikua, ena siga katakata ka bunobunoa ena 150 na yabaki sa oti, e sa mai bucina na nodra vakabauta na tamata e vuravura taucoko.”25

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ena nomu vulica na iwase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Raica na tabana e vii–xii, me ikuri ni veivuke.

  • Wilika na veika e sotavi ena tabana e 625–27.Vakasamataka na yalodra na tamata ni ra sa ciqoma na ivakadinadina ni sa sosomitaki Josefa Simici ko Brigham Young me liuliu ni Lotu. Eda rawa ni ciqoma vakacava e dua na ivakadindina ni sa kaciva na Peresitedi ni Lotu ena gauna oqo na Turaga?

  • Ko Josefa mai Ijipita kei ira na parofita ni gauna makawa era a parofisaitaki Josefa Simici kei na nona ilesilesi tabana e 627. Me vaka e vakaraitaki ena iwase oqo, ko ira na parofita ni gauna oqo era tosoya tikoga na nodra veivakadreti ena nona rui bibi ko Josefa Simici. Na cava beka na nomu nanuma ena kena kauwaitaki vakalevu ko Josefa Simici, ena gauna ruarua ni bera na nona mai veiqaravi ena vuravura oqo kei na oti ni nona veiqaravi?

  • Vulica na ivakadinadina ena tabana e 629–31 me baleta na nona digitaki taumada ko Josefa Simici. E veisau vakacava na noda kila na nona ilesilesi ko Josefa Simici ena vuravura oqo ni da “sarava mai ena rarama ni tawamudu”?

  • Wilika na ivakadinadina ena tabana e 631–34 me baleta na iMatai ni Raivotu. Na cava e yaco kina na ka e yaco oqo me “ka levu taudua e sa bau yaco e vuravura mai na gauna e a tucake tale kina na Luve ni Kalou”? A cava “e yavu kina ni Lotu oqo” na iMatai ni Raivotu kei na veika vuni ni kena kaukauwa kei na kena bibi? Na cava e sa vukei iko mo ciqoma kina na ivakadinadina ni iMatai ni Raivotu?

  • E vakarogotaka ko Peresitedi Joseph F. Smith ni “Kalou e vakavuna na cakacaka e vakayacora ko Josefa Simici … ka sega ni ko Josefa Simici” (tabana e 631). Na cava o nanuma e bibi kina me vakaraitaki na tikina oqo me baleta na ilesilesi nei Josefa Simici?

  • E tukuna ko Peresitedi John Taylor me baleti Josefa Simici, “Au se bera ni bau sotava e dua na tamata vuku me vakataki koya” (tabana e 635). Ia ko Peresitedi Taylor kei ira na Peresitedi tale eso ni Lotu era dusia mai ni ko Josefa Simici e a sega ni levu na nona gauna ni vuli. E a rawa vakacava me tubu vakalevu na vuku nei Parofita Josefa? (Eso na kena ivakaraitaki raica na tabana e 635–38). Eda rawa ni vakamuria vakacava na ivakaraitaki nei Josefa Simici ena noda vakasaqara na kila ka vakayalo?

  • Raica lesu na tabana e 638–39, raica vinaka na dina kei na cakacakatabu vakalotu ka vakalesuya mai na Kalou mai vei Josefa Simici. Vakananuma na duidui ni nomu bula ke ko a sega ni kila na vakalesui mai ni kosipeli. Na cava ko vakavinavinakataki Josefa Simici kina kei na nona ilesilesi?

iVolanikalou Veisemati: 2 Nifai 3:6–19; 27:6–26; 3 Nifai 21:9–11; V&V 1:17; 5:9–10; 21:1–6

iVakamacala

  1. George Q. Cannon, Josefa Simici, na Parofita,” Juvenile Instructor, 29 ni Okot., 1870, tt. 174–75.

  2. E dua tale na itukutuku ni parofisai nei Josefa ena gauna makawa e tiko ena Vakadewa ni Volatabu nei Josefa Simici, iVakatekivu 50:24–36.

  3. Na nona vakalougatataki Josefa Simici ko Joseph Smith Sr., ena 9 ni Tise., 1834, e Kirtland, Ohio; ena Patriarchal Blessings 1833–2005, iYau Maroroi ni Lotu, Na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai, Salt Lake City, Utah.

  4. Joseph F. Smith, Deseret News, Maj. 7, 1883, t. 98; vakavoui na pagitueti.

  5. Brigham Young, Deseret News, 26 ni Okot., 1859, t. 266.

  6. Joseph Fielding Smith, “iVakaleleka ni tukutuku Makawa kei Parofita o Josefa Simici,” Improvement Era, Tis. 1941, t. 717.

  7. Ezra Taft Benson, “Josefa Simici— Tamata Vakailesilesi,” e soli na vosa ena Tise. 3, 1967, mai Logan, Utah, tt. 3–4; ena Annual Joseph Smith Memorial Sermons (sega na tikinisiga); vakavoui na pagitueti kei na matanivola lelevu; sa veisau na iwasewase ni parakaravu.

  8. Joseph F. Smith, Deseret Evening News, 14 ni Julai, 1917, t. 9; vakavoui na pagitueti; sa veisau na iwasewase ni parakaravu.

  9. Heber J. Grant, “Eso na ka me da Vakabauta,” Improvement Era, Sepi. 1938, t. 519.

  10. Howard W. Hunter, “Josefa—Na Daurairai,” vosa e soli ena 15 ni Tise., 1960, e Logan, Utah; ena Annual Joseph Smith Memorial Sermons (1966), 2:197–98; vakavoui na sipeli, pagitueti, matanivola lelevu, kei na qarama.

  11. David O. McKay, “Josefa Simici— Parofita, Daurairai, Dauvakatakila,” Improvement Era, Janu. 1942, t. 54.

  12. Ezra Taft Benson, Vosa ni Me 20, 1984, mai Salt Lake City, Utah, t. 2; Ezra Taft Benson, Nona Vosa 1943–89, iYau Maroroi ni Lotu.

  13. George Albert Smith, ena Ripote ni Koniferedi Eper. 1917, t. 37.

  14. John Taylor, Deseret News, 2 ni June, 1880, t. 275.

  15. Wilford Woodruff, Millennial Star, 28 ni Epe., 1890, t. 258; vakavoui na matanivola lelevu.

  16. Lorenzo Snow, Deseret News, 13 ni Epe., 1870, tt. 115–16.

  17. Harold B. Lee, iVakavuvuli nei Harold B. Lee, ed. Clyde J. Williams (1996), t. 372.

  18. David O. McKay, “Na Parofita o Josefa Simici—Ena Vunau kei na Tuvanaki,” vosa ena 10 ni Tise., 1944, e Logan, Utah; ena Annual Joseph Smith Memorial Sermons (1966), 1:9, 14; vakavoui na pagitueti kei na matanivola lelevu.

  19. Howard W. Hunter, “The Temple in Nauvoo,” Ensign, Sepi. 1994, t. 63; sa veisau na iwasewase ni parakaravu.

  20. Spencer W. Kimball, ena Ripote ni Koniferedi, Epe. 1977, tt. 114–15; se Ensign, Me 1977, t. 77.

  21. Gordon B. Hinckley, “Josefa Simici Jr. —Parofita ni Kalou, Talai Yaloqaqa,” Ensign, Tise. 2005, tt. 4–6.

  22. Joseph F. Smith, ena “Josefa, na Parofita,” Salt Lake Herald Church and Farm Supplement, 12 ni Janu., 1893 vakavoui na matanivola lelevu.

  23. Joseph F. Smith, Deseret News, 7 ni Maj., 1883, t. 98; vakavoui na pagitueti.

  24. Joseph Fielding Smith, “Na imatai ni Parofita ena Tabagauna Oqo,” Ensign, Okos. 1971, t. 7.

  25. Gordon B. Hinckley, “Joseph, the Seer,” Ensign, Sepi. 1994, t. 71; sa veisau na iwasewase ni parakaravu.

iVakatakilakila
Joseph preaching

“E a lewai ena mataveivosaki mai lagi,” e a vakarota ko Brigham Young, “ni sa bera sara ni tuva na yavu kei vuravura ni ko [Josefa Simici] na tamata e dodonu, me kauta mai na vosa ni Kalou vei ira na tamata ena iotioti ni itabagauna ena gauna oqo.”

iVakatakilakila
President Brigham Young

Peresitedi Brigham Young

iVakatakilakila
President Ezra Taft Benson

Peresitedi Ezra Taft Benson

iVakatakilakila
President Heber J. Grant

Peresitedi Heber J. Grant

iVakatakilakila
President Howard W. Hunter

Peresitedi Howard W. Hunter

iVakatakilakila
President George Albert Smith

Peresitedi George Albert Smith

iVakatakilakila
President John Taylor

Peresitedi John Taylor

iVakatakilakila
President Wilford Woodruff

Peresitedi Wilford Woodruff

iVakatakilakila
President Lorenzo Snow

Peresitedi Lorenzo Snow

iVakatakilakila
President Harold B. Lee

Peresitedi Harold B. Lee

iVakatakilakila
President David O. McKay

Peresitedi David O. McKay

iVakatakilakila
President Spencer W. Kimball

Peresitedi Spencer W. Kimball

iVakatakilakila
President Gordon B. Hinckley

Peresitedi Gordon B. Hinckley

iVakatakilakila
President Joseph F. Smith

Peresitedi Joseph F. Smith

iVakatakilakila
President Joseph Fielding Smith

Peresitedi Joseph Fielding Smith