2010–2019
Ke Hoko ʻEtau Māmá ko ha Fuka ki he Ngaahi Puleʻangá
ʻEpeleli 2017


Ke Hoko ʻEtau Māmá ko ha Fuka ki he Ngaahi Puleʻangá

ʻOku ʻomi ʻe he ongoongolelei ʻa e Fakamoʻuí pea mo Hono Siasi kuo toe fakafoki maí, ha ngaahi faingamālie ke hoko ai ʻetau māmá ko ha konga ʻo e fuka māʻongoʻonga ki he ngaahi puleʻangá.

ʻI he ngaahi taʻu lahi kuohilí, lolotonga ʻeku kei faiako seminelí, ne u fanongo ai ki hano fai ʻe ha taha hoku kaungā-ngāué ʻa e fehuʻi ko ʻení ki heʻene kau akó: Kapau naʻá ke moʻui he kuonga ʻo e Fakamoʻuí, ko e hā ʻokú ke pehē ai naʻá ke mei muimui ai ʻiate Ia ko e taha ʻo ʻEne kau ākongá? Ne nau aofangatuku ai ko kinautolu ʻoku muimui ki he Fakamoʻuí he lolotonga ni mo feinga ke hoko ko ʻEne kau ākongá, mahalo ne nau fai pehē pe he taimi ko iá.

Talu mei ai mo ʻeku fakakaukau ki he fehuʻi ko iá mo ʻenau aofangatukú. ʻOku ou faʻa fifili pe ko e hā nai e ongo ne u mei maʻu ʻi haʻaku fanongo tonu ki he Fakamoʻuí Heʻene Malanga ʻi he Moʻungá:

“Ko e maama ʻo māmaní ʻa kimoutolu. Ko e kolo ʻoku tuʻu ʻi ha moʻunga, ʻoku ʻikai faʻa fakapuli ia.

“Pea ʻoku ʻikai tutu ha maama mo tuku ia ʻi he lalo puha fuá, ka ki he tuʻunga māmá; pea ʻoku ulo ia kiate kinautolu kotoa pē ʻoku ʻi he falé.

“Tuku ke ulo pehē hoʻomou māmá ʻi he ʻao ʻo e kakaí, koeʻuhí ke nau mamata ki hoʻomou ngaahi ngāue leleí, pea fakamālōʻia ʻa hoʻomou Tamai ʻa ia ʻoku ʻi he langí” (Mātiu 5:14–16).

Te ke lava o fakakaukau nai ki he ongo ne ke mei maʻu ʻi hoʻo fanongo ki he leʻo e Fakamoʻuí? Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai fie maʻu ke tau fakakaukauloto ki ai. Kuo hoko ia ko ha aʻusia pau kiate kitautolu oku fanongo ki he leʻo ʻo e ʻEikí, he ko e taimi oku tau fanongo ai ki Heʻene kau tamaioʻeikí, ʻoku tatau pē.

ʻI he 1838, ʻi ha pōpoaki tatau mo ia naʻe fai ʻi he Malanga ʻi he Moʻungá, naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi meʻá ni ʻo fakafou ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá:

“He ʻe ui peheʻi ʻa hoku siasí ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, ʻio, ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní.

“Ko e moʻoni ʻoku ou pehē kiate kimoutolu kotoa pē: Tuʻu hake pea ulo atu, koeʻuhí ke hoko ʻa hoʻomou māmá ko ha fuka ki he ngaahi puleʻangá” (T&F 115:4–5).

ʻOku laulōtaha hotau kuongá he naʻe hā ia ki he palōfita ko ʻĪsaiá ʻi ha meʻa-hā-mai; naʻá ne mamata foki mo ne kikiteʻi e kuonga ko ʻeni ʻe Toe Fakafoki Mai ai e Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, pea mo hono taumuʻá, ʻo ne pehē, “Pea te ne fokotuʻu ha fuka ki he ngaahi puleʻangá, pea te ne fakatahaʻi ʻa e kau [liʻekina] ʻo ʻIsilelí, pea tānaki fakataha ʻa e kau vetekina ʻo Siutá mei he vahe ʻe fā ʻo māmaní” ( ʻĪsaia 11:12).

ʻI he tafaʻaki fakafolofolá ko e fuká ko ha tūhulu pe ko ha fakaʻilonga ia ʻoku fakataha mai ki ai e kakaí ʻi ha faaitaha ʻo ʻenau taumuʻá. ʻI he kuonga kimuʻá, naʻe hoko ʻa e fuká ko ha feituʻu fakatahaʻanga ʻo e kau sōtiá he taú. ʻOku fakataipe leva e hoko ʻa e Tohi ʻa Molomoná mo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí, ko e ongo fuka ki he ngaahi puleʻangá kotoa. (Fakahinohino ki he Folofolá, “Ensign,” scriptures.lds.org.)

ʻOku ʻikai ha toe veiveiua, ko e taha ʻo e ngaahi fuka maʻongoʻonga taha ʻo e ngaahi ʻaho kimui ní, ko e konifelenisi lahi fakaʻofoʻofá ni, ʻoku kei hokohoko atu ai hono talaki e ngāue lahi pea mo e palani ʻetau Tamai Hēvaní ke “fakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá” (Mōsese 1:39).

Ko hono toutou fai ko ia ʻo e konifelenisi lahí, ko e taha ia ʻo e ngaahi fakamoʻoni māʻongoʻonga taha ki he foʻi moʻoni ko ia ʻoku tui e Kāingalotu ʻo e Siasí “ki he ngaahi meʻa kotoa pē kuo fakahā mai ʻe he ʻOtuá, mo e ngaahi meʻa kotoa pē ʻokú Ne fakahā mai ʻi he taimi ní, pea ʻoku mau tui te Ne kei fakahā mai ʻamui ha ngaahi meʻa lalahi mo mahuʻinga ʻo kau ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá” (Ngaahi Tefito ʻo e Tuí 1:9).

Ko e hā leva kuo fakahā mai ʻe he ʻEikí ʻia Palesiteni Tōmasi S. Monisoni, ʻoku fie maʻu ke hokohoko atu ʻetau fakahokó, kae lava ke hoko ʻetau māmá ko ha fuka ki he ngaahi puleʻangá? Ko e hā ha ngaahi meʻa mahuʻinga ke fai ʻi he momeniti fakaofo ko ʻeni ʻo hono langa hake ʻo Saioné pea mo hono tānaki ʻo ʻIsilelí?

Kuo fakahā mai maʻu pē ʻe he ʻEiki Hono finangaló kiate kitautolu, ko e “ʻotu lea ki he ʻotu lea, ko e akonaki ki he akonaki, ko e siʻi heni pea siʻi hena” (2 Nīfai 28:30). Ko ia, ia ʻoku ʻikai totonu ke tau ofo ʻi he fanga kiʻi meʻa ʻoku hā ngali īkí, koeʻuhí ko ʻenau faingofuá mo ʻene toutou hokó, he kuo ʻosi naʻinaʻi mai e ʻEikí ʻoku “monūʻia ʻa kinautolu ʻoku fanongo ʻo tokanga ki heʻeku ngaahi akonakí, pea fanongo ki heʻeku akonakí, he te nau maʻu ai ʻa e ʻiló; he ko ia ʻokú ne talí te u foaki ʻo lahi ange kiate ia” (2 Nīfai 28:30).

ʻOku ou fakamoʻoni ʻi heʻetau ako e “ʻotu lea ki he ʻotu leá mo e akonaki ki he akonakí, ko e siʻi ʻi heni pea siʻi hená,” pea mo e fakafanonogo ki he akonaki hotau kau takí, te tau maʻu ai ha lolo ki heʻetau ngaahi māmá pea tau lava ai ʻo fakamaamangia ʻa e niʻihi kehé ʻo hangē ko e fekau ʻa e Tamaí.

Neongo ʻoku lahi ha ngaahi meʻa ke tau fai ke tau hoko ai ko ha maama mo ha tūhulu ki he  niʻihi kehé, ka ʻoku ou fie fakamamafa atu ʻi he ngaahi meʻa ʻe tolu ko ʻení; tauhi e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoni; fakavaveʻi e ngāue ʻo e fakamoʻuí ʻi he ongo tafaʻaki fakatouʻosi ʻo e veilí; pea faiako ʻi he founga ʻa e Fakamoʻuí.

Ko e maama ʻoku tau talanoa ki aí, ʻoku maʻu ia mei heʻetau tauhi mateaki e Sāpaté ke māʻoniʻoní, ʻi he Siasí pea mo e ʻapí foki; ko e maama ia ʻoku ulo ʻi heʻetau tauhi kitautolu ke tau maʻa ʻikai ha mele mei he māmaní; ko e maama ia ʻoku maʻu mei hono ʻohake ʻetau ngaahi ouau tapú ʻi Hono ʻaho māʻoniʻoni pea mo hono fai ʻetau hū ki he Fungani Māʻolungá—ʻo lava kotoa ai ke tau maʻu maʻu pē Hono Laumālié. Ko e maama ia ʻoku tupulaki ʻo maamangia he taimi ʻoku tau foki ai ki ʻapi mo e ongo faʻa fakamolemole naʻe lea ki ai ʻa Palesiteni Henelī B. ʻAealingi ʻi he konifelenisi ʻi ʻOkatopa ne toki ʻosí, heʻene pehē: “ʻI he ngaahi tāpuaki kotoa te tau lava ʻo laú, ʻoku kei maʻongoʻonga taha pē ʻa e ongoʻi faʻa fakamolemole ʻoku tau maʻu heʻetau kai e sākalamēnití. ʻOku tau ongoʻi ha ʻofa lahi ange mo ha houngaʻia ki he Fakamoʻuí, ne tuʻunga ʻi Heʻene feilaulau taʻefakangatangatá, ʻa hono fakamaʻa ʻetau angahalá” (“Houngaʻia ʻi he ʻAho Sāpaté,Liahona, Nōvema 2016, 100).

ʻI heʻetau tauhi e Sāpaté ke māʻoniʻoní, ʻoku ʻikai ngata pē ʻi hono fakamaʻa kitautolú, ka ʻoku toe ulo lahi ange foki ʻetau māmá.

ʻOku ulo lahi ange ʻetau māmá ʻi heʻetau tukupā mo fakatapui hotau taimí ke kumi e hingoa ʻetau ngaahi kuí, ʻave kinautolu ki he temipalé, pea akoʻi hotau fāmilí mo e niʻihi kehé ke fai e meʻa tatau pē.

ʻOku laka kimuʻa e ngāue fakatemipale toputapu mo e hisitōlia fakafāmili ko ʻeni ʻoku tau vahevahe mo e Kāingalotú ʻi he ongo tafaʻaki ʻo e veilí, ʻo laka ia ʻi ha toe taimi kimuʻa, ʻi hono langa e ngaahi temipale ʻo e ʻEikí. Ko ʻeni kuo ʻi ai ha taimi-tēpile makehe ʻa e ngaahi temipalé ki he ngaahi kulupu fakafāmili ʻoku nau omi mo ʻenau ngaahi kaati fakafāmilí, pea ne u aʻusia mo hoku uaifí ha ngaahi aʻusia fakafiefia ʻi heʻema ngāue fakataha he temipalé mo ʻema fānaú mo e makapuná.

ʻI heʻetau kumi pea ʻave ʻa e ngaahi hingoá ki he temipalé, mo akoʻi e niʻihi kehé ki he founga hono fakahokó, ʻoku tau hoko fakataha leva ko ha tūhulu pe ko ha tuʻunga moʻui.

Ko ha founga ʻe taha te tau lava ʻo tuʻu hake pea ulo atu aí, ko ʻetau ako ke faiako ʻo hangē ko e Fakamoʻuí. ʻOku ou fiefia fakataha mo e tokotaha kotoa pē ʻoku ako ke faiako ʻi he founga ʻa e Fakamoʻuí. Tuku muʻa ke u lau atu e takafi ʻo e tohi lēsoni fakafaiako foʻoú: “Ko e taumuʻa ʻa e faiako kotoa pē ʻo e ongoongoleleí—ʻa e mātuʻa kotoa pē, faiako kotoa pē kuo uiuiʻi, faiako fakaʻapi mo e faiako ʻaʻahi kotoa pē, pea mo e tokotaha muimui kotoa pē ʻo Kalaisi—ke akoʻi e tokāteline haohaoa ʻo e ongoongoleleí, ʻi he Laumālié, … ke tokoni ʻi hono fakatupulaki e tui ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá ki he Fakamoʻuí pea ke nau hoko lahi ange ʻo hangē ko Iá.” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí [2016]).

ʻI he taimi ní, ʻoku hiki hake ʻe haʻatau kau faiako ʻe laumano ha maama ʻi heʻenau ako ke faiako ʻi he founga ʻa e Fakamoʻuí. ʻI he ʻuhingá ni ʻoku hoko ai e fakataha alēlea fakafaiako foʻoú, ko ha founga ke tuʻu hake pea ulo atu ai, ʻi he fakataha mai e kau akó ki he fuka ʻo e tokāteline ʻo Kalaisí, he ko e “kī ki he faiako ʻo hangē ko e Fakamoʻuí, ko e moʻui ʻo hangē ko e Fakamoʻuí” (Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí, 4).

ʻI heʻetau faiako mo ako kotoa ʻi Heʻene foungá pea hoko ʻo hangē ko Iá, ʻe toe ulo lahi ange ʻetau māmá pea he ʻikai lava ia ke fufū, pea ʻe hoko ia ko ha fuka kiate kinautolu ʻoku fekumi ki he maama ʻa e Fakamoʻuí.

Siʻoku kāinga ʻofeina, ʻoku ʻikai totonu pea kuo pau ke ʻoua naʻa tau fūfuuʻi ʻetau māmá. Naʻe fekauʻi kitautolu ʻe hotau Fakamoʻuí ke tuku ke ulo atu ʻetau māmá ʻo hangē ko ha kolo ʻi he moʻungá pe ko ha maama ʻi he tuʻuʻanga māmá. ʻI heʻetau fai iá, te tau fakahīkihikiʻi ai ʻetau Tamai ʻi he Langí. ʻOku ʻomi ʻe he ongoongolelei ʻa e Fakamoʻuí pea mo Hono Siasi kuo toe fakafoki maí, ha ngaahi faingamālie ke hoko ai ʻetau māmá ko ha konga ʻo e fuka maʻongoʻonga ki he ngaahi puleʻangá.

ʻOku ou fakamoʻoni ko Sīsū Kalaisi ʻa e maama kuo pau ke tau fakaulo atú, ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.