2010–2019
Falala Taʻeveiveiua ki he ʻOtuá
ʻEpeleli 2017


Falala Taʻeveiveiua ki he ʻOtuá

Kapau te tau tuʻu maʻu mo taʻeueʻia ʻetau tuí, ʻe fakalahi ʻe he ʻEikí hotau ivi ke tau malava ʻo ikunaʻi e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí.

Siʻi kāinga, ʻoku ou fie kamata ʻeku pōpoaki he ʻaho ní, ʻaki ha fakamoʻoni ʻoku ou ʻilo ko Palesiteni Tōmasi S. Monisoní ko e palōfita ia ʻo e ʻOtuá ʻi hotau kuongá. Ko hono ongo tokoni ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí mo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá foki ko e kau palōfita, kau tangata kikite, mo e kau tangata maʻu fakahā. ʻOku nau fakafofongaʻi e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí pea ʻoku nau maʻu e totonu ke fakahā mai ʻEne fakakaukaú mo e finangaló ʻo hangē ko hono fakahā kiate kinautolú. ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku tau malu ʻi he muimui ki heʻenau faleʻí. ʻOku ueʻi fakalaumālie kinautolu ʻe he ʻEikí ke fakamamafaʻi ʻa hono fakamālohia ʻetau tui ki he Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí mo ʻEne Fakaleleí ke ʻoua naʻa tau veiveiua ʻi heʻetau fepaki mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻi hotau kuongá.

ʻOku tau lau ʻi he Tohi ʻa Molomoná kau ki ha tangata ko ʻĀmoní, naʻe fekauʻi mei he fonua ko Seilahemalá ki he fonua ko Līhai-Nīfaí ke vakai honau kāingá. Naʻá ne ʻilo ai e Tuʻi ko Limihaí mo hono kakaí, naʻa nau ngāue pōpula ki he kau Leimaná. Naʻe fakalotolahiʻi e Tuʻi ko Limihaí ʻi he ngaahi meʻa ne vahevahe ʻe ʻĀmoni fekauʻaki mo hono kakai ʻi Seilahemalá. Naʻe fonu hono lotó ʻi he ʻamanaki lelei mo e fiefia lahi ko ia naʻá ne tānaki fakataha ai hono kakaí ki he temipalé peá ne pehē:

“Ko ia, ke mou loto-toʻa, pea fiefia, pea mou falala ki he ʻOtuá. …

“… Kapau te mou tafoki ki he ʻEikí ʻi he loto-fakamātoato moʻoni, … mo tauhi kiate ia ʻi he faivelenga kotoa ʻo e ʻatamaí, … te ne fakahaofi ʻa kimoutolu mei he nofo pōpulá ʻo hangē ko hono finangaló mo ʻene faʻitelihá.”1

Naʻe ueʻi lahi ʻaupito e tui ʻa e kakai ʻo e Tuʻi ko Limihaí ʻi he ngaahi lea ʻa ʻĀmoní ʻo nau fuakava ai mo e ʻOtuá ke tauhi kiate Ia mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú, neongo honau ngaahi tūkunga faingataʻá. Koeʻuhi ko ʻenau tuí, ne nau malava ai ʻo fokotuʻu ha palani pea  hola mei he kau Leimaná koeʻuhí ko ʻenau tuí.2

Kāinga, kātaki ʻo fakakaukau ki he mahuʻinga ʻo e fakaafe naʻe fai ʻe he Tuʻi ko Limihaí ki hono kakaí mo ʻene fekauʻaki mo kitautolú. Naʻá ne pehē, “Ke mou loto-toʻa, pea fiefia, pea mou falala ki he ʻOtuá.” ʻI he ngaahi leá ni, naʻe fakaafeʻi ʻe Limihai hono kakaí ke vakai ki he kahaʻú ʻi he tui; ke fetongi ʻenau ilifiá ʻaki e fakatuʻamelie ʻo e ʻamanaki leleí ʻoku tupu mei he tuí; pea ʻoua ʻe veiveiua ʻi he falala ki he ʻOtuá neongo pe ko e hā e tūkungá.

Ko e moʻui fakamatelié ko ha vahaʻa taimi ia ʻo e siviʻi, ke vakai pe te tau fai e meʻa kotoa pē ʻe fekau mai ʻe he ʻEiki ko hotau ʻOtuá.3 ʻE fie maʻu heni ʻa e tui taʻeveiveiua kia Kalaisí ʻo aʻu ki he ngaahi taimi ʻo e faingataʻa lahí. ʻE fie maʻu ia ke tau vilitaki atu ki muʻa ʻi he tui mālohi kia Kalaisi, ʻo tataki kitautolu ʻe he Laumālié pea falala ʻe tokonaki ʻe he ʻOtuá ʻetau ngaahi fie maʻú.4

ʻI he fakaʻosinga ʻo e ngāue e Fakamoʻuí ʻi he māmaní, kimuʻa pē pea puke pōpulá, naʻá Ne akonaki ki Heʻene kau ākongá ʻo pehē, “Te mou maʻu ʻa e mamahí ʻi māmani: ka mou lototoʻa; kuó u ikuʻi ʻa māmani.”5

Tau kiʻi fakalaulauloto ʻi ha momeniti—naʻe moʻui taʻeangahala ʻa Sīsū Kalaisi, ko e ʻAlo pē Taha ʻo e Tamaí naʻe Fakatupú, pea ikunaʻi e ngaahi ʻahiʻahi, mamahi, faingataʻa, mo e faingataʻaʻia kotoa pē ʻa e māmaní. Naʻá Ne tautaʻa toto ʻi Ketisemani; naʻá Ne faingataʻaʻia ʻi ha mamahi hulufau ne ʻikai lava ke fakamatalaʻi. Naʻá Ne toʻo kiate Ia ʻetau ngaahi mamahi mo e mahaki kotoa pē. ʻOkú Ne mateuteu ke tokoni—ke tokoniʻi kotoa kitautolu—ʻi he kavenga mafasia kotoa pē. Naʻá Ne toʻo atu e meʻa kotoa naʻá ne fakafeʻātungiaʻi ʻetau fiefiá mo e nonga ʻi he māmaní ʻo fakafou ʻi Heʻene moʻuí, faingataʻaʻiá, pekiá, mo e Toetuʻú. ʻOku afuhia e ngaahi lelei ʻo ʻEne feilalau fakaleleí ʻe kinautolu kotoa pē ʻoku tali Ia mo fakafisi ʻa kinautolú, kae pehē kiate kinautolu ʻoku fua ʻEne ʻakau mafasiá pea muimui kiate Ia ko ʻEne kau ākonga moʻoní.6 Ko ia ai, ʻi heʻetau ngāue ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisí mo ʻEne Fakaleleí, ʻe fakamālohia kitautolu, fakamaʻamaʻa ʻetau kavengá, pea te tau ikunaʻi ʻa e māmaní ʻo fakafou ʻiate Ia.

Kāinga, ʻi heʻetau fakakaukau ki he mālohi mo e ʻamanaki lelei te tau lava ʻo maʻu mei he Fakamoʻuí, ʻoku tau maʻu ha ʻuhinga ke loto-toʻa mo fiefia, falala ki he ʻOtuá, pea vilitaki taʻeveiveiua atu ki muʻa ʻi he tui, “he ko ia ʻoku fakataʻetaʻetuí ʻoku hangē ia ko e peau ʻo e tahí, ʻoku fakateka mo felīlīaki ʻe he matangí. … Ko e tangata ʻoku lotolotouá, ʻoku taʻemaau ʻi heʻene anga kotoa pē.”7

Naʻe tapou foki e Tuʻi ko Limihaí ʻo pehē, “Tafoki ki he ʻEikí ʻi he loto-fakamātoato moʻoni, … mo tauhi kiate ia ʻi he faivelenga kotoa ʻo e ʻatamaí, kapau te mou fai ʻeni, te ne fakahaofi ʻa kimoutolu mei he nofo pōpulá ʻo hangē ko hono finangaló mo ʻene faʻitelihá.”8

Fanongo ki he ngaahi lea ʻa e Fakamoʻuí ʻi Heʻene pehē mai:

“ʻOua naʻa mamahi homou lotó: ʻoku mou tui ki he ʻOtuá, tui foki kiate au. …

“Kapau ʻoku mou ʻofa kiate au, fai ʻeku ngaahi fekaú. …

“Ko ia ʻokú ne maʻu ʻeku ngaahi fekaú, ʻo fai ki aí, ko ia ʻoku ʻofa kiate aú: pea ko ia ʻoku ʻofa kiate aú, ʻe ʻofa ʻa ʻeku Tamaí kiate ia, pea te u ʻofa mo au kiate ia, pea te u fakahā au kiate ia.”9

ʻOku faitāpuekina kitautolu ʻe he ʻOtuá ʻo fakatatau ki heʻetau tuí.10 ʻOku tupu mei he tuí ʻa e moʻui mo ha taumuʻa fakalangí, mo e fakakaukau ʻoku taʻengatá. Ko e tuí ko ha tefitoʻi moʻoni ngāue ia ʻokú ne tākiekina ʻa e faivelengá. Ko ha mālohi mahuʻinga mo moʻui ia ʻoku hāsino ʻi heʻetau tōʻonga fakakaukau leleí mo e loto-holi ke fakahoko loto-fiemālie ʻa e meʻa kotoa kuo kole mai ʻe he ʻOtuá mo Sīsū Kalaisi kiate kitautolú. ʻOkú ne ʻai ke tau tūʻulutui ʻo kole ki he ʻEikí ha fakahinohino pea tuʻu hake ʻo ngāue ʻi he loto-falala ke fakahoko e ngaahi meʻa ʻoku fenāpasi mo Hono finangaló.

ʻI he ngaahi taʻu kuohilí lolotonga ʻeku hoko ko ha palesiteni fakamisioná, ne u maʻu ha telefoni mei he mātuʻa ʻo ha taha ʻo ʻemau kau faifekau ʻofeiná ʻo fakahā mai ʻa e pekia hono tuofefiné. ʻOku ou manatuʻi ʻi he momeniti fakaloloma ko iá, naʻá ku talanoa mo e faifekaú ki he palani fakaofo ʻo e fakamoʻui ʻa e ʻOtuá maʻa ʻEne fānaú pea mo e founga ʻe fakafiemālieʻi ai ia ʻe he ʻilo ko ʻení.

Neongo naʻá ne ʻohovale mo loto-mamahi ʻi he faingataʻa ko iá, ka ko e faifekaú ni—fakafou ʻi heʻene loʻimataʻiá mo e tui ki he ʻOtuá—naʻá ne fiefia ʻi he moʻui ʻa hono tuofefiné. Naʻá ne fakahaaʻi ha loto-falala taʻeveiveiua ki he ngaahi ʻaloʻofa ongongofua ʻa e ʻEiki. Naʻá ne fakahā mai ʻi he loto-fakapapau ʻe hoko atu ʻene ngāue fakafaifekaú ʻi he tui mo e faivelenga kae lava ke ne taau mo e ngaahi talaʻofa kotoa pē ʻa e ʻOtuá maʻana mo hono fāmilí. ʻI he taimi faingataʻá ni, naʻe tafoki e faifekau faivelenga ko iá ki he ʻOtuá, ʻo falala kakato kiate Ia, pea fakafoʻou ʻene tukupā ke tauhi ki he ʻEikí ʻi he tui pea ʻi he faivelenga kakato.

Kāinga, kapau he ʻikai ke tau tuʻu maʻu ʻi he falala ki he ʻOtuá mo e loto-holi ke tauhi kiate Ia, ʻe lava ke hoko e ngaahi aʻusia fakamamahi ʻo e matelié ke tau ongoʻi ai hangē ʻoku lōmekina kitautolu ʻe ha kavenga mafasia; pea lava ke mole meiate kitautolu e loto ke moʻui kakato ʻaki e ongoongoleleí. Kapau he ʻikai ʻa e tuí, ʻe iku mole meiate kitautolu ʻetau malava ke fakahoungaʻi e finangalo ʻa hotau ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻe hoko ʻamui ange ʻi heʻetau moʻuí.11

ʻI he ngaahi momeniti ko ʻeni ʻo e ʻahiʻahí, ʻoku feinga ʻa e filí—ʻa ia ʻoku fekumi maʻu pē—ke fakaʻaongaʻi ʻetau fakakaukaú mo e fakaʻuhingá ko e fakafepaki kiate kitautolu. ʻOkú ne feinga ke fakalotoʻi kitautolu ʻoku taʻeʻaonga hono moʻui ʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Manatuʻi muʻa ko e fakakaukau ʻa e tangata fakakakanó ʻoku “ʻikai [ke ne] maʻu … ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Laumālie ʻo e ʻOtuá: he ko e vale ia kiate ia.”12 Manatuʻi ko Sētane “ko ha fili ia [ʻo e] ʻOtuá, pea ʻokú ne fakafili kiate ia maʻu ai pē, pea ʻokú ne fakaafeʻi mo fakataueleʻi [kitautolu] ke faiangahala, pea ke fai ʻa e meʻa ko ia ʻoku koví maʻu pē.”13 Kuo pau ke ʻoua naʻa tau fakaʻatā ia ke kākaaʻi kitautolu; he ko e taimi te tau fai ai iá, ʻe veiveiua ʻetau tuí pea mole ʻa e mālohi ke maʻu e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻOtuá.

Kapau te tau tuʻu maʻu pea ʻikai veiveiua ʻetau tuí, ʻe fakalahi ʻe he ʻEikí ʻetau malava ke ikunaʻi e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻuí. Te tau malava leva ke ikuʻi e ngaahi takiekina koví pea fakatupulaki e malava ke ikuná, naʻa mo e ngaahi faingataʻa ʻe ngali taulōfuʻu maí. Ko e meʻa ʻeni naʻe malava ai e kakai ʻo e Tuʻi ko Limihaí ʻo hola mei heʻenau nofo pōpula ki he kau Leimaná.

Kāinga, ʻoku ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou falala kakato ki he ʻOtuá mo e ngaahi akonaki ʻEne kau palōfitá. ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu ke fakafoʻou homou ngaahi fuakava mo e ʻOtuá, tauhi kiate Ia ʻaki homou lotó kotoa, neongo e ngaahi tūkunga faingataʻa ʻo e moʻuí. ʻOku ou fakamoʻoni, te mou tauʻatāina mei he pōpula ʻo e angahalá, veiveiuá, taʻetuí, loto-mamahí, mo e faingataʻaʻiá, ʻi he mālohi ʻo homou tui taʻeveiveiua kia Kalaisí; pea te mou maʻu e ngaahi tāpuaki kotoa pē kuo talaʻofa mai ʻe heʻetau Tamai Hēvani ʻofá.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku moʻoni ʻa e ʻOtuá. ʻOkú Ne moʻui. ʻOkú Ne ʻofeina kitautolu. ʻOkú Ne fanongoa ʻetau ngaahi lotu ʻi he ngaahi momeniti ʻo e fiefiá, veiveiuá, mamahí, mo e siva e ʻamanakí. ʻOku ou fakamoʻoni ko Sīsū Kalaisi ʻa e Fakamoʻui ʻo e māmaní. Ko Ia ʻa e Huhuʻí.

ʻOku ou fakaʻosi ʻaki ʻeku lea he ʻaho ní e fakalea ʻo e himi “Not Now but in the Coming Years,” ʻoku maʻu ʻi he himi faka-Potukalí:

Kapau ne kāpui ʻe he poʻulí kae ʻikai ko e māmá hotau lotó,

Kapau ʻe ʻahiʻahiʻi kitautolu ʻi he mamahí, ʻoua ʻe hohaʻa; ʻe vavé ni ʻemau ʻilo e ʻAfioná.

ʻOku tataki kitautolu ʻe Sīsū ʻi Hono toʻukupú, pea te Ne fakahā mai e ʻuhingá;

Kapau te tau fakafanongo ki Hono leʻó, he ʻikai fuoloa kuó Ne fakahā mai.

Falala taʻeveiveiua ki he ʻOtuá, pea tuku ke Ne poupouʻi kitautolu;

Hiva fakafetaʻi taʻetūkua Hono lāngilangí, he te Ne fakamatala mai ʻamui.14

ʻOku ou fai ʻeni ʻi he huafa toputapu ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.