Te Tamnei ae Raoiroi

Tariu ao mwaaneu aika tangiraki, I taetae n te bong aei n aron ana toro te Uea ao riki te tibutoru. Nakoimi ao nakoia kanoau aika tangiraki, I reirei ao ni kakoaua ana bwaintituaraoi te Tamnei ae Raoiroi ae kamiimi.

I moanna man kinaakin Ootan Kristo, are a anganaki “mwaane n tatabemaniia nako [ao aine] are a roko nakon te aonaaba.”¹ Ngaira ni kabane ti kakabwaiaki man te oota ae tabu aei. E “mena ni bwaai ni kabane ao rinanon bwaai ni kabane,”² ao e anganiira te kona n ataa te eti man ae kairua.³

Ma te Tamnei ae Raoiroi e kaokoro ma are Ootan Kristo. Boni ngaia te kateniman n Atua, ae onoti tamneina ma mwiokoana aika a tabu, ao teuana ana kantaninga ma te Tama ao te Nati.⁴

Ngkai kaain te Ekaretia, ti na bae n rinanon ana iraorao te Tamnei ae Raoiroi ae reitinako. Rinanon ana nakoanibonga te Atua ae e a tia ni kaokaki, ti bwabetito ni kateboaki iaan te ran ibukin kabwaraan bure ao ngkanne ti kamatoaki bwa kaain ana Ekaretia Iesu Kristo Ibukiia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira. N te otenanti aei, ti a anganaki ana bwai n tituaraoi te Tamnei ae Raoiroi man aia katokabai kaain te nakoanibonga.⁵ Man te tai anne, ti kona ni karekea ao ni kawakina ana iraorao te Tamnei ae Raoiroi man aki toki n ururingnga te Tia Kamaiu, ni kawakina Ana tua, n rairi nanora man ara bure, ao n tau ni butimwaea te toa n te bong ae te Tabati.

Te Tamnei ae Raoiroi e katauraoa te kaotioti ae onoti ni buokiira ni karaoi babaire aika bubura ibukin bwaai n aron te reirei, mition, nakoa, mate, ataei, te tabo are ti na maeka iai ma ara utu, ao a bati riki. Inanon bwaai aikai, e kantaningaira te Tama are i Karawa ni kamanenai inaomatara, ni kamatebwaia te bwai ae riki ni kaineti ma reirein te euangkerio, ao n uoti babaire Nakoina n te tataro.

Te kaotioti ae onoti e kakawaki, ma tii teuana mwakoron ana mwakuri te Tamnei ae Raoiroi. N aron ae taekinaki ni booki aika a tabu, te Tamnei ae Raoiroi e kaota koauan te Tia Kamaiu ao te Atua te Tama.⁶ E reireiniira “baika rau n ueana”⁷ ao ni karaoira bwa ti na “kaonaki n te kantaninga.”⁸ He kairii [ra] bwa ti na karaoa ae tamaroa … [ao] ni motikitaeka n te raoiroi.”⁹ E anganiia “mwaane n tatabemaniia nako [ao aine] … te bwaintangira n [tamnei] … bwa a aonga ni kakabwaiaki mai iai.”¹⁰ E “anganii [ra] te rabakau”¹¹ ao “ni kauru[ringi] i nano[ra] bwaai ni kabane ake E atongi nakoira.”¹² Rinanon te Tamnei ae Raoiroi, ti “na katabuaki”¹³ ao ni karekea “kamaunaan [ara] bure.”¹⁴ Boni Ngaia te “Tia Ibuobuoki,” boni ngaia naba are e “berita nakoia ana reirei [te Tia Kamaiu].”¹⁵

I kauringiira ni kabane bwa te Tamnei ae Raoiroi e aki kanakoaki bwa e na tararuaira. Tabeman ibuakora a aki wanawana n ukoukora ana kaetieti te Tamnei ae Raoiroi iaon babaire aika uarereke inanon maiura. Aei e kona ni kamamaara Ana mwakuri ae tabu. Te Tamnei ae Raoiroi e karinea te reirei ibukin te inaomata. E taetae nakon ara iango ao nanora ma te karinerine ibukin mwaitin mwiin bwaai aika kakaawaki.¹⁶

Ngaira n tatabemaniira nako ti namakina ana kairoro te Tamnei ae Raoiroi n ae kakaokoro. Ana kairi a na namakinaki ni mwaakan waaki aika kakaokoro nakon kainnanoia ara aomata ao aia kaangaanga.

Ni boong aika kaitira, ti kamatoa bwa tii te burabeti ae kona ni karekea te kaotioti rinanon te Tamnei ae Raoiroi ibukin te Ekaretia ae bwanin. Tabeman a mwanuokina aei, n aron Aaron ao Miriam are ngke a kataia n anaa nanon Mote ni kariaia te boraraoi. Ma te Uea e reireiniia ao ngaira. E taku:

“Tao e mena te burabeti i buakomi, ao Ngai ae Iehova N na kaotai nakoina. …

“N na taetae ma ngaia.”¹⁷

N tabetai teuare e buakaka e kaririira ma iango aika a kewe bwa ti aonga ni mangao ma te Tamnei ae Raoiroi. I kakoaua bwa te kakaonimaki ni kawakin tuua ao ni kawakinan ara berita aika tabu a na kamanoira man te mwamwanaaki. Rinanon te Tamnei ae Raoiroi, ti na kona ni kinaia burabeti aika kewe ake a reireia aia tua aomata.¹⁸

Ngkai ti a karekea ana kairi te Tamnei ae Raoiroi i bon ibukira, ti na uringnga ma te wanawana bwa ti aki kona ni karekea te kaotioti ibukiia tabeman. I ataa te ataeinimwaane are e tuanga te ataeinaine, “I mii bwa ko na riki bwa buu.” E iangoa raoi te taeka anne te ataeinaine ao ngkanne e kaeka, “Ngkana I miia naba te mii anne, N na roko ao ni marooro ma ngkoe.”

Ngaira ni kabane ti bae ni kaririiaki ni kariaia oin nanora aika onoti n tokanikai iaon te Tamnei ae Raoiroi. Te Burabeti Iotebwa Timiti e butia te Tama are i Karawa ana kariaia ibukin Martin Harris n na tangoi 116 baan ana Boki Moomon. E taku Iotebwa bwa te iango ae tamaroa. N te moan te Tamnei ae Raoiroi e aki anganna te namakin ni kakoaua anne. N te kabane, te Uea e kariaia Iotebwa bwa e na uoti iteranibaa akanne. A bua iroun Martin Harris. Inanon te tai, te Uea e a anaa te bwaintangira n rairairi mairoun te Burabeti, ao Iotebwa e ataa te reirei ae kamaraki ma e kakawaki are e a kairoroia ma ni kanakoraoa nikiran ana mwakuri n ibuobuoki.

Te Tamnei ae Raoiroi e kakawaki nakon Kaokanbwaai. Ni kaineti ma rongorongona ngke te ataeinimwaane ngke e wareka Iakobo 1:5, E taku te Burabeti ae Iotebwa, “Akea te rongorongo ni booki aika tabu ae e roko ma korakoran te mwaaka inanoia aomata nakon are e karaoaki n te boki aei inanon au tai.”¹⁹ Te mwaaka are e kabwarabwaraaki iroun Iotebwa Timiti bon ana kairoro te Tamnei ae Raoiroi. N tokina, e a nako Iotebwa nakon te buakonikai irarikin mweengana ao ni katorobubua n tataro ni butiia te Atua. Te Moan Kaotioti are e kaoti imwiina e rang kakawaki ao ni kamiimi. Ma te kawai anne ni kaotin te Tama ao te Nati n aron te aomata e moanaki ma ana wirikiriki te Tamnei ae Raoiroi n te tataro.

Koaua aika kaokaki ibukin te euangkerio a roko rinanon te banna ni ukeuke n te tataro ao ngkanne karekean ao iriiran ana wirikiriki te Tamnei ae Raoiroi. Iangoi katooto aikai: rairan ana Booki Moomon; kaokan te nakoanibonga ao ana otenanti, ni moanaki ma te bwabetito, ao barongaakin te Ekaretia—n atongi tabeua. I kakoaua bwa n te bong aei, te kaotioti mairoun te Uea nakoia te Moan Beretitentii ao te Tengaun ma Uoman e kaoti ni kaineti ma te banna ae ti te arona ae tabu aei. Bon aei te banna ae tabu are e butimwaea te kaotioti ae e onoti.

Ti anganiia karineia ni kabane ake a tia n iriira te Tamnei ae Raoiroi ni karekea te euangkerio ae e a tia ni kaokaki, ni moanaki ma ana utu Iotebwa Timiti. Ngke e ataeinimwaane Iotebwa e tuanga tamana ibukin rokon Moronaai, tamana e karekea kakoauakin aei i bon irouna. N te tai ae waekoa e kamotirawaaki Iotebwa man katabeana n te tabo ni man ao ni kaungaaki bwa e na iriira ana kaetieti te anera.

Kariaia ngaira, n aroia kaaro ao taan kairiiri, ti na karaoa naba anne. Ti na kaungaiia natira ao tabeman n iriira ana kaetieti te Tamnei ae Raoiroi. Ni karaoan aei, ti na iriira ana katooto te Tamnei ae Raoiroi boni ngaira, ni kairaki rinanon te karinerine, nimamannei, akoi, taotaonakinnano n te tai ae maan, ao te tangira ae aki bwaka.²⁰

Te Tamnei ae Raoiroi bon kawain te Uea n reitaki ibukin ana mwakuri, n te utu ao ni kabuta te Ekaretia. Ma te atatai anne, I kan tibwai tabeua katooto aika a onoti mairoun te Tamnei ae Raoiroi inanon maiu ao te ibuobuoki n te Ekaretia? I anga bwa au kakoaua ae onoti bwa te Tamnei ae Raoiroi e kakabwaiaira ni kabane.

Ririki aika mwaiti n nako, Ngai ma Titita Hales ti baireia n touatiniia tabeman raou ni mwakuri n ara katairiki inanon mweengara. Ni kawaiu n okira mweengau man te aobiti, I karekea te namakin bwa N na tei n ana auti te aine ae e a tia ni mate buuna are I reireinna ni mweengana. Ngke I karebwerebwe iaon ana mataroa te aine aei, e taku, “I a tia n tataro ibukim bwa ko na roko.” E roko maia te namakin anne? Te Tamnei ae Raoiroi.

Tetaina, rimwiin te aoraki ae kakaiaki, I tararua ana maungatabu te titeiki. Ni kateimatoa korakorau, I baireia ni kitana te umwantabu n te tai ae waekoa imwiin te tetere ni kairiiri n te nakoanibonga. E ngae n anne, rimwiin te tataro ni kainiin, e taku nakoiu te Tamnei ae Raoiroi, “Ko na nakea?” I kairaki bwa N na iobai ma aomata ni kabane imwaain ae a na kitana te ruu. Ngkai e keerake temanna te ataenimwaane, I kairaki bwa N na anganna te rongorongo ae onoti. E taraa naano, ao I kakantaninga matana bwa e na tararake n tarai matau, ao I a kona n taekinna, “Tataro nakon te Tama are i Karawa, kakauongo iroun te Tamnei ae Raoiroi, iriira te wirikiriki are ko anganaki, ao a na nakoraoi bwaai ni kabane inanon maium.” Imwiina e tuangai te beretitenti n te titeiki bwa e moantaai n oki te ataeinimwaane man ana mwakuri ni mitinare. Te beretitenti n te titeiki e mwakuria te namakin ae itiaki, e berita nakon ana karo te ataeinimwaane bwa ngkana e kaira natina nakon te bootaki n nakoanibonga, e na taetae Unimwaane Hales ma ngaia. Bukin tera I tei n iobai ma aomata ni kabane? Bukin tera I tei n taetae nakon te ataeinimwaane ae onoti aei? Tera aan au reirei? E bebete: te Tamnei ae Raoiroi.

Ni moan 2005, I kairaki bwa N na katauraoa au rongorongo n te maungatabu ni kabuta ibukiia mitinare taanga aika ikawai. N tain te maungatabu, e karaki te tari: “Ngkai ti ongora n te maungatabu, … e riinga nanou tamnein te Uea n te tai ae waekoa. … Akea kairuan te rongorongo ibukiu ao ibukin raou ae tangiraki. Ti karaoa ara mwakuri ni mitinare, ao aei ngkai taina. Ngke I … taraa kainnabau, I nooria bwa e karekea naba te namakin anne mairoun te Tamnei.”²¹ Tera ae uota te kaeka ae karina aei ma ni korakora? Te Tamnei ae Raoiroi.

Nakoia kanoau ao naake a ongora n au taeka, I anga au koaua ibukin te kaotioti ae onoti ao teimatoan waakin te kairiiri ni katoa tai, kauring, kaunganano, te korakora, te itiaki n tamnei, raunnano, ao te rau are a roko nakoia ara utu rinanon te Tamnei ae Raoiroi. Rinanon te Tamnei ae Raoiroi, ti rinanon “ana nanoanga [Kristo] nakoia aika mwaiti”²² ao kakai aika a aki toki.²³

I kaota au koaua bwa e maiu te Tia Kamaiu. I kaota au tangira ma au kakaitau nakon te Tama are i Karawa ibukin ana bwaintituaraoi te Tamnei ae Raoiroi, rinanona ike E kaoti iai Ana kantaninga ao ni boutokaira inanon maiura. N aran Iesu Kristo, amen.