Mga Manununod sa Kaluwasan

Niadtong Enero 1917, si Susa Gates mibiyahe ngadto sa Siyudad sa New York aron sa pagbisita sa nasakit nga higala, si Elizabeth McCune, kinsa miserbisyo uban kaniya sa kinatibuk-ang hunta sa Relief Society. Si Elizabeth ug ang iyang bana, si Alfred, mibalhin ngadto sa New York niana nga tingtugnaw aron si Alfred makapahigayon og negosyo diha sa siyudad. Sa dihang nahibaloan ni Susa ang mahitungod sa sakit sa iyang higala, miadto dayon siya aron sa pagtabang kaniya nga maayo. Sa dihang miabot na siya, hinuon, si Elizabeth miarang-arang na. Sa gihapon, miawhag siya ni Susa nga magpabilin ug ubanan siya. Samtang anaa didto, makagamit si Susa sa mga librarya sa siyudad aron sa paghimo og pagsiksik sa kaliwatan [genealogical research], nga nahimong bahin sa iyang pagserbisyo sa Simbahan nga maoy nahimong sentro sa iyang hunahuna ug paningkamot.

Sa Denmark napulo ug lima ka tuig na ang milabay, nasakit pag-ayo si Susa samtang nagtambong og miting sa International Council of Women. Nangayo siya og panalangin gikan ni apostol Francis Lyman, ang presidente sa European Mission nianang higayona, kinsa mipanalangin kaniya nga dili mahadlok sa kamatayon ug misaad nga siya adunay usa ka buluhaton sa kalibotan sa espiritu. Apan dayon, sa tunga-tunga sa panalangin, mihunong siya og mga duha ka minuto. “Dihay usa ka konseho nga gipahigayon didto sa langit,” miingon siya sa kataposan ngadto kang Susa, “ug nadesisyonan nga ikaw mabuhi aron sa pagpahigayon og buhat sa templo, ug ikaw mobuhat og mas dako nga buhat kay sa imong nabuhat sukad.”¹

Human naayo gikan sa iyang sakit, gipahinungod ni Susa ang iyang kaugalingon ngadto sa genealogy ug sa buhat sa templo. Nahimo siyang aktibo sa Genealogical Society of Utah, usa ka organisasyon nga gidumala sa Simbahan nga gimugna subay sa 1894 nga pagpadayag ni Wilford Woodruff kabahin sa mga pagsilyo sa templo. Nagsugod siya sa pagtrabaho didto sa Salt Lake Temple, nagtudlo og genealogy nga mga klase, ug nagsulat og sinemana nga kolum bahin sa family history alang sa Deseret Evening News.

Sa dihang si Susa ug si Elizabeth McCune nahimong mga sakop sa kinatibuk-ang hunta sa Relief Society niadtong 1911, gihimo nila nga bag-ong prayoridad ang genealogy ug ang buhat sa templo alang sa kababayen-an sa Simbahan. Gibisita nila ang mga ward ug mga branch sa Estados Unidos ug Canada ug mibansay og mga Santos sa paghimo og pagsiksik sa ilang kagikanan. Misulat usab si Susa og mga leksiyon sa genealogy alang sa Relief Society Magazine, ug, sa hangyo sa kinatibuk-ang hunta, siya karon nagsulat og usa ka basahon sa pakisayran aron sa pagtabang sa mga Santos sa ilang buhat sa family history.²

Samtang anaa didto sa Siyudad sa New York, nagsiksik usab si Susa sa mga ngalan sa pamilya McCune didto sa librarya. Gibuhat usab niya ang iyang labing maayo sa paghatag kang Elizabeth sa tanang gugma ug pagtagad nga iyang matanyag.

Usa ka adlaw una pa ang eskedyul ni Susa nga mopauli, arang-arang ang gibati ni Elizabeth aron makatambong og miting sa Relief Society didto sa punoang buhatan sa Eastern States Mission didto sa siyudad. Namulong si Susa ngadto sa kababayen-an mahitungod sa pagsiksik sa kaliwatan. Bisan og gamay ra ang gidaghanon sa mga babaye nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw sa Siyudad sa New York, gamhanan niyang nabati ang Espiritu taliwala kanila.³

Sa iyang biyahe pabalik, mihunong si Susa sa duha ka laing mga siyudad aron sa pagbisita sa mga Santos. Human sa usa ka miting, midalikyat ang usa ka presidente sa branch aron makig-istorya kaniya. “Kanunay akong malipay sa mga pagpamatuod sa mga edaran,” miingon siya, “ug ganahan kong maminaw sa usa ka tigulang nga mamulong bahin sa ilang mga kasinatian.”

Mikatawa si Susa sa hilom. “Susa, ikaw usa ka edaran nga tawo, nakadungog ka?” giingnan niya ang iyang kaugalingon. Saysenta anyos na siya, apan daghan pang mga katuigan ang iyang mapuy-an—ug daghan pa kaayong buluhaton nga buhaton.⁴

---

“Nagpuyo kita sa kritikal nga mga panahon,” miila si Joseph F. Smith samtang gibuksan niya ang Abril 1917 nga kinatibuk-ang komperensiya sa Simbahan. Ang mga mantalaan sa tibuok Utah napuno sa makapabalaka nga mga report sa pagpangatake sa mga German batok sa Estados Unidos.⁵ Sa milabayng duha ug tunga ka tuig, ang Estados Unidos nagpabiling walay gidapigan sa gubat. Apan ang Germany bag-ohay lang mibag-o sa polisiya niini bahin sa ilang mga submarino nga moatake sa bisan unsang barko, nga naghimong peligro nga atakehon ang Amerikano nga mga barko. Ang German nga mga opisyal nagtinguha usab og pakig-alyansa sa Mexico, nga maghimo og paagi nga atakehon ang Estados Unidos gikan sa habagatan. Agig tubag, ang Kongreso sa U.S. mitugot ni Presidente Woodrow Wilson nga modeklarar og gubat sa Germany.⁶

Nagbarog diha sa pulpito sa Tabernakulo sa Salt Lake, nakasabot si Presidente Smith nga daghang Santos diha sa kongregasyon ang nabalaka ug nahadlok. Siya miawhag kanila sa pagtinguha og kalinaw, kalipay, ug kaayohan sa tawhanong pamilya. “Kon buhaton nato ang atong katungdanan karon, isip mga miyembro sa Simbahan ug isip mga lumulupyo sa atong nasod,” miingon siya, “dili kita kinahanglang mahadlok sa unsay mahitabo sa umaabot.”⁷

Si Presidente Wilson pormal nga mideklarar og gubat sa ulahing bahin nianang adlawa. Dul-an sa lima ka libo ka batan-ong mga lalaki gikan sa Utah—kadaghanan kanila mga Santos sa Ulahing mga Adlaw—ang miapil sa militar sa wala madugay.⁸ Daghang kababayen-an sa Simbahan ang miapil sa Red Cross aron moserbisyo isip mga nars sa panahon sa gubat. Ang Amerikano nga mga Santos kinsa dili makaapil sa armadong kusog misuporta sa ilang nasod sa ubang mga paagi, sama sa pagpalit sa giisyu sa gobyerno nga “Liberty Bonds” aron sa pagtabang sa mga galastohon sa gubat. Si Betty McCune, anak nga babaye ni Elizabeth, nakakat-on sa pagdrayb ug pag-ayo og awto ug nahimong drayber sa ambulansiya. Si Elder B. H. Roberts sa Seventy miboluntaryo nga moserbisyo isip usa sa tulo ka mga Santos sa Ulahing mga Adlaw nga mga kapilyan [chaplain] sa kasundalohan.⁹

Wala madugay human sa kinatibuk-ang komperensiya, si Joseph F. Smith mibiyahe ngadto sa Hawaii ug miobserbar sa pag-uswag sa templo sa Laie. Ubos sa direksiyon sa mga kapatas [foremen] nga sila si Hamana Kalili ug David Haili, nakompleto sa mga trabahante ang gawas sa templo ug karon daghan kaayong gibuhat aron sa paghuman sa sulod niini. Gitukod gamit ang gipalig-on nga semento ug mga bato nga lava gikan sa duol nga mga bukid, ang Templo sa Hawaii pinaikis ang porma ug walay tore. Semento nga mga kinulit sa mga talan-awon sa kasulatan, nga gihimo sa mga artist nga taga Utah nga sila si Leo ug si Avard Fairbanks, ang midayan-dayan sa gawas sa gambalay.¹⁰

Pagka Oktubre, usa ka bulan sa dili pa ang iyang ika-setentay nuybe nga adlawng natawhan, ang propeta misulti sa mga Santos nga nagsugod na siya nga mibati nga nagkatigulang. “Nagtuo ako nga batan-on pa ako sa espirituhanon nga paagi,” siya miingon kanila, “apan ang akong lawas kapoyon, ug gusto ko kamong sultihan, usahay ang akong luoy nga tigulang nga kasingkasing dili na normal ang pagpitik.”¹¹

Ang iyang kahimsog padayon nga nahimong mas dili maayo samtang natapos ang tuig, ug misugod siya sa pagpakigkita og doktor kanunay sa pagsugod sa 1918. Sa samang higayon, ang iyang anak nga si Hyrum nasakit usab. Napulo ug unom ka bulan na ang milabay sukad sa kataposan sa panahon ni Hyrum isip presidente sa European Mission, ug atol nianang higayona himsog ug lig-on siya. Sa gihapon, si Joseph nabalaka mahitungod sa iyang kaayohan. Si Hyrum kanunay nga adunay espesyal nga dapit sa iyang kasingkasing, ug si Joseph nakakaplag og hilabihan nga kalipay sa pagserbisyo ug debosyon sa iyang anak ngadto sa Ginoo. Gipahinumdoman gani niya si Joseph sa iyang kaugalingong amahan, ang patriyarka nga si Hyrum Smith.¹²

Ang sakit ni Hyrum nahimong mas seryoso sa matag adlaw nga milabay. Mibati siya og hilabihan nga sakit sa iyang tiyan, usa ka timailhan nga duna siyay appendicitis. Ang iyang mga higala miawhag kaniya nga moadto sa ospital aron operahan, apan mibalibad siya. “Nagsunod ko sa Pulong sa Kaalam,” miingon siya, “ug ang Ginoo moatiman kanako.”

Niadtong Enero 19, ang kasakit hapit dili na maantos. Ang asawa ni Hyrum, si Ida, mipahibalo ni Joseph dihadiha dayon, ug kinasingkasing siya nga nag-ampo alang sa pagkaayo sa iyang anak nga lalaki. Ang Apostoles nga si Orson F. Whitney ug si James E. Talmage, sa laing bahin, miuban ni Hyrum sa kiliran sa iyang higdaanan ug nagbantay kaniya atol sa kagabhion. Usa ka grupo sa mga doktor ug mga espesyalista, lakip ni Dr. Ralph T. Richards, ang pag-umangkon nga lalaki ni Joseph, miatiman usab kaniya.

Human sa pagsusi sa pasyente, si Dr. Richards nahadlok nga si Hyrum nilangay ra pag-ayo sa pagpangayo og medikal nga tabang, ug mihangyo gayod siya kaniya nga moadto sa ospital. “Adunay usa lamang ka kahigayonan sa usa ka libo nga ikaw mabuhi kon moadto ka karon,” gipasidan-an niya si Hyrum. “Imo ba kining buhaton?”

“Oo,” miingon si Hyrum.¹³

Didto sa ospital, ang mga doktor mikuha og duha ka x-ray ug mihukom sa pagtangtang sa apendiks ni Hyrum. Atol sa pag-opera, nadiskobrehan ni Dr. Richards nga ang apendiks mibuto na, nga mipakatap sa makamatay nga kagaw sa tibuok tiyan ni Hyrum.

Naluwas si Hyrum sa pag-opera, apan si Joseph nagpabilin nga huyang sa kabalaka ug migahin sa hapon nga naghigda, nga dili makakaon. Si Hyrum ingon og nakaangkon na og kusog nianang gabhiona, nga mihatag og paglaom ni Joseph nga maayo ra ang iyang anak. Napuno sa pasalamat ug kahupayan, mibalik siya sa iyang mga katungdanan isip presidente sa Simbahan.

Dayon, tulo ka adlaw human sa pag-opera ni Hyrum, si Joseph nakadawat og tawag sa telepono gikan sa ospital. Bisan pa sa daghang pag-ampo ug sa mainampingon nga trabaho sa mga doktor, si Hyrum namatay na. Walay masulti si Joseph. Gikinahanglan niya si Hyrum, ug ang Simbahan nagkinahanglan ni Hyrum. Nganong wala naluwas ang iyang kinabuhi?

Napuno sa kaguol, gipahayag ni Joseph ang iyang kasubo diha sa iyang journal. “Ang akong kalag naguhay-guhay sa pagkagisi,” siya misulat. “Ug karon unsay akong mabuhat! Ah! Unsay akong mabuhat! Ang akong kalag naguhay-guhay, ang akong kasingkasing nabuak! Ah! Dios tabangi ko!”¹⁴

---

Ang tibuok pamilya Smith masulub-on kaayo sa mga adlaw human sa kamatayon ni Hyrum. Dihay mga Santos nga nagkuwestiyon sa iyang desisyon nga dili dayon moadto sa ospital. “Kon miadto pa siya sa dihang una siyang gisultian,” ang uban miingon, “nabuhi pa tingali siya.” Ang presiding bishop nga si Charles Nibley, usa ka suod nga higala sa pamilya, miuyon. Maayo ang intensyon sa hugot nga pagtuo ni Hyrum sa Pulong sa Kaalam, siya miila, apan ang Ginoo mihatag usab og hanas nga mga lalaki ug mga babaye kinsa nabansay pinaagi sa siyensya sa pag-atiman sa lawas.¹⁵

Nangita og kahupayan sa ilang kasub-anan, nagpundok ang mga Smith sa Beehive House, ang karaan nga balay ni Brigham Young diin gipuy-an ni Joseph F. Smith. Ang panag-uban mipagaan og gamay sa ilang kaguol ug mihatag sa pamilya og kahigayonan sa pagmaya sa madungganon ug matinud-anong kinabuhi ni Hyrum. Apan ang tanan nagpabilin nga nakugang sa iyang kamatayon.¹⁶

Si Ida, ang iyang biyuda, walay ikasulti tungod sa kaguol. Siya ug si Hyrum kawhaan ug duha ka tuig na nga minyo. Atol nianang panahona, si Hyrum usahay moingon, “Karon, tan-awa, kon mamatay ako og una, dili ra kaayo magdugay nga mosunod ra ikaw.”¹⁷ Gipasabot niya kini isip usa ka tiawtiaw nga pagpahayag sa gugma ug parayeg. Wala siya makahibalo ni si Ida kon unsa ka sayo ug wala damha ang iyang kamatayon.

Niadtong Marso 21, 1918, ang ikakap-atan ug unom nga adlawng natawhan ni Hyrum, gidapit ni Ida ang labing suod nga mga higala ni Hyrum sa iyang balay alang sa usa ka gamay nga salo-salo sa paghinumdom sa kinabuhi ni Hyrum. Samtang naghandom sila mahitungod sa ilang higala, usahay nag-asoy og kataw-anan nga mga istorya, ang panagsultihanay nahimong kinasingkasing. Si Orson F. Whitney, kinsa dugay nang higala ni Hyrum ug Ida, misaysay og balak mahitungod sa hingpit nga plano sa Dios alang sa Iyang mga anak.

Ganahan si Ida sa balak, ug giingnan niya si Orson nga ang mensahe niini mao ang iyang gihandom nga madungog sukad sa pagkamatay ni Hyrum. Apan ang gabii lisod sa iyaha sa emosyonal nga paagi. Sa dihang ang mga bisita nagpundok palibot sa kan-anan, wala siya makapugong sa paghilak sa dihang nakita niya ang bakante nga lingkoranan nga kasagaran lingkoran ni Hyrum.¹⁸

Usa sa iyang pipila ka kahupayan mao ang pagkasayod nga siya ug si Hyrum magkanaa pa og usa ka bata. Nahibaloan niya nga mabdos siya wala madugay human sa kamatayon sa iyang bana. Gidapit dihadiha dayon niya ang iyang magulang nga babaye nga si Margaret nga mopuyo kauban niya aron sa pagtabang sa ubang upat ka bata, nga nag-edad og desinuybe ngadto sa unom ka tuig. Gidawat ni Margaret ang iyang imbitasyon.

Maayo ang panglawas ni Ida sa tibuok ting-init, apan ang iyang linihokan ingon og nangandam siya alang sa iyang kaugalingong kamatayon. “Wala ra gayod kay sakit,” si Margaret mosulti kaniya. “Mabuhi pa ikaw.”¹⁹

Apan, samtang nagkaduol ang kataposan sa iyang pagmabdos, ingon og nakombinser siya nga dili na siya mabuhi pa og dugay human sa pagkatawo sa iyang anak. Samtang nagbisita sa iyang ugangan nga babaye, si Edna Smith, namulong si Ida ingon og matinguhaon siya nga makauban si Hyrum sa kalibotan sa espiritu. Miingon siya nga sila magkaubang makahimo og importanteng buhat sa pikas nga bahin sa tabil.²⁰

Pagka Miyerkules, Septiyembre 18, nanganak si Ida og himsog nga batang lalaki. Pagkahuman, gisultihan niya ang iyang inahan nga si Margaret ang mopadako kaniya. “Nasayod ako nga mopauli ako ngadto ni Hyrum ug kinahanglan nga mobiya sa akong mga anak,” miingon siya. “Busa palihog pag-ampo alang sa akong bata ug sa akong matahom nga mga anak. Nasayod ako nga ang Ginoo mopanalangin kanila.”²¹

Pagkasunod Dominggo, daw gibati ni Ida nga si Hyrum anaa sa iyang kiliran tibuok adlaw. “Nakadungog ako sa iyang tingog,” giingnan niya ang iyang pamilya. “Nabati nako ang iyang presensya.”²²

Pipila ka adlaw ang milabay, ang iyang pag-umangkon nga lalaki kalit nga misulod sa balay. “Bag-o lang ako nakakita ni Tiyo Hyrum nga misulod sa balay ni Tiya Ida,” giingnan niya ang iyang inahan.

“Binuang man kana,” miingon ang iyang inahan. “Patay na siya.”

“Nakit-an nako siya,” miinsister ang batang lalaki. “Nakit-an nako siya sa akong kaugalingong mga mata.”

Ang inahan ug ang anak nga lalaki milakaw paingon sa balay sa mga Smith, pipila lang ka balay sa unahan. Didto ilang nahibaloan nga namatay na si Ida. Namatay siya sayo nianang gabhiona tungod sa sakit sa kasingkasing [heart failure].²³

---

Ang pamilya ni Joseph F. Smith wala dayon mosulti kaniya mahitungod sa kamatayon ni Ida, nahadlok nga ang balita makapahugno kaniya. Mas nahuyang siya sukad sa pagkamatay ni Hyrum, ug panagsa ra siya nagpakita sa publiko sa miaging lima ka bulan. Sa adlaw human sa kamatayon ni Ida, hinuon, gidala sa mga sakop sa pamilya ang iyang bag-ong natawo nga anak ngadto ni Joseph, ug mihilak siya samtang gipanalanginan niya ang bata ug ginganlan siya og Hyrum. Ang pamilya dayon misulti kaniya mahitungod ni Ida.

Sa katingala sa tanan, kalma nga gidawat ni Joseph ang balita.²⁴ Hilabihan nga pag-antos ug kasakit ang nahitabo bag-ohay lang sa kalibotan. Ang inadlaw nga mga pamantalaan adunay makalilisang nga mga report bahin sa gubat. Minilyon ka mga sundalo ug mga sibilyan ang namatay na, ug minilyon pa ang naangol ug nasamdan. Sayo nianang ting-init, ang mga sundalo gikan sa Utah miabot sa Europe ug nakasaksi sa walay puas nga kabangis sa gubat. Ug karon mas batan-on nga mga Santos sa Ulahing mga Adlaw ang nangandam sa pag-apil sa away, lakip sa pipila ka anak nga lalaki ni Joseph. Ang iyang anak nga lalaki nga si Calvin, sa pagkatinuod, anaa na sa panggubatan sa France, nga nagserbisyo uban ni B. H. Roberts isip usa ka chaplain sa kasundalohan.

Usa ka makamatay nga matang sa trangkaso [influenza] ang misugod usab sa pagkuha sa mga kinabuhi sa tibuok kalibotan, nga nakapasamot sa kasakit ug kasubo sa gubat. Ang kagaw mikatap sa makaalarma nga gipaspason, ug ang Utah pipila na lang ka adlaw gikan sa pagpasira sa mga teyatro, mga simbahan, ug ubang pampublikong mga dapit aron sa paghunong sa pagkatap sa sakit ug kamatayon.²⁵

Niadtong Oktubre 3, 1918, si Joseph milingkod sa iyang kwarto, nga namalandong kabahin sa Pag-ula ni Jesukristo ug sa katubsanan sa kalibotan. Giablihan niya ang iyang Bag-ong Tugon sa 1 Pedro ug nagbasa mahitungod sa Manluluwas nga nagsangyaw ngadto sa mga espiritu diha sa kalibotan sa espiritu. “Kay kini mao ang hinungdan ngano nga ang Maayong Balita giwali bisan ngadto sa mga patay,” iyang gibasa, “aron nga bisan tuod sila hinukman na diha sa lawas sama sa tanang tawo, sila magkinabuhi diha sa espiritu sumala sa Dios.”

Samtang iyang gipamalandong ang mga kasulatan, gibati sa propeta ang Espiritu nga mikunsad diha kaniya, nga nagbukas sa iyang mga mata sa pagsabot. Nakita niya ang daghang pundok sa mga patay diha sa kalibotan sa espiritu. Ang matarong nga mga babaye ug mga lalaki kinsa namatay sa wala pa ang mortal nga pangalagad sa Manluluwas malipayong naghulat sa Iyang pag-abot didto aron sa pagpahayag sa ilang kagawasan gikan sa mga higot sa kamatayon.

Ang Manluluwas mipakita ngadto sa pundok, ug ang matarong nga mga espiritu nagmaya sa ilang katubsanan. Miluhod sila sa Iyang atubangan, nga miila Kaniya isip ilang Manluluwas ug Tigluwas gikan sa kamatayon ug sa mga kadena sa impiyerno. Ang ilang mga panagway misanag samtang ang kahayag gikan sa atubangan sa Ginoo midan-ag sa ilang palibot. Nanganta sila og mga pagdayeg alang sa Iyang ngalan.²⁶

Samtang nahibulong si Joseph sa panan-awon, namalandong siya pag-usab sa mga pulong ni Pedro. Ang panon sa masinupakon nga mga espiritu mas daghan kay sa panon sa matarong nga mga espiritu. Giunsa kaha sa Manluluwas pagsangyaw sa Iyang ebanghelyo ngadto sa ilang tanan atol sa Iyang mubo nga pagbisita ngadto sa kalibotan sa espiritu?²⁷

Ang mga mata ni Joseph naabli pag-usab, ug nakasabot siya nga ang Manluluwas wala personal nga miadto sa masinupakon nga mga espiritu. Hinuon, giorganisar niya ang matarong nga mga espiritu, nagtudlo og mga sinugo ug gitugyanan sila sa pagdala sa mensahe sa ebanghelyo ngadto sa mga espiritu diha sa kangitngit. Niining paagiha, ang tanang tawo kinsa namatay sa kalapasan o walay kahibalo sa kamatuoran makakat-on mahitungod sa hugot nga pagtuo sa Dios, paghinulsol, puli [vicarious] nga bunyag alang sa kapasayloan sa sala, ang gasa sa Espiritu Santo, ug ubang importanting mga baroganan sa ebanghelyo.

Nagtan-aw sa lapad nga kongregasyon sa matarong nga mga espiritu, nakita ni Joseph si Adan ug ang iyang mga anak nga si Abel ug si Seth. Nakita niya si Eva nga nagbarog uban sa iyang matinud-anong mga anak nga babaye kinsa misimba sa Dios sa tibuok kapanahonan. Si Noe, Abraham, Isaac, Jacob, ug Moises anaa usab didto, uban ni Isaias, Ezequiel, Daniel, ug ubang mga propeta gikan sa Daang Tugon ug sa Basahon ni Mormon. Mao usab si propeta Malaquias, kinsa nanagna nga si Elijah moabot aron sa pagtanom sa mga saad nga gihimo ngadto sa amahan diha sa mga kasingkasing sa mga anak, nga mag-andam sa dalan alang sa buhat sa templo ug sa katubsanan sa mga patay sa ulahing mga adlaw.²⁸

Si Joseph F. Smith nakakita usab ni Joseph Smith, Brigham Young, John Taylor, Wilford Woodruff, ug sa uban kinsa mipahimutang sa pundasyon sa Pagpahiuli. Taliwala kanila mao ang iyang namartir nga amahan, si Hyrum Smith, kansang nawong wala niya nakita sulod sa kapitoan ug upat ka tuig. Sila mao ang pipila sa mga halangdon ug bantogan nga mga espiritu kinsa gipili sa wala pa ang mortalidad aron motungha sa ulahing mga adlaw ug maghago alang sa kaluwasan sa tanang anak sa Dios.

Ang propeta nakasabot dayon nga ang matinud-anon nga mga elder niini nga dispensasyon magpadayon sa ilang paghago sa sunod nga kinabuhi pinaagi sa pagsangyaw sa ebanghelyo ngadto sa mga espiritu kinsa anaa sa kangitngit ug ubos sa pagkaulipon sa sala.

“Ang mga patay kinsa maghinulsol mahimo nga matubos, pinaagi sa pagkamasulundon ngadto sa mga ordinansa sa balay sa Dios,” siya miobserbar, “ug human sila makabayad sa silot sa ilang mga kalapasan, ug mahugasan nga limpyo, makadawat og usa ka ganti sumala sa ilang mga buhat, kay sila mao ang mga manununod sa kaluwasan.”²⁹

Sa dihang natapos ang panan-awon, si Joseph namalandong sa tanan nga iyang nakita. Pagkasunod buntag, gisurprisa niya ang mga Santos pinaagi sa pagtambong sa unang sesyon sa Oktubre nga kinatibuk-ang komperensiya bisan pa sa iyang dili maayong panglawas. Determinado nga mamulong sa kongregasyon, huyang siyang mibarog sa pulpito, ang iyang dako nga lawas nagkurog sa pagpaningkamot. “Sulod sa sobra kapitoan ka tuig ako nahimong usa ka trabahante niini nga kawsa uban sa inyong mga amahan ug mga katigulangan,” miingon siya, “ug ang akong kasingkasing hingpit nga mapasaligon diha kaninyo karon sama nga kini ingon sukad kaniadto.”³⁰

Nagkulang sa kusog sa pagpamulong sa iyang panan-awon nga dili mabuntog sa emosyon, siya mipasumbingay lamang niini. “Wala ako nagpuyo nga nag-inusara niining miaging lima ka bulan,” iyang gisultihan ang kongregasyon. “Nagpuyo ako diha sa diwa sa pag-ampo, sa pagpangamuyo, sa hugot nga pagtuo, ug sa determinasyon, ug ako nakabaton og padayon nga komunikasyon sa Espiritu sa Ginoo.”

“Kini usa ka malipayon nga miting niining kabuntagon alang kanako,” miingon siya. “Panalanginan kamo sa Dios nga Makagagahom!”³¹

---

Mga usa ka bulan human sa tinglarag nga kinatibuk-ang komperensiya, si Susa ug Jacob Gates miadto sa Beehive House aron sa pagkuha og kahon sa mga mansanas gikan sa pamilyang Smith. Sa dihang miabot sila, gipatawag ni Joseph F. Smith si Susa nga mouban kaniya sa iyang lawak, diin siya naghigda nga walay barog-barog tungod sa sakit sulod sa pipila ka semana.

Gibuhat ni Susa ang iyang labing maayo sa paghupay kaniya, sama nga siya mihupay sa iyang pamilya kaniadto. Apan nawad-an siya og kadasig mahitungod sa iyang pagserbisyo sa Simbahan.³² Gawas kang Elizabeth McCune, kinsa midonar og usa ka milyon ka dolyares ngadto sa Genealogical Society of Utah sa miaging tuig, pipila ra ka mga babaye sa kinatibuk-ang hunta sa Relief Society ang daw madasigon mahitungod sa family history o buhat sa templo. Sa pagkatinuod, ang ubang mga sakop sa hunta misugyot nga hunongon ang binulan nga leksiyon sa genealogy sa Relief Society, nga bag-ohay lang gisaway sa mga lider sa Relief Society sa stake tungod kay lisod kaayo ug dili kaayo espirituhanon.³³

“Susa,” miingon si Joseph samtang nag-istorya sila, “naghimo ikaw og mahinungdanon nga buhat.”

Naulaw, mitubag si Susa, “Sa tinuod igo-igo ang akong pagka busy.”³⁴

“Naghimo ikaw og mahinungdanon nga buhat,” miinsister siya, “mas mahinungdanon pa kay sa bisan unsa nga imong nasayran.” Gisultihan niya si Susa nga nahigugma siya kaniya tungod sa iyang hugot nga pagtuo ug debosyon sa kamatuoran. Siya dayon mihangyo sa iyang asawa nga si Julina sa pagdala kaniya og usa ka papel. Samtang gibuhat niya kini, si Jacob ug pipila sa ubang tawo miapil kanila diha sa kwarto.

Dihang napundok na ang tanan, mihangyo si Joseph ni Susa nga basahon ang papel. Gikuha niya kini ug nahibulong sa unsay iyang nabasa. Isip propeta, naningkamot kanunay si Joseph nga mahimong mainampingon kon maghisgot mahitungod sa pagpadayag ug ubang espirituhanong mga butang. Apan dinhi, sa iyang mga kamot, mao ang usa ka asoy sa usa ka panan-awon nga iyang nakita bahin sa kalibotan sa espiritu. Gidiktar niya ang pagpadayag ngadto sa usa sa iyang mga anak nga lalaki, si apostol Joseph Fielding Smith, napulo ka adlaw human sa kinatibuk-ang komperensiya. Dayon, niadtong Oktubre 31, nabasa sa Unang Kapangulohan ug Korum sa Napulog Duha ang panan-awon ug hingpit nga miendorso sa sulod niini.

Samtang gibasa ni Susa ang pagpadayag, natandog siya nga kini mihisgot ni Eva ug sa ubang mga babaye nga nagserbisyo kauban sa mga propeta sa samang mahinungdanon nga buhat. Kini mao ang unang higayon nga ang bisan unsang pagpadayag nga iyang nasayran namulong bahin sa mga babaye nga naghago uban sa ilang mga bana ug mga amahan sa buluhaton sa Ginoo.

Sa wala madugay, human nanamilit kang Joseph ug sa iyang pamilya, gibati ni Susa nga bulahan tungod sa pagkabasa sa pagpadayag sa wala pa kini napubliko. “Ah, pagkadako nga kahupayan niana kanako!” siya misulat sa iyang journal. “Sa pagkahibalo nga ang kalangitan bukas gihapon, nga gihinumdoman si Eva ug ang iyang mga anak nga babaye, ug labaw sa tanan—nga kini gihatag sa higayon sa dihang ang atong buhat sa templo ug ang mga worker ug ang atong genealogy nagkinahanglan og dakong pagdasig.”

Dili na siya makahulat nga mabasa kini ni Elizabeth McCune. “Kini usa ka talan-awon o panan-awon sa tanan niining bantogan nga mga tawo nga nagtrabaho sa pikas nga bahin alang sa kaluwasan sa mga espiritu sa bilanggoan,” misulti siya sa iyang higala sa usa ka sulat. “Hunahunaa ang kusog nga mahatag niini nga pagpadayag ngadto sa buhat sa templo sa tibuok Simbahan!”³⁵

---

Niadtong Nobyembre 11, 1918, ang mga kasundalohan didto sa Europe miuyon sa paghunong sa gubat, nga nagtapos sa upat ka tuig nga gubat. Ang pandemya sa trangkaso, hinuon, mipadayon sa pagkatap, nga sa kataposan mipatay og daghang tawo. Sa daghang dapit, nausab ang normal nga paagi sa kinabuhi sa mga tawo. Ang mga tawo nagsugod sa pagsul-ob og panapton nga mga mask nga nagtabon sa ilang mga ilong ug mga baba aron sa pagpanalipod sa ilang kaugalingon ug sa pagpugong sa pagkatap sa kagaw. Ang mga pamantalaan kanunay nga mimantala sa mga ngalan sa mga patay.³⁶

Usa ka semana human sa paghunong sa gubat, si Heber J. Grant nakahukom sa pagpangomosta ni Joseph F. Smith didto sa Beehive House. Si Heber na karon ang presidente sa Korum sa Napulog Duha ka Apostoles, ang sunod nga tawo nga mangulo sa Simbahan. Dili siya mahinamon sa pagdala sa mga responsibilidad sa presidente sa Simbahan. Naglaom ug nag-ampo siya nga si Joseph mabuhi pa og dugang nga napulog duha ka tuig—igo nga gidugayon aron sa pagsaulog sa ikagatos nga anibersaryo sa Simbahan. Bisan karon wala siya motuo nga si Joseph mamatay.

Didto sa Beehive House, ang anak nga lalaki ni Joseph nga si David mihimamat kaniya diha sa pultahan ug midapit kaniya nga mosulod aron makig-istorya sa iyang amahan. Apan nagduhaduha si Heber, nga dili gusto mosamok sa propeta.

“Mas maayong istoryahon nimo siya,” miingon si David. “Lagmit mao na kini ang imong kataposang higayon.”³⁷

Nakaplagan ni Heber si Joseph nga naghigda sa higdaanan, nagmata ug lisod nga nagginhawa. Gikuha ni Joseph ang iyang kamot ug gigunitan kini og maayo. Mitan-aw si Heber sa iyang mga mata ug nakita ang gugma sa propeta alang kaniya.

“Panalanginan ka sa Ginoo, dong,” miingon si Joseph. “Ikaw adunay dako nga responsibilidad. Hinumdomi kanunay nga kini buhat sa Ginoo ug dili sa tawo. Ang Ginoo mas labaw pa kay sa bisan kinsa nga tawo. Nasayod Siya kinsa ang gusto Niya nga mangulo sa Iyang Simbahan ug dili gayod masayop.”³⁸

Gibuhian ni Joseph ang iyang kamot, ug si Heber misulod sa usa ka opisina sa kilid ug mihilak. Mipauli siya, mikaon sa iyang panihapon, ug dayon mibalik ngadto sa Beehive House aron makita si Joseph og usa pa ka higayon. Si Anthon Lund, magtatambag ni Joseph sa Unang Kapangulohan, anaa didto uban sa mga asawa ni Joseph ug pipila sa iyang mga anak nga lalaki. Si Joseph anaa sa hilabihan nga kasakit, ug mihangyo siya ni Heber ug ni Anthon sa paghatag kaniya og panalangin.

“Mga kaigsoonan,” miingon siya, “pag-ampo nga ako tugotan nga mamatay.”

Giubanan sa mga anak nga lalaki ni Joseph, gipandong nila ang ilang mga kamot sa iyang ulo. Namulong sila bahin sa kamaya ug kalipay nga ilang giambitan samtang naghago uban kaniya. Ug dayon mihangyo sila sa Ginoo nga tugotan ang espiritu ni Joseph nga mobalik sa presensya sa Dios.³⁹