2008
ʻOkú ke ʻIloʻi Ko hai Koe?
Mē 2008


ʻOkú ke ʻIloʻi Ko hai Koe?

ʻOku hanga ʻe hoʻo ʻiloʻi ko hai koé, ʻo ʻoatu ha mālohi mo ha ongoʻi malu fakalaumālie mo fokotuʻu maʻu koe ʻi ho ngaahi fatongia fakataulaʻeikí.

ʻĪmisi
Dean R. Burgess

ʻI heʻeku kei hoko ko ha talavou maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, ʻoku ou manatuʻi lelei ʻa e ongoʻi loto vēkeveke ne u maʻu ʻi hono fuofua fakanofo au ko ha tīkoní. Ne u ʻamanaki fiefia atu ke u lava ʻo fakahoko ʻa hoku ngaahi fatongia ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. ʻI heʻeku kei Palaimelí, ne u faʻa siofi fakalelei e kau tīkoni ʻi hoku uōtí ko ʻeku teuteu ki ha ʻaho ʻe hoko ai hoku taʻu 12, maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí peá u lava ʻo tufa ʻa e sākalamēnití. Fāifai pea hokosia e ʻaho ko iá pea ʻi he hili pē hono fakanofo au heʻeku tamaí, ʻa ia ko e pīsope ʻo e uōtí, ne u ongoʻi mateuteu leva ke fakahoko hoku ngaahi fatongia ko ha tīkoni foʻoú, neongo naʻá ku ongoʻi manavasiʻi.

Ne u kau he taimí ni ki ha kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒlone. Naʻe hoko ʻa e kau mēmipa ʻo hoku kōlomú ko hoku ngaahi kaungāmeʻa mamae tahá ia. Naʻe hokohoko atu pē ʻa e tupulaki ʻo e feohi fakakaungā-meʻa mo fakatokoua ko ia ʻi he kōlomú ʻo aʻu ki heʻeku ʻi he toʻu tupú, ʻi heʻemau ako mo ngāue fakataha ʻi homau ngaahi fatongia fakataulaʻeikí. Ne mau kaungāmeʻa lelei kotoa pē pea ne mau aʻusia ha ngaahi taimi fakalata mo fakafiefia fakataha ʻi heʻemau ngaahi ʻekitivitī fakakōlomú.

ʻI he Sāpate ʻe taha hili ha houalotu sākalamēniti fakamāfana mo lōloa, naʻe ui au ʻe he tokoni ʻuluaki ʻi heʻemau kau pīsopelikí ke ma talanoa. Naʻe hoko ʻa e kiʻi ʻinitaviu fakataulaʻeiki fakatuʻupakē ko ʻení ko ha tāpuaki ʻi heʻeku moʻuí ʻi heʻeku fakakaukauloto ki he ngaahi fehuʻi naʻá ne fai mai lolotonga ʻema kiʻi talanoa nounou mo mahuʻinga ko ʻení. Naʻe sio fakamamaʻu mai ʻa Misa Peitimasi ki hoku matá mo ne fehuʻi mai, “ ʻE Tiini, ʻokú ke ʻiloʻi ko hai koe?” Naʻá ma fakatou fakalongomate peá ne fai mai leva ha kiʻi fakamanatu nounou mo ongo moʻoni, “Ko e foha koe ʻo Liiti Pēsasí.”

Ne malave fuoloa ʻi hoku lotó ʻa e ʻuhinga mo e mahuʻinga ʻo e fehuʻi ko iá, pea kuó u faʻa fakakaukauloto ki ai he ngaahi taʻu ʻo ʻeku kei ʻi he taʻu hongofulu tupú. Kuo hanga ʻe he fehuʻi ʻa e tokotaha lelei ko ʻení—” ʻOkú ke ʻiloʻi ko hai koé?”—ʻo ʻomi kiate au ha tataki fakalaumālie heʻeku moʻuí pea mo ha tukupā ke u ʻai ke tokaʻi mo fakaʻapaʻapaʻi hoku fāmilí pea mo e lakanga fakataulaʻeikí.

Te u fai atu he pooni kiate kimoutolu kau talavou ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻa e fehuʻi tatau pē naʻe fai kiate au heʻeku kei talavoú, “ ʻOkú ke ʻiloʻi nai ko hai koe?”

ʻOku hanga ʻe hoʻo ʻiloʻi ko hai koé, ʻo ʻoatu ha mālohi mo ha ongoʻi malu fakalaumālie mo fokotuʻu maʻu koe ʻi ho ngaahi fatongia fakataulaʻeikí. ʻOkú ke maʻu ha loto falala ʻo tui mo ke fakapapau ke fai ʻa e ngaahi fili ʻoku totonú. ʻOkú ke maʻu ha lototoʻa ke taukaveʻi ʻa e meʻa ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku totonú. ʻOkú ke ʻiloʻi ko ha faingamālie ia ke maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá pea maʻu ʻa e mafai ke ngāue ʻi he Hono huafá.

Ko ʻĀmoní ko ha faifekau maʻongoʻonga ʻi he Tohi ʻa Molomoná, ko ha tamaioʻeiki faivelenga mo lototoʻa ia ʻa e Tuʻi ko Lāmonaí. Naʻá ne fakahaofi ʻi ha founga fakaofo e fanga sipi ʻa e tuʻí peá ne fai e meʻa kotoa pē naʻá ne lavá ke tokoni ki he tuʻí. ʻI he taimi naʻe fanongo ai ʻa Lāmonai ki he ngaahi ngāue mālohi ne fai ʻe ʻĀmoní, naʻá ne fakafehuʻi pe ko hai koā ʻa ʻĀmoni. Naʻe pehē ʻe ʻĀmoni:

“Vakai ko ha tangata pē au, pea ko hoʻo tamaioʻeiki; ko ia, ka ʻilonga ha meʻa ʻokú ke fie maʻu ʻa ia ʻoku totonú, te u fai ia.”

“Pea ko ʻeni, ʻi he ʻafio ʻe he tuʻí ki he ngaahi leá ni, naʻá ne toe ofo, he naʻá ne ʻafioʻi ʻoku malava ʻe ʻĀmoni ʻo ʻiloʻi ʻa ʻene ngaahi fakakaukaú; ka neongo ʻení, naʻe fakaava ʻe he tuʻi ko Lamōnaí ʻa hono ngutú, ʻo ne folofola kiate iá: Ko hai koe? Ko e Laumālie Lahi koā koe, ʻa ia ʻoku ʻafioʻi ʻa e meʻa kotoa pē?”

“Naʻe tali ʻe ʻĀmoni ʻo ne pehē ange kiate ia: ʻOku ʻikai.”

Naʻe fakamatalaʻi ange leva ʻe ʻĀmoni ko hai ia heʻene pehē, “Ko ha tangata au … pea naʻe ngaohi ʻi he tatau ʻo e ʻOtuá, pea kuo uiuiʻi au ʻe hono Laumālie Māʻoniʻoní ke akonaki … ki he kakaí ni” (ʻAlamā 18:17–19, 34). Naʻe ʻiloʻi ʻe ʻĀmoni ko hai ia pea mo ʻene misiona totonú.

Ko hono ʻiloʻi ko ia pe ko hai kitautolú, ko e taha ia ʻo e ngaahi tulifua maʻongoʻonga ʻo e moʻuí. ʻI heʻetau hoko ko e ngaahi mātuʻa mo e kau takí, ʻoku tau fai ha feinga fakamātoato mo totonu ke tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku tau ʻofa aí, ke mahino mo nau ʻiloʻi e tali ki he fehuʻi mahuʻinga ko ʻení, “Ko hai au?”

ʻOku ou fehuʻi kiate kimoutolu kau talavou ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, “Ko e hā e founga ʻokú ke maʻu ʻaki ha ʻilo mo ha fakamoʻoni pe ko hai koe?

Fakakaukau angé ki he ngaahi fehuʻi ko ʻeni ʻe tolú pea mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻoku fekauʻaki mo iá, ʻa ia ʻoku mahuʻinga ki hoʻo ʻiloʻi pe ko hai moʻoni koé.

ʻUluakí, ʻokú ke ʻiloʻi nai ko e foha koe ʻo e ʻOtuá?

Ko e foha moʻoni koe ʻo e ʻOtuá, “ne fakatupu fakalaumālie ʻi he moʻui ki muʻa ʻi he māmaní. ʻI hoʻo hoko ko ʻEne fānaú, ʻe lava ke ke fakapapauʻi ai ʻoku ʻi ai hao ivi fakalangi mo taʻengata ke fakahoko ha meʻa pea te Ne tokoniʻi koe [hoʻo Tamai Hēvaní] ʻi hoʻo ngaahi feinga fakamātoato ke aʻusia ho tuʻunga ko iá” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí [2004], 224).

ʻOku hanga ʻe he ʻilo ʻoku ʻofaʻi kitautolu ʻe he Tamai Hēvaní pea ko ʻEne fānau kitautolú, ʻo ʻomi kiate kitautolu ha ivi, fakafiemālie pea mo ha ʻamanaki lelei ʻi heʻetau moʻui he maama fakamatelié ni. ʻI he tohi ʻa ʻUluaki Sioné, ʻoku tau lau ai ʻo pehē:

“Vakai, ki hono anga ʻo e ʻofa kuo foaki mai ʻe he Tamaí kiate kitautolú, koeʻuhí ʻi he ui ʻa kitautolu ko e fānau ʻa e ʻOtuá: ko ia ʻoku ʻikai ʻiloa ai ʻa kitautolu ʻe māmani koeʻuhí naʻe ʻikai ke ne ʻilo ia.

“ ʻE kāinga ʻofeina, ko ʻeni ko e fānau ʻa e ʻOtuá ʻa kitautolu” (1 Sione 3:1–2).

ʻOkú ke mahuʻinga ki he Tamai Hēvani ʻofá! ʻE kau talavou, mou lotu maʻu pē! ʻE tokoni hoʻo lotu he pongipongí mo e poʻulí ke ke ʻiloʻi ko e foha koe ʻo e ʻOtuá.

Uá, ʻokú ke ʻiloʻi nai ko hai koe ʻi he palani ʻa e ʻOtuá?

Naʻe ui ia ʻe ʻAlamā ko e “palani lahi ʻo e fiefiá” (ʻAlamā 42:8), ko ha palani naʻe teuteu ʻe he ʻOtuá maʻau pea mo kitautolu fakatāutaha. ʻE hanga ʻe heʻetau muimui ki he palani ko ʻení ʻo fakafaingamālieʻi ke tau takitaha aʻusia ʻa e fiefiá he taimí ni pea tau toe foki ki Hono ʻaó hili ʻetau maté. Naʻe fekau mai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa Hono ʻAlo ʻOfaʻanga ko Sīsū Kalaisí ke “ne vete ʻa e ngaahi haʻi ʻo e maté” (ʻAlamā 7:12) mo fakalelei maʻa ʻetau ngaahi angahalá pea mo e ngaahi angahala ʻa e māmaní. Ko hono fakaʻatā ko ia ʻo e Fakamoʻuí ke Ne fakalelei maʻa ʻetau ngaahi angahalá, ko e founga maʻongoʻonga taha ia ʻoku fakahaaʻi ʻaki ʻe he Tamai Hēvaní ʻEne ʻofa kiate kitautolú. “He naʻe ʻofa pehē ʻa e ʻOtuá ki māmani, naʻá ne foaki hono ʻalo pē taha naʻe fakatupú, koeʻuhí ko ia kotoa pē ʻe tui kiate iá ke ʻoua naʻa ʻauha, kae maʻu ʻa e moʻui taʻengatá” (Sione 3:16). ʻOku tokoni ʻetau ʻiloʻi, tui mo maʻu ha mahino ki he misiona ʻa e Fakamoʻuí, ke tau ʻiloʻi ai pe ko hai kitautolu.

Ko ha konga ia ʻo e palani ʻa e Tamai Hēvaní ke ʻomi koe ki ha ʻapi mo ha fāmili ʻi he māmaní. ʻE hanga ʻe he ngaahi fuakava ʻokú ke fai he palani ʻa e ʻOtuá, ʻi hoʻo hoko ko ha tokotaha fakafoʻituitui mo hoʻo kau ki ha fāmilí, ʻo haʻi koe ki ho fāmilí mo e fāmili ʻo e ʻOtuá, ki he kotoa ʻo e taʻengatá. Fakalāngilangiʻi mo fakaʻapaʻapaʻi ʻa e hingoa ʻo kinautolu ʻokú ke fakafofongaʻí. Moʻuiʻaki e ngaahi tuʻunga moʻuí pea mo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. Tuku ke ʻiloʻi ʻe he niʻihi kehé ko hai koe, mei he anga hoʻo tauhi ʻa e ngaahi tuʻunga moʻui ʻoku hā ʻi he kiʻi tohitufa Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú. Ako, fakalaulauloto pea moʻuiʻaki e ngaahi tuʻunga moʻui fakalangi ko ʻení. Ko e fakataumuʻa ia maʻau!

Tolú, ʻokú ke ʻiloʻi ko hai koe ʻi hoʻo hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní?

Kuó ke papitaiso mo maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko ha mēmipa koe ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí. Ko Hono Siasí ia pea kuó Ne ʻomi ha palōfita ʻa e ʻOtuá ke akoʻi, tataki mo fakahinohinoʻi kitautolu mo tokangaʻi ʻEne ngāué ʻi he māmaní. ʻOku ou fakamoʻoni ko Palesiteni Tōmasi S. Monisoní ko hotau palōfita ia ʻi he “kuonga fakatuʻutāmakí [ni]” (2 Tīmote 3:1). Fakafanongo kiate ia. Te ne kau fakataha mo e kau palōfita kehe ʻi onopōní, ʻi hono akoʻi atu pe ko hai koe pea mo e founga ʻe lava ke ke hoko ai ʻo hangē ko e Fakamoʻuí.

Ko ha mēmipa koe ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní pea kuo fakanofo koe ki ha lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Monisoni, “Kuo fakafalala mai ke tau fuesia ʻa e lakanga fakataulaʻeikí pea mo ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá. ʻOku tau maʻu ha falala toputapu. ʻOku lahi ʻa e meʻa ʻoku fakatetuʻa mai kiate kitautolú” (ʻI he Liahona, Nōvema 2007, 59).

ʻOkú ke kau ki ha kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi he kau talavoú, ʻa ia ʻoku lava ke ke ongoʻi ai ʻa e feohi fakatokouá mo fakakaungāmeʻa mo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki kehé. Ko e kōlomú ko ha maluʻi ia ʻoʻou mei he ngaahi mālohi ʻo e māmaní. ʻE lava ke mou fetokoniʻaki ai pea kau atu ki he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku akoʻi foki kiate kimoutolu ʻi homou ngaahi kōlomú ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻoku tokoni ia ke mou ʻiloʻi ko hai ʻa kimoutolu. ʻE kau talavou, mou fakaʻapaʻapaʻi e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá.

ʻOku ou fakamoʻoni ko hono ʻiloʻi ko ia ko hai ʻa kimoutolú mo hono tauhi hoʻomou ngaahi palōmesí mo e fuakava mo e ʻEikí, te ne ʻoatu ai ki hoʻomou moʻuí ʻa e fiefiá.

ʻOfa ke tau lava kotoa pē ʻo ʻiloʻi pea mahino kiate kitautolu pe ko hai moʻoni ʻa kitautolu. ʻOfa ke hanga ʻe he Laumālie ʻoku tau ongoʻi he pōní, ʻo “fakamoʻoniʻi mai mo hotau [ngaahi] laumālié ko e [fānau] ʻa e ʻOtuá ʻa kitautolu” (Loma 8:16). ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.