2013
Tupulaki ʻi he Kelekele Leleí: Toʻu Tupu Faivelenga ʻi ʻIukanitaá
ʻEpeleli 2013


Tupulaki ʻi he Kelekele Leleí: Toʻu Tupu Faivelenga ʻi ʻIukanitaá

Naʻe nofo ʻa Sinitī Sāmita ʻi ʻIukanitā lolotonga e ngāue hono husepānití aí, ka ʻokú na nofo he taimí ni ʻi ʻIutā, USA.

ʻOku fakatokangaʻi ʻe he toʻu tupu ʻi ʻIukanitaá ʻa e tupulaki ʻa e tuí mo e ʻamanaki leleí ʻiate kinautolu, ʻi heʻenau tali ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi

ʻOku tāpuakiʻi ʻa e fonua fakaʻofoʻofa ʻo ʻIukanitaá, ʻi he lotolotonga ʻo ʻAfilika Hahaké, ʻaki ha ngaahi tafungofunga ʻo e toó mo e siainé—pea mo ha kakai kei talavou kuo nau mateuteu ke tali mo moʻui ʻaki ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Naʻe fokotuʻu ʻa e ʻuluaki siteiki ʻi ʻIukanitaá ʻi he 2010. ʻOku vave e tupu ʻa e Siasí, ʻo ʻi ai ha kau talavou mo ha kau finemui tokolahi ʻi he uooti mo e kolo takitaha.

Ko Hono Fokotuʻu ha Fuká, mo Hoko ko ha Faʻifaʻitakiʻangá

Naʻe ueʻi fakalaumālie e kau finemui ʻi ha uooti ʻe taha ʻe he ngaahi akonaki ʻa Sisitā ʻIleini S. Tolotoní, ko e palesiteni lahi ʻo e Kau Finemuí: “Ko e taimi ʻeni ke tau takitaha tuʻu hake ai ʻo tatala atu e fuká ki he māmaní ko e uingaki ke tau toe foki ki he moʻui angamāʻoniʻoní.”1 Naʻe kaka ai ʻa e kau finemuí ʻi ha tafungofunga ʻoku hanga hifo ki he koló ʻo fokotuʻu ai ha fuka koula ko e fakataipe ʻa ʻenau fakapaau ke hoko ko ha sīpinga ʻo e moʻui maʻá. Naʻa nau hivaʻi fakataha ʻa e “Vakai ʻe Kāingá” (Ngaahi Himi, fika 4).

Kuo hiki hake ʻe he kau finemuí ni ʻenau tuʻunga moʻui fakatāutaha ʻi he māʻoniʻoní. Kuo fakamālohia ʻe heʻenau talangofuá ʻa ʻenau fakamoʻoní mo tokoniʻi ha niʻihi kehe. Naʻe pehē ʻe Sisitā Tolotoni, “ʻOua ʻaupito naʻá ke taʻetokaʻi e mālohi ʻo hoʻo takiekina māʻoniʻoní.”2 ʻOku taʻalo ʻa e sīpinga ʻa e kau finemuí ni ki māmani kotoa, ʻo hangē ha fuká.

ʻĪmisi

Senitulā

ʻOku luelue ʻa Senitulā ʻi ha maile ʻe taha pe lahi ange ki he lotú, tokoni ʻi hono fakamaʻa ʻo e falelotú he Falaité, pea mo ʻalu ki he seminelí ʻi he Tokonakí, ʻo tatau mo ha kau finemui tokolahi ʻi ʻIukanitā. ʻI he lolotonga ʻo e uiké, ʻoku ʻā ki muʻa he 5:00 pongipongí ke lau ʻene ngaahi tohi fakaakó, pea toki luelue ki he akó, pea foki mai ʻi he ʻosi ʻa e 6:00 efiafí. Naʻe ʻikai ke ako ʻi ha taʻu ʻe taha koeʻuhí ko e faingataʻaʻia fakapaʻanga ka ʻokú ne fehangahangai mo e palopalemá ʻi he loto fiemālie: “Naʻe tokoniʻi moʻoni au ʻe he ongoongoleleí ke u tuʻu maʻu mo taʻe-ueʻia.”

Ko Senitulā pē ʻoku Siasi ʻi honau ʻapí, ka ʻoku poupouʻi ʻe heʻene mātuʻá ʻene ngāue he Siasí, hangē ko e tokoni ʻi he fakamaʻa ʻo e lotoʻataʻatā ʻo ha ʻapi maʻá e fānau tukuhausiá ʻi honau feituʻú. ʻOku fakatokangaʻi ʻe hono fāmilí hono tokoniʻi ia ʻe he ongoongoleleí ke mālohi, ʻo aʻu ai pē ki he taimi ʻoku fehangahangai ai mo e ngaahi palopalema ʻoku ʻikai lava ʻo fakaleleiʻí. ʻOku pehē ʻe Senitulā ʻi heʻene fakakaukau ki he tupuʻanga ʻo e mālohi ko iá, “Ko e taimi ʻoku ou ʻalu ai ki he lotú, ʻoku ou ongoʻi ʻo hangē ʻoku ou tui e teunga tau ʻo e ʻOtuá” (vakai, ʻEfesō 6:11–17).

Ko Sūsaná ko ha taha toki ului, ka ʻoku saiʻia ʻi he Siasí. Ko ʻene haʻú mei he Fakatonga ʻo Sūtaní, ne hola hono fāmilí mei he ngaahi faingataʻá pea kuo nau monūʻia ke tali ʻa e kau faifekaú ʻi ʻIukanitā. ʻI heʻene hoko ko e taha kumi hūfangá, kuó ne maʻu ha nonga mo ha maluʻi ʻi he ongoongoleleí. ʻOkú ne ʻomi hono ngaahi tokouá mo e tuongaʻané ki he lotú ʻi he Sāpaté, pea pehē ki ha fānau ʻe toko hongofulu nai ʻoku ʻikai mēmipa ʻi he Siasí. Hili ha mate fakafokifā ha siʻa mēmipa he fāmilí, ne foki leva ki he Fakatonga ʻo Sūtaní, ʻo tatali ke fokotuʻu ai ʻa e ʻSiasí ʻi hono feituʻú. ʻOku fakatou fehangahangai ʻa Sūsana mo Senitulā mo ha ngaahi faingataʻa, ka ʻokú na falala ki he ʻOtuá mo maʻu e ngaahi fua ʻo ʻena moʻui ʻaki ʻe ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí (vakai, ʻAlamā 32:6–8, 43).

Ko e Feilaulau ke Ngāue Fakafaifekaú

ʻOku kamata vaʻinga soka kei iiki pē ʻa e kau talavou ʻi ʻIukanitaá, ʻo fakaʻaongaʻi ha ngaahi vaʻakau iiki kuo haʻi maʻu ke hoko ko ha foʻi pulu. Talu mei he kei siʻi ʻa Tenisí, mo ʻene talēnitiʻia he sipotí, pea ʻoange ai ʻe hono ʻapiako maʻolungá ha sikolasipi ke vaʻinga maʻa ʻenau timí. ʻI heʻene ʻosi mei he ako māʻolungá, ne talaʻofa ange ʻe ha timi palofesinale ke totongi ia mo ha loki ke nofo ai. Ko ha misi ʻeni kuo hoko, ka naʻe ʻilo ʻe Tenisi ʻoku ngalingali ʻe uesia ʻe he meʻá ni ʻene palani ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau he taʻu ka hoko maí.

ʻĪmisi

Tenisí

Naʻe mālohi fau e fakaʻamu ʻa Tenisi ke ne fai e meʻa ʻoku finangalo e Tamai Hēvaní ke ne faí pea ʻikai ai ke ne fie ʻahiʻahi ke kau ʻi he timí ʻi he taimi ʻe hoko mai ai e taimi ke ne ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú. Naʻe fehuʻia ʻe he kakai tokolahi ʻene filí, ka ʻoku fakapapauʻi ʻe Tenisi naʻá ne fai e fili totonú—maʻana pea mo ha niʻihi kehe. ʻOkú ne pehē, “Naʻe toki papitaiso pē hoku ongo kiʻi tokouá pea mo hoku kiʻi tuofefiné. Naʻe ʻikai ke u teitei fakakaukau ʻe fanongo hoku tuofefiné ki he ongoongoleleí. Ko e taimi ʻoku ou sio ai ki hono fakahoko ʻe he ʻOtuá e ngaahi mana ʻi hoku fāmilí, ʻokú ne ʻomi ha ʻamanaki lelei lahi ki hoku kahaʻú.”

ʻOku ako ʻe he kau talavou ʻi he uooti ʻo Tenisí ʻa e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí he uike kotoa pē. Kuo nau hangē ha timí, ʻo ngāue vāofi mo e kau faifekau taimi kakató mo ʻomai ha ngaahi kaungāmeʻa ki he ngaahi houalotu he Sāpaté mo ha ngaahi ʻekitivitī kehe, kau ai e pasiketipolo mo e vaʻinga soka he lolotonga ʻo e uiké. Kuo ʻosi papitaiso ʻe he kau taulaʻeikí ha ngaahi kaungāmeʻa mo ha niʻihi kehe ne nau tokoni ʻi hono akoʻi mo e kau faifekaú. Kuo laka hake ʻi ha ngaahi taʻu, hono fakamālohia ʻe he timi ʻo e kau talavoú ni ʻa e uōtí kotoa, pea ko honau toko fā, kau ai ʻa Tenisi, kuo ʻosi maʻu honau ui ki he Misiona Keniā Nailopí.

Ne nau muimui ʻi he faleʻi ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ke “hoko ko e kau faifekau ki muʻa ʻoku teʻeki fakahū hoʻomou pepa ngāue fakafaifekaú.”3 Naʻa nau fakahoko ia ʻaki ʻenau ngāue fakataha ko e kōlomu, ko ha timi naʻe lelei ange ʻi ha toe timi.

Naʻe ikunaʻi ʻe he kau faifekaú kotoa ʻe toko fā ʻa e ngaahi faingataʻá kae lava ke nau ngāue. ʻOku fakamatalaʻi ʻe Uilipāfoosi ʻo pehē, “Naʻe mei mole ʻeku ʻamanaki ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú [koeʻuhí ko e totongí], ka ne u lau ʻa e Mātiu 6:19–20: ‘ʻOua ʻe fokotuʻu maʻamoutolu ʻa e koloa ʻi māmaní, ʻa ia ʻoku kai ai ʻe he ané mo e ʻumeʻumeá … kae fokotuʻu maʻamoutolu ʻa e koloa ʻi he langí.’ Naʻá ku lava ʻi he loto falala mo e loto ʻakí, ke fakahoko ʻeku taumuʻa ke ngāue fakafaifekau taimi kakató. ʻOku ou saiʻia ke ngāue fakafaifekau. ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe toe lelei ange ʻi he fuofua kumi ki he puleʻanga ʻo e langí.”

ʻAmanaki Lelei ki he Kahaʻú

ʻOku tokoni ʻe toʻu tupu ʻo ʻIukanitaá ʻi hono langa heni e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, mo ʻamanaki lelei ki he kahaʻú. Neongo ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha temipale ʻi he Fakahahake ʻo ʻAfiliká, ka ʻoku ʻamanaki atu ʻa e toʻu tupú ki ha taimi te nau mali ai ʻi ha temipale mamaʻo. Naʻe nofotaha ha ʻekitivitī fakasiteiki ʻe taha ʻi he teuteu ke hū ki he temipalé, pea ʻi he fakaʻosí, naʻe fai ai ʻe ha mēmipa ʻo e kau palesitenisī fakasiteikí ʻene fakamoʻoní: “ʻOku ʻofa e ʻOtuá ʻiate kimoutolu. Ko e kahaʻu kimoutolu ʻo e Siasí ʻi ʻIukanitaá.” Kuo ʻosi maʻu ʻe he toʻu tupu māʻoniʻoni ko ʻení ha mālohi lahi.

ʻOku feilaulauʻi ʻe he kau talavou mo e kau finemui ʻo ʻIukanitaá ʻa e ngaahi meʻa ʻo māmaní maʻa ha ngaahi meʻa ʻe tolonga ʻo taʻengatá. Kuo nau ʻosi tō ʻa e tenga ʻo e tuí pea ʻoku nau tanumaki ia ʻi he loto tokanga (vakai, ʻAlamā 32:33–37). ʻOku vahevahe ʻe he toʻu tupú ʻa e fiefia ʻo e ongoongoleleí ʻi he fonua kelekele leleí ni ʻo hangē ha fuʻu ʻakau ʻoku fuhi ʻi he fuá (vakai, ʻAlamā 32:42).

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Elaine S. Dalton, “Ko Ha Foki Ki he ʻUlungaanga Maʻá,” Liahona Nōvema 2008, 78–80.

  2. Elaine S. Dalton, Liahona, Nōvema 2008, 80.

  3. David A. Bednar, “Ko e Hoko Ko ha Faifekaú,” Liahona, Nōvema 2005, 44–47.

ʻOlungá: Ko e Toʻu Tupú ʻi heʻenau ʻi ha faeasaiti fakataha.

ʻOlungá: Sūsana (ʻi lotó), ko ha taha kumi hūfanga ʻi ʻIukanitā, naʻá ne maʻu e nongá ʻi he ongoongoleleí peá ne ʻomi hono ngaahi tokouá mo e tuongaʻané mo ha fānau kehe ki he lotú.

Lotó: ʻOku fiefia ʻa e kau finemui ʻo e uooti ko ʻení ke ngāue ʻi he Fakalakalaka Fakatāutahá.

Toʻomataʻú: Naʻe tukuange ʻe Tenisi ʻa hono tuʻunga ʻi ha timi soka fakapalofesinale ke malangaʻi ʻa e ongoongoleleí. Naʻe feilaulau mo ha kau talavou kehe ʻi heʻenau kōlomu ʻo e kau taulaʻeikí mo ikunaʻi ʻa e ngaahi faingataʻá ke ngāue fakafaifekau.

Ngaahi taá naʻe fai ʻe Cindy Smith