I roto i tōna orara’a tāhuti, ’ua rave te Fa’aora ’e rave rahi mau tere—tōna tere mai Betelehema e haere ti’a atu i ’Aiphiti ’ei ’aiū, tōna tere ’e 40 mahana te maoro i roto i te metepara, tōna mau tere ’e rave rahi i roto i te mau ’oire, te mau ’oire iti, ’e te mau ’utuāfare nō te ha’api’i, nō te fa’aora, ’e nō te ha’amaita’i i roto i tāna tāvinira’a, ’e e rave rahi atu ā. Tē vai ra rā te hō’ē tere tā te Fa’aora i fa’aruru ’ōtahi noa, ’e te hō’ē tere o ’ōna ana’e o te nehenehe e fa’a’oroma’i.
« I te sābati Pāta te fa’ahanahana nei tātou i te ’ohipa tīa’.
« Nā taua mahana ra i taui i te mau mea ato’a.
« ’Ua taui tō’u orara’a i taua mahana ra.
« ’Ua taui tō ’outou orara’a.
« ’Ua taui te hope’ara’a o te mau tamari’i pā’āto’a a te Atua. »
Peresideni Dieter F. Uchtdorf, Tauturu Piti i roto i te Peresidenira’a Mātāmua, « Te hōro’a o te aroha mau », Liahona, Me 2015, 107.
Māuiuira’a ’e ’ore roa e noa’a i te fa’aauhia
Hōho’a
Jesus in Gethsemane
E ta’u Metua, nā Simon Dewey
« ’Aore roa e ferurira’a tāhuti e nehenehe e hiro’a i te faufa’a hope o te mea tā te Mesia i rave i Getesemane.
« ’Ua ’ite tātou ’ua tahe rahi tōna toto nā roto i te mau poa ato’a ’a inu ai ’oia i te toe’a i hina’arohia nō taua ’āu’a maramara ra tā tōna Metua i hōro’a iāna.
« ’Ua ’ite tātou ’e ’ua māuiui ’oia, i te tino ’e i te vārua, hau atu i te māuiui e nehenehe i te ta’ata ’ia fa’a’oroma‘i, maori rā te pohe.
« ’Ua ’ite tātou e nā roto i te tahi rāve’a ta’a-’ore-hia e tātou, ’ua ha’amaha tōna māuiui i te mau tītaura’a nō te parau-ti’a, ’ua ha’amatara i te mau vārua tātarahapa mai roto mai i te māuiui ’e te utu’a nō te hara, ’e ’ua hōro‘a i te aroha i te ta’ata ato’a o te ti’aturi i tōna ra i’oa mo’a.
« ’Ua ’ite tātou ’e ’ua vai mānunu noa ’oia i raro i ni‘a i te repo ’a fa’arurutaina ai te māuiui ’e te mamae nō te zugo hope’a ’ore iāna ’e ’ua tupu te hina’aro ’ia ’ore ’oia e inu i te ’āu’a maramara ».
Elder Bruce R. McConkie (1915-85) nō te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti ’āpōsetolo, « Te mana tāmā o Getesemane », Ensign, Me 1985, 9.
Fa’a’ohipara’a nā te ta’ata iho: Noa atu e’ita tātou e ’ite i te reira i te mau taime ato’a, ’ua māuiui te Fa’aora i te mau huru māuiui ato’a i roto i te tāra’ehara. ’Ua ta’a iāna i te mau huru māuiui tino ato’a, mai te ivi fati ’e tae atu i te ma’i tāmau ’ū’ana. ’Ua ’ite ’oia i te pōuri ’e te tapineva o te ma’i roro mai te topatari, te hepohepo, te mo’emo’e, ’e te ’oto. E ’ua ’ite ’oia i te mau mamae vārua ato’a nō te mea ’ua rave ’oia i ni’a iho iāna te mau hara ato’a o te ta’ata nei.
’Ua ha’api’i o Elder David A. Bednar nō te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti ’āpōsetolo, « I roto i te hō’ē taime paruparu ’ua ti’aoro paha tātou, ’aore roa e ta’ata i ’ite. ’Aore e ta’ata i hāro’. Tera rā, ’ua ’ite pāpū roa te Tamaiti a te Atua ’e ’ua hāro’.
O ’oia ana’e te ta’ata e mara’a iāna.
Hōho’a
carrying the cross
Procession tō Calvary, nā Bernardo Cavallino, Chrysler Museum of Art
« Te mea tāna i rave ’o te Atua ana’e ïa o te nehenehe e rave. ’Ei Tamaiti Fānau Tahi a te Metua i te tino nei, ’ua fāri’i Iesu i te mau maita’i hanahana. ’O ’oia ana’e te ta’ata tei fānauhia i te tāhuti o te nehenehe e rave i teie ’ohipa faufa’a rahi ’e te hanahana. Mai te ta’ata hara ’ore ana’e tei ora i ni’a i te fenua nei, ’aita ïa ’oia i auraro i te pohe vārua. Nō tōna huru Atua, ’ua mau ato’a ’oia te mana i ni’a i te pohe tino. ’Ua rave ’oia nō tātou i te mea e’ita e noa’a ia tātou ’ia rave nō tātou iho. ’Ua ’ōfati ’oia i te mau tāpe’a o te pohe. Nā roto iāna i nehenehe ai ia tātou ’ia fāri’i i te tāmāhanahanara’a hope’a ’e te ’oa’oa nō te hōro’ara’a a te Vārua Maita’i ».
Peresideni James E. Faust (1920–2007), Tauturu Piti i roto i te Peresidenira’a Mātāmua, « Te tāra’ehara : Tō tātou ïa ti’aturira’a rahi roa a’e ïa » Liahona, Tenuare 2002, 20.
Fa’a’ohipara’a nā te ta’ata iho: Nā roto i tāna tāra’ehara, ’ua tātara te Fa’aora i te mau tāpe’a o te pohe ’e ’ua fa’aora ia tātou pā’āto’a i tā tātou mau hara ’ia nehenehe i te ta’ata tāta’itahi ’ia fāri’i i te ora mure ’ore. O ’oia ana’e tei nehenehe e rave i taua huru ’ohipa ri’ari’a ra o te ’ore roa e noa’a i te rave. ’Ia fa’aruru ana’e tātou i te mau tāmatara’a fifi, e nehenehe tātou ’ia vai hau nō te ’itera’a e nehenehe mau tā te Fa’aora e rave i te mau mea e’ita e noa’a i te ravehia.
’Aita ’oia i ’ōtohe mai
Hōho’a
the burial
Te hunara’a, nā Carl Heinrich Bloch
I ni’a i te mou’a i parauhia ra ’o Kalavaria, tē ti’a noa ra te mau pipi i te hi’o-noa-ra’a atu ’aore e rāve’a nō te tauturu iāna, ’ua pātitihia atura tōna tino pepe i ni’a i te sātauro. Ma te aroha ’ore, ’ua fa’a’ō’ohia ’oia, ’e ’ua fa’a’inohia ’e ’ua tāhitohitohia…
« ’A tere ai te mau hora, pohe marū noa ra ’oia. Mai roto mai i tōna nā ’utu maro ra, teie mai nei te mau parau, « E tā’u Metua, te tu’u atu nei au i tā’u vārua i tō rima nā : E oti a’e ra taua parau ra, pohe ihora » […]
« I te taime hope’a roa, ’ua nehenehe tā te Fatu e ho’i mai i muri. ’Aita rā ’oia i nā reira. ’Ua pou rā ’oia i raro a’e i te mau mea ato’a ra ’ia ti’a iāna ’ia fa’aora i te mau mea ato’a ra. ’Ua tu’u ’oi’oihia tōna tino pohe ma te marū i roto i te hō’ē mēnema tārahuhia.
Peresideni Thomas S. Monson (1927-2018), « ’Ua ti’afa’ahou Oia ! » Liahona, Me 2010, 89.
Fa’a’ohipara’a na te ta’ata iho : ’Ua fa’a’oroma’i ’oia i te māuiui pohe, te mo’emo’e, ’e te tapineva, ’ua fa’a’oroma’i rā te Fa’aora ’e ’ua fa’ahope i tōna tere tāhuti ma te maita’i—ma te ani ato’a i tōna ra Metua ’ia fa’a’ore i te hara a te mau ta’ata i fa’asātauro iāna. Nō tōna hi’ora’a maita’i roa, e nehenehe ia tātou ’ia fa’aruru i tō tātou iho mau ’ati ’e mau fifi ma te maita’i, ’e nā roto i tāna tauturura’a ’e nehenehe ia tātou ’ia fa’a’oroma’i e tae atu i te hope’a.
Te mau ’ite e rave rahi nō tōna ti’a-fa’ahou-ra’a
Hōho’a
Mary at the tomb
E te vahine, nō te aha ’oe e heva ai ? nā Mark R. Pugh
E ti’aturi au i te parau a te mau ta’ata ato’a tei ’ite i te ti’a-fa’ahou-ra’a ’o te Fa’aora, ’e ’ua ’itehia tā rātou mau ’ohipa i rave ’e tō rātou ra mau ’itera’a pāpū, i roto i te Faufa’a ’Āpī—nō Petero ’e tōna mau hoa nō te Tino ’Ahuru Ma Piti, nō Maria i Magadala te ’ā’au mā, ’e tē vai atura. E ti’aturi au i te mau ’itera’a pāpū i roto i te Buka a Moromona—nō Nephi te ’āpōsetolo ’e te naho’a rahi i te fenua nō Bounetifula, ’e tē vai atura. ’E e ti’aturi au i te ’itera’a pāpū ’o Iosepha Semita ’e ’o Sidene Rigidoni, tei parau i muri iho ’e rave rahi ’itera’a pāpū i te ’itera’a rahi o teie nei tau tu’ura’a hope’a, « ’oia ho’i tē ora nei ’oia ! Nō te mea ’ua ’ite mata atura māua iāna ». I mua i tōna mata ’ite i te mau mea ato’a, tē ti’a nei au ’ei ’ite, nō te fa’a’ite ē, ’o Iesu nō Nazareta te tāra’ehara tei ti’afa’ahou mai, ’e te fa’a’ite pāpū nei au i te mau mea ato’a e pe’e nei i te ’ohipa nō tōna ti’a-fa’ahou-ra’a. ’Ia fāri’i ato’a ’outou i te ha’apāpūra’a ’e te tāmāhanahanara’a nō taua ā ra ’itera’a pāpū ».
Elder D. Todd Christofferson nō te Pupu nō te Tino ’Ahuru ma Piti ’apōsetolo, « Te ti’a-fa’ahou-ra’a o Iesu Mesia », Liahona, Me 2014, 114.
Fa’a’ohipara’a nā te ta’ata iho Noa atu e ’aita tātou i rotopū i taua mau ta’ata tei ’ite mata atu i te tino hanahana ’e tei ti’afa’ahou mai o te Fa’aora, ’e nehenehe noa ā ia tātou ’ia ti’a ’ei ’ite nōna i teie mahana. E nehenehe iāna ’ia riro ’ei fa’atumura’a nō tō tātou orara’a, noa atu te taime ’aore rā te vāhi i reira tātou. I te mau taime ato’a e pupu atu tātou i tō tātou mau ’ā’au ’e tō tātou mau rima nō te tāvini ia vetahi ’ē ; ’a fa’a’ite atu i te marū, te maita’i, ’e te fa’atura i te mau ta’ata ato’a ; ’a pāruru i te parau mau ; ’e ’a fa’a’ite i tō tātou ’itera’a pāpū nō te ’evanelia, ’ia ti’a tātou ’ei mau ’ite mau nō Iesu Mesia.
’Aita tātou i tītauhia ’ia haere ’ōtahi noa
Hōho’a
Christ walking along the shores
Hu’ahu’a nō roto mai ’A haere mai nā muri iā’u, nā Greg Olsen, ’eiaha e tāpitihia
« Te hō’ē o te mau tāmāhanahanara’a rahi nō teie tau Pāta ’e nō te mea ho’i ē ’ua haere Iesu nā ni’a i te hō’ē ’ē’a roa ’e te ’ōtahi, e’ita ïa tātou e tītauhia ’ia nā reira ato’a. ’Ua ’āfa’i mai tōna tere ’ōtahi i te mau ta’ata e rave ahi nō tā tātou hi’ora’a iti o taua ’ē’a ra—te utuutu aroha a tō tātou Metua i te Ao ra, te auhoara’a pāpū a tāna Tamaiti Herehia, te hōro’ara’a maita’i roa a te Vārua Maita’i, te mau melahi i te ra’i, te mau melo o te ’utuāfare i nā pae e piti o te pāruru, te mau peropheta ’e te mau ’āpōsetolo, te mau ’orometua ha’api’i, te feiā fa’atere, te mau hoa. ’Ua hōro’ahia mai teie mau ta’ata ato’a ’ei mau hoa nō tātou nō tō tātou tere tāhuti māoti te tāra’ehara ’o Iesu Mesia ’e te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a-hia mai tāna ’evānelia. Fa’a’otohia mai i ni’a i te tupuai mou’a nō Kalavari i te parau mau o te ore roa e vai ’ōtahi noa ’aore rā e tauturu-’ore-hia, noa atu te mana’o nei tātou i te tahi mau taime ē te vai ’ōtahi nei tātou…
« E ti’a nā tātou i piha’i iho ia Iesu Mesia ‘i te mau taime ato’a ’e i te mau mea ato’a, ’e i te mau vāhi ato’a i reira paha [tātou] e tae noa atu i te pohe,’ nō te mea e mea pāpu e nā reira ’oia i te ti’ara’a i pīha’i iho ia tātou e tae atu i te pohe ’e i te taime e ti’a ’ōtahi noa ai ».
Elder Jeffrey R. Holland nō te Pupu nō te Tino ’Ahuru Ma Piti ’āpōsetolo, « ’Aore e ta’ata i piha’i iho iāna », Liahona, Me 2009, 88.
Fa’a’ohipara’a nā te ta’ata iho I teie Pāta, ’a ha’amana’o i te tere hope’a ’e te ’ōtahi a te Fa’aora. ’Ua fa’atusia ’oia i tāna mau mea ato’a ’ia nehenehe ia ’outou ’e te mau ta’ata ato’a i ni’a i te fenua nei ’ia riro ’ei mea mā ’e ’ia fāri’i i te ora mure ’ore. ’A ha’api’i mai roto mai i tōna hi’ora’a maita’i roa. ’Ia mau noa ’oia i roto i tō ’outou mau mana’o ’e i roto i tō ’outou ’ā’au. ’E ’a ha’amana’o noa ē, e ’ere roa atu ’outou i te ta’ata ’ōtahi noa. Nō tōna fa’a’oroma’ira’a i tōna tere hope’a ’e te ’ōtahi, e’ita ïa ’oia e fa’aru’e ia ’outou. E mea mure ’ore ’e te tāuiui ’ore tōna here nō ’outou, ’e te ti’a ineine nei ’oia nō te hōro’a atu ia ’outou te hau, te tāmāhanahana, ’e te ti’aturi ’a tāmau noa ai ’outou i tō ’outou iho tere. E mea mure ’ore tāna hōro’a nō te tāra’ehara, ’e ’ua hōro’ahia atu te reira ’ia ’outou.