Na Kena Levu Ni Nona Loloma Tiko Mai Na Turaga
Mai vei Elder Quentin L. Cook
Ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua
Na ivola veitaqavi vou ni itukutuku makawa ni Lotu ena vukei keda meda maroroya noda veiyalayalati ni vakalevutaka noda nanuma na ka esa cakava e vukuda na iVakabula.
Ena imatai ni gauna ni voleka ni duanadrau na yabaki, e dua na ivola veitaqavi vou ni itukutuku makawa ni Lotu esa tabaki tiko ena ruku ni veidusimaki ni Veiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua. Vakatokai na Yalododonu: Na iTalanoa ni Lotu i Jisu Karisito ni Veisiga e Muri, na italanoa ni itukutuku makawa e tukuna tiko na italanoa dina ni tamata wale ka ra yaco me Yalododonu ena vuku ni Veisorovaki i Jisu Karisito (raica na Mosaia 3:19). Na imatai ni voliumi, Na Drotini ni Dina, 1815–1846, esa oti ka sa vakadewataki ki na 14 na vosa me veikauyaki ki na levu na vanua e vuravura.
Yalododonu e italanoa ni vakalesuya vakacava na Kalou na Nona veiyalayalati tawamudu baleta Nona loloma vei ira na Luvena. E vakaraitaka ea vakalesuya vakacava na Turaga na Nona kosipeli me vakarautaka na inuinui kei na vakacegu ena gauna ni yavavala, tovolei, kei na rarawa. E vakaraitaka talega e veimuataki vakacava na veiyalayalati vakalesui kina bula yalataki ena vuku i Jisu Karisito.
Ko na namaka beka me tekivu na italanoa vei Josefa Simici, ia na Yalododonu e tekivu ena 1815 ena kacabote ni dua na volokeno mai Inidonisia, ka vakavu mate rabailevu, tauvimate, kei na yavalati. Na itekivu oqo e digitaki ena rarama ni ka esa vakatakila na Turaga e vakacava ni vakalesuya O Koya na veiyalayalati ka vauci keda vua na iVakabula ka vakaukauwataki keda meda ulabaleta na leqa kece ni bula:
“Raica, koi Au na Turaga, au sa kila tu na veika rarawa ena yaco vei ira na kai vuravura, au sa kacivi Josefa Simici, Lailai, kina na noqu tamata ka vosa vua mai lomalagi, ka solia vua na ivakaro; …
“Io na noqu veiyalayalati tawavakaiyalayala me na vakataudeitaki” (V&V 1:17, 22).
Mai na kena cegai ki na veiwaseyaki ki vuravura, na Yalododonu e vakatakila ki vei ira na luvena na Kalou e veivanua ni oqo na italanoa ni nodra veiyalayalati kei na Kalou, ka kila na nodra dredre. Mai na Nona parofita, esa vakavoutaka na Kalou na veiyalayalati ka sega ni kauta laivi na ca, rarawa, yaluma, kei na veitawasei ena mate ia ka yalataka na vakabulai mai na Veisorovaki ni iVakabula, vakasavasavataka ka vakasuluma na noda bula ena ibalebale ramase, ka vakadeitaki keda ni veiwekani eda vakamareqeta e vuravura oqo e rawa ni yaco ki na tawamudu, “vakaikuri ena lagilagi tawamudu” (raica na V&V 130:2).
Na imatai ni walu na wase ni Na Drotini ni Dina esa taba ena vei ilavelave ni mekasini oqo ena loma kece ni yabaki. Na ilavelave ni vula oqo e cava kina na vei wase nabataki mai na Yalododonu, ia na italanoa e vakuri ena saints.lds.org, ena Gospel Library app, kei na ka volai (volia ena store.lds.org). Au sureti kemuni moni wiliwili tikoga ena dua ga na sala oqori.
Edua na iWalewale ka iTuvatuva Vakalou
Yalododonu e vakuria na iwalewale vakalou ka ra vakayagataka kina na parofita na gauna sa oti, me tiki ni nodra veiqaravi, me vukei keda meda vulica ko cei koi keda ka raica na inaki ni Kalou ena noda bula. Ena ivolanokalou, e levu na parofita era tekivuna nodra ivakavuvuli ena nodra lesuva na italanoa ni Nona loloma na Kalou vei ira nodra qase.1 Ko Moronai e vakamasuti ira na wilika na iVola i Momani mera “kila kina na nona loloma na Turaga” ena ivolatukutuku kece ni gauna “mo dou vakananuma sara e lomamudou” (Moronai 10:3). Ni vakananumi na vinaka ni Kalou ena vakarautaki keda meda ciqoma na ivakadinadina ni Yalotabu, ka vakatavulici keda “na veika me vaka na kena ituvaki dina, kei na ituvaki dina ni veika ena qai yaco mai” (Jekope 4:13; raica talega Moronai 10:4–5).
Ni da kila ni rau tuvanaka na noda iTubutubu Vakalomalagi na noda marau mai muri kei na bula yalataki e dulaka vei keda na raivinaka, solia vei keda na kila ni da luvena lomani na itubutubu vakalou, ka vakatubura noda lomadei vua na Turaga, ena gauna mada ga ni dredre. Ni nanumi tiko na vinaka ni Turaga e rawa ni taqomaki keda mai na viavialevu kei na vakarerevaki ni tiko vinaka. Ko Momani ea vola baleta e dua na gauna era sa yaco na Nifai “era sa vutuniyau sara.” Ia e sega ni vaka eso tale na gauna ena iVola i Momani ni ra vakatara na tamata me kauta mai na nodra lutu na viavialevu kei na iyau, era muria e dua tale na sala ena gauna oqo: “Ia e dina ga ni ra sa vutuniyau, ka kaukauwa, ka sautu tale ga, era sa sega ni dokadokai ira kina; era sa sega tale ga ni berabera me ra daunanuma na Turaga na nodra Kalou; ia era sa vakayalomalumalumutaki ira sara vakalevu e matana.” Era maroroya nodra veiyalayalati ka dodonu tiko ga baleta “era sa nanuma na veika lelevu sa vakayacora vei ira na Turaga” (raica Alama 62:48–50).
Yalododonu e vakatavulica na lesoni vakaoqo ka vuqa tale. Ena vukei iko mo raica na liga ni Turaga ena nomu bula ni ko vakila na tovolei ni vakabauta, na mosiniyalo kei na marau, na ivakatakila kei na yalogu ni tamata wale era lomana na Turaga ka vakila Nona loloma.
Ni ko wiliwili, ko na kune raikiloma vovou kei na ibalebale ena italanoa mada ga ko sa rogoca eliu. E sega tale ni dua na iyaloyalo me kilai levu cake mai na iMatai ni Raivotu i Josefa Simici ia na Yalododonu e vukei keda meda kila vakavinaka cake na nona saga o Josefa me vakaveiwekanitaka na ka e vakila e lomana kei na ka e nanuma e nona vakasama.
Na gagadre titobu nei Josefa me vakila na veivosoti ni iVakabula e sega ni vakacegui baleta e raica ni sega ni dua vei ira na lotu ka tu e vakatavulica “na kosipeli i Jisu Karisito me vaka e volai ena Veiyalayalati Vou.”2 E a vakananuma e nona vakasama o Josefa se lotu cava e donu se mera cala kece. E lomana e nuitaka vakabibi ni dua vei ira e donu ka me kunea kina na vakacegu e vakasaqara. Ni rau duidui tu na nona qavokavoka kei na lomana, ea kunea o Josefa ni rawa ni taroga na Kalou. A gole ki veikau me masu. E kea ea raica na Tamana kei na Luvena, ka rau vosoti koya ka walia nona lomaleqa ena sala ka sega vakadua ni tadra.3
O Josefa, nona matavuvale, kei na vuqa tale na tamata ka ra karona na veiyalayalati vakalesuimai ni Turaga era vinakata mera vakila na loloma ni Kalou vei ira, vulica mera toro voleka vakacava Vua, ka walia na veimaliwai kei ira era lomana. Yalododonu e tukuna na kedra italanoa.
Vakararavi vua na Turaga e Gauna ni Vakatovolei
Voliumi 1 ni Yalododonu e oka kina na italanoa vakamosiyalo baleti Amanda Barnes Smith kei na nona matavuvale, ka ratou talairawarawa ki na ivakaro ni Turaga ka cakava Nona lewa.4 Ko wati Amanda kei na dua na luvena tagane erau a vakamatei vakaloloma kei ira e 15 tale na Yalododonu e Daidai ni ra keba tiko ena dua na itikotiko lailai ena Shoal Creek mai Missouri. Na Turaga e tabei Amanda voli mai ena gauna rarawa oya, sauma nona masu, soli yaloqaqa vua, ka vakaukauwataki koya me vueta na luvena tagane vuetaki vakaca.5
Yalododonu e vakaraitaka na nona vulica o Amanda me vakararavi vua na Turaga ni kosova na iyalayala ni dredre. E tukuna talega na ka e vulica o Josefa Simici baleta na vinaka ni Kalou ena gauna mada ga ni rarawa. E vakaraitaka ni da kila na cakacaka ni Kalou e solia vei keda na rai tawamudu, e vukea meda raica na ka kece me vaka nodra bula oqo kei mai muri, ka vukea meda vakabauta ni Turaga ena kauti keda kosova na gauna dredre.
Na mai kila ko Josefa na Parofita na ka ea yaco ki na vuvale nei Amanda kei ira tale eso ena Shoal Creek, e bolea me lako ki valeniveivesu se me vakamatei ka mera kua ga ni vakamatei na Yalododonu. Ena siga ka tarava ea tovolea me veivosakitaka e dua na iwali malumu kei ira na mataivalu ni Missouri, ka vakarau tu me kaba na itikotiko levu ni Yalododonu mai Far West. E seva, ni a tobo ka tauri vakavesu.
Voleka ni lima na vula tarava, ea se tiko ga vakavesu, sogoti ena dua na vanua batabata, qiqo e ruku ni qele mai Liberty, Missouri. E veinanuyaka se evei sa vuni tiko kina na Kalou ka cava na kena dede me tu tiko Ko Koya ka vakarogoca nodra tagi na yada kei na luveniyali. Ea masu, “Io, Oi kemuni na Turaga, me vakaevei na kena dede me ra vosota tiko kina na veika rarawa kei na ivalavala tawadodonu sa vakayacori tiko vei ira, ni bera ni qai lomani ira na yalomuni, ka yalololoma vei ira na lomamuni?” (V&V 121:3).
Yalododonu e vakatavulici keda ni dredre e sega ni ivakatakilakila ni cudru ni Turaga, se na vakasukai ni Nona veivakalougatataki. Na veibasai e tiki ni ituvatuva ni Kalou me vakasavasavataki ka vakarautaki keda kina noda icavacava tawamudu vakasilesitieli (raica na 2 Nifai 2:11). E vulica o Josefa ni rarawa tawayalani ni iVakabula e vakaukauwataki Koya me rawa ni vakacegui keda ni da rarawa ka me laveti keda cake e muri (raica na Alama 7:11–13). Ni sauma na tagi mosimosi nei Josefa, ea tuva na Turaga na veimataqali bolebole kece ni bera ni tinia:
“Ka me kena ilutua, kevaka ena dalaga na gusui eli me tilomi iko, mo kila tiko na luvequ, ni veika kece oqori ko na yalomatua kina, ka vinaka cake.
“Raica na Luve ni Tamata sa vosota rawa na veika e torosobu sara. Ia ko nanuma li ni ko sa uasivi cake mai vua?” (V&V 122:7–8).
Na noda sotava na veika oqo vakai keda ena vakaiyaragitaki keda ena vakila vaKarisito baleti ira na vakaleqai. “Na lomaqu ena dau malumu vakalevu cake mai na ka oqo ka sega ni vaka ena dua na gauna eliu,” ea qai kila ko Josefa e valeniveivesu. E diva ke rawa ni tiko vata kei ira na Yalododonu me vakacegui ka vakamalumutaki ira “Au na sega ni rawa vakadua ni vakila me vaka oqo,” ea vakamacalataka, “ke a sega na rarawa kau a vosota.”6
E dua na vuna eratou a lesia ka vakadonuya kina na Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua na Yalododonu oya ni rawa ni vukea meda vakila yadua na veika oqo mai na nodra italanoa na tani. E rawa ni da vulica mai vei Amanda ni dina ga ni raica na Kalou ena Nona vuku tawayalani me kua ni tarova na ca kei na rarawa, e lomani keda O Koya ka dau nanumi keda O Koya. E dau rogoca noda masu ka sa yalololoma ka yalovinaka.
Na Veivakalougatataki Vakalesuimai ni Valetabu
E sega na vanua me kunei vakavinaka kina na loloma kei na yalovinaka oya me uasivi cake mai na valetabu. E uto ni, Yalododonu na italanoa ni veivakalougatataki vakalesuimai ni valetabu. Na imatai ni voliumi e mai cava ni udolu vaka udolu na Yalododonu Edaidai era ciqoma na cakacaka tabu ena Valetabu e Nauvoo ena 1846. Na ikarua ni voliumi ena tini ni ena vakatabui ni Valetabu e Salt Lake kei na nodra tekivu ciqoma na Yalododonu na cakacaka ekea ena 1893. Na ikatolu ni voliumi e oti ni ra tekivu soqoni na Yalododonu e Iurope ki na valetabu mai Siwitiseladi ena 1955. Na ikava ni voliumi e kauta cake mai na italanoa ki na gauna oqo, ni sa tubutubu mai na valetabu ena vuravura ka ra sa ciqoma na cakacaka ni bula cecere o ira na Yalododonu e vuravura taucoko, ka ra a raica na parofita ena gauana makawa.
Eda veiyalayalati e loma ni vale ni Turaga ka da vakaukauwataki meda gumatua mai na revurevu ni Lutu, oka kina na ca kei na rarawa ni vuravura oqo. Eda ciqoma na veitaqomaki kei na kaukauwa e muri sara meda lako mai na Tucakatale, vauci tawamudu kei ira eda lomana.
Yalododonu ena vukea meda maroroya noda veiyalayalati ena vakarabailevutaki ni noda nanuma ena sala vakasakaramede. Ena vukea meda nanuma tikoga na ka esa cakava na iVakabula ena vukuda. Ni sega na ivolatukutuku ni cakacaka ni Kalou ena gauna eliu, eda na sega ni rawa ni “kila kina na nona loloma na Turaga vei ira na luve ni tamata” (Moronai 10:3). Ena vuku ni ka oqo eda sa dinau kina vua na Turaga ka vei ira na Yalododonu ka ra vola na ka era sotava mai na Nona loloma vei ira. Sa vakarota na Turaga vei Josefa me vola na veika e sotava (raica na V&V 21:1). E vakarota e dua na dauvolagauna me cakacaka e ruku ni veidusimaki i Josefa Simici “me na dau vola na itukutukuvolai ni lotu kei na itukutuku makawa” (V&V 47:3). E vakarota O Koya na itukutuku makawa me oka kina na “veika kece me na vinaka kina na lotu, kei na itabatamata ka na qai tubu cake mai” (V&V 69:8).
Mai na veivakatakila oqori kei na yalayala ni veiyalayalati me dau nanuma tiko ga na iVakabula e noda vakasama, eratou sa tekivu tuvatuvakataka kina na Mataveiliutaki Taumada kei na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua na Yalododonu mai na 10 na yabaki sa oti. Oqo keimami sa vakayaloqaqataki kemuni kina mo ni wilika, ka lomadei me vukei kemuni mo ni kila sara na ituvatuva ni Kalou, ka raica ni sa yalololoma tiko mai na Turaga, ka vosota lomadina ena gauna vinaka kei na ca, ka rawata voli mai na vakilai ira na tani, ka maroroya na veiyalayalati ka na muataki iko ki na bula vakacerecerei.